شهدای ایران:هفته
گذشته یکی از فیلمسازان این سرزمین روی در نقاب خاک کشید که ویژگی‌اش،
تعهد نسبت به تاریخ این مرز و بوم و هویت اسلامی مبارزات و نهضت‌های ضد
استعماری و ضد استبدادی آن بود. وی اگرچه کم کار کرد، اما آثار وی از جمله
ماندگارترین تصاویر تاریخ سینما و تلویزیون ما محسوب می‌شوند. آثاری که
نسبت به ظلم و جور استعمارگران در حق ملت ایران و قهرمانی‌های این ملت به
رهبری روحانیت بی‌تفاوت نبودند که مهم‌ترین این آثار مجموعه تلویزیونی
«دلیران تنگستان» درباره مبارزات و مجاهدت‌های رئیس‌علی دلواری و یارانش در
مقابل ارتش تا دندان مسلح بریتانیا و در غیاب دولت مرکزی ایران بود.
حدود 60 سال پس از تهاجم نخست ارتش بریتانیا به خاک ایران، در زمان جنگ جهانی اول، باز هم نیروهای بریتانیا برای‌اشغال ایران به خاک ما هجوم آوردند. این در حالی بود که پیش از آن، قراردادهای خفت باری که می‌خواستند با همکاری به اصطلاح متجددین روشنفکر و شاهان بی‌کفایت به این ملت تحمیل کنند (همچون قرارداد رویتر، رژِی، معاهده 1919 و...) هر یک با حضور و مقاومت مراجع عظام شیعه و مقلدشان به بن بست خورده بود. اما این بار نیز همان شیعیان مبارز و علمای آنها در برابر متجاوزین خارجی مقاومت کردندکه در میان آنها، نام‌هایی مانند رئیس‌علی دلواری، خالو حسین دشتی، سید محمدرضا کازرونی، شیخ حسین چاکوتایی و...بر تارک زرین صفحات تاریخ ما همچنان می‌درخشد.
سریال تلویزیونی «دلیران تنگستان»، تنها تلاش تصویری است که برای روایت آن مبارزات دلیرانه و در عین حال مظلومانه در سال‌های اوایل دهه 50 توسط همایون شهنواز و دوستانش جلوی دوربین رفت و الحق که تا همین امروز تصاویرش علی‌رغم همه محدودیت‌های ابزاری و فنی آن روزگار، همچنان گیرا و تاثیرگذار است. مجموعه‌ای که اگر از تاریخ تولید آن و سازنده‌اش اطلاع نداشته باشیم، شاید تصور‌نماییم که این مجموعه در سال‌های پس از پیروزی انقلاب و توسط یک هنرمند جبهه انقلاب ساخته شده است!
مجموعه «دلیران تنگستان» علاوه بر روایت وفادارانه تاریخی از قیام رئیس‌علی دلواری و همرزمانش در مقابل تجاوز ارتش انگلیس، به خوبی ماهیت اسلامی این قیام و حضور تعیین‌کننده روحانیت مبارز را در آن به تصویر می‌کشید. در صحنه‌هایی از این مجموعه که مجاهدان دشتستانی و تنگستانی با تفنگ‌های ابتدایی و با فریادهای الله اکبر و یا حسین به نبرد با سلاح‌های پیشرفته آن زمان ارتش بریتانیا می‌روند، لحظات رزم جانانه رزمندگان دفاع مقدس در مقابل تجاوز صدام و اربابانش به خاک میهن اسلامی به ذهن متبادر شده و به خوبی دفاع مقدس را در طول تاریخ این سرزمین به یکدیگر پیوند می‌زند.
بسیاری از لحظات و حوادث سریال «دلیران تنگستان» برای همین امروز، ملموس و قابل درک و عینی است. مثلا در قسمتی از آن، مستر چیک انگلیسی (سفیر بریتانیا در بوشهر) برای مردم ایران دلسوزی می‌کند و در حالی که یکی از مبارزین به نام سید مهدی را به بند کشیده، او را به خاطر حمایت از تنگستانی‌ها شماتت کرده و می‌گوید :
«... شما معادلات بین‌المللی را نمی‌فهمید...»!
یا در قسمتی دیگر رئیس‌علی از حضور فرهنگ انگلیسی در میان جامعه ایرانی شکوه می‌کند که بی‌بند و باری و خیانت و اباحه‌گری را رواج می‌دهد و خطاب به واسموس آلمانی گلایه می‌کند که:
«فرنگیا اومدن، اومدن که ما می‌خوایم تمدن تازه را رواج بدیم.حالا از نکبت این تمدن، خیانت، نفاق، دشمنی، برادرکشی و جیره‌خوری محشر کرده. دیگه تو خونه‌ها هم ریشه دوانده، بدتر هم میشه...»
و این‌گونه معنی و مفهوم تهاجم فرهنگی و تاثیر سبک زندگی غربی بر فرهنگ و آیین اسلامی ایرانی بیان می‌نماید.
در بخشی دیگر از مجموعه «دلیران تنگستان»، رئیس‌علی با یارانش در میان عزاداران حسینی حاضر شده و آنها را از عزاداری بر سالار شهیدان و سرور آزادگان منع می‌کند، چرا که غذا و بنشن و خوراک آن عزاداری از پول انگلیسی تامین شده، یا در بخشی دیگر انگلیسی‌ها و مزدورانشان، رئیس‌علی را یاغی و جنگ طلب و آشوبگر خوانده و وی را مسئول به کشتن جوانان تنگستان و به آشوب کشاندن جنوب ایران معرفی می‌کنند و طرفه آنکه همین انگلیسی‌های مبادی آداب، در بخشی از این سریال، برای ترور رئیس‌علی به دنبال مزدور و تروریست هستند و سرانجام یک خائن، یک نیروی خودی، یک فریب خورده داخلی را به خدمت گرفته تا رئیس‌علی را از پشت هدف گلوله قرار دهد !همه اینها تصاویر آشنایی به نظر می‌رسند که گویی برای امروز ساخته شده‌اند و همه این وقایع و حرف‌ها و موقعیت‌ها را همین امروز به وضوح در مقابل خود می‌بینیم.
و همچنان‌که شاهد بودیم علی‌رغم این خیانت‌ها و مزدوری‌ها (چه از سوی نیروی داخلی و چه هندی‌هایی که گوشت دم توپ انگلیسی‌ها شده‌اند) رئیس‌علی از دشمن اصلی غافل نمی‌شود. درصحنه‌ای از آخرین قسمت سریال «دلیران تنگستان»، رئیس‌علی با تاسف، هندی‌هایی را نظاره می‌کند که ناخواسته پیشقراول ارتش متجاوز انگلیس قرارگرفته، جلو می‌آیند و مورد اصابت گلوله قرار می‌گیرند. دوربین در این لحظه، به روی فرمانده انگلیسی که پشت درختی پنهان شده، زوم کرده و وی را نشان می‌دهد که چگونه مزورانه صحنه نبرد را نظاره می‌کند و...رئیس‌علی دراینجا دیگر تاب نیاورده، از پشت سنگر بیرون آمده ، قامت راست کرده و فریاد می‌زند:
«...آهای!.... انگلیسی! تو با من طرفی. دِ بیا بیرون لعنتی...»
و به سوی مقابل شلیک می‌کند. تاکید رئیس‌علی در این جمله ماندگار بر کلمه «تو»، نشانگر یک آگاهی تاریخی به نظر می‌آید که همین امروز می‌تواند بسیاری واقعیات جهان امروز را برای آنان که تفکر می‌کنند و تعقل و تدبر، روشن گرداند. رئیس‌علی با تاکید بر کلمه «تو»، گویی تاریخ را متوجه این موضوع می‌سازد که اگرچه سربازان هندی با او می‌جنگند، اگرچه خونش را یک به ظاهر هموطن می‌ریزد اما او فریب نخورده و دشمن اصلی را می‌شناسد و تفنگش را به روی این دشمن شلیک می‌کند.
چنین رویکردی برای فیلمسازی به نام همایون شهنواز که در شرایط سخت و فضای آلوده و استعماری پیش از انقلاب فعالیت می‌کرد و اما تلاش کرد افتخارات ایران را به تصویر کشد و موفق به ساخت چنین اثری شد، می‌تواند درس مهمی برای سینماگران و کارگردانان امروزمان باشد که مقهور و مغلوب فضای شبه‌روشنفکری رسانه‌ها نشده و دین خود را به انقلاب و ملت ایران ادا نمایند.
سریال تلویزیونی «دلیران تنگستان»، با روایت و تصاویر تاثیرگذارش، بیش از هر موضوعی نشان می‌دهد که ماهیت استعمار در طی سالها و قرون تغییری نکرده و حتی حرف و شعارهایش نیز مثل صد و اندی سال پیش همچنان نژادپرستانه و البته فریبنده است.
*سعید مستغاثی
حدود 60 سال پس از تهاجم نخست ارتش بریتانیا به خاک ایران، در زمان جنگ جهانی اول، باز هم نیروهای بریتانیا برای‌اشغال ایران به خاک ما هجوم آوردند. این در حالی بود که پیش از آن، قراردادهای خفت باری که می‌خواستند با همکاری به اصطلاح متجددین روشنفکر و شاهان بی‌کفایت به این ملت تحمیل کنند (همچون قرارداد رویتر، رژِی، معاهده 1919 و...) هر یک با حضور و مقاومت مراجع عظام شیعه و مقلدشان به بن بست خورده بود. اما این بار نیز همان شیعیان مبارز و علمای آنها در برابر متجاوزین خارجی مقاومت کردندکه در میان آنها، نام‌هایی مانند رئیس‌علی دلواری، خالو حسین دشتی، سید محمدرضا کازرونی، شیخ حسین چاکوتایی و...بر تارک زرین صفحات تاریخ ما همچنان می‌درخشد.
سریال تلویزیونی «دلیران تنگستان»، تنها تلاش تصویری است که برای روایت آن مبارزات دلیرانه و در عین حال مظلومانه در سال‌های اوایل دهه 50 توسط همایون شهنواز و دوستانش جلوی دوربین رفت و الحق که تا همین امروز تصاویرش علی‌رغم همه محدودیت‌های ابزاری و فنی آن روزگار، همچنان گیرا و تاثیرگذار است. مجموعه‌ای که اگر از تاریخ تولید آن و سازنده‌اش اطلاع نداشته باشیم، شاید تصور‌نماییم که این مجموعه در سال‌های پس از پیروزی انقلاب و توسط یک هنرمند جبهه انقلاب ساخته شده است!
مجموعه «دلیران تنگستان» علاوه بر روایت وفادارانه تاریخی از قیام رئیس‌علی دلواری و همرزمانش در مقابل تجاوز ارتش انگلیس، به خوبی ماهیت اسلامی این قیام و حضور تعیین‌کننده روحانیت مبارز را در آن به تصویر می‌کشید. در صحنه‌هایی از این مجموعه که مجاهدان دشتستانی و تنگستانی با تفنگ‌های ابتدایی و با فریادهای الله اکبر و یا حسین به نبرد با سلاح‌های پیشرفته آن زمان ارتش بریتانیا می‌روند، لحظات رزم جانانه رزمندگان دفاع مقدس در مقابل تجاوز صدام و اربابانش به خاک میهن اسلامی به ذهن متبادر شده و به خوبی دفاع مقدس را در طول تاریخ این سرزمین به یکدیگر پیوند می‌زند.
بسیاری از لحظات و حوادث سریال «دلیران تنگستان» برای همین امروز، ملموس و قابل درک و عینی است. مثلا در قسمتی از آن، مستر چیک انگلیسی (سفیر بریتانیا در بوشهر) برای مردم ایران دلسوزی می‌کند و در حالی که یکی از مبارزین به نام سید مهدی را به بند کشیده، او را به خاطر حمایت از تنگستانی‌ها شماتت کرده و می‌گوید :
«... شما معادلات بین‌المللی را نمی‌فهمید...»!
یا در قسمتی دیگر رئیس‌علی از حضور فرهنگ انگلیسی در میان جامعه ایرانی شکوه می‌کند که بی‌بند و باری و خیانت و اباحه‌گری را رواج می‌دهد و خطاب به واسموس آلمانی گلایه می‌کند که:
«فرنگیا اومدن، اومدن که ما می‌خوایم تمدن تازه را رواج بدیم.حالا از نکبت این تمدن، خیانت، نفاق، دشمنی، برادرکشی و جیره‌خوری محشر کرده. دیگه تو خونه‌ها هم ریشه دوانده، بدتر هم میشه...»
و این‌گونه معنی و مفهوم تهاجم فرهنگی و تاثیر سبک زندگی غربی بر فرهنگ و آیین اسلامی ایرانی بیان می‌نماید.
در بخشی دیگر از مجموعه «دلیران تنگستان»، رئیس‌علی با یارانش در میان عزاداران حسینی حاضر شده و آنها را از عزاداری بر سالار شهیدان و سرور آزادگان منع می‌کند، چرا که غذا و بنشن و خوراک آن عزاداری از پول انگلیسی تامین شده، یا در بخشی دیگر انگلیسی‌ها و مزدورانشان، رئیس‌علی را یاغی و جنگ طلب و آشوبگر خوانده و وی را مسئول به کشتن جوانان تنگستان و به آشوب کشاندن جنوب ایران معرفی می‌کنند و طرفه آنکه همین انگلیسی‌های مبادی آداب، در بخشی از این سریال، برای ترور رئیس‌علی به دنبال مزدور و تروریست هستند و سرانجام یک خائن، یک نیروی خودی، یک فریب خورده داخلی را به خدمت گرفته تا رئیس‌علی را از پشت هدف گلوله قرار دهد !همه اینها تصاویر آشنایی به نظر می‌رسند که گویی برای امروز ساخته شده‌اند و همه این وقایع و حرف‌ها و موقعیت‌ها را همین امروز به وضوح در مقابل خود می‌بینیم.
و همچنان‌که شاهد بودیم علی‌رغم این خیانت‌ها و مزدوری‌ها (چه از سوی نیروی داخلی و چه هندی‌هایی که گوشت دم توپ انگلیسی‌ها شده‌اند) رئیس‌علی از دشمن اصلی غافل نمی‌شود. درصحنه‌ای از آخرین قسمت سریال «دلیران تنگستان»، رئیس‌علی با تاسف، هندی‌هایی را نظاره می‌کند که ناخواسته پیشقراول ارتش متجاوز انگلیس قرارگرفته، جلو می‌آیند و مورد اصابت گلوله قرار می‌گیرند. دوربین در این لحظه، به روی فرمانده انگلیسی که پشت درختی پنهان شده، زوم کرده و وی را نشان می‌دهد که چگونه مزورانه صحنه نبرد را نظاره می‌کند و...رئیس‌علی دراینجا دیگر تاب نیاورده، از پشت سنگر بیرون آمده ، قامت راست کرده و فریاد می‌زند:
«...آهای!.... انگلیسی! تو با من طرفی. دِ بیا بیرون لعنتی...»
و به سوی مقابل شلیک می‌کند. تاکید رئیس‌علی در این جمله ماندگار بر کلمه «تو»، نشانگر یک آگاهی تاریخی به نظر می‌آید که همین امروز می‌تواند بسیاری واقعیات جهان امروز را برای آنان که تفکر می‌کنند و تعقل و تدبر، روشن گرداند. رئیس‌علی با تاکید بر کلمه «تو»، گویی تاریخ را متوجه این موضوع می‌سازد که اگرچه سربازان هندی با او می‌جنگند، اگرچه خونش را یک به ظاهر هموطن می‌ریزد اما او فریب نخورده و دشمن اصلی را می‌شناسد و تفنگش را به روی این دشمن شلیک می‌کند.
چنین رویکردی برای فیلمسازی به نام همایون شهنواز که در شرایط سخت و فضای آلوده و استعماری پیش از انقلاب فعالیت می‌کرد و اما تلاش کرد افتخارات ایران را به تصویر کشد و موفق به ساخت چنین اثری شد، می‌تواند درس مهمی برای سینماگران و کارگردانان امروزمان باشد که مقهور و مغلوب فضای شبه‌روشنفکری رسانه‌ها نشده و دین خود را به انقلاب و ملت ایران ادا نمایند.
سریال تلویزیونی «دلیران تنگستان»، با روایت و تصاویر تاثیرگذارش، بیش از هر موضوعی نشان می‌دهد که ماهیت استعمار در طی سالها و قرون تغییری نکرده و حتی حرف و شعارهایش نیز مثل صد و اندی سال پیش همچنان نژادپرستانه و البته فریبنده است.
*سعید مستغاثی
