حمله ارتش اوکراین به روسیه در حالی که مذاکرات صلح با میانجیگری آمریکا در جریان بود، تصویری از تضاد میان گفتار و عمل واشنگتن ارائه می‌دهد. این تجربه، همراه با سایر رخدادهایی مشابه در تاریخ معاصر درسی است برای ایران و همه کشورهای دنیا تا در مسیر تعامل با غرب با دقت بیشتری گام بردارد.
شهدای ایران:بعد از روی کار آمدن مجدد ترامپ و خوی دیوانه‌وار دستاوردسازی موجود در رویه سیاسی وی، کشورهایی که با آمریکا در وضعیت تنش‌آلود قرار دارند دچار تحولاتی شدند.
یکی از کشورهایی که مانند جمهوری اسلامی ایران که با پیشنهاد ایالات متحده پای میز مذاکره غیرمستقیم نشست و نیز آمریکا بر سر بحران اوکراین وارد مذاکره شد، کشور روسیه بود. با توجه به اینکه در سال‌های اخیر، درگیری میان روسیه و اوکراین یکی از پیچیده‌ترین بحران‌های ژئوپلیتیکی جهان بوده است و تلاش‌های ازسمت طرفین و حتی کشورهای ثالث برای حل این بحران داوطلب شدند، بعد از قدرت مجدد ترامپ یکی از نکات برجسته تحولات، اعتماد روسیه به آمریکا برای پیشبرد مذاکرات صلح بود که در نهایت به تجربه‌ای تلخ برای این کشور تبدیل شد.
در بحبوحه درگیری‌های شدید نظامی بین روسیه و اوکراین، فشارهای سیاسی و اقتصادی گسترده‌ای از سوی آمریکا و متحدانش بر روسیه وارد شد. در چنین فضایی، روسیه برای کاهش تنش‌ها و کسب فرصت‌های سیاسی، وارد مذاکرات آتش‌بس در شهر استانبول شد. این مذاکرات تحت نظارت و میانجیگری آمریکا و به شدت با نفوذ ناتو انجام گرفت.
روسیه، که در تلاش بود تا از طریق دیپلماسی موقعیت خود را بهبود بخشد و تحریم‌ها را کاهش دهد، به آمریکا اعتماد کرد و بر اساس تعهدات مورد توافق، دست به اقدامات اعتمادساز زد. اما در همان زمان، حمایت‌های بی‌وقفه آمریکا و ناتو از ارتش اوکراین ادامه یافت و حتی عملیات‌های نظامی گسترده‌ای علیه مواضع روسیه انجام شد. این رفتار، به نوعی زیر پا گذاشتن تعهدات دیپلماتیک آمریکا و نشان‌دهنده فاصله قابل توجه بین گفتار و عمل ایالات متحده بود.
ضربه کاری اوکراین به روسیه در حین مذاکرات
همزمان با برگزاری مذاکرات صلح، ارتش اوکراین، با پشتیبانی لجستیکی، اطلاعاتی و نظامی آمریکا و ناتو، عملیاتی گسترده و بی‌سابقه به نام «تار عنکبوت» را علیه نیروها و پایگاه‌های روسیه انجام داد. در این عملیات، بیش از ۱۰۰ پهپاد ویژه در حمله‌ای هماهنگ به پایگاه‌های هوایی روسیه نفوذ کردند و خسارات سنگینی وارد آوردند.جالب است که بدانید ترامپ ۵ روز قبل در توئیتی گفته بود که اگر به خاطر من نبود، اتفاقاتِ خیلی بدی برای روسیه افتاده می‌افتاد.
این حمله همزمان با مذاکرات استانبول، علاوه بر تضعیف توان نظامی روسیه، به وضوح نشان داد که آمریکا در کنار اوکراین و ناتو به افزایش فشارهای نظامی علیه روسیه ادامه می‌دهد و عملاً اعتماد روسیه به آمریکا در زمینه صلح را زیر سوال برد. این وضعیت موجب کاهش اطمینان روسیه نسبت به روند مذاکرات و پیامدهای آن و پاسخ متقابل احتمالی خواهد شد.
تجربه تاریخی لیبی؛ درس عبرت از اعتماد به آمریکا
تجربه روسیه در اعتماد به آمریکا و مواجهه با خیانت عملی آمریکا، نمونه‌ای جدید از یک الگوی تاریخی است که بارها تکرار شده است. یکی از مهم‌ترین نمونه‌ها، تجربه لیبی در دهه ۲۰۱۰ است.معمر قذافی، رهبر لیبی، پس از دهه‌ها مقابله با تحریم‌ها و فشارهای بین‌المللی، در مواجهه با جنبش‌های مردمی و حملات نظامی کشورهای غربی، تلاش کرد با آمریکا و غرب وارد مذاکرات شود و به نوعی همکاری کند. در این مسیر، او به وعده‌های آمریکا برای احترام به حاکمیت و امنیت لیبی اعتماد کرد.
اما این اعتماد منجر به سقوط سریع و خونین رژیم قذافی شد؛ آمریکا و متحدانش به سرعت حمایت‌های نظامی و سیاسی خود را افزایش دادند و در نهایت قذافی توسط نیروهای مخالف سرنگون شد. این تجربه نشان داد که اعتماد به وعده‌های آمریکا در محیط‌های پیچیده ژئوپلیتیکی می‌تواند به فاجعه‌ای راهبردی منجر شود.
اعتماد به آمریکا در مسئله گروگان‌های لبنانی؛ نمونه‌ای دیگر از بی‌تعهدی آمریکا
یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که ایالات متحده در زمان بوش پدر با آن مواجه بود، مسئله گروگان‌گیری اتباع آمریکایی توسط نیروهای مقاومت در لبنان بود که آمریکا را با مخاطراتی روبه‌رو کرده بود.آمریکا رابطه‌ای با ایران نداشت، بنابراین امکانی برای مذاکره بین طرفین وجود نداشت و به‌گفته "برنت اسکوکرافت" مشاور امنیت ملی آمریکا این کشور نمی‌خواست درباره گروگان‌ها مذاکره‌ای بکند.اما بعدها پشیمان شده و دست به دامان ایران برای آزادی گروگان‌ها شد.
ایران همزمان با این تحولات، پذیرفت که مذاکرات و میانجیگری‌هایی را برای آزادی گروگان‌ها انجام دهد و آمریکا هم متعهد شد که در قبال آزادی گروگان‌های آمریکایی از لبنان، اقدامات مثبتی برای ایران انجام دهد. از جمله این تعهدات، لغو تحریم‌های اقتصادی علیه ایران، آزاد کردن دارایی‌های مسدود شده ایران و همچنین عدم دخالت در امور داخلی ایران بود. همچنین، آمریکا متعهد شد که هرگونه ادعای حقوقی خود علیه ایران را در نهادهای قضایی بین‌المللی حل و فصل کند.علی رغم آزادی گروگان‌ها با وساطت ایران، هیچکدام از این تعهدات در عمل اجرایی نشدند و این بدعهدی‌ها موجب افزایش بی‌اعتمادی گروه‌های لبنانی نسبت به آمریکا و ادامه گروگان‌گیری‌ها گردید.
خوانش شایسته ایران از حمله به روسیه با حمایت آمریکا
تجربه اخیر روسیه در مذاکرات با آمریکا و ضربه‌های نظامی همزمان اوکراین، نمونه‌ای تازه و در عین حال تکراری از اعتماد غیرمعقولانه به ایالات متحده است. این روند پیش‌تر در تاریخ معاصر با نمونه‌هایی چون لیبی و مسئله گروگان‌های لبنانی بارها به ثبت رسیده است.
روسیه که تلاش کرد از طریق دیپلماسی و اعتماد به آمریکا شرایط فشار اقتصادی و نظامی خود را کاهش دهد، با ضربه‌ای سخت مواجه شد و شرایطی بحرانی‌تر از قبل را تجربه کرد. این نشان می‌دهد که اتکا به آمریکا در مناقشات منطقه‌ای و بین‌المللی، به ویژه در شرایط بحرانی و پیچیده، یک خطای راهبردی است.
تجربه‌های تاریخی و معاصر به وضوح نشان می‌دهند که اعتماد غیرمعقولانه به آمریکا، به ویژه در شرایط حساس منطقه‌ای و بین‌المللی، می‌تواند به خطاهای راهبردی بسیار خطرناک منجر شود. نمونه‌هایی مانند سرنوشت روسیه در مذاکرات صلح با اوکراین، سقوط لیبی پس از اعتماد به وعده‌های آمریکا، و بی‌نتیجه ماندن مذاکرات برای گروگان‌های لبنانی و هزاران مورد مشابه در قابل سایر کشورهای دنیا همگی حکایت از یک الگوی تکراری دارند: "وعده‌های آمریکا در عمل اغلب با اهداف و منافع آن همسو نیستند و اجرای آنها یا ناقص است یا اصلاً انجام نخواهد شد."
ایالات متحده در بسیاری از موارد از وعده‌های دیپلماتیک برای کسب امتیازهای سیاسی و نظامی استفاده می‌کند، اما این وعده‌ها را صرفاً به عنوان ابزار فشار و بازی ژئوپلیتیکی به کار می‌برد. این رویکرد موجب شده تا کشورها و گروه‌هایی که بر پایه این وعده‌ها سیاست‌گذاری می‌کنند، به سرعت در معرض شکست و تضعیف قرار گیرند.
این رویکرد و دکترین ایالات متحده برای جمهوری اسلامی ایران، یک هشدار جدی است. اتکا به آمریکا و امید بستن به همکاری استراتژیک با این کشور در مسائلی که منافع حیاتی و امنیت ملی در میان است، می‌تواند موجب قرار گرفتن در موقعیت‌های مشابه روسیه و لیبی شود؛ موقعیت‌هایی که در آن استقلال تصمیم‌گیری سیاسی کاهش یافته و کشور در معرض فشارهای شدید خارجی و حتی تهدیدات مستقیم قرار می‌گیرد.
ایران باید با عبرت از این تجربیات، سیاست خارجی و امنیتی خود را بر پایه ظرفیت‌ها و منابع داخلی، هم‌پیمانی‌های منطقه‌ای و رویکردهای متکی بر منافع واقعی خود شکل دهد. تکیه بر وعده‌ها و تعهدات آمریکا، بدون تحلیل عمیق و شناخت دقیق از ساختار تصمیم‌گیری و اهداف آن، نه تنها بی‌ثمر است بلکه می‌تواند هزینه‌های سنگینی به دنبال داشته باشد.
*منبع:خبرنامه دانشجویان
