فعالیت‌های GIZ در اردن/ توسعه یا نفوذ نرم؟

به گزارش  شهدای ایران: سازمان همکاری بین‌المللی آلمان (GIZ) از دهه‌ها پیش در اردن فعال بوده و در حوزه‌هایی مانند آموزش، محیط‌زیست و توسعه پایدار برنامه‌هایی را اجرا می‌کند. در ظاهر، این فعالیت‌ها با هدف بهبود شرایط زندگی مردم و توسعه جامعه پیش می‌روند؛ اما بررسی‌ها نشان می‌دهد اهداف واقعی این اقدامات، فراتر از چارچوب توسعه، در چارچوب منافع ژئوپلیتیکی، امنیتی و اقتصادی آلمان معنا پیدا می‌کنند.

اردن، کشوری در غرب آسیا با جمعیتی بیش از 10 میلیون نفر است. این کشور با چالش‌های جدی اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی روبرو است. کمبود آب، بیکاری بالا و میزبانی بیش از یک میلیون پناهجوی سوری از جمله مسائل اصلی این کشور هستند. آلمان، به عنوان یکی از مهم‌ترین شرکای توسعه‌ای اردن، از طریق GIZ به حمایت از توسعه پایدار و ثبات این کشور می‌پردازد.  GIZ به عنوان ابزار اصلی همکاری بین‌المللی آلمان، نقش محوری در اجرای پروژه‌های توسعه‌ای در اردن ایفا می‌کند، که هم با نیازهای اردن و هم با اهداف استراتژیک آلمان همخوانی دارد.

برخی از این پروژه‌ها عبارتند از:

یک: بازسازی و بهسازی مدارس میزبان مهاجران (Better Learning Environments)
بین سال‌های ۲۰۱۷ تا پایان ۲۰۱۹،  GIZ با اجرای پروژه‌ای در ۲۰ مدرسه، ساختمان‌های بهداشتی، مسیرهای دسترسی و فضاهای بیرونی را اصلاح کرد. تا آن زمان، بیش از ۲۴هزار دانش‌آموز اردنی و پناهجو از این بهسازی‌ها بهره‌مند شدند و برنامه‌های فوق‌العاده و حمایت از کودکان با نیاز ویژه نیز فراهم گردید.

دو: آکادمی انرژی آلمان در اردن (GEA-IKI Project)
از فوریه ۲۰۲۵،  GIZ در همکاری با دانشگاه‌های فنی هسته‌ای و صنعتی اردن، آکادمی انرژی آلمان (GEA) را راه‌اندازی کرده که هدفش تربیت متخصصان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی است. این پروژه تا ۲۰۲۷ ادامه خواهد داشت.

سه: حفاظت از میراث فرهنگی در پترا – فرصت‌های شغلی کوتاه‌مدت
پترا (Petra)، شهر باستانی نَبَطی‌ها در جنوب اردن، یکی از برجسته‌ترین میراث‌های تمدن بشری محسوب می‌شود. این شهر که به ساختمان‌های سنگی حک‌شده‌اش معروف است، با معماری حیرت‌انگیز و سیستم‌های پیچیده مدیریت آب در میان صخره‌های سرخ‌رنگ، نمادی از نبوغ مهندسی و فرهنگ دیرین است. در مارس ۲۰۲۰، GIZ  و یونسکو پروژه‌ای را برای حمایت از میراث فرهنگی شهر پترا اجرا کردند. این طرح با استفاده از روش‌های "کار در ازای پول" یا Cash-for-Work، فرصت‌های شغلی کوتاه‌مدت برای پناهجویان و جوامع میزبان ایجاد کرد و مسیرها و سنگ‌نوشته‌های باستانی را احیا نمود.

چهار: برنامه PROMISE آموزش فراگیر و تنوع
این برنامه از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۶ اجرا می‌شود و به‌صورت مشترک با یونسکو اجرا شده است. هدف آن آموزش فراگیر برای کودکان دارای معلولیت در مراحل ابتدایی تا دهم دبستان است، همراه با تقویت سیاست‌گذاری، آموزش معلمان و کمپین‌های رسانه‌ای برای افزایش آگاهی در مورد حقوق آموزشی.

چرا GIZ در اردن هزینه می کند؟

تقویت ثبات سیاسی منطقه‌ای و امنیت اسرائیل
اردن به‌عنوان همسایه کلیدی سرزمین‌های اشغالی، نقش حساسی در حفظ ثبات غرب آسیا ایفا می‌کند. حمایت GIZ از زیرساخت‌های آموزشی و اجتماعی در واقع تلاشی برای پشتیبانی غیرمستقیم از این ثبات است، که به صورت ضمنی امنیت رژیم صهیونیستی—متحد غرب—را تقویت می‌کند.

ایجاد بازار برای شرکت‌های آلمانی
اجرای پروژه‌هایی مانند زیرساخت مدرسه، آموزش سبز و محیط زیست، در عمل بستری برای صادرات خدمات فنی و تجهیزات آلمانی فراهم می‌کند و به نفع شرکت‌هایی مانند SAP، زیمنس یا مشاوران محیط زیست عمل می‌کند.

رقابت با نفوذ چین و روسیه
چین و روسیه تلاش گسترده‌ای برای نفوذ در غرب آسیا و آسیای غربی دارند. حضور پایدارGIZ ، مدل توسعه‌ای غربی را به‌عنوان جایگزینی برای پروژه‌های زیرساختی چین مانند BRI معرفی کرده و در برابر نفوذ ژئوپلیتیکی چین و روسیه ایستادگی می‌کند.

مدیریت پیامدهای مهاجرت و پناهندگی
اردن میزبان بیش از یک میلیون پناهجوی سوری است. حمایت از اردن در مدیریت این بحران به طور غیرمستقیم به کاهش فشار مهاجرت به اروپا، از جمله آلمان، کمک می‌کند .دولت‌های اروپایی خواهان کنترل بیشتر بر بحران مهاجرت‌اند. پشتیبانی از آموزش و همزیستی در جوامع میزبان، تأثیری مستقیم بر کاهش انگیزه مهاجرت دارد؛ راهبردی که به آلمان در مواجهه با فشار داخلی و بحران‌های انسانی کمک می‌کند.

قدرت نرم و تصویر مثبت بین‌المللی
برنامه‌هایی مانند PROMISE به آلمان کمک می‌کنند تا تصویر خود را به‌عنوان نیرویی انسان‌دوست و پیشرو در عدالت اجتماعی و تغییرات اقلیمی احیا کند. این دیپلماسی نرم در شرایطی که سایر بخش‌های سیاست خارجی با چالش‌هایی مانند ناتو یا مسئله‌های انرژی مواجه‌اند، اهمیت ویژه دارد.
 
فعالیت‌های GIZ در اردن، گرچه در ظاهر توسعه‌ای و بشردوستانه جلوه می‌کند، در نگاه دقیق‌تر حامل منافع استراتژیک و اقتصادی پنهانی است که هدف آن تثبیت جایگاه آلمان در منطقه تنش‌زده غرب آسیا است. این یادداشت نشان می‌دهد که الگویی از "توسعه مرکب" در حال اجراست؛ ترکیبی از ظاهر خیرخواهانه و نیات نفوذگرانه که در هیئت پروژه‌های توسعه‌ای جاری شده‌اند.