شهدای ایران: شب قدر ممتاز ترین شب سال است که در فضیلت و اهمیت آن روایات بسیاری از اهل بیت علیهم السلام وارد شده است. آنچه در زیر از نظر می گذرانید، گزیده ای از این روایات است که مرحوم مجلسی آنها را به نقل از منابع معتبر حدیثی در جلد 94 بحارالانوار (صفحه اول به بعد) گرد آورده است:
ـ راوی گوید: نزد امام صادق علیه السلام بودم که ابو بصیر به حضرت عرض کرد: شبی که در آن انسان هر آن چه خواهد آرزو کند چه شبی است؟ فرمود: شب بیست و یکم یا بیست و سوم است. عرضه داشت: اگر بر دو شب توان نداشته باشم؟ حضرت فرمود: طلب حاجت در دو شب چه آسان است!
ـ گوید: ـ عرض کردم: چه بسا ما هلال را در منطقه خود ببینیم، ولی فردی دیگر بیاید و خلاف آن را در سرزمینی دیگر خبر دهد؟ فرمود: چقدر آسان است چهار شب که در آنها حاجت بخواهی.
گفتم: سلیمان بن خالد روایت کرده است که شب نوزدهم نام کاروان حجگزاران نوشته میشود، حضرت فرمود: ای ابا محمد، نام گروه حجگزاران، مرگها، مصیبتها و رزق و روزیها و مواردی از این قبیل تا شب قدر آینده در شب قدر نوشته میشود، پس این شب را در شب بیست و یک یا بیست و سه جستجو کن و در هر یک از این دو شب صد رکعت نماز بگذار و اگر توانستی این دو شب را بیدار باش تا سپیده دم و در این دو شب غسل کن، گوید: عرض کردم: اگر نتوانستم ایستاده نماز به پا دارم چه؟ فرمود: نشسته نماز بخوان. عرضه داشتم: اگر آن را هم نتوانستم چطور؟ فرمود: در بستر خویش بخوان.
گفتم: و اگر نتوانستم؟ فرمود: باکی نیست که اول شب سرمه از خواب در چشم کشی، (یعنی اندکی بخوابی). به درستی که درهای آسمان در ماه رمضان گشوده شوند و شیاطین در زنجیر گردند و اعمال مؤمنان مورد قبول درگاه حق واقع شود. آری! در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله ماه رمضان «مرزوق» نامیده میشد.
ـ راوی می گوید: به امام صادق علیه السلام گفتم: چگونه شب قدر بهتر از هزار شب است؟ فرمود: هر عمل [شایستهای] در این ماه بهتر است از عمل در هزار ماه که در آنها شب قدر وجود ندارد و این شب فقط در ماه رمضان قرار دارد و در این شب هر کاری به طور استوار فیصله می¬یابد، گفتم: چگونه؟ فرمود: هر اتفاقی که در آن سال رخ میدهد، در این شب مقدر میشود.
ـ زراره گوید: از امام محمد باقر علیه السلام در مورد شب قدر پرسیدم، فرمود: یکی از دو شب بیست و یک یا بیست و سه ماه رمضان است. گفتم: آیا این شب، فقط یک شب نیست؟ فرمود: آری، گفتم: پس مرا از آن شب آگاه کن، فرمود: آنچه بر عهده توست این است که در دو شب عمل نیک انجام دهی.
ـ امام صادق علیه السلام فرمود: در ماه رمضان خداوند به فرشتهای دستور میدهد که هر روز در آسمان ندا دهد: به بندگانم بشارت دهید، گناهان گذشته شما را بخشیدم و برخی از شما را در شب قدر شفیعان برخی دیگر قرار دادم، مگر کسی را که با شراب افطار کند یا به برادر مسلمان خود کینه داشته باشد.
ـ ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه از ابن عراده نقل کرده است: به امیر المؤمنین علیه السلام گفته شد ما را از شب قدر آگاه کن؟ فرمود: بعید نیست که من از آن آگاه باشم و آن را پنهان دارم و تردیدی ندارم که خداوند به سبب لطف خود بر شما آن را از شما پنهان میدارد؛ زیرا اگر شما را از آن آگاه گرداند، فقط در آن شب دعا و مناجات میکنید و شبهای دیگر را وامیگذارید و امیدوارم که این شب از دست شما نرود.
ـ رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: خداوند از میان روزها، روز جمعه، از بین ماهها، ماه رمضان و از میان شبها، شب قدر را برگزید.
ـ امام صادق علیه السلام فرمود: در شب نوزده، بیست و یک و بیست و سه ماه رمضان غسل کن و بکوش تا شب را بیدار بمانی.
ـ امام علی علیه السلام فرمود: کسی که شب قدر را دریابد و آن شب برای عبادت به پاخیزد، خداوند گناهان گذشته و آینده او را بیامرزد.
ـ از امام محمد باقر علیه السلام روایت شده: مردی از جُهنیه به محضر رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد و عرض کرد: ای رسول خدا من گلهای شتر و گوسفند و چندی غلام دارم، میخواهم شبی از ماه رمضان را به من دستور فرمایی تا به مدینه داخل و در نماز حاضر شوم. رسول خدا او را نزد خود خواند و در گوشش رازی را گفت. وقتی شب بیست و سوم شد جُهنی با شتران و گوسفندان و اهل و فرزندان و غلامان خویش وارد مدینه شد و وقتی صبح شد با همانان که وارد شهر شده بود آنجا را ترک گفت و به وطن خویش بازگشت.
ـ از حضرت علی علیه السلام روایت شده که رسول خدا صلی الله علیه و آله در ده شب آخر ماه رمضان بستر خویش را در هم میپیچید و کمر خود را برای عبادت میبست و شب بیست و سوم اهلش را بیدار میفرمود و در آن شب بر صورت خفتگان آب میپاشید. حضرت فاطمه سلام الله علیها نیز نمیگذاشت هیچ یک از اهالی خانه در آن شب بخوابد و با طعام اندک آنان را مهیا مینمود و از روز برای آن شب آماده میشد و میفرمود: محروم کسی است که از خیر این شب بیبهره گردد.
ـ از امام صادق علیه السلام روایت شده است: صبح شب قدر همانند شب آن است، پس عبادت کن و بکوش.
ـ ابن بکیر گفته است: از امام صادق علیه السلام در باره غسل در ماه رمضان پرسیدم و این که در چه شبی غسل کنم؟ فرمود: شب نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم. غسل باید اول شب باشد.
ـ از امام صادق علیه السلام روایت شده: وقتی شب قدر فرا رسید، فرشتگان و روح و کاتبان الهی به آسمان دنیا فرود میآیند و هر آنچه را که از قضای خدای متعال در آن سال رخ میدهد مینویسند، پس اگر خداوند اراده کرده باشد که امری را به پیش و یا به تأخیر اندازد یا از چیزی بکاهد یا به آن بیفزاید، به فرشته دستور میدهد تا هر آنچه را او میخواهد محو گرداند و هر چه را اراده کرده ثبت کند. گفتم: همه چیز در نزد خداوند در کتابی ثبت و ضبط شده است؟ فرمود: آری. عرض کردم: و چه چیزی پس از آن رخ میدهد؟ فرمود: سبحان الله! پس از آن نیز هر آنچه خداوند تبارک و تعالی بخواهد ایجاد میکند.
ـ به امام باقر علیه السلام عرض شد: شب قدر را میشناسید؟ فرمود: چگونه نشناسیم، در حالی که فرشتگان در آن شب گرداگرد ما حلقه میزنند؟
ـ از امام باقر علیه السلام درباره این سخن خداوند عزوجل پرسیدم: «إنَّا أنزَلناهُ فی لیلةٍ مبارکةٍ»،( ما آن را در شبى فرخنده نازل كرديم.) فرمود: آری! این شب، شب قدر است و هر سال در ده روز آخر ماه رمضان است. قرآن فقط در شب قدر نازل شد. خداوند عزوجلّ فرموده: «فیها یُفرَقُ کلُّ أمرٍ حکیم»، (هر امر محکمی در این شب تقسیم میشود.) فرمود: در شب قدر هر آن چيزى كه بايد تا سال بعد اتّفاق افتد از خير يا شر، طاعت يا معصيت، ولادت يا مرگ و يا روزى مقدّر مىگردد. و هر آنچه در آن شب مقدّر شد و اراده حضرت حق بر انجام آن تعلّق گرفت، از امور قطعى و حتمى است؛ چرا كه مشيّت خدا در آن است.
راوى گوید: به حضرت عرضه داشتم: «لیلةُ القدرِ خیرٌ من ألفِ شَهر»، (شب قدر بهتر است از هزار شب.) مقصود خداوند چه چیزی بوده؟ حضرت فرمود: انجام عملی شایسته همچون نماز و زکات و هر نوع کار خیری در این شب بهتر است از انجام همین عمل در هزار ماه دیگر که شب قدری نداشته باشد.
ـ امام صادق علیه السلام فرمود: ای ابا محمد! هر کسی در شب بیست و سوم ماه رمضان سوره عنکبوت و روم را بخواند، به خدا سوگند که اهل بهشت است. کسی را استثنا نمیکنم و خوف آن را ندارم که خداوند به سبب این سوگند گناهی در نامه اعمالم ثبت کند. به راستی که این دو سوره نزد خداوند از جایگاهی والا برخوردارند.
ـ سعید بن یسار گوید: نزد مُعلَّی بن خُنَیس بودم که فرستاده امام صادق علیه السلام آمد. به او گفتم: از او در مورد شب قدر سؤال کن. وقتی بازگشت به او گفتم: پرسیدی؟ گفت: آری! از هر آنچه میخواستم و نمیخواستم خبر داد. گفت: خداوند در آن شب مقادیر آن سال را مقرر میکند و سپس آن را به سوی زمین میفرستد. گفتم: به چه کسی؟ گفت: به کسی که میبینی ای عاجز!
ـ از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله در خواب دید پس از او بنی امیه از منبرش بالا میروند و مردم را از راه راست به قهقرا و گمراهی میکشانند. صبح اندوهگین و افسرده از خواب برخاست. جبرییل بر او فرود آمد و گفت: ای رسول خدا! چه شده که تو را افسرده و محزون میبینم؟ فرمود: ای جبرییل! امشب در خواب دیدم بنی امیه بعد از من از منبرم بالا میروند و مردم را از راه راست دور میکنند. جبرییل گفت: سوگند به کسی که تو را به حق فرستاد، من از این واقعیت بیخبر بودم. سپس به آسمان عروج کرد و طولی نکشید که با آیاتی از قرآن بر او فرود آمد و با این آیات به او آرامش و الفت بخشید: « أَفَرَأَيْتَ إِنْ مَتَّعْناهُمْ سِنِينَ، ثُمَّ جاءَهُمْ ما كانُوا يُوعَدُونَ، ما أَغْنى عَنْهُمْ ما كانُوا يُمَتَّعُونَ»، (شعراء / 205)(مگر نمیدانی که اگر آنان را سالها برخوردار کنیم، آنگاه آنچه که [بدان] بیم داده میشوند بدیشان برسد، آنچه از آن برخوردار میشدند، به کارشان نمیآید [و عذاب را از آنان دفع نمیکند]؟) و خداوند این آیات را بر وی نازل کرد: « إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ* وَ ما أَدْراكَ ما لَيْلَةُ الْقَدْرِ* لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ»،(ما [قرآن را] در شب قدر نازل كرديم. و از شب قدر، چه آگاهت كرد. شبِ قدر از هزار ماه ارجمندتر است.)خداوند شبی را برای پیامبر خویش قرار داد که از هزار ماه حکومت بنی امیه برتر بود.
ـ راوی گوید: نزد امام صادق علیه السلام بودم که ابو بصیر به حضرت عرض کرد: شبی که در آن انسان هر آن چه خواهد آرزو کند چه شبی است؟ فرمود: شب بیست و یکم یا بیست و سوم است. عرضه داشت: اگر بر دو شب توان نداشته باشم؟ حضرت فرمود: طلب حاجت در دو شب چه آسان است!
ـ گوید: ـ عرض کردم: چه بسا ما هلال را در منطقه خود ببینیم، ولی فردی دیگر بیاید و خلاف آن را در سرزمینی دیگر خبر دهد؟ فرمود: چقدر آسان است چهار شب که در آنها حاجت بخواهی.
گفتم: سلیمان بن خالد روایت کرده است که شب نوزدهم نام کاروان حجگزاران نوشته میشود، حضرت فرمود: ای ابا محمد، نام گروه حجگزاران، مرگها، مصیبتها و رزق و روزیها و مواردی از این قبیل تا شب قدر آینده در شب قدر نوشته میشود، پس این شب را در شب بیست و یک یا بیست و سه جستجو کن و در هر یک از این دو شب صد رکعت نماز بگذار و اگر توانستی این دو شب را بیدار باش تا سپیده دم و در این دو شب غسل کن، گوید: عرض کردم: اگر نتوانستم ایستاده نماز به پا دارم چه؟ فرمود: نشسته نماز بخوان. عرضه داشتم: اگر آن را هم نتوانستم چطور؟ فرمود: در بستر خویش بخوان.
گفتم: و اگر نتوانستم؟ فرمود: باکی نیست که اول شب سرمه از خواب در چشم کشی، (یعنی اندکی بخوابی). به درستی که درهای آسمان در ماه رمضان گشوده شوند و شیاطین در زنجیر گردند و اعمال مؤمنان مورد قبول درگاه حق واقع شود. آری! در زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله ماه رمضان «مرزوق» نامیده میشد.
ـ راوی می گوید: به امام صادق علیه السلام گفتم: چگونه شب قدر بهتر از هزار شب است؟ فرمود: هر عمل [شایستهای] در این ماه بهتر است از عمل در هزار ماه که در آنها شب قدر وجود ندارد و این شب فقط در ماه رمضان قرار دارد و در این شب هر کاری به طور استوار فیصله می¬یابد، گفتم: چگونه؟ فرمود: هر اتفاقی که در آن سال رخ میدهد، در این شب مقدر میشود.
ـ زراره گوید: از امام محمد باقر علیه السلام در مورد شب قدر پرسیدم، فرمود: یکی از دو شب بیست و یک یا بیست و سه ماه رمضان است. گفتم: آیا این شب، فقط یک شب نیست؟ فرمود: آری، گفتم: پس مرا از آن شب آگاه کن، فرمود: آنچه بر عهده توست این است که در دو شب عمل نیک انجام دهی.
ـ امام صادق علیه السلام فرمود: در ماه رمضان خداوند به فرشتهای دستور میدهد که هر روز در آسمان ندا دهد: به بندگانم بشارت دهید، گناهان گذشته شما را بخشیدم و برخی از شما را در شب قدر شفیعان برخی دیگر قرار دادم، مگر کسی را که با شراب افطار کند یا به برادر مسلمان خود کینه داشته باشد.
ـ ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه از ابن عراده نقل کرده است: به امیر المؤمنین علیه السلام گفته شد ما را از شب قدر آگاه کن؟ فرمود: بعید نیست که من از آن آگاه باشم و آن را پنهان دارم و تردیدی ندارم که خداوند به سبب لطف خود بر شما آن را از شما پنهان میدارد؛ زیرا اگر شما را از آن آگاه گرداند، فقط در آن شب دعا و مناجات میکنید و شبهای دیگر را وامیگذارید و امیدوارم که این شب از دست شما نرود.
ـ رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: خداوند از میان روزها، روز جمعه، از بین ماهها، ماه رمضان و از میان شبها، شب قدر را برگزید.
ـ امام صادق علیه السلام فرمود: در شب نوزده، بیست و یک و بیست و سه ماه رمضان غسل کن و بکوش تا شب را بیدار بمانی.
ـ امام علی علیه السلام فرمود: کسی که شب قدر را دریابد و آن شب برای عبادت به پاخیزد، خداوند گناهان گذشته و آینده او را بیامرزد.
ـ از امام محمد باقر علیه السلام روایت شده: مردی از جُهنیه به محضر رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد و عرض کرد: ای رسول خدا من گلهای شتر و گوسفند و چندی غلام دارم، میخواهم شبی از ماه رمضان را به من دستور فرمایی تا به مدینه داخل و در نماز حاضر شوم. رسول خدا او را نزد خود خواند و در گوشش رازی را گفت. وقتی شب بیست و سوم شد جُهنی با شتران و گوسفندان و اهل و فرزندان و غلامان خویش وارد مدینه شد و وقتی صبح شد با همانان که وارد شهر شده بود آنجا را ترک گفت و به وطن خویش بازگشت.
ـ از حضرت علی علیه السلام روایت شده که رسول خدا صلی الله علیه و آله در ده شب آخر ماه رمضان بستر خویش را در هم میپیچید و کمر خود را برای عبادت میبست و شب بیست و سوم اهلش را بیدار میفرمود و در آن شب بر صورت خفتگان آب میپاشید. حضرت فاطمه سلام الله علیها نیز نمیگذاشت هیچ یک از اهالی خانه در آن شب بخوابد و با طعام اندک آنان را مهیا مینمود و از روز برای آن شب آماده میشد و میفرمود: محروم کسی است که از خیر این شب بیبهره گردد.
ـ از امام صادق علیه السلام روایت شده است: صبح شب قدر همانند شب آن است، پس عبادت کن و بکوش.
ـ ابن بکیر گفته است: از امام صادق علیه السلام در باره غسل در ماه رمضان پرسیدم و این که در چه شبی غسل کنم؟ فرمود: شب نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم. غسل باید اول شب باشد.
ـ از امام صادق علیه السلام روایت شده: وقتی شب قدر فرا رسید، فرشتگان و روح و کاتبان الهی به آسمان دنیا فرود میآیند و هر آنچه را که از قضای خدای متعال در آن سال رخ میدهد مینویسند، پس اگر خداوند اراده کرده باشد که امری را به پیش و یا به تأخیر اندازد یا از چیزی بکاهد یا به آن بیفزاید، به فرشته دستور میدهد تا هر آنچه را او میخواهد محو گرداند و هر چه را اراده کرده ثبت کند. گفتم: همه چیز در نزد خداوند در کتابی ثبت و ضبط شده است؟ فرمود: آری. عرض کردم: و چه چیزی پس از آن رخ میدهد؟ فرمود: سبحان الله! پس از آن نیز هر آنچه خداوند تبارک و تعالی بخواهد ایجاد میکند.
ـ به امام باقر علیه السلام عرض شد: شب قدر را میشناسید؟ فرمود: چگونه نشناسیم، در حالی که فرشتگان در آن شب گرداگرد ما حلقه میزنند؟
ـ از امام باقر علیه السلام درباره این سخن خداوند عزوجل پرسیدم: «إنَّا أنزَلناهُ فی لیلةٍ مبارکةٍ»،( ما آن را در شبى فرخنده نازل كرديم.) فرمود: آری! این شب، شب قدر است و هر سال در ده روز آخر ماه رمضان است. قرآن فقط در شب قدر نازل شد. خداوند عزوجلّ فرموده: «فیها یُفرَقُ کلُّ أمرٍ حکیم»، (هر امر محکمی در این شب تقسیم میشود.) فرمود: در شب قدر هر آن چيزى كه بايد تا سال بعد اتّفاق افتد از خير يا شر، طاعت يا معصيت، ولادت يا مرگ و يا روزى مقدّر مىگردد. و هر آنچه در آن شب مقدّر شد و اراده حضرت حق بر انجام آن تعلّق گرفت، از امور قطعى و حتمى است؛ چرا كه مشيّت خدا در آن است.
راوى گوید: به حضرت عرضه داشتم: «لیلةُ القدرِ خیرٌ من ألفِ شَهر»، (شب قدر بهتر است از هزار شب.) مقصود خداوند چه چیزی بوده؟ حضرت فرمود: انجام عملی شایسته همچون نماز و زکات و هر نوع کار خیری در این شب بهتر است از انجام همین عمل در هزار ماه دیگر که شب قدری نداشته باشد.
ـ امام صادق علیه السلام فرمود: ای ابا محمد! هر کسی در شب بیست و سوم ماه رمضان سوره عنکبوت و روم را بخواند، به خدا سوگند که اهل بهشت است. کسی را استثنا نمیکنم و خوف آن را ندارم که خداوند به سبب این سوگند گناهی در نامه اعمالم ثبت کند. به راستی که این دو سوره نزد خداوند از جایگاهی والا برخوردارند.
ـ سعید بن یسار گوید: نزد مُعلَّی بن خُنَیس بودم که فرستاده امام صادق علیه السلام آمد. به او گفتم: از او در مورد شب قدر سؤال کن. وقتی بازگشت به او گفتم: پرسیدی؟ گفت: آری! از هر آنچه میخواستم و نمیخواستم خبر داد. گفت: خداوند در آن شب مقادیر آن سال را مقرر میکند و سپس آن را به سوی زمین میفرستد. گفتم: به چه کسی؟ گفت: به کسی که میبینی ای عاجز!
ـ از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: رسول خدا صلی الله علیه و آله در خواب دید پس از او بنی امیه از منبرش بالا میروند و مردم را از راه راست به قهقرا و گمراهی میکشانند. صبح اندوهگین و افسرده از خواب برخاست. جبرییل بر او فرود آمد و گفت: ای رسول خدا! چه شده که تو را افسرده و محزون میبینم؟ فرمود: ای جبرییل! امشب در خواب دیدم بنی امیه بعد از من از منبرم بالا میروند و مردم را از راه راست دور میکنند. جبرییل گفت: سوگند به کسی که تو را به حق فرستاد، من از این واقعیت بیخبر بودم. سپس به آسمان عروج کرد و طولی نکشید که با آیاتی از قرآن بر او فرود آمد و با این آیات به او آرامش و الفت بخشید: « أَفَرَأَيْتَ إِنْ مَتَّعْناهُمْ سِنِينَ، ثُمَّ جاءَهُمْ ما كانُوا يُوعَدُونَ، ما أَغْنى عَنْهُمْ ما كانُوا يُمَتَّعُونَ»، (شعراء / 205)(مگر نمیدانی که اگر آنان را سالها برخوردار کنیم، آنگاه آنچه که [بدان] بیم داده میشوند بدیشان برسد، آنچه از آن برخوردار میشدند، به کارشان نمیآید [و عذاب را از آنان دفع نمیکند]؟) و خداوند این آیات را بر وی نازل کرد: « إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ* وَ ما أَدْراكَ ما لَيْلَةُ الْقَدْرِ* لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ»،(ما [قرآن را] در شب قدر نازل كرديم. و از شب قدر، چه آگاهت كرد. شبِ قدر از هزار ماه ارجمندتر است.)خداوند شبی را برای پیامبر خویش قرار داد که از هزار ماه حکومت بنی امیه برتر بود.