پایان عمر شورای شهر پنجم مبین این حقیقت بود که اقدامات خاصی در حوزه مقاوم سازی سازه ها و بناها و نوسازی بافت فرسوده در این دوره صورت نگرفت. این در حالی است که برخی از معضلات شهری مانند سقوط مصالح و سازه های موجود در فضای شهر جان شهروندان را مورد تهدید قرار می دهد.
به گزارش شهدای ایران، یکی از خطراتی که در کنار سایر خطرات حوزه
شهرسازی در بسیاری از شهرها به ویزه در تهران بزرگ جان شهروندان را تهدید
می کند، سقوط سازه ها و بناهایی است که ترکیب بندی مبلمان شهری وجود دارند.
از این دست اتفاقات می توان به مواردی چون سقوط سنگ و سرامیک نمای نمای
ساختمان ها، تخریب بخشی از بافت فرسوده و... که به واسطه عدم رعایت نکات
فنی، بازدیدهای دوره ای، پایان عمر مفید و عدم اقدام به تعمیر و نوسازی و
یا متاثر از رخداد بلایای طبیعی مانند «طوفان شن و سیل ۱۳۹۴ تهران در روز
۲۸ تیر در استان تهران و البرز» و «طوفان عصر دوشنبه ۱۲ خرداد سال ۱۳۹۳
تهران»اتفاق می افتند.
اما گویا شهروندان به غیر از بالایای طبیعی و حوادث غیر مترقبه ( که
تاحدودی قابل پیش بینی و تدبیر و تصمیم هستند)، از این پس باید نگران خطرات
دیگری باشند که در حوزه مدیریت شهری مغفول مانده اند. مثال آن خطر ریزش
سازه های مبلمان شهری مانند تیرهای بتنی انتقال برق و سنگ ها و شیشه های
رنگین و ملون نمای ساختمان هاست که در شرایط جوی کاملا معمولی هم احتمال
سقوط و گرفتن تلفات و خسارات را دارند.
حجت موجه این مدعا شکستن و سقوط یک اصله درخت در اثر خشکیدگی ریشه روی تیر
بتنی انتقال برق است که چهارشنبه شب در تهران اتفاق افتاد. جالب اینجاست
که افتادن درخت موجب سقوط تیر بتنی بر روی سه خودرو و تخریب خودروها شده
است.
سرهنگ مجید رنجبر،
رئیس مرکز کنترل ترافیک پلیس راهور تهران بزرگ در تاریخ یاد شده از سقوط
تیر چراغ برق بر روی سه خودرو در اثر افتادن و شکسته شدن درخت بر روی تیر
در میدان مقدم خبر داده بود.
وی در این باره می گوید: حوالی ساعت 21:30 شب گذشته یک اصله درخت
پوسیده در محدوده در خیابان ابوذر میدان مقدم بر روی تیر چراغ برق سقوط می
کند که این سقوط به سمت تیر چراغ برق بوده و باعث می گردد که تیر چراغ
نیز سقوط کرده و بر روی سه دستگاه خودرو در محل فرود آید.
خوشبختانه در این حادثه به کسی آسیب نرسیده و شاید این حادثه در قواره ابر
شهری چون تهران حادثه ای بی اهمیت باشد و فاقد ارزش خبری! اما نکته های
نگران کننده ای وجود دارد که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.
چرا باید نگران بود؟
با در نظر گرفتن عمر تیرهای بتنی انتقال برق شهر تهران که در بسیاری از
مناطق از عمر استاندارد 20 ساله پایهریزی و تعبیه آنها گذشته، این نگرانی
را به ذهن متبادر میکند که خطری مدام و همیشگی در کمین اکثر شهروندان به
ویزه شهروندان مناطق جنوبی پایتخت است. مناطقی که هنور معضل بافت فرسوده
آنها حل نشده ، معضلی دیگر گریبانگیر شهروندان این مناطق شده است!
چگونگی فرایند فرسودگی تیرهای بتنی
حمیدرضا عسگری، مدیرگروه رشته عمران دانشگاه آزاد اسلامی درباره جزئیات و بایسته های بتن تیرهای برق می گوید:
«تیرهای بتنی از تیرهای پرکاربرد در شبکههای توزیع برق است و در شرایط
عادی، مقاومت مکانیکی قابل قبولی در برابر فرسودگی و تخریب دارند؛ اما
تخریب و فرسودگی تیرهای بتنی اساساً از آلودگی محیط اعم از آب و خاک است که
با نفوذ به داخل بتن بهسمت بالا بهدلیل خاصیت موئینگی، سبب زنگزدگی و
خوردگی میلگردها شده و در اثر انبساط، آرماتورها نمایان شده و بتن پایه
کاملاً جدا و کنده میشود.»
وی در ادامه می افزاید: «هرگونه ترک سطحی روی پایه در اثر دمای
بالای محیط، حمل نامناسب، دپوی غیر استاندارد یا بادهای گرم هنگام بتنریزی
پایهها، سبب تسریع در تبخیر آب و ایجاد ترکهای سطحی میشود. بعد از ترک
پایه، راه نفوذ رطوبت و آلودگی ایجاد شده که زنگزدگی میلگرد را باعث
میشود.»
تولید بی کیفیت تیرهای بتنی انتقال برق
یزدان خردمند، استادیار گروه عمران دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه خوردگی تیرهای برق سالانه هزینههای سنگینی را کشور تحمیل میکند، گفته است: «ترکیبات
سولفات و کلر از مهمترین عوامل خوردگی سیمان و بتن هستند که این ترکیبات
در مواجهه با رطوبت هوا، تأثیر بیشتری داشته و وجود بادهای گرم، خوردگی را
تشدید میکند و در برخی موارد خطرناک است بنابراین بهترین روش برای جلوگیری
از خوردگی نظیر استفاده از غشاهای دوجزئی پلیاوریا، انواع گروتها و ساخت
تیر بتنی با سیمانهای تیپ 5 و GS100-200 که مقاوم در برابر سولفاتها و
کلرورها هستند، میتواند تا حد زیادی از خوردگی جلوگیری کند. حتی در مواردی
میتوان با اندودکردن پایهها با امولسیونهای خنثی مانند قیر، مانع تخریب
و خوردگی تیرهای بتنی برق شد.»
"نمای ساختمان" قاتلان بالقوه و مخربان
تیرهای بتنی نمای ساختمان ها، یکی از تهدید
های بالقوه ای است که می تواند در هر شرایطی بالفعل شوند. مثلا در گرمای
تابستان یا یخبندان زمستان یا در زلزله های خیف و بادهای معمول و متعارف هم
این قابلیت را دارند که جان شهروندان را در معرض خطر قرار دهند. حال سوال
این است که آیا مدیریت شهری و سایر متولیان همچون وزارت نیرو و اداره برق
آیا این سازه های را منورد بازبینی قرار داده اند؟
حمید رضا عباسیان کارشناس مسکن در رابطه با عمر مفید ساختمانها به ویزه در نمای ساختمان ها که به کوچه و خیابان محدود می شود می گوید: «متأسفانه
در ایران عمر متوسط ساختمانها بین ۲۰ تا ۳۰ سال است که تقریباً ۳ برابر
کشورهای توسعه یافته پایینتر است که عدم رعایت کیفیت مناسب در ساخت و
سازها، به کار بردن مصالح ساختمانی بیکیفیت و نیز عدم به کارگیری شیوه
اجرایی مناسب، باعث ساخت چنین واحدهای مسکونی با عمر پایین میشود.»
وی به دیگر فاکتورهایی که در کاهش عمر ساختمان ها دخیل هستند اشاره می کند و می گوید: «در
حال حاضر استفاده از کارگران غیر متخصص در بسیاری از ساختمانها و عدم
آشنایی بر حوزه ساخت و ساز مشکلات عدیده ای را به وجود آورده در حالیکه
تمامی مجریان ذیصلاح در حوزه ساخت و ساز باید پروانه کسب ازسازمان نظام
مهندسی داشته باشند و متأسفانه این قانون در شهر تهران به صورت کامل اجرا
نمیشود.»
علت ریزش سنگ نما چیست؟
گاهی در گوشه کنار شهر به ندرت مشاهده می شود که کارگرانی مشغول پیچ و
روپلاک کردن سنگ نمای ساختمان ها می باشند. چرا که عمده ترین عواملی که به
ریزش نمای سنگ و سرامیک ساختمان ها منجر می شود در فاکتورهای زیر خلاصه می
شوند:
نریختن سیمان مناسب پشت سنگ: در هنگام ساخت و ساز و هنگام نصب سنگ سنگ کار سیمان خشک بدرد نخور پشت سنگ میریزد و سنگ چسبندگی خود را از دست میدهد.
سرما و گرما: سرما و گرمای فصول باعث انبساز و انقباط سنگ و سیمان میشوند و این باعث ریزش سنگ نما میشود.
بارندگی آی و یخ زدگی : آب باعث جدا شدن به مرور سنگ از
سیمان میشود و این بخاطر بندکشی نامناسب سنگ کار میباشد که موقع سنگکاری از
مواد نامناسب برای بندکشی استفاده میکند.
عوامل طبیعی مانند زلزله: زلزله باعث تکان های شدید میشود و سنگ ها را جابهجا میکند که بعد از زلزله حتما میبایست سنگ ها چک شود.
لزوم اجرای قوانین مقاوم سازی در هر ساختمان
با این وجود انتظار میرود مدیریت شهری در اقدامی ضربتی که بصورت تکلیفی
عمومی به تمام شهروندان ابلاغ شود، همگان را ملزم به انجام مقاوم سازی
نماهای ساختمانی که جزو مشاعات هر واحد مسکونی، تجاری و اداری محسوب می شود
نماید. البته در این زمینه باید دستگاه های موظف در اداره شهر نیز در
میدان حاضر باشند و با ارائه مشوق هایی مانند وام های کم بهره و یا ارائه
مصالح ساختمانی در محل و نیروی کار موجیان این امر را فراهم نمایند.
ضمن آنکه انتظار می رود در خصوص تعویض و مقاوم سازی تیرهای انتقال جریان
برق هم اقدامات لازم در مدیریت شهری و سایر دستگاه های ذینفع به عمل آید.
چرا که در صورت رخدادی مانند زلزله به واسطه سقوط اجسام گذشته از تلفات
جانی و خسارات مالی فجایعی مانند آتش سوزی و ... محتمل است که با یک برنامه
و جریان سازی معقول میتوان از این وقایع جلوگیری کرد.
مقصر؛ مناسبات معیوب میان مردم و مدیریت شهری!
متاسفانه سوء مدیریت در مناسبات اجتماعی
میان مردم و مسئولان، گاهی منجر به پدیده های مخربی می شود که هم جان و هم
مال مردم را مورد مخاطره قرار می دهد.
در بررسی حادثه مورد بحث سه شنبه شب می توان
به این نتیجه رسید که در اثر نارضایتی مردم از مدیریت شهری و قصور و اهمال
مردم در انجام وظایف شهروندی مانند دفع پسماندها و تفکیک زباله های تر و
خشک، شیرابه های موجود در زباله ها به پای درخت های معابر نشت و سبب
پوسیدگی ریشه می شود. پوسیدگی ریشه درختان هم سبب سقوط و نابودی درختان شده
و سقوط هر درخت ممکن است اتفاقی مشابه حادثه امروز و یا خدای ناکرده حوادث
دلخراش تری رابه دنیال داشته باشد.
شاهد مثال این بحث نابودی چنارهای در هم
تنیده خیابان ولیعصر بود که تا کنون معقول ترین نظریه نابودی آنها نشت
شیرابه ها و مواد شیمیایی حاصل از ظهور نگاتیوهای صدا و سیماست که این مواد
با رسوخ به جوی های جاری طرفین خیابان ولیعصر(عج) موجبان نابودی این
درختان را فراهم کرد.
با این وجود یکی از اقدامات مغفول مانده که
در ششمین دوره شورای اسلامی شهر تهران و همچنین شهرداری پایتخت باید به جد
مورد رسیدگی قرار گیرد، برآورد سلامت ریشه و رشد و حیات طبیعی درختان موجود
در خیابان هاست؛ به ویژه درختان کهنسالی که به نوعی ماهیت و شناسنامه شهر
محسوب می شوند.