شهدای ایران: دور چهارم مذاکرات وین بدون نتیجه پایان یافت. به اعتقاد برخی کارشناسان ضعف‌های موجود در توافق اولیه یکی از مهم‌ترین دلایل زیاده‌خواهی طرف مقابل در مذاکرات وین بوده و همین امر باعث عدم حصول نتیجه در دور چهارم شد. در این رابطه وطن امروز با دکتر ابراهیم کارخانه‌ای، رئیس کمیته هسته‌ای کمیسیون انرژی مجلس گفت‌وگو کرده است. 

آقای کارخانه‌ای! دور چهارم مذاکرات وین به پایان رسید. موضوعی که در نگاه به رسانه‌های خارجی و اظهارات مقامات آمریکایی مشهود است این است که آنها روی نقاطی دست گذاشته‌اند که منتقدان توافق ژنو در اظهارات خود به آن اشاره کرده و متذکر شده بودند. به نظر شما موضوعاتی مثل نیازهای عملی یا قطعنامه‌های شورای امنیت که ایران متعهد شده در گام میانی به آنها بپردازد و طرف مقابل بر همین اساس موضوع موشک‌های ایرانی را مطرح می‌کند، دلیل اصلی عدم نتیجه در مذاکرات وین نبوده است؟ به عبارت دیگر آیا متن ضعیف توافق ژنو دلیل اصلی عدم نتیجه در مذاکرات وین نبوده است؟ 

ببینید! اینکه الان مطرح می‌شود مباحث اختلافی خیلی زیاد و بیشتر از ۱۸ مورد است، خود گویای آن است که این مسائل در توافق اولیه کمتر مورد توجه قرار گرفته است و به صورت ریز در توافق ژنو به این مسائل پرداخته نشده است که الان این اندازه اختلاف وجود دارد. توجه به این نکته خیلی مهم است که برای ما توافق صرف مهم نیست بلکه حفظ و صیانت از دستاوردهای ملی مهم است. اینکه صرفا به یک توافق برسیم مهم نیست کمااینکه در مرحله اول هم به توافق رسیدند. 

نکته‌ای که باید تیم مذاکره‌کننده روی آن متمرکز شود و به نظر می‌آید در دور اول خیلی بیش از این باید مورد تاکید قرار می‌گرفت مساله شفاف‌سازی است. بهای شفاف‌سازی از سوی جمهوری اسلامی ایران مساوی با شکست حریم تحریم‌ها باید باشد. یعنی ما باید به بهای شکست همه تحریم‌ها شفاف‌سازی را در همین حد قبول می‌کردیم و الا محکمات حقوق هسته‌ای ایران مشخص است و ملت ایران هرگز قدمی از حقوق خود عقب‌نشینی نخواهد کرد. الان مذاکرات رسیده به خطوط قرمز و جمهوری اسلامی هم از خطوط قرمز خود عقب‌نشینی نمی‌کند لذا می‌بینیم مذاکرات به نتیجه نمی‌رسد. اگر در همان دور نخست مذاکرات روی خطوط قرمز تاکید خیلی بیشتری صورت می‌گرفت قطعا آن توافق هم در آن حد امضا نمی‌شد. 

یعنی شما معتقد هستید در توافق ژنو روی خطوط قرمز تاکید نشده بود؟ 

خطوط قرمز در دور اول باید بیشتر از این مورد توجه قرار می‌گرفت. 

لطفا چند نمونه که معتقدید باید بیشتر مورد تاکید قرار می‌گرفت را مثال بزنید. 

ببینید! ما درباره غنی‌سازی چند خط قرمز داریم. ما باید غنی‌سازی را در حدی بپذیریم که نیاز کشور را در حد برنامه‌های هسته‌ای که در پیش داریم تامین کند و باید در همان دور اول حقوقی که NPT به کشورهای عضو داده است، برای خود تصریح کرده و زیر بار کمتر از آن نمی‌رفتیم. وقتی در بند ماده ۴ NPT صراحتا اشاره می‌شود که همه کشورهای عضو حق دستیابی، تحقیق، تولید و بهره‌برداری از انرژی هسته‌ای را دارند که مجموع اینها دستیابی به فناوری هسته‌ای را تشکیل می‌دهد و این حقوق هم به هیچ بهانه‌ای نمی‌تواند قابل انفکاک باشد، خب! در این رابطه حق را NPT به ما داده ولی مشاهده می‌کنیم ما غنی‌سازی را در گام نهایی حداقل با ۱۰ شرط پذیرفته‌ایم. در حالی که این شروطی که در رابطه با سطح، دامنه، ظرفیت و محل غنی‌سازی مطرح شده و دیگر شروط همه بر خلاف ماده ۴ NPT و حقوق کشورهای عضو است. 

غیر‌ از غنی‌سازی چه مواردی بوده که در توافق اولیه مورد تاکید قرار نگرفته است؟ 

مورد دیگر در رابطه با مساله غنی‌سازی ۲۰ درصد است. غنی‌سازی ۲۰ درصد در حقیقت گلوگاه اصلی توافقنامه و کانون اصلی تمام مسائلی است که ۱+ ۵ به آنها فکر می‌کند. غنی‌سازی ۵/۳ و ۵ درصد اگر در هر حجمی صورت بگیرد هیچ نگرانی برای طرف غربی ندارد، تاکید می‌کنم هر حجمی. 

بنابراین هیچ‌گونه محدودیتی برای غنی‌سازی زیر ۵ درصد نباید وجود داشته باشد اما وقتی غنی‌سازی ۲۰ درصد و بالای آن می‌شود اینجاست که غربی‌ها بشدت روی آن حساس هستند. لذا وقتی ما توقف غنی‌سازی ۲۰ درصد را پذیرفتیم این مساله آنقدر برای آنها مهم بود که بهای آن باید شکست همه تحریم‌ها می‌بود. 

این موضوع در توافق ژنو در نظر گرفته نشد. 

بله! همینطور است. فقط تحریم‌های هسته‌ای مطرح شد و بازهم تاکید می‌کنم توقف تولید اورانیوم ۲۰ درصد آنقدر برای طرف غربی مهم بود که باید در قبال آن همه تحریم‌ها برداشته می‌شد. 

به عبارت دیگر معتقد هستید توافق ژنو به صورت نامتوازن بسته شد؟ 

بله! همین را می‌خواهم عرض کنم و اینها مسائلی است که در گام نخست به آنها توجه نشده است. 

درباره گام میانی چطور؟ در این گام ایران متعهد شده است به قطعنامه‌های شورای امنیت بپردازد طوری که برای طرف مقابل رضایت‌بخش باشد و بر اساس همین بند غربی‌ها موضوع موشک‌ها را مطرح می‌کنند. 

ما در گام میانی عملا خودمان را هم در مقابل ۱+۵ قرار دادیم، هم اتحادیه اروپایی و هم با توجه به بازرسی و اختیارات آژانس به عنوان ابزار نظارتی خود را در مقابل شورای امنیت قرار دادیم. البته ما از تیم مذاکره‌کننده حمایت می‌کنیم و خواسته‌های خود را باید از طریق این تیم به طرف مقابل عرضه کنیم و تیم مذاکره‌کننده نیز باید حرف ملت را مطرح کند. 

پس به اعتقاد شما توافق ژنو ضعیف بسته شد و الان همان ضعف یکی از عواملی است که باعث شد مذاکرات در وین متوقف شود. 

بله! یکی از عواملی که باعث شد این اختلافات به وجود بیاید ضعیف بسته شدن توافق ژنو است. 

توصیه شما به دولت و تیم دیپلماسی چیست؟ 

آنچه مسلم است مردم باید کاملا نسبت به مسائل هسته‌ای توجیه شوند و مسائل مورد نقد و بررسی قرار گیرد، چرا که در نقد و بررسی نقاط ضعف و قوت بهتر مشخص می‌شود. نقد منصفانه باعث پیشرفت کارها خواهد شد. نقدها باید منصفانه باشد و البته بنده معتقدم دولت باید نسبت به نقدهایی که صورت گرفت خویشتنداری بیشتری از خود نشان داده و تیم مذاکره‌کننده نیز پاسخ این نقدها را می‌داد. 

ببینید! شما مطرح کردید در توافق ژنو بر بعضی خطوط قرمز تاکید نشد اکنون اگر تیم مذاکره‌کننده به طرف غربی پیشنهاد کند، به‌مدت ۵ سال با ۸۰۰۰ سانتریفیوژ غنی‌سازی شود، آیا این خلافNPT، مصوبه مجلس و منافع ملی نیست؟ 

غنی‌سازی حق مسلم ملت ما است و ما به هیچ عنوان از مساله غنی‌سازی کوتاه نخواهیم آمد و چرخش سانتریفیوژ‌ها باید در حدی باشد که نیاز کشور ما را در حال و آینده تامین کند. 

بنابراین اعتقاد دارید اگر هر پیشنهادی از سوی تیم ایرانی خلاف ماده۴ NPT مطرح شود برخلاف مصالح است. 

هر حقوقی که در معاهدات بین‌المللی به ما و همه کشورهای عضو داده شده است باید در توافق تصریح شده و نباید کمتر از آن پذیرفته شود و مرز شفاف‌سازی، مسائل ملی جمهوری اسلامی ایران است.

منبع:598