حاضران در میزگرد بررسی وضعیت جمعیت و راهکارهای افزایش آن به این نکته اشاره کردند که ۸۰ درصد مردم به داشتن فرزند دوم، ۵۰ تا ۶۰ درصد به داشتن فرزند سوم و ۴۰ درصد به داشتن فرزند چهارم تمایل دارند و اگر دولت در کنار آنها باشد و اشتغال مطمئن و امکانات لازم را فراهم کند، افزایش رشد جمعیت خود به خود رخ می‌دهد.
به گزارش شهدای ایران به نقل از خبرگزاری فارس، در قسمت اول این میزگرد که با حضور امیر حسین قاضی زاده، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، محمد اسماعیل مطلق، رئیس مرکز سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت، محمد اسلامی، رئیس اداره تنظیم خانواده و جمعیت این وزارتخانه و عینی زیناب،جمعیت شناس برگزار شد، وضعیت جمعیت ایران و آمارهای مربوط به آن اعلام شد، اکنون در ادامه این میزگرد به تحلیل آمارها می‌پردازیم:
فارس: یعنی برنامه وزارت بهداشت این است که آمار مرده‌زایی و سقط جنین را کاهش دهد تا تعداد موالید یک میلیون و 700 هزار نفر در سال برسد و از این طریق در بلندمدت کشور را به سمت جوان‌تر شدن ببرد. آْیا از نظر مجلس این رویکرد جواب کار ما را برای رسیدن به رشد جمعیت مطلوب می‌دهد یا باید کارهای بیشتری انجام داد.
قاضی‌زاده: مهمتر از این حرفها نسبت جمعیت و مطلوبیت است باید دید جمعیت زیاد یک فرصت است یا تهدید و باید با چه کیفیتی باشد. جمعیتی مناسب است که زیاد باشد اما با کیفیت. جمعیت، توسعه اقتصادی و تولید قدرت را در پی دارد و یکی از عوامل ایجاد امنیت است به شرط آنکه این جمعیت مهارت‌های کافی را برای خود داشته باشد. در کشورهایی که در عرصه بین‌المللی توسعه یافتگی مناسب دارند دارای جمعیت متوسط به بالا هستند.
فارس: الان صحبت‌هایی می‌شود که مردم بیشتر فرزند بیاورند اما ظاهراً گروه‌های متوسط به پایین جامعه این حرفها را بیشتر می‌شنوند و طبقه نخبه و پردرآمد کمتر توجه می‌کنند. آیا ممکن است این مسئله کیفیت جمعیت را تحت‌الشعاع قرار دهد؟
قاضی‌زاده: این مسئله جای بحث دارد چرا که باید دید نظام و کشور برای کیفیت، ساختار و توسعه مهارت همگانی و نیروی انسانی برنامه دارد یا نه. یعنی آیا می‌تواند در یک سیستم آموزشی درست که از قبل تولد برای کودکان طراحی شده فرزندانی که در خانواده‌های کم‌بضاعت متولد می‌شوند را از لحاظ غذایی، تأمین مهد کودک و سایر موارد رشد بدهد یا نه؟
فارس: یعنی ممکن است در صورت تأمین نکردن نیازهای این کودکان با یک فاجعه مواجه شویم.
قاضی‌زاده هاشمی: این بستگی به برنامه سیستم دارد.تجربه چین و هند این را ثابت نمی‌کند این دو کشور، کشورهای پرجمعیتی بودند که با تکیه بر همین جمعیت الان به قدرت‌های اقتصادی و اجتماعی در عرصه بین‌الملل تبدیل شده‌اند.
کشورهای پیشرفته هم با همان ترکیب جمعیتی و وضعیتی که دارند مهاجرت نخبه در کشورشان اتفاق می‌افتد.
شما می‌دانید که بیشتر از ایرانی‌ها، چینی‌ها و هندی‌ها مهاجرت می‌کنند اگر چه جمعیت کشورشان بیشتر است. تمام استرالیا، کانادا و اروپا پر از چینی و هندی است اما این به این مفهوم نیست که جمعیت بی‌کیفیت شود.
رویکرد ما نسبت به توسعه جمعیت مثبت است و تلاش می‌کنیم طبقاتی که توانایی اقتصادی و فرهنگی بالایی دارند بیشتر صاحب فرزند شوند. به خاطر اینکه می‌توانند از فرزندانشان حفاظت کنند اما این مسئله نافی توسعه موالید در کل جمعیت نیست. نباید جامعه را به دو قسمت تقسیم کنیم و دو پیام به آنها بدهیم. باید نظامی ایجاد کنیم که همه افراد که تولد در برنامه‌ریزیشان است بتوانند به این مسئله برسند تا سبب رشد شاخص توسعه انسانی کشور شود.
تمام اقتصادهای توسعه یافته حتی اقتصادهای دانش‌بنیان باز هم به نیروی کار ساده نیاز دارند و حتی اینکه ما همه را به سمت تحصیلات و دانشگاه سوق دهیم معلوم نیست چقدر در اصل سیاست درستی باشد.
فارس: رشد جمعیت قابل قبول از نظر شما به عنوان نماینده حوزه قانونگذاری چیست از نظر شما نقطه مطلوب کجاست؟
قاضی‌زاده: آن چیزی که جمعیت‌شناس‌ها می‌گویند رشد مثبتی است که بیش از جایگزینی جمعیت باشد. ترکیب جمعیت همیشه باید نسبت ساختارش به گونه‌ای باشد که 60 تا 65 درصد افراد جامعه در سنین فعال کار باشند و بقیه سالمندان و کودکان زیر 15 سال را تشکیل دهند تا افراد در سنین فعال جامعه بتوانند چرخ اقتصاد را جلو ببرند.
فارس: شما به عددی برای رشد مطلوب جمعیت رسیده‌اید؟
قاضی‌زاده: عدد نداریم.
فارس: ما در دهه 60 تجربه رشد جمعیت با نرخ 3 به بالا را داشتیم و اکنون به 1.2 درصد رسیده‌ایم. حالا کدام مدل را باید اجرا کنیم.
قاضی‌زاده: قضیه جمعیت یک موضوع کاملاً استراتژیک است نقطه مطلوبیتش فیزیکی نیست مثلاً باید دید نسبت به منابع موجود و مسائل زیست محیطی و با همین وضعیت صنعت و کشاورزی چقدر از جمعیت ایران را می‌توان پوشش داد. 20 تا 30 میلیون نفر؟ سؤال این است که اگر بخواهیم به یک قدرت اقتصادی بزرگ تبدیل شویم حداقل باید 150 میلیون نفر جمعیت داشته باشیم و اگر بخواهیم به اقتصاد بین‌المللی وارد شویم و همه ما را بشناسند 300 میلیون نفر جمعیت باید داشته باشیم و اگر به 300 میلیون نفر نرسیم نمی‌توانیم به قدرت اقتصادی جهان تبدیل شویم. با این جمعیت آن قدر کشش درونی برای توسعه و تولید ایجاد می‌شود که اقتصاد پویا را در پی دارد و تولید انبوه فرصت حضور در عرصه بین‌الملل را ایجاد می‌کند به همین خاطر است که آمریکا هیچ وقت نمی‌گذارد جمعیتش به زیر 300 میلیون نفر برسد و روسیه هم نمی‌گذارد این اتفاق بیفتد.
فارس: البته زیرساخت‌های اقتصادی و علمی - فناوری هم باید ایجاد شود.
قاضی‌زاده: آن نقطه‌ای که ما در جمهوری اسلامی به عنوان نقطه استراتژیک هدفگذاری کرده‌ایم این است که در چشم‌انداز 1404 قدرت اول منطقه شویم که ثابت‌ترین عنصر قدرت جمعیت است و با همین رویکرد که حضرت امام (ره) فرمودند جمعیت 200 تا 300 میلیون نفر و مقام معظم رهبری می‌فرمایند 150 میلیون نفر جلو می‌رویم وقتی این شد هدف ما، آن وقت امکانات زیست محیطی و مبتنی بر این هدف را باید توسعه دهیم مثلاً باید ببینیم وقتی می‌گوییم 150 میلیون نفر جمعیت، باید چه نیازهایی را تأمین کرد چقدر نیاز به تأمین آب داریم و حتی اگر این نیاز از داخل تأمین نمی‌شود از خلیج‌فارس، دریای عمان و تاجیکستان آب بیاوریم چون می‌خواهیم به یک هدف بزرگ برسیم یک وقت هم ممکن است بگوییم هدف ما حفظ منابع آب است پس باید جمعیت را کم کنیم. با توجه به پارادایم اصلی باید سایر امکانات را بسیج کرد.
فارس: برای رسیدن به این هدف چه کار کرده‌اید؟
قاضی‌زاده: هدف مجلس نرخ باروری 2.5 در کل جمعیت است یعنی به ازای هر مادر 2.5 فرزند متولد شود.
فارس: پس افزایش خیلی زیادی در باروری مدنظر نیست و آوردن یک فرزند بیشتر در هر خانواده مشکل را حل می‌کند.
قاضی‌زاده: اصل مسئله جمعیت مربوط به سبک زندگی است و بیشتر از آن ممکن نیست و اعمال سیاست ما باید در این مسیر تأثیر بگذارد. سیاستگذاران و کارشناسان حوزه بهداشت و درمان باید روی تمایلات مردم کار کنند. چون این مسئله یک امر کاملاً خصوصی است چه کسی با اجبار فرزنددار می‌شود. تمام سیاست‌های تشویقی در سطح بین‌الملل نهایتاً 0.2 تا 0.3 توانسته جمعیت را افزایش دهد.
ما باید سعی کنیم تا افراد با توجه به تسهیلاتی که ما فراهم می‌کنیم به خواسته‌شان برسند یعنی اگر مادری دوست دارد 5 فرزند داشته باشد مانع نباشیم بلکه شغلش منابع اقتصادی و ترسش از تربیت فرزند را به عنوان موانع پیش‌رو برداریم و کاری کنیم که خانواده‌ها ترس از فرزندآوری نداشته باشند.
فارس: الان این ترس وجود دارد؟ مسائل اقتصادی چقدر مانع ترس از تولد فرزند شده.
قاضی‌زاده: مسائل اقتصادی و فرهنگی هر دو در این امر مؤثرند چون اگر فقط اقتصادی بود فقرا باید کمتر بچه می‌آوردند.
فارس: مسائل فرهنگی هم برای این افراد مؤثر است. یا موضوع فرزندهای ناخواسته. چون گفته می‌شود 30 درصد موالید ناخواسته است راهی که وزارت بهداشت برای حل این چالش پیش‌رو گرفته چیست؟
مطلق: ما علاوه بر یک میلیون و 700 هزار خانمی که دوست دارند بچه‌دار شوند باید برای مراقبت از آنها هزینه کنیم. این مسئله اکنون در ابعاد مختلف به درستی انجام نمی‌شود که عوامل اقتصادی هم در آن دخیل است. از آن طرف 3 میلیون زوج نابارور داریم که این رقم هم به بقیه اضافه می‌شود. زوجینی که حاضرند و مایلند خرج کنند تا باردار شوند.
فارس: یک موقعی هم اعلام کردید 30 درصد جوان‌های 20 تا 35 سال بنا به دلایلی یا ازدواج نکرده‌اند یا تمایلی به ازدواج ندارند.
مطلق: ما باید برای اینها برنامه داشته باشیم و نه فقط وزارت بهداشت بلکه همه کمک کنند تا بتوانیم به رقم 2 میلیون موالید مورد نظر برسیم. مسائل دیگری هم است که باز به طور غیرمستقیم به وزارت بهداشت مربوط می‌شود. آمار ازدواج در کشور کاهش پیدا کرده و طی چند سال اخیر روند کاهشی داشته است.
فارس: درصدش را دارید؟
مطلق: ازدواج از سال 70 تا 76 سیر صعودی گرفت و در سال 76 به رقم 550 هزار ازدواج رسیدیم در سال 89 به 891 هزار ازدواج رسیدیم. این رقم در سالهای بعدی افت کرد یعنی در سال 90 حدود 872 هزار و سال 91 حدود 822 هزار ازدواج داشتیم.
فارس: افزایش طلاق هم داشته‌ایم؟
مطلق: در سال 91 حدود 155 هزار مورد طلاق داشته‌ایم از طرفی ما اکنون 6 میلیون خانمی داریم که سنشان بالای 30 سال است و می‌توانند باردار شوند اما بارداری ندارند چرا که یا ازدواج نکرده‌اند یا در صورت تأهل تمایلی به فرزندآوری ندارند یا طلاق گرفته‌اند که باید برایشان برنامه داشته باشیم.
فارس: برنامه عملیاتی شما برای این گروه‌ها چیست؟
مطلق: همه دستگاه‌ها باید به کمک ما بیایند و برای سلامت این افراد برنامه‌ریزی باید کرد. باید این مطلب را مشخص کرد که اگر یک خانم تا پایان عمر مجرد بماند چه اتفاقی می‌افتد و چه عوارضی در پی خواهد داشت و دلایل ازدواج نکردن را در بیاوریم.
قاضی‌زاده: سن 29 سال را سن یأس ازدواج می‌گوییم. سنی که بالاتر از آن احتمال ازدواج خانم‌ها به شدت کاهش می‌یابد کل حرف ما این است که باید در کنار خانواده‌ها قرار بگیریم تا خانواده از اینکه دارای فرزند شوند هراس نداشته باشد.
فارس: شما می‌خواهید در مجلس مشوق‌هایی را به تصویب برسانید این مشوق‌ها چیست؟
مطلق: همه‌اش مشوق اقتصادی نیست باید زمانی که خانواده آمادگی فرزندآوری را دارد و تصمیم می‌گیرد، خانواده را آموزش دهیم. سیستم بهداشت و درمان در کنار خانواده در تمام مراحل از جمله زایمان، شیردهی به فرزند، مراقبت تا سن 5 سالگی و شرایط مختلف در کنار خانواده باشد.
فارس: سیاست‌ها چقدر می‌تواند خانواده‌ها را به فرزندآوری تشویق کنند.
قاضی‌زاده: مطالعات ما نشان می‌دهد اگر دغدغه خانوارها را از بین ببریم به دلیل فرهنگ مذهبی و خاصی که در کشور داریم. 95 درصد جامعه تمایل به ازدواج دارند ولی موانعی برای آنها وجود دارد. 90 درصد برای فرزندآوری تمایل دارند 80 درصد تمایل به داشتن فرزند دوم، 50 تا 60 درصد تمایل به داشتن فرزند سوم و 40 درصد تمایل به داشتن فرزند چهارم دارند و اگر این افراد به تمایلی که دارند برسند و بدون نگرانی انجام دهند بحث مشکل جمعیت برطرف می‌شود.اینها را باید برطرف کنیم.
فارس: الان یک مادری که شاغل است ترس از دست دادن شغل را دارد اینکه چگونه فرزندش را نگهداری کند و در عین حال کارش را از دست ندهد.
قاضی‌زاده: عدم حمایت‌های اجتماعی عامل این مسئله است حمایت‌های چندلایه خانواده از بین رفته و جایگزین نشده است که این مسئله بحث‌های طولانی می‌طلبد.
فارس: یک بخش این مسئله قرارددهای کوتاه مدت است که با شاغلان می بندند. فرد نمی‌‌داند سال دیگر سهم رکار هست یا نه. درآمد دارد یا نه، وضعیت مسکن چه می‌شود اینها همه دغدغه‌هایی است که افراد برای فرزندآوری دارند.
قاضی‌زاده (با خنده): خانم‌ها نباید نگران چنین چیزهایی باشند.
مطلق: تعطیلی مهد کودک‌های دولتی به زنان شاغل ضربه زد چرا که وجود این مهد کودک‌ها خیلی مؤثر بود.
فارس: پیام‌های موجود در جامعه که 3 تا 5 سال باید فاصله‌گذاری مناسب بین فرزندها باشد و تصویب 11 نوع روش پیشگیری از بارداری همه اینها سبب ترساندن خانواده‌ها نشده؟
مطلق: خانواده‌ها باید خودشان تصمیم بگیرند، فکر کنند و آزادانه و آگاهانه فرزند سالمی داشته باشند. اکنون اعتبارات سلامت باروری را بسیار محدود کرده‌اند و باید دید آیا این به سلامت افراد ضربه نمی‌رساند و موجب سقط جنین نمی‌شود.
فارس: اعتبارات سلامت خانواده را در وزارت بهداشت کم کرده‌اند؟
مطلق: من نمی‌دانم. طبق گزارشهای که به ما می‌رسد اگر چه ما پیشنهاد اعتبار داده‌ایم اما خبر می‌رسد که اعتبارات تنظیم خانواده قرار است کم شود. در حالی که بعد از فرمایشات مقام معظم رهبری رویکرد وزارت بهداشت، افزایش جمعیت با نرخ باروری بالای 2.1 است ولی ما اعتقاد داریم که باید روی سلامت خانواده هم کار کنیم. نمی‌توانیم اگر یک خانواده‌ای 5 فرزند می‌آورد بگوییم برو سه فرزند بیاور.
فارس: برخی که مخالف سیاست‌های وزارت بهداشت هستند معتقدند اینکه می‌گوییم باید به سلامت خانواده برسیم و باروری سالمی داشته باشیم بهانه‌ای است برای اینکه با رشد جمعیت خیلی موافق نیستند یعنی بدنه وزارت بهداشت همچنان برنامه سابق را ادامه می‌دهد.
مطلق: این اتهام است اتهام کسانی است که با برنامه‌های ما آشنایی کاملی ندارند ما اولاً از سال 90 به این طرف به ویژه در سال 91 برنامه‌هایمان بر اساس افزایش نرخ باروری تنظیم شده و اکنون نیز رویکردهای جدید را ابلاغ می‌کنیم.
فارس: ولی بدنه خود وزارت بهداشت و جامعه پزشکی که اتفاقاً از نرخ متوسط درآمد مردم، درآمد بیشتری دارند خودشان چندان تمایلی برای فرزندآوری بیشتر ندارند.
مطلق: وقتی خانم و آقایی به خانه بهداشت مراجعه می‌کند بهرورز ما با توجه به شرایط فرد توصیه‌های پیشگیرانه می‌کند. رویکرد ما عوض شده است این اتهام زدن به 34 هزار بهرورز، 5 هزار نفر کارشناس بهداشتی، 15 هزار نفر ماما و 70 هزار نفر پزشک عمومی و 30 هزار متخصص است که به نظرم اتهام خوبی نیست. همه پزشکان پیرو فرمان رهبری بوده‌اند و ما در زمان جنگ ثابت کردیم که حرف اول را می‌زنیم رویکردهای ما تغییر کرده ولی زمانبر است.
فارس: اگر تغییر کرده چرا برنامه‌های جدید به مردم اعلام نشده؟
قاضی‌زاده: وزارت بهداشت زمانی که سیاست کشور کاهش جمعیت بود بسیار کمک کرد چون ابزار آن در دستش بود ولی حالا که می‌خواهیم جمعیت را زیاد کنیم تمام ابزار دست وزارت بهداشت نیست. عوامل اقتصادی، فرهنگی، افزایش نرخ طلاق، کاهش آمار ازدواج و مسکن همه این عوامل مؤثر است.
فارس: پس تا حد زیادی ابزار این برنامه در دست مجلس و البته دستگاههای دیگر است؟
قاضی‌زاده: وزارت بهداشت کاری که اکنون می‌تواند بکند این است که سیاست عقیم‌سازی دائمی را کنار بگذارد و به سمت مدیریت خانواده و فرزنددار شدن برود.
فارس: برای این کار می‌گویند بودجه ندارند.
قاضی‌زاده هاشمی: قبلاً یک برنامه ثابت برای کاهش جمعیت داشتند این برنامه باید پویا شود و برنامه دائمی عقیم‌سازی کنار گذاشته شود. در عین حال روش‌های موقت مثل پیشگیری از باروری در خدمت خانواده‌های پرخطر قرار گیرد. مثلاً مادر دیابتی قندش کنترل شود و طبق تمهیداتی صاحب فرزند شود یا فردی که زمینه فشار خون دارد همینطور.
اما نباید گفت، نباید فرزنددار شوید چرا که شرع مقدس حتی به پدر و مادری که اختلال ژنتیکی دارند اجازه فرزنددار شدن می‌دهد و در کنار آن اجازه سقط درمانی هم داده شده است ما نباید نه از این طرف بام بیفتیم و نه از آن طرف. آن کاری که در کل دولت و کشور باید انجام شود فرهنگ‌سازی عمومی است که فقط دولتی نیست.
مطلق: کدام دستگاه بهتر از وزارت بهداشت فرمایشات رهبری را در افزایش جمعیت به اندازه وزارت بهداشت عملیاتی کرده است.
فارس: چه دستگاه‌هایی باید در این میان وارد می‌شدند.
مطلق: مثلاً وزارت مسکن و شهرسازی، شورای انقلاب فرهنگی یا معاون فرهنگی امور زنان چه عملیاتی برای رشد جمعیت انجام داده‌اند ما فقط 150 هزار رابط بهداشت داریم که باید در زمینه فرهنگ‌سازی کار کنند که زمانبر است در عین حال نیاز به اعتبار و نیروی انسانی داریم.
فارس: مثلاً برای سال آینده چقدر درخواست اعتبار دادید؟
مطلق: ما خودمان 70 میلیارد تومان اعتبار درخواست کردیم.
اسلامی: فقط درمان ناباروری 8 هزار میلیارد تومان پول می‌خواهد باید دید حاکمیت توان پوشش آن را دارد یا در صورت تأمین اعتبار سیستمی وجود دارد که بتواند تمام این زوجین نابارور را طی یک سال پوشش دهد.
آموزش برای ارتقای دانش بهرورزها و مشاوره‌ها حداقل 70 میلیارد تومان پول نیاز دارد شما می‌گویید به واسطه حرف‌هایی که ما می‌زنیم مردم احساس تهدید سلامت می‌کنند ما به مردم گفتیم شما 3 تا 5 سال بین بارداری‌های خود فاصله بگذارید آن فردی که این فاصله 5 سال را می‌کند 6 سال و به دلیل بالا رفتن سن نازا می‌شود اگر ما به او بگوییم این به خاطر رفتار خودش بوده آیا نگران می‌شود. نه اتفاقاً خوشحال می‌شود. چرا که اطلاع‌رسانی درستی کرده‌ایم چرا که ما وظیفه داریم به کسی که با دست خودش به خودش آسیب می‌زند را آگاه کنیم.
در عین حال باید بگذاریم تا فرد خودش تصمیم بگیرد و حتی آن کسی که می‌خواهد فرزند پنجم را به دنیا بیاورد در طول بارداری مراقبت‌های ویژه را برایش انجام دهیم. ما الان هم برنامه مراقبت ویژه را داریم و چیزی نیست که دو سال پیش درست شده باشد. برای مادران باردار زیر 18 سال و بالای 35 سال ، افراد دیابتی، فشار خونی، کسانی که ناراحتی کلیوی دارند یا با فاصله کمتر از 3 سال فرزند به دنیا می‌آورند مراقبت‌های ویژه در نظر می‌گیریم.
حالا اگر کسی از حرف‌های ما احساس ترس کند شاید باید ادبیاتمان را عوض کنیم مگر چند درصد جامعه از ما برای فاصله‌گذاری بین بارداری‌ها مشاوره می‌گیرند ما 15 میلیون زن شوهردار 10 تا 49 ساله داریم اما طبق آمارها بیشترین مراجعه به مراکز ما 3.5 میلیون نفر بوده یعنی می‌شود چیزی حدود 22 تا 23 درصد زنان در سن باروری به مراکز وزارت بهداشت مراجعه می‌کنند.
فارس: یعنی بقیه به مراکز وزارت بهداشت مراجعه نمی‌کنند؟
اسلامی: اصلاً نیامده‌اند از ما خدمت بگیرند.
فارس: چقدر از روش‌های پیشگیری مصوب شده در دسترس قرار دارد؟
اسلامی: بین سالهایی که 7 روش پیشگیری داشتیم تا زمانی که به 11 روش رساندیم پوشش پیشگیری از بارداری نیم درصد افزایش یافت. اسمش وجود دارد اما خود 11 روش لزوماً وجود ندارد. چرا که هر کس با توجه به سلیقه و نیازهای سلامت خودش یک روش خاص را انتخاب می‌کند.
اگر تعداد روش‌های پیشگیری به 30 روش هم برسد معنی‌اش این نیست که مردم 100درصد مایلند از آنها استفاده کنند. هنوز آدم‌های باسواد ما از روش سنتی پیشگیری استفاده می‌کنند این گونه نیست که اگر وزارت بهداشت وسایل پیشگیری را قطع کند نرخ جمعیت افزایش یابد چرا که در خوش‌بینانه‌ترین وضعیت به 22 درصد جامعه خدمت ارائه کرده است.
فارس: فکر می‌کنید در تنظیم برنامه جمعیت از دهه 60 چه نقاط ضعفی داشتیم که اکنون به اینجا رسیده‌ایم؟
قاضی‌زاده: شروع افت جمعیت ما از سال 1363 آغاز شد. تمام کشورهایی که روند توسعه را طی کردند با هر فرهنگی دچار این مشکل شده‌اند حتی ژاپن با فرهنگ بودایی و اروپا با فرهنگ مسیحی و حتی کشورهای مسلمان چون مدل پارادایم زندگی، شهرنشینی، مصرف انبوه، حضور زنان در بازار و اشتغال سیاست‌هایی را که اتفاق افتاده تشدید کرده است.
به همین خاطر شدیم نمونه منحصر به فرد در دنیا که نرخ باروری‌مان از 6 به 1.8 تا 2 رسیده است. شما هیچ کشور اروپایی را نمی‌بینید که دچار افت جمعیتی یا چاله جمعیتی نشده باشد. آمریکای شمالی، استرالیا هم همین طور مشکل داشتند تا حدی که مجبور شدند به مهاجرپذیری رو بیاورند و گرنه این کار مطلوبشان نیست و در صورت کاهش جمعیت مجبور می‌شوند عرصه برتر اقتصادی را ترک کنند.
فارس: به نظر شما ما نباید زودتر از اینها جلوی کاهش نرخ جمعیت را می‌گرفتیم تا اینکه یک مرتبه بخواهیم جمعیت را افزایش دهیم.
قاضی‌زاده: ما باید یک جا دیده‌بانی می‌داشتیم که به موقع هشدار دهد. تا اوایل دهه 70 خوب پیش رفتیم ولی الان هم باز به موقع فهمیدیم چرا که در پنجره طلایی جمعیت هستیم و 25 تا 30 سال برای جبران وقت داریم و این طور نیست که کار از کار گذشته باشد و با توجه به فضای مذهبی جامعه امیدواریم بتوانیم مشکل را بهتر از بقیه حل کنیم.
فارس: یعنی برنامه وزارت بهداشت این است که آمار مرده‌زایی و سقط جنین را کاهش دهد تا تعداد موالید یک میلیون و 700 هزار نفر در سال برسد و از این طریق در بلندمدت کشور را به سمت جوان‌تر شدن ببرد. آْیا از نظر مجلس این رویکرد جواب کار ما را برای رسیدن به رشد جمعیت مطلوب می‌دهد یا باید کارهای بیشتری انجام داد.
قاضی‌زاده: مهمتر از این حرفها نسبت جمعیت و مطلوبیت است باید دید جمعیت زیاد یک فرصت است یا تهدید و باید با چه کیفیتی باشد. جمعیتی مناسب است که زیاد باشد اما با کیفیت. جمعیت، توسعه اقتصادی و تولید قدرت را در پی دارد و یکی از عوامل ایجاد امنیت است به شرط آنکه این جمعیت مهارت‌های کافی را برای خود داشته باشد. در کشورهایی که در عرصه بین‌المللی توسعه یافتگی مناسب دارند دارای جمعیت متوسط به بالا هستند.
فارس: الان صحبت‌هایی می‌شود که مردم بیشتر فرزند بیاورند اما ظاهراً گروه‌های متوسط به پایین جامعه این حرفها را بیشتر می‌شنوند و طبقه نخبه و پردرآمد کمتر توجه می‌کنند. آیا ممکن است این مسئله کیفیت جمعیت را تحت‌الشعاع قرار دهد؟
قاضی‌زاده: این مسئله جای بحث دارد چرا که باید دید نظام و کشور برای کیفیت، ساختار و توسعه مهارت همگانی و نیروی انسانی برنامه دارد یا نه. یعنی آیا می‌تواند در یک سیستم آموزشی درست که از قبل تولد برای کودکان طراحی شده فرزندانی که در خانواده‌های کم‌بضاعت متولد می‌شوند را از لحاظ غذایی، تأمین مهد کودک و سایر موارد رشد بدهد یا نه؟
فارس: یعنی ممکن است در صورت تأمین نکردن نیازهای این کودکان با یک فاجعه مواجه شویم.
قاضی‌زاده هاشمی: این بستگی به برنامه سیستم دارد.تجربه چین و هند این را ثابت نمی‌کند این دو کشور، کشورهای پرجمعیتی بودند که با تکیه بر همین جمعیت الان به قدرت‌های اقتصادی و اجتماعی در عرصه بین‌الملل تبدیل شده‌اند.
کشورهای پیشرفته هم با همان ترکیب جمعیتی و وضعیتی که دارند مهاجرت نخبه در کشورشان اتفاق می‌افتد.
شما می‌دانید که بیشتر از ایرانی‌ها، چینی‌ها و هندی‌ها مهاجرت می‌کنند اگر چه جمعیت کشورشان بیشتر است. تمام استرالیا، کانادا و اروپا پر از چینی و هندی است اما این به این مفهوم نیست که جمعیت بی‌کیفیت شود.
رویکرد ما نسبت به توسعه جمعیت مثبت است و تلاش می‌کنیم طبقاتی که توانایی اقتصادی و فرهنگی بالایی دارند بیشتر صاحب فرزند شوند. به خاطر اینکه می‌توانند از فرزندانشان حفاظت کنند اما این مسئله نافی توسعه موالید در کل جمعیت نیست. نباید جامعه را به دو قسمت تقسیم کنیم و دو پیام به آنها بدهیم. باید نظامی ایجاد کنیم که همه افراد که تولد در برنامه‌ریزیشان است بتوانند به این مسئله برسند تا سبب رشد شاخص توسعه انسانی کشور شود.
تمام اقتصادهای توسعه یافته حتی اقتصادهای دانش‌بنیان باز هم به نیروی کار ساده نیاز دارند و حتی اینکه ما همه را به سمت تحصیلات و دانشگاه سوق دهیم معلوم نیست چقدر در اصل سیاست درستی باشد.
فارس: رشد جمعیت قابل قبول از نظر شما به عنوان نماینده حوزه قانونگذاری چیست از نظر شما نقطه مطلوب کجاست؟
قاضی‌زاده: آن چیزی که جمعیت‌شناس‌ها می‌گویند رشد مثبتی است که بیش از جایگزینی جمعیت باشد. ترکیب جمعیت همیشه باید نسبت ساختارش به گونه‌ای باشد که 60 تا 65 درصد افراد جامعه در سنین فعال کار باشند و بقیه سالمندان و کودکان زیر 15 سال را تشکیل دهند تا افراد در سنین فعال جامعه بتوانند چرخ اقتصاد را جلو ببرند.
فارس: شما به عددی برای رشد مطلوب جمعیت رسیده‌اید؟
قاضی‌زاده: عدد نداریم.
فارس: ما در دهه 60 تجربه رشد جمعیت با نرخ 3 به بالا را داشتیم و اکنون به 1.2 درصد رسیده‌ایم. حالا کدام مدل را باید اجرا کنیم.
قاضی‌زاده: قضیه جمعیت یک موضوع کاملاً استراتژیک است نقطه مطلوبیتش فیزیکی نیست مثلاً باید دید نسبت به منابع موجود و مسائل زیست محیطی و با همین وضعیت صنعت و کشاورزی چقدر از جمعیت ایران را می‌توان پوشش داد. 20 تا 30 میلیون نفر؟ سؤال این است که اگر بخواهیم به یک قدرت اقتصادی بزرگ تبدیل شویم حداقل باید 150 میلیون نفر جمعیت داشته باشیم و اگر بخواهیم به اقتصاد بین‌المللی وارد شویم و همه ما را بشناسند 300 میلیون نفر جمعیت باید داشته باشیم و اگر به 300 میلیون نفر نرسیم نمی‌توانیم به قدرت اقتصادی جهان تبدیل شویم. با این جمعیت آن قدر کشش درونی برای توسعه و تولید ایجاد می‌شود که اقتصاد پویا را در پی دارد و تولید انبوه فرصت حضور در عرصه بین‌الملل را ایجاد می‌کند به همین خاطر است که آمریکا هیچ وقت نمی‌گذارد جمعیتش به زیر 300 میلیون نفر برسد و روسیه هم نمی‌گذارد این اتفاق بیفتد.
فارس: البته زیرساخت‌های اقتصادی و علمی - فناوری هم باید ایجاد شود.
قاضی‌زاده: آن نقطه‌ای که ما در جمهوری اسلامی به عنوان نقطه استراتژیک هدفگذاری کرده‌ایم این است که در چشم‌انداز 1404 قدرت اول منطقه شویم که ثابت‌ترین عنصر قدرت جمعیت است و با همین رویکرد که حضرت امام (ره) فرمودند جمعیت 200 تا 300 میلیون نفر و مقام معظم رهبری می‌فرمایند 150 میلیون نفر جلو می‌رویم وقتی این شد هدف ما، آن وقت امکانات زیست محیطی و مبتنی بر این هدف را باید توسعه دهیم مثلاً باید ببینیم وقتی می‌گوییم 150 میلیون نفر جمعیت، باید چه نیازهایی را تأمین کرد چقدر نیاز به تأمین آب داریم و حتی اگر این نیاز از داخل تأمین نمی‌شود از خلیج‌فارس، دریای عمان و تاجیکستان آب بیاوریم چون می‌خواهیم به یک هدف بزرگ برسیم یک وقت هم ممکن است بگوییم هدف ما حفظ منابع آب است پس باید جمعیت را کم کنیم. با توجه به پارادایم اصلی باید سایر امکانات را بسیج کرد.
فارس: برای رسیدن به این هدف چه کار کرده‌اید؟
قاضی‌زاده: هدف مجلس نرخ باروری 2.5 در کل جمعیت است یعنی به ازای هر مادر 2.5 فرزند متولد شود.
فارس: پس افزایش خیلی زیادی در باروری مدنظر نیست و آوردن یک فرزند بیشتر در هر خانواده مشکل را حل می‌کند.
قاضی‌زاده: اصل مسئله جمعیت مربوط به سبک زندگی است و بیشتر از آن ممکن نیست و اعمال سیاست ما باید در این مسیر تأثیر بگذارد. سیاستگذاران و کارشناسان حوزه بهداشت و درمان باید روی تمایلات مردم کار کنند. چون این مسئله یک امر کاملاً خصوصی است چه کسی با اجبار فرزنددار می‌شود. تمام سیاست‌های تشویقی در سطح بین‌الملل نهایتاً 0.2 تا 0.3 توانسته جمعیت را افزایش دهد.
ما باید سعی کنیم تا افراد با توجه به تسهیلاتی که ما فراهم می‌کنیم به خواسته‌شان برسند یعنی اگر مادری دوست دارد 5 فرزند داشته باشد مانع نباشیم بلکه شغلش منابع اقتصادی و ترسش از تربیت فرزند را به عنوان موانع پیش‌رو برداریم و کاری کنیم که خانواده‌ها ترس از فرزندآوری نداشته باشند.
فارس: الان این ترس وجود دارد؟ مسائل اقتصادی چقدر مانع ترس از تولد فرزند شده.
قاضی‌زاده: مسائل اقتصادی و فرهنگی هر دو در این امر مؤثرند چون اگر فقط اقتصادی بود فقرا باید کمتر بچه می‌آوردند.
فارس: مسائل فرهنگی هم برای این افراد مؤثر است. یا موضوع فرزندهای ناخواسته. چون گفته می‌شود 30 درصد موالید ناخواسته است راهی که وزارت بهداشت برای حل این چالش پیش‌رو گرفته چیست؟
مطلق: ما علاوه بر یک میلیون و 700 هزار خانمی که دوست دارند بچه‌دار شوند باید برای مراقبت از آنها هزینه کنیم. این مسئله اکنون در ابعاد مختلف به درستی انجام نمی‌شود که عوامل اقتصادی هم در آن دخیل است. از آن طرف 3 میلیون زوج نابارور داریم که این رقم هم به بقیه اضافه می‌شود. زوجینی که حاضرند و مایلند خرج کنند تا باردار شوند.
فارس: یک موقعی هم اعلام کردید 30 درصد جوان‌های 20 تا 35 سال بنا به دلایلی یا ازدواج نکرده‌اند یا تمایلی به ازدواج ندارند.
مطلق: ما باید برای اینها برنامه داشته باشیم و نه فقط وزارت بهداشت بلکه همه کمک کنند تا بتوانیم به رقم 2 میلیون موالید مورد نظر برسیم. مسائل دیگری هم است که باز به طور غیرمستقیم به وزارت بهداشت مربوط می‌شود. آمار ازدواج در کشور کاهش پیدا کرده و طی چند سال اخیر روند کاهشی داشته است.
فارس: درصدش را دارید؟
مطلق: ازدواج از سال 70 تا 76 سیر صعودی گرفت و در سال 76 به رقم 550 هزار ازدواج رسیدیم در سال 89 به 891 هزار ازدواج رسیدیم. این رقم در سالهای بعدی افت کرد یعنی در سال 90 حدود 872 هزار و سال 91 حدود 822 هزار ازدواج داشتیم.
فارس: افزایش طلاق هم داشته‌ایم؟
مطلق: در سال 91 حدود 155 هزار مورد طلاق داشته‌ایم از طرفی ما اکنون 6 میلیون خانمی داریم که سنشان بالای 30 سال است و می‌توانند باردار شوند اما بارداری ندارند چرا که یا ازدواج نکرده‌اند یا در صورت تأهل تمایلی به فرزندآوری ندارند یا طلاق گرفته‌اند که باید برایشان برنامه داشته باشیم.
فارس: برنامه عملیاتی شما برای این گروه‌ها چیست؟
مطلق: همه دستگاه‌ها باید به کمک ما بیایند و برای سلامت این افراد برنامه‌ریزی باید کرد. باید این مطلب را مشخص کرد که اگر یک خانم تا پایان عمر مجرد بماند چه اتفاقی می‌افتد و چه عوارضی در پی خواهد داشت و دلایل ازدواج نکردن را در بیاوریم.
قاضی‌زاده: سن 29 سال را سن یأس ازدواج می‌گوییم. سنی که بالاتر از آن احتمال ازدواج خانم‌ها به شدت کاهش می‌یابد کل حرف ما این است که باید در کنار خانواده‌ها قرار بگیریم تا خانواده از اینکه دارای فرزند شوند هراس نداشته باشد.
فارس: شما می‌خواهید در مجلس مشوق‌هایی را به تصویب برسانید این مشوق‌ها چیست؟
مطلق: همه‌اش مشوق اقتصادی نیست باید زمانی که خانواده آمادگی فرزندآوری را دارد و تصمیم می‌گیرد، خانواده را آموزش دهیم. سیستم بهداشت و درمان در کنار خانواده در تمام مراحل از جمله زایمان، شیردهی به فرزند، مراقبت تا سن 5 سالگی و شرایط مختلف در کنار خانواده باشد.
فارس: سیاست‌ها چقدر می‌تواند خانواده‌ها را به فرزندآوری تشویق کنند.
قاضی‌زاده: مطالعات ما نشان می‌دهد اگر دغدغه خانوارها را از بین ببریم به دلیل فرهنگ مذهبی و خاصی که در کشور داریم. 95 درصد جامعه تمایل به ازدواج دارند ولی موانعی برای آنها وجود دارد. 90 درصد برای فرزندآوری تمایل دارند 80 درصد تمایل به داشتن فرزند دوم، 50 تا 60 درصد تمایل به داشتن فرزند سوم و 40 درصد تمایل به داشتن فرزند چهارم دارند و اگر این افراد به تمایلی که دارند برسند و بدون نگرانی انجام دهند بحث مشکل جمعیت برطرف می‌شود.اینها را باید برطرف کنیم.
فارس: الان یک مادری که شاغل است ترس از دست دادن شغل را دارد اینکه چگونه فرزندش را نگهداری کند و در عین حال کارش را از دست ندهد.
قاضی‌زاده: عدم حمایت‌های اجتماعی عامل این مسئله است حمایت‌های چندلایه خانواده از بین رفته و جایگزین نشده است که این مسئله بحث‌های طولانی می‌طلبد.
فارس: یک بخش این مسئله قرارددهای کوتاه مدت است که با شاغلان می بندند. فرد نمی‌‌داند سال دیگر سهم رکار هست یا نه. درآمد دارد یا نه، وضعیت مسکن چه می‌شود اینها همه دغدغه‌هایی است که افراد برای فرزندآوری دارند.
قاضی‌زاده (با خنده): خانم‌ها نباید نگران چنین چیزهایی باشند.
مطلق: تعطیلی مهد کودک‌های دولتی به زنان شاغل ضربه زد چرا که وجود این مهد کودک‌ها خیلی مؤثر بود.
فارس: پیام‌های موجود در جامعه که 3 تا 5 سال باید فاصله‌گذاری مناسب بین فرزندها باشد و تصویب 11 نوع روش پیشگیری از بارداری همه اینها سبب ترساندن خانواده‌ها نشده؟
مطلق: خانواده‌ها باید خودشان تصمیم بگیرند، فکر کنند و آزادانه و آگاهانه فرزند سالمی داشته باشند. اکنون اعتبارات سلامت باروری را بسیار محدود کرده‌اند و باید دید آیا این به سلامت افراد ضربه نمی‌رساند و موجب سقط جنین نمی‌شود.
فارس: اعتبارات سلامت خانواده را در وزارت بهداشت کم کرده‌اند؟
مطلق: من نمی‌دانم. طبق گزارشهای که به ما می‌رسد اگر چه ما پیشنهاد اعتبار داده‌ایم اما خبر می‌رسد که اعتبارات تنظیم خانواده قرار است کم شود. در حالی که بعد از فرمایشات مقام معظم رهبری رویکرد وزارت بهداشت، افزایش جمعیت با نرخ باروری بالای 2.1 است ولی ما اعتقاد داریم که باید روی سلامت خانواده هم کار کنیم. نمی‌توانیم اگر یک خانواده‌ای 5 فرزند می‌آورد بگوییم برو سه فرزند بیاور.
فارس: برخی که مخالف سیاست‌های وزارت بهداشت هستند معتقدند اینکه می‌گوییم باید به سلامت خانواده برسیم و باروری سالمی داشته باشیم بهانه‌ای است برای اینکه با رشد جمعیت خیلی موافق نیستند یعنی بدنه وزارت بهداشت همچنان برنامه سابق را ادامه می‌دهد.
مطلق: این اتهام است اتهام کسانی است که با برنامه‌های ما آشنایی کاملی ندارند ما اولاً از سال 90 به این طرف به ویژه در سال 91 برنامه‌هایمان بر اساس افزایش نرخ باروری تنظیم شده و اکنون نیز رویکردهای جدید را ابلاغ می‌کنیم.
فارس: ولی بدنه خود وزارت بهداشت و جامعه پزشکی که اتفاقاً از نرخ متوسط درآمد مردم، درآمد بیشتری دارند خودشان چندان تمایلی برای فرزندآوری بیشتر ندارند.
مطلق: وقتی خانم و آقایی به خانه بهداشت مراجعه می‌کند بهرورز ما با توجه به شرایط فرد توصیه‌های پیشگیرانه می‌کند. رویکرد ما عوض شده است این اتهام زدن به 34 هزار بهرورز، 5 هزار نفر کارشناس بهداشتی، 15 هزار نفر ماما و 70 هزار نفر پزشک عمومی و 30 هزار متخصص است که به نظرم اتهام خوبی نیست. همه پزشکان پیرو فرمان رهبری بوده‌اند و ما در زمان جنگ ثابت کردیم که حرف اول را می‌زنیم رویکردهای ما تغییر کرده ولی زمانبر است.
فارس: اگر تغییر کرده چرا برنامه‌های جدید به مردم اعلام نشده؟
قاضی‌زاده: وزارت بهداشت زمانی که سیاست کشور کاهش جمعیت بود بسیار کمک کرد چون ابزار آن در دستش بود ولی حالا که می‌خواهیم جمعیت را زیاد کنیم تمام ابزار دست وزارت بهداشت نیست. عوامل اقتصادی، فرهنگی، افزایش نرخ طلاق، کاهش آمار ازدواج و مسکن همه این عوامل مؤثر است.
فارس: پس تا حد زیادی ابزار این برنامه در دست مجلس و البته دستگاههای دیگر است؟
قاضی‌زاده: وزارت بهداشت کاری که اکنون می‌تواند بکند این است که سیاست عقیم‌سازی دائمی را کنار بگذارد و به سمت مدیریت خانواده و فرزنددار شدن برود.
فارس: برای این کار می‌گویند بودجه ندارند.
قاضی‌زاده هاشمی: قبلاً یک برنامه ثابت برای کاهش جمعیت داشتند این برنامه باید پویا شود و برنامه دائمی عقیم‌سازی کنار گذاشته شود. در عین حال روش‌های موقت مثل پیشگیری از باروری در خدمت خانواده‌های پرخطر قرار گیرد. مثلاً مادر دیابتی قندش کنترل شود و طبق تمهیداتی صاحب فرزند شود یا فردی که زمینه فشار خون دارد همینطور.
اما نباید گفت، نباید فرزنددار شوید چرا که شرع مقدس حتی به پدر و مادری که اختلال ژنتیکی دارند اجازه فرزنددار شدن می‌دهد و در کنار آن اجازه سقط درمانی هم داده شده است ما نباید نه از این طرف بام بیفتیم و نه از آن طرف. آن کاری که در کل دولت و کشور باید انجام شود فرهنگ‌سازی عمومی است که فقط دولتی نیست.
مطلق: کدام دستگاه بهتر از وزارت بهداشت فرمایشات رهبری را در افزایش جمعیت به اندازه وزارت بهداشت عملیاتی کرده است.
فارس: چه دستگاه‌هایی باید در این میان وارد می‌شدند.
مطلق: مثلاً وزارت مسکن و شهرسازی، شورای انقلاب فرهنگی یا معاون فرهنگی امور زنان چه عملیاتی برای رشد جمعیت انجام داده‌اند ما فقط 150 هزار رابط بهداشت داریم که باید در زمینه فرهنگ‌سازی کار کنند که زمانبر است در عین حال نیاز به اعتبار و نیروی انسانی داریم.
فارس: مثلاً برای سال آینده چقدر درخواست اعتبار دادید؟
مطلق: ما خودمان 70 میلیارد تومان اعتبار درخواست کردیم.
اسلامی: فقط درمان ناباروری 8 هزار میلیارد تومان پول می‌خواهد باید دید حاکمیت توان پوشش آن را دارد یا در صورت تأمین اعتبار سیستمی وجود دارد که بتواند تمام این زوجین نابارور را طی یک سال پوشش دهد.
آموزش برای ارتقای دانش بهرورزها و مشاوره‌ها حداقل 70 میلیارد تومان پول نیاز دارد شما می‌گویید به واسطه حرف‌هایی که ما می‌زنیم مردم احساس تهدید سلامت می‌کنند ما به مردم گفتیم شما 3 تا 5 سال بین بارداری‌های خود فاصله بگذارید آن فردی که این فاصله 5 سال را می‌کند 6 سال و به دلیل بالا رفتن سن نازا می‌شود اگر ما به او بگوییم این به خاطر رفتار خودش بوده آیا نگران می‌شود. نه اتفاقاً خوشحال می‌شود. چرا که اطلاع‌رسانی درستی کرده‌ایم چرا که ما وظیفه داریم به کسی که با دست خودش به خودش آسیب می‌زند را آگاه کنیم.
در عین حال باید بگذاریم تا فرد خودش تصمیم بگیرد و حتی آن کسی که می‌خواهد فرزند پنجم را به دنیا بیاورد در طول بارداری مراقبت‌های ویژه را برایش انجام دهیم. ما الان هم برنامه مراقبت ویژه را داریم و چیزی نیست که دو سال پیش درست شده باشد. برای مادران باردار زیر 18 سال و بالای 35 سال ، افراد دیابتی، فشار خونی، کسانی که ناراحتی کلیوی دارند یا با فاصله کمتر از 3 سال فرزند به دنیا می‌آورند مراقبت‌های ویژه در نظر می‌گیریم.
حالا اگر کسی از حرف‌های ما احساس ترس کند شاید باید ادبیاتمان را عوض کنیم مگر چند درصد جامعه از ما برای فاصله‌گذاری بین بارداری‌ها مشاوره می‌گیرند ما 15 میلیون زن شوهردار 10 تا 49 ساله داریم اما طبق آمارها بیشترین مراجعه به مراکز ما 3.5 میلیون نفر بوده یعنی می‌شود چیزی حدود 22 تا 23 درصد زنان در سن باروری به مراکز وزارت بهداشت مراجعه می‌کنند.
فارس: یعنی بقیه به مراکز وزارت بهداشت مراجعه نمی‌کنند؟
اسلامی: اصلاً نیامده‌اند از ما خدمت بگیرند.
فارس: چقدر از روش‌های پیشگیری مصوب شده در دسترس قرار دارد؟
اسلامی: بین سالهایی که 7 روش پیشگیری داشتیم تا زمانی که به 11 روش رساندیم پوشش پیشگیری از بارداری نیم درصد افزایش یافت. اسمش وجود دارد اما خود 11 روش لزوماً وجود ندارد. چرا که هر کس با توجه به سلیقه و نیازهای سلامت خودش یک روش خاص را انتخاب می‌کند.
اگر تعداد روش‌های پیشگیری به 30 روش هم برسد معنی‌اش این نیست که مردم 100درصد مایلند از آنها استفاده کنند. هنوز آدم‌های باسواد ما از روش سنتی پیشگیری استفاده می‌کنند این گونه نیست که اگر وزارت بهداشت وسایل پیشگیری را قطع کند نرخ جمعیت افزایش یابد چرا که در خوش‌بینانه‌ترین وضعیت به 22 درصد جامعه خدمت ارائه کرده است.
فارس: فکر می‌کنید در تنظیم برنامه جمعیت از دهه 60 چه نقاط ضعفی داشتیم که اکنون به اینجا رسیده‌ایم؟
قاضی‌زاده: شروع افت جمعیت ما از سال 1363 آغاز شد. تمام کشورهایی که روند توسعه را طی کردند با هر فرهنگی دچار این مشکل شده‌اند حتی ژاپن با فرهنگ بودایی و اروپا با فرهنگ مسیحی و حتی کشورهای مسلمان چون مدل پارادایم زندگی، شهرنشینی، مصرف انبوه، حضور زنان در بازار و اشتغال سیاست‌هایی را که اتفاق افتاده تشدید کرده است.
به همین خاطر شدیم نمونه منحصر به فرد در دنیا که نرخ باروری‌مان از 6 به 1.8 تا 2 رسیده است. شما هیچ کشور اروپایی را نمی‌بینید که دچار افت جمعیتی یا چاله جمعیتی نشده باشد. آمریکای شمالی، استرالیا هم همین طور مشکل داشتند تا حدی که مجبور شدند به مهاجرپذیری رو بیاورند و گرنه این کار مطلوبشان نیست و در صورت کاهش جمعیت مجبور می‌شوند عرصه برتر اقتصادی را ترک کنند.
فارس: به نظر شما ما نباید زودتر از اینها جلوی کاهش نرخ جمعیت را می‌گرفتیم تا اینکه یک مرتبه بخواهیم جمعیت را افزایش دهیم.
قاضی‌زاده: ما باید یک جا دیده‌بانی می‌داشتیم که به موقع هشدار دهد. تا اوایل دهه 70 خوب پیش رفتیم ولی الان هم باز به موقع فهمیدیم چرا که در پنجره طلایی جمعیت هستیم و 25 تا 30 سال برای جبران وقت داریم و این طور نیست که کار از کار گذشته باشد و با توجه به فضای مذهبی جامعه امیدواریم بتوانیم مشکل را بهتر از بقیه حل کنیم.
