شهدای ایران: روزنامه‌های صبح امروز کشور طی گزارش‌های مفصلی به مذاکرات هستهای وین پرداختند.
چشم امید ایران و غرب به ادامه مذاکرات
- روزنامه ابتکار طی گزارشی نوشت: «عدم پیشرفت طبیعی است»؛ عباس عراقچی مذاکره کننده ارشد ایرانی و معاون وزیر خارجه این جمله را پس از آنکه در جمع خبرنگاران داخلی حضور یافت و گفت که هیچ پیشرفتی در مذاکرات نداشتیم، به زبان آورد اما اظهارات اعضای هیات های ایران و غرب نشان می دهد که هر دو طرف ماجرا همچنان به ادامه مذاکرات چشم امید دارند.
ایران و گروه 1+5 هفته گذشته در وین اتریش گردهم آمدند تا وارد مرحله نگارش توافق نهایی شوند؛ توافقی که جز با تمرکز بر جزئیات موضوعات و اختلافات و چالش های فی مابین از روز نخست تا کنون میسر نمی شود. ایران و قدرت های جهانی حداقل تا پایان تیرماه و حداکثر تا 6 ماه آینده فرصت دارند که بر سر این اختلافات که به گفته مقامات و رسانه های خارجی روند مذاکرات را سخت و کند کرده بود گفت وگو کنند. ایران و غرب پس از آنکه توانسته بودند در شامگاه سوم آذر ماه سال گذشته پس از برگزاری چندین دور نشست در ژنو سوئیس به توافق موقت با ضرب الاجل 6 ماهه بر سر پرونده هسته ای ایران دست پیدا کند، از بهمن ماه سال 92 نشست‌های اولیه برای رسیدن به توافق نهایی و جامع را برنامه ریزی کردند و تا فروردین ماه 93 سه نشست هسته ای در وین اتریش برگزار شد.
طرفین اما در 23 اردیبهشت مجددا در فضایی متفاوت بر سر میز مذاکره حاضر شدند تا پس از برگزاری نشست کارشناسی در نیویورک، اولین گام برای نگارش توافق نهایی را بردارند و حداقل تا 29 تیر ماه و حداکثر تا 6 ماه آینده مناقشه بر سر پرونده هسته ای ایران را مختومه اعلام کنند.
پایه‌های محکم اختلافات؛ از سانتریفیوژها تا سوابق هسته ای ایران
بر این اساس، تعداد سانتریفیوژها، بحث توان موشکی، سابقه فعالیت‌های هستهای ایران و همچنین دوره زمانی توافق نهایی، موارد مورد اختلاف طرفین در این دور از گفت وگو ها عنوان شده است.سانتریفیوژها اما شاید مهمترین موضوع مورد اختلاف در این دور از مذاکرات به روسایت رسانه ها و مقامات خارجی بوده است. آنگونه که ایران خواستار چرخش بیش از 19 هزار سانتریفیوژ است و غرب اما می خواهد صدای چرخش تنها 5 هزار سانترفیوژ از ایران شنیده شود.«محمد جواد ظریف» وزیر خارجه ایران و مسئول تیم مذاکره کننده هسته ای ایران در بدو ورود به وین اتریش در جمع خبرنگاران از جدیت ایران در این دور از مذاکرات گفت و که 3 دور دیگر برای برگزاری مذاکرات در سطح سیاسی تعبیه شده است و طرفین در خرداد ماه دو مرتبه و در تیر ماه یک مرتبه بار دیگر در وین اتریش گرد هم می آیند.از سوی دیگر «مایکل مان» سخنگوی اشتون از حرکت به سمت مرحله جدیدی در مذاکرات گفت و تاکید کرد که در این دور از مذاکرات شروع می کنیم به طراحی توافقی که می تواند شکل بگیرد.مایکل مان همچنین در گفت وگو با روزنامه فرامنطقه ای الشرق الاوسط با بیان اینکه گروه 1+5 مخالف عقد قرار داد توافق ناقص و ضعیف با ایران است عنوان داشت: دور جدید مذاکرات هستهای ایران و غرب «سخت و بسیار پیچیده» خواهد بود؛ زیرا در این مرحله از مذاکرات همه مسائل مطرح شده در دوره های پیشین، بررسی خواهد شد.شام کاری ظریف و اشتون در دور جدید مذکرات هسته ای وین اما در حالی آغاز شد که یک مقام وزارت خارجه آمریکا که خواست نامش فاش نشود با بیان اینکه نگارش متن پیش نویس توافق در این دور آغاز می شود عنوان کرد که نوشتن پیش نویس به مفهوم نزدیک بودن توافق نیست. پس از برگزاری شام کاری ظریف و اشتون به رسم ادوار گذشته، وزیر خارجه ایران در جمع خبرنگاران حاضر شد و عنوان کرد که درباره نحوه ادامه و چارچوب کار گفت‌وگو کردیم.وزیر خارجه ایران با بیان اینکه برنامه و امکانات دفاعی جمهوری اسلامی ایران موضوع مذاکره نیست، افزود: این دوره حساسیت بیشتری دارد چون ما وارد نگارش می‌شویم. مرحله نگارش مرحله‌ای است که نیاز است طرفین با اعتماد به نفس و هم با اطمینان از روش برخورد طرف مقابل وارد گفت‌وگو شوند.عراقچی، مذاکره کننده ارشد ایران نیز در سخنانی پس از پایان شام کاری ظریف و اشتون با تاکید بر اینکه نسبت به دستیابی به توافق نهایی در پایان مهلت 6 ماهه امیدواریم، گفت: از طرفین مذاکره کننده خواسته شده که تقریبا کل روزهای این ماه را در تقویم کاری خود برای انجام مذاکرات هسته ای خالی نگه دارند.
از تشبیه توافق هسته ای به مکعب روبین تا تمرکز بر اراک و نظارت
روز نخست مذاکرات هسته ای وین اما با دیدار افتتاحیه ظریف و اشتون در هتل کوبورگ وین آغازشد و پس از آن هیئت های مذاکره کننده در نشست های دو جانبه و چندجانبه وارد بحث و گفت وگو و مذاکرات کارشناسی شدند.در این بین، یک مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا که خواست نامش فاش نشود، تأکید کرد که رسیدن به توافق جامع ایران و 1+5 همچون حل یک مکعب روبیک است و این فرایند رسیدن به راه حل جامع بسیار دشوارتر از برنامه اقدام مشترک است.سرگئی ریابکوف؛ معاون وزیر خارجه روسیه و رئیس هیئت مذاکره کننده روسیه در مذاکرات 1+5 در سخنانی در میانه مذاکرات روز نخست با بیان اینکه سفر وزرای خارجه به وین بعید است تاکید کرد که در این دور بیشترین پیشرفت در زمینه اراک و نظارت بر تاسیسات هسته ای ایران خواهد بود.مایکل مان، سخنگوی اشتون نیز در هنگامه ظهر و مذاکرات داخلی گروه ها، به جمع خبرنگاران آمد و گفت: ایران و گروه 1+5 به تعهدات خود عمل کرده اند.خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز روز چهارشنبه با انتشار گزارشی نوشت که در این دور از مذاکرات برخی از اختلافات حل شده است و برخی اختلافات همچنان به قوت خود باقی مانده است. آسوشیتدپرس در این گزارش مدعی شده است که تعداد سانتریفیوژها، بحث توان موشکی، سابقه فعالیت‌های هستهای ایران و همچنین دوره زمانی توافق نهایی، موارد مورد اختلاف طرفین است.ظریف و اشتون برای دومین بار در روز نخست مذاکرات با یکدیگر دیدار کردند. در این دیدار ظریف و اشتون به نمایندگی از ایران و گروه 1+5 در دیداری دوجانبه در راس هیات های مذاکره کننده هسته ای برای شروع نگارش پیش نویس متن توافق جامع در هتل محل اقامت سران هیات ها (هتل کوبورگ) رایزنی کردند.
آغاز نگارش متن پیش نویس تا تعیین تاریخ اجرای توافق نامه جامع و نهایی
ظریف و اشتون صبح روز پنجشنبه بار دیگر با یکدیگر دیدار کردند تا وارد مرحله نگارش توافق جامع و نهایی شوند. مایکل مان در پیامی پس از نشست اشتون و ظریف در توییتر نوشت که این مذاکرت مفید بود و در فرمت و شکل جدیدی گفت وگوها بر سر مذاکرات ادامه داشت.در ادامه مذاکرات روز پنجشنبه اما معاونین و هیت های مذاکره کنده وارد اتاق های گفت وگو شدند و «محمد جواد ظریف» وزیر خارجه ایران به دیدار رئیس جمهوری اتریش رفت. ظریف در دیدار با «هانس فیشر» رئیس جمهوری اتریش تاکید کرد که واقع بینی و اراده دو طرف، عامل اساسی برای رسیدن به نتیجه است.در همین حال، خبرگزاری انگلیس رویترز با انتشار گزارشی ادعا کرد که موضوع سانتریفیوژها، مهمترین موضوع مورد بحث و اختلاف طرفین مذاکرات در این دور از گفت وگوها است.یک منبع نزدیک به هیات مذاکره کننده ایرانی نیز در میانه مذاکرات در دومین روز حضور هیئت ها در وین، گفت که ایران و 1+5 در مذکرات پنجشنبه گذشته در حال تعیین تاریخ اجرای توافق نامه جامع و نهایی هستند.
از مذاکرات جدی، صریح و بی پروا تا پایان مذاکرات بدون هیچ نتیجه‌ی ملموسی
صبح روز جمه سومین روز از مذاکرات هسته ای ایران و 1+5 در وین اتریش از سر گرفته شد تا هیئت های حاضر در وین آخرین تلاش های خود را برای نزدیک کرد اختلافات و حل مسائل فی مابین برای نزدیک کردن نقطع نظرات خود صورت دهند.در سومین روز مذاکرات اما مقامات و رسانه های غربی با کند و سخت خواندن روند مذکرات از ادامه اختلاف نظرات میان گروه های مذاکره کننده خبر دادند.در ادامه مذاکرات روز جمعه اما شبکه خبری العربیه در خبرها و گزاش های پی در پی از روند کند و اختلاف نظر های فاحش میان طرف های گفت وگو و بی نتیجه بودن مذاکرات هیئت های ایرانی و غربی خبر می داد. در این بین سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در پیامی در توییتر عنوان کرد که مذاکرات صریح، جدی و بی پروا و به خوبی در حالی پیگیری است.عصر روز جمعه اما در حالی که خبرهایی در خصوص امکان تمدید زمان مذاکرات به روزهای شنبه و یکشنبه مطرح می شد مایکل مان درپیامی در توییتر پایان چهارمین دور مذاکرات وین را اعلام کرد.پس از آن عباس عراقچی، مذکره کننده ارشد ایرانی با حضور در کنفرانس خبری از گزارشی از روند مذاکرات سه روزه وین گفت و تاکید کرد: این دور از مذاکرات بسیار نزدیک، فشرده و سخت بود و در سطوح مختلف برگزار شد. بحث ها بسیار جدی بود و در فضای کم و بیش بدون تنش صورت گرفت ولی اختلاف نظرها تقریبا در سطح گسترده ای هنوز وجود دارد. وی همچنین افزود: بحث های خوبی داشتیم اما پیشرفتی در نگارش متن نداشتیم که البته به نظرم این مسأله طبیعی است.جدال مخالفان دست یابی به یک توافق همه جانبه برای چیست؟ پاسخ به این سئوال ساده نیست اما می‌توان با یک تحلیل اجمالی نگاه دقیق‌تری به موضوع داشت.در وهله اول دانستن این که تشخیص مخالفان و موافقان توافق نهایی حسب ظاهر ساده نیست. برای مثال می‌توان این پرسش را مطرح کرد که آیا روسیه و چین که در ظاهر امر به عنوان دو کشور قدرتمند و عضو شورای امنیت سازمان ملل حامی مواضع ایران در مذاکرات هستند چه منافعی در به توافق رسیدن یا نرسیدن مذاکرات دارند؟همین پرسش را می‌توان درباره همه مخالفان و موافقان داخلی و خارجی توافق نهایی مطرح کرد زیرا بدیهی است که اصل اساسی در موضع‌گیری - له یا علیه مذاکرات - منافع اشخاص، گروه‌ها یا کشورها است.از این نظر باید بررسی کرد که منافع گروه‌های مخالف و موافق داخلی، روسیه، چین، امریکا، رژیم صهیونیستی به صورت متمرکز و همچنین فرانسه، انگلیس و اتحادیه اروپا به عنوان نیروهای دخیل در موضوع مذاکرات چیست و چگونه تأمین می‌شود؟
روسیه برگ برنده خود را از دست می‌دهد؟
روسیه در حال حاضر یکی از قط‌ب‌های بزرگ رویارویی با امریکا و اتحادیه اروپاست در مسایل مختلف بین المللی است. مراودات اقتصادی این دو طرف، بیشتر بر محوریت انرژی است. اتحادیه اروپا به عنوان متحد امریکا، بیش از 40 درصد انرژی خود را از روسیه می‌گیرد و بنابراین روسیه برای اروپا یک منبع انرژی نسبتا انحصاری است. بحران اکراین نشان داد که مهمترین بازیگر روابط اروپا و روسیه اقتصاد انرژی است؛ چیزی که در صورت کاهش میزان صادرات نفت و گاز از روسیه به اروپا یا افزایش قیمت آن منافع هر دو طرف را متزلزل می‌کند و بر همین مبنا هر دو سوی این رابطه به انحای مختلف سعی دارند تا از وضعیت بحرانی اکراین به نفع خود سود بجویند. جدال روسیه و اروپا بر سر انرژی پیش از این نیز وجود داشته است اما تنها مسئله‌ای که از آن تحت عنوان بحران در روابط دوجانبه مطرح می‌شد، قضیه ایران هستهای بود. با این وجود معادلات مبارزه برای روسیه از آنجا که سیطره حاکمیتی بر ایران نداشت، برآیند مثبتی نداشت، نتیجه این که باید اهرم فشار دیگری نیز در معادلات مبارزه دو طرف وارد می‌شد؛ بحران اکراین! در این باره باید توجه داشت که موضوع ایران هستهای و اکراین بحران زده برای روسیه یک موضوع حیاتی در معادلات اقتصادی‌اش با اروپا به شمار می‌آید و پایان هر یک از این دو موضوع برای روسیه در واقع از دست دادن یک برگ برنده است. از این رو مهم نیست که مذاکرات ایران و 1+5 به پیرزوی برسد یا شکست خورد، مهم این است که این مذاکرات کماکان کجدار و مریز ادامه یابد تا زمان کافی برای چانه زنی‌های اقتصادی روسیه و طرف اروپایی‌اش کش بیاید و پوتین از آب گل‌آلود روابط ایران و قدرت‌های جهان برای خود ماهی بگیرد. حتی سوای این نکه، به نظر می‌رسد توافق ایران و 1+5 در نهایت به ضرر روسیه باشد، زیرا رفع تدریجی تحریم‌ها با توجه به توانمندی ایران در افزایش تولید و صادرات نفت و گاز، وابستگی اروپا به انرژی روسیه را کاهش خواهد داد و این دولت در این شرایط نمی‌تواند همچون گذشته در اروپا اعمال قدرت کند. این در حالی است که هم اکنون روسیه در ایران یکی از معدود شرکای خارجی است که در تجهیز و تنظیم تولید در چاه‌های نفت و گاز و همچنین تأمین کالاهای مختلف صنعتی در بازار کشور پیشتازی می‌کند و از دست دادن احتمالی این بازار بزرگ برای هیچ کشوری به ویژه روسیه پذیرفتنی نیست.
متغییر اقتصادی بزرگترین فاکتور همراهی پکن
این در حالی است که چین با وجود تشدید تحریم‌های آمریکا و اروپا علیه ایران از تحریم خرید نفت ایران مستثنی شده است. براساس آخرین آمار منتشر شده واردات نفت چین از ایران در ماه می سال گذشته میلادی با افزایش 49.5 درصدی به حدود 555 هزار و 557 بشکه در روز رسید. در فروردین ماه سال جاری ارزش تجارت غیرنفتی ایران و چین بالغ بر یک میلیارد و 139 میلیون دلار شد. از این میزان تجارت 694.3 میلیون دلار مربوط به صادرات ایران به چین و 444.6 میلیون دلار نیز مربوط به واردات ایران از چین بوده است. چین در نخستین ماه امسال بزرگترین بازار صادراتی ایران بود و در همین حال رتبه دوم بزرگترین صادرکنندگان کالا را به ایران بعد از امارات به خود اختصاص داد. درواقع در یک برایند کلی باید گفت، چین بزرگترین شریک تجاری ایران است و اگر همین یک نکه مهم را در ارزیابی موافقت یا مخالفت این کشور با توافق هستهای دخیل کنیم، باید گفت که به نظر می‌رسد که چین در نهایت باید موافق دست یابی ه یک توافق جامع باشد. در واقع متغیر اقتصادی در روابط ایران و چین بیش از متغیر سیاسی نقش آفرین است زیرا چین به لحاظ سیاسی دچار بحران بزرگ جهان با قدرت‌های بزرگ نیست و عمه روابطش با جهان خارج بر مبنای مناسبات اقتصادی شکل می‌گیرد. مسایلی که در کمتر از یک دهه اخیر از سوی برخی کشورها از جمله امریکا و اسرائیل برای چین به وجود امده است هنوز به یک حران تبدیل نشده و از این نظر می‌توان سهم این اختلاف‌ها را در موافقت چین با توافق نهایی کمتر دخیل کرد. با این وجود تردیدی نیست که کاهش سهم ایران از خرید کالاهای چینی، چیزی نیست که رهبران چین را نگران آینده نکند با این همه در شرایط کنونی و با توجه به این که روابط تجاری ایران و چین با موفقیت بسیاری در چند سال اخیر همراه بوده است، می‌توان گفت چین یک مخالف بزرگ بر سر راه توافق هستهای ایران نیست.
آمریکا در بند مخالفان و موافقان
در امریکا یک دو دستگی مشهود درباره توافق ایران و 1+5 وجود دارد، طیف مخالفان به کنگره وصل‌اند و طیف موافقان به کاخ سفید.به نظر می رسد مشتاق ترین فرد برای انجام توافق ایران و غرب باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا است. رئیس جمهور آمریکا شعار گفت و گو با ایران را از5 سال پیش داده بود و اکنون برای دفاع از مواضع خود و حزب متبوعش نیازمند دست یابی به یک توافق جامع در قبال ایران هستهای است.تداوم وضعیت فعلی و یا اتخاذ گزینه جنگ، وضعیت باخت – باخت را برای رئیس جمهور آمریکا رقم می زند. اوباما برای پیروزی به راه سوم می اندیشد. توقف غنی سازی اورانیوم در ایران شاید بتواند زبان رئیس جمهور آمریکا را در برابر منتقدانش درازتر کند. مخالفان اوباما به خوبی این نکته را دریافته اند که تداوم وضعیت فعلی در پرونده هسته ای یا اتخاذ گزینه جنگ می تواند به عنوان یکی از منفی ترین نکات پرونده رئیس جمهور آمریکا قلمداد شود. آنها از توافق احتمالی ایران و غرب خشنود نخواهند بود. به همین دلیل انتظار می رود حملات خود را علیه اوباما در صورت توافق با ایران علنی تر کنند.آنها در تبلیغات خود تاکید خواهند کرد اوباما ایران اتمی را به رسمیت شناخته واین به رسمیت شناختن زنگ خطری خواهد بود برای اسرائیل.مخالفان جمهوریخواه اوباما استدلال خواهند کرد ایران به باشگاه قدرت های هسته ای وارد خواهد شد و هر موقع که اراده کند قادر به تولید بمب خواهد بود. طبیعی است در صورت رسیدن به یک توافق در مذاکرات با هر مکانیزمی، تبلیغات جمهوریخواهان علیه دولت اوباما و متهم کردن وی به سازش و اهمال کاری شدیدتر از قبل شود. جمهوریخواهان آمریکا پیش از این و در جریان توافق ابتدایی سال 1391 تلاش کردند منابع مالی 650 میلیون دلاری برای ساخت سپر موشکی در اسرائیل را فراهم کنند و این موضوع نشان داد در نظر آنها مسئله جنگ اسرائیل با ایران جدی تر از قبل است. و البته با این تصمیم نشان دادند که بیشتر نگران ناتانیاهو هستند تا اوباما.البته به نظر می‌رسد که ایران به عنوان یک کشور صلح طلب و منطقی تا همین جای کار هم توانسته است پیروزی‌های مهمی به دست آورد. همین که امریکای یکپارچه متحد علیه ایران را دچار یک دودستگی بزرگ میان دو حزب کرده است خود گویای ضریب نفوذ بالای روش و منش رهبران سیاسی ایران است. در این باره می‌توان چنین استدلال کرد که پیروزی دوباره اوباما در انتخابات اخیر ریاست جمهوری ایالات متحده، رفراندمی بود که نشان داد مردم امریکا نیز خواهان تغییر در موضع‌گیری‌های کینه توزانه رهبران سیاسی خود هستند.
رژیم صهیونیستی و ترس از نفوذ جمهوری اسلامی ایران
رژیم صهیونیستی سرسخت‌ترین مخالف توافق در مذاکرات هستهای ایران است. اسرائیلی‌ها از ایران تحت هر شرایطی هراس دارند زیرا می‌دانند ضریب نفوذ جمهوری اسلامی در کشورهای منطقه بالا است و ارزش‌های سیاسی و دینی نظام حاکم در ایران در بیش از سه دهه اخیر، ملت‌های حوزه خاورمیانه و حتی گسترده‌تر از آن در بخش‌هایی از امریکای مرکزی، امریکای جنوبی و اروپا را تحت تأثیر قرارداده است.این موضوع برای اسرائیل، بسیار مخاطره برانگیز است و از این رو رهبران این رژیم هیچگاه نمی‌توانند توفیق ایران در مناسبات بین المللی و به ویژه توافق در مذاکرات هستهای را بپذیرند.در باره اسرائیل یک نگرانی دیگر هم وجود دارد و آن تمایل نتانیاهو برای شکست حزب متبوع اوباما در انتخابات ریاست جمهوری آینده امریکا است.جدا از اخباری که در مورد دوستی نتانیاهو با سناتورهای جمهوریخواه منتشر شده است می توان با بررسی تحلیلی روابط واشنگتن و تل آویو در سه سال اخیر به این نتیجه رسید که رئیس جمهور آمریکا دلخواه نتانیاهو نیست. اگر فرض بگیریم دموکرات‌های امریکایی از گردنه انتخابات آینده ریاست جمهوری بگذرد شکی نیست فشار ریاست جمهوری بعدی به تل آویو و ایران برای حل مسئله فلسطین و پرونده هسته ای دو چندان خواهد شد و از سویی تل آویو را برای مصالحه با فلسطینی ها و از سوی دیگر تهران را برای توافق کامل هسته ای تحت فشار قرار خواهد داد. به همین دلیل این احتمال وجود دارد نتانیاهو و همکارانش برای جلوگیری از توافق هسته ای ایران دست به ابتکار بزنند و اوباما را ناخواسته وارد بازی خطرناکی کنند. این نکته قابل یاد آوری است جنگ می تواند برای اوباما تیر خلاص باشد. زیرا این جنگ می تواند وضعیت اقتصاد بحران زده ایالات متحده را وخیم تر کند و محبوبیت اوباما و دموکرات‌ها را در سراشیبی بیشتری قرار دهد. به همین دلیل است که نوام چامسکی اندیشمند و زبان شناس معروف آمریکایی نسبت به پیش بینی ناپذیر بودن اسرائیل هشدار می دهد. اگر جنگی از سوی اسرائیل آغاز شود تردیدی نیست اوباما از سوی کنگره مجبور به حمایت است و این موضوع کلیت مسایل بین المللی در جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ بحرانی که آینده را برای قدرت‌های بزرگ جهان به زانو در خواهد آورد.
* بن بست وین با تاکتیک امریکایی «نگارش همه یا هیچ»
- همچنین روزنامه جوان طی گزارشی نوشت: تأکید طرف امریکایی بر «نگارش همه یا هیچ» به جای «توافق بر سر همه یا هیچ» در دور چهارم مذاکرات ایران و 1+5، سبب شد تا این دور از مذاکرات بدون نتیجه خاصی پایان یابد. یکی از مقامات وزارت خارجه امریکا در خصوص مذاکرات وین تصریح کرد که روند مذاکرات کند و دشوار بوده و ما به دنبال توافق صد درصدی با ایران هستیم.
تیم هستهای ایران درحالی دیروز وارد تهران شد که در چهارمین دور از مذاکرات ایران و 1+5 که قرار بود در آن نگارش متن پیش‌نویس توافق آغاز شود به دلیل برخی اختلافات با طرف امریکایی بدون نتیجه و پیشرفت محسوس پایان یافت.
بی‌نتیجه بودن مذاکرات حتی نشست محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران و کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا را لغو کرد. ناظران می‌گویند که امریکا سعی دارد با جلوگیری از ورود به مرحله نگارش متن، طرف ایرانی را تحت فشار بگذارد تا علاوه بر مسائل مورد تفاهم، در سایر موارد که خط قرمز‌های ایران نیز محسوب می‌شود، به امتیاز دست پیدا کند. برخی منابع می‌گویند که این رویکرد امریکا در نشست وین با مخالفت برخی طرف‌های 1+5 رو‌به‌رو شده است. به گزارش فارس به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت خارجه امریکا، یکی از مقامات ارشد دولت امریکا جمعه شب در ارتباط با دور چهارم مذاکرات راه‌حل جامع ایران و 1+5 در «وین» گفت: «این که بخواهیم در هر لحظه، روند پیشرفت مذاکرات را مورد ارزیابی قرار دهیم، کار درستی نیست و در مورد روند مذاکرات به گفتن همین مطلب بسنده می‌کنم که در این مرحله، همه گزینه‌های مربوط به مذاکره مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.» وی ادامه داد: «مذاکرات بسیار مفید و در عین حال دشوار بود. قبلاً هم بارها اعلام کرده بودیم که این دور از مذاکرات دشوار خواهد بود». وی گفت: «هنوز در اول راه تنظیم پیش نویس توافق نهایی هستیم و هنوز مسیر زیادی برای رفتن داریم. هنوز اختلافات چشمگیر و موارد پیچیده‌ای وجود دارد.» این مقام ارشد امریکایی تصریح کرد: این مطلب بسیار مهم است که ما هنوز در اول راه تنظیم سند هستیم و همه طرف‌های مذاکره با جدیت در روند مذاکرات حاضر هستند اما باز هم می‌گوییم «نمی‌دانیم که این مذاکرات در نهایت به یک توافق جامع منتهی خواهد شد یا نه». وی گفت: «هر مذاکره‌ای روزهای خوب و روزهای بد و فراز و فرود دارد. این یک لحظه بسیار مشکل بود که البته از قبل هم انتظار آن را داشتیم. در روند تنظیم توافق موقت ژنو هم همینطور بود. ما در ماه ژوئن مجدداً برای مذاکره در سطح مقامات سیاسی به میز مذاکره باز خواهیم گشت».
مذاکرات جامع ایران و 1+5 که از روز چهارشنبه شروع شد، از روز پنجشنبه وارد فاز جدی و سخت خود در مورد نگارش متن شد و زمزمه‌هایی درباره اینکه دو طرف در کلیات و جزئیات به اختلافات عمیق برخوردند که مانع شروع نگارش توافق است شنیده شد. با این حال دو طرف سعی داشتند که فضای مذاکرات را آرام و بدون تنش نگه دارند. هرچند دو طرف حتی بر سر زمان مذاکرات بعدی و اعلام آن به توافق نرسیدند اما یک منبع روسی اعلام کرد به احتمال زیاد دور بعدی مذاکرات بین 26 تا 29 خرداد ماه بار دیگر در وین برگزار خواهد شد. سید عباس عراقچی معاون وزیر خارجه، روز جمعه درباره موضوعات مورد بحث اعلام کرد که قرار بود در این دور از مذاکرات طرفین وارد جزئیات شوند که این اتفاق رخ نداد. اگرچه قرار بود ایران و 1+5 بر سر دو موضوع آب سنگین اراک و بازرسی‌های ویژه از تاسیسات هستهای ایران متن پیش‌نویسی را تهیه کنند اما حتی در این دور از مذاکرات دو طرف به نقطه‌شروع نگارش توافقنامه جامع هم نرسیدند. ایران و 1+5 در چارچوب توافق موقت ژنو توافق کرده بودند یا بر سر همه چیز به توافق می‌رسند یا اینکه هیچ چیز مورد توافق قرار نخواهد گرفت. با این حال، طرف امریکایی در مذاکرات اخیر، حتی حاضر نشد بر سر نوشتن مواردی که پیشتر در سطح کارشناسی توافق شده بود، روند نگارش متن را شروع کند. به گفته برخی منابع، مقامات امریکایی سعی دارند باتوجه به اینکه ایران بر سر برخی مسائل مانند رآکتور آب سنگین و رژیم بازرسی‌ها حاضر به انعطاف شده، شروع نگارش متن را هم به «توافق بر سر همه یا هیچ» منوط کنند تا همه موارد مرتبط را در این توافق بگنجانند.
امریکا: مذاکرات اتمی نامحدود نیست
هرچند ایران و 1+5 بی‌نتیجه ماندن مذاکرات هستهای را طبیعی و عادی می‌دانند اما مقامات امریکایی اعلام کرده‌اند که زمان مذاکرات نامحدود نیست. کند شدن مذاکرات هستهای درحالی است که عباس عراقچی پیشتر از یک دوره زمانی پنج ساله برای انجام توافق جامع سخن گفته بود. برخی در امریکا نیز از یک دوره 20 ساله سخن گفته‌اند اما امریکا اعلام کرده است که زمان برای مذاکرات اتمی نامحدود نیست و بر اساس توافق ژنو حداکثر یک سال است. از آنجاکه پیش از دور جدید مذاکرات وین، ایران و 1+5 بر سر آب سنگین اراک و بازرسی‌های ویژه از تاسیسات هستهای ایران توافق کلی کرده بودند اما در طول مذاکرات طرف امریکایی از توافق درباره این موضوعات سر باز زد، زیرا امریکا معتقد است که اگر پیش‌نویس درباره آب سنگین اراک و بازرسی‌های ویژه را زودتر از موعد شش ماهه تهیه کنند این یک امتیاز برای ایران محسوب می‌شود. به همین خاطر طرف غربی سعی دارد با طول دادن مذاکرات بتواند امتیازهای بیشتری از ایران بگیرد و حتی اگر قرار باشد امتیازی به ایران داده شود باید به آرامی این امر صورت گیرد، زیرا از نظر غرب برداشتن تمام تحریم‌های ضد ایرانی، می‌تواند باعث شکوفایی در اقتصاد ایران شود که این با خواسته طرف غربی در تضاد است.
دیدار نمایندگان ایران و آژانس
خبرگزاری رویترز جمعه شب به نقل از منابع دیپلماتیک نوشت: نمایندگان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی این هفته در وین دیدار می‌کنند. به گزارش فارس به نقل از رویترز، منابع دیپلماتیک اعلام کردند که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اواسط این هفته طی دیداری مجدد با نمایندگان ایران، تلاش خواهد کرد تا تحقیقات در مورد فعالیت‌های هستهای ایران را پیش ببرد. بنابر این گزارش، مبحث ادعایی چاشنی‌های انفجاری موسوم به «بریج وایر»، که کاربردی دوگانه دارد، از جمله مواردی است که آژانس تلاش خواهد کرد تا توضیحات ایران را در مورد آن دریافت کند. ایران پیشتر بارها اعلام کرده است که این چاشنی‌ها برای تسلیحات متعارف به کار می‌روند، با این وجود ناظر هستهای سازمان ملل توضیحات بیشتر تهران در این رابطه را خواستار شده است. این دیدار در حالی برگزار می‌شود که «یوکیا آمانو» دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز احتمالا این هفته گزارش فصلی خود در مورد برنامه هستهای ایران را تقدیم شورای حکام می‌کند. بر اساس توافقی که سه ماه قبل میان ایران و آژانس به دست آمد، تهران به اجرای هفت گام با هدف پاسخ به سؤالات در مورد برنامه هستهای خود، متعهد شد.
* مکافات توافق ژنو
- روزنامه وطن امروز نیز نوشت: چرا مذاکرات وین بدون به‌دست آمدن پیشرفت خاصی پایان پذیرفت؟ چرا ظریف و اشتون مطابق روال همیشگی مذاکرات، کنفرانس خبری مشترک برگزار نکرده و نتایج گفت‌وگوها را تشریح نکردند؟ فرآیند مذاکرات برای توافق جامع از پیش مشخص بود. در واقع محورهای مذاکراتی در همان توافق ژنو مشخص شده بود. اینکه مذاکرات باید صورت می‌گرفت تا روند توافق طی می‌شد امری بدیهی بود اما آنچه جمعه 26 اردیبهشت در وین اتفاق افتاد تناسبی با روند مشاهده شده از فرآیند مذاکرات نداشت. اختلافات میان طرفین بر سر موضوعات محل بحث امری بدیهی بود کما اینکه تا قبل از توافق ژنو نیز طرفین در مقاطعی دچار اختلاف شدند اما گارد تیم مذاکره‌کننده ایرانی پس از توافق ژنو و طی 3 دور مذاکره پیشین برای توافق جامع به‌گونه‌ای بوده که نشان می‌داد فرمول و فرآیند مذاکرات از نگاه آنها یک موضوع ثابت و غیرقابل تغییر بوده است. تیم مذاکره‌کننده حتی در مواجهه با انتقادات و نگرانی‌ها نیز با قاطعیت موضع می‌گرفت و از اقدامات خود دفاع می‌کرد. با این حال اگرچه بروز اختلاف در مذاکرات یک موضوع بدیهی بوده اما نوع و جنس اختلاف وین متفاوت بوده است. چرا؟ چه اتفاقی افتاد که ناگهان در رفتار تیم مذاکره‌کننده تغییر ادبیات دیده شد و آنها از «زیاده‌خواهی» غرب و از «مقاومت» گفتند؟! به گزارش «وطن‌امروز»، دلیل توقف مذاکرات در وین کاملا مشهود است و این موضوع بارها از سوی منتقدان نحوه رفتار و عملکرد تیم مذاکره‌کننده گوشزد شده است. همه آنچه اکنون در مذاکرات مبنای فشار طرف غربی بویژه آمریکایی‌ها علیه ایران شده، متن توافق ضعیف ژنو است. در واقع آنها اکنون با استناد به متن توافق ژنو استنباط‌ها و استدلال‌های زیاده‌خواهانه خود را مطرح می‌کنند. در واقع آنچه در وین اتفاق افتاد؛ اثبات 2 محور انتقادی ویژه از رفتار صورت گرفته در مقابل 1+5 بوده است. این 2 محور عبارتند از:
1ـ حفره‌های توافقنامه: متن توافقنامه ژنو زمینه را برای بهانه‌جویی‌ها و برداشت‌های زیاده‌خواهانه طرف آمریکایی فراهم می‌کند و متاسفانه این متن اکنون به یک تعهد برای ایران تبدیل شده و نمی‌توان درباره آن تجدیدنظر کرد. تمام روایت‌ها از آنچه صبح روز جمعه میان هیات ایرانی و هیات آمریکایی گذشت نشان می‌دهد موارد اختلافی آنها دقیقا در همان جایی است که متن توافقنامه امکان سوءاستفاده را برای طرف مقابل فراهم کرده است.
موضوع غنی‌سازی یکی از اصلی‌ترین موضوعاتی است که آمریکایی‌ها درباره آن زیاده‌خواهی کرده‌اند و اطلاعات «وطن‌امروز» نیز نشان می‌دهد یکی از اصلی‌ترین مواضع آمریکایی‌ها در مذاکره صبح جمعه با طرف ایرانی درباره همین موضوع بوده است. پیش از این پیش‌بینی می‌شد در مذاکرات جامع، طرف آمریکایی با استناد به متن توافق ژنو، درباره شکل و محتوای برنامه غنی‌سازی ایران زیاده‌خواهی خواهد کرد چراکه متاسفانه نگارش توافق به گونه‌ای بوده که برنامه غنی‌سازی ایران را مشروط به «قید» کرده است. در توافقنامه ژنو قید «نیازهای عملی» (practical needs) درباره برنامه غنی‌سازی ایران الحاق شده است. این قید در واقع ایران را موظف می‌کند درباره غنی‌سازی خود مورد مصرفی آن را اعلام کند. از همان ابتدا این نگرانی وجود داشت که آمریکایی‌ها با استناد به نیازهای عملی مانع توسعه قانونی برنامه غنی‌سازی ایران شوند. سوخت رآکتور بوشهر از سوی روسیه تامین می‌شود و سوخت رآکتور اراک نیز تا اطلاع ثانوی از ذخایر اورانیوم 20 درصدی که اکسید شده، تامین می‌شود. بنابراین آمریکایی‌ها می‌توانند از نیازهای عملی به عنوان یک اهرم برای متوقف‌کردن برنامه غنی‌سازی ایران استفاده کنند البته چند روز پس از توافق ژنو، یعنی 19 آذر 1392 (10 دسامبر 2013) جان کری در جلسه استماع کمیسیون روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا استنباط خود از «نیازهای عملی» را اینگونه توضیح داد: «نیازهای عملی چیست؟ شاید کمی تحقیقات در حوزه پزشکی، یا تامین سوخت کافی در برنامه مورد توافق که ممکن است در کنسرسیومی با افراد دیگری انجام گیرد، افرادی که کاملاً به عملکرد و نتایج آن اشراف دارند».
اکنون ثابت شد «نیازهای عملی» یکی از حفره‌های توافق ژنو بوده است. این درحالی است که جواد ظریف اسفندماه سال گذشته در مذاکرات وین، درباره حفره نیازهای عملی گفته بود: «موضوعی که خیلی‌ها فکر می‌کردند موضع ضعف ما در مذاکرات است به لطف خدا به نقطه قوت ما تبدیل شده است و دیگر طرف مقابل درباره نیازهای عملی صحبت نمی‌کند!» از سوی دیگر، اخبار دریافتی «وطن‌امروز» نشان می‌دهد زیاده‌خواهی آمریکایی‌ها در موضوع غنی‌سازی به گونه‌ای بوده که پیشنهاد توقف برنامه غنی‌سازی 5 ساله ایران در وضعیت موجود نیز از سوی آنها پذیرفته نشد. پیشنهادی که هم خلاف ان‌پی‌تی و هم خلاف مصوبه مجلس شورای اسلامی بوده است. ماده 4 ان‌پی‌تی توسعه برنامه غنی‌سازی را به عنوان یکی از حقوق کشورهای عضو به‌رسمیت شناخته است اما پیشنهاد توقف 5 ساله برنامه غنی‌سازی در اندازه 8 هزار سانتریفیوژ، در واقع یعنی چشمپوشی ایران از حقوق مصرح هستهای خود در حوزه غنی‌سازی. از سوی دیگر ایران براساس مصوبه مجلس نیازمند تولید 20 هزارمگاوات برق هستهای است. قرار بود این میزان برق هستهای با راه‌اندازی 20 رآکتور تا 5 سال آینده انجام گیرد. بنابراین پیشنهاد توقف 5 ساله در سطح فعلی غنی‌سازی مغایر مصوبه مجلس نیز هست. زیاده‌خواهی آمریکایی‌ها به اندازه‌ای بوده که این پیشنهاد سخاوتمندانه را نیز قبول نکردند. در موضوع فردو نیز پیشنهاد عدم غنی‌سازی مطرح شده بود که آمریکایی‌ها این موضوع را نیز نپذیرفتند.
یکی دیگر از موضوعاتی که در مذاکرات محل مناقشه شد، موضوع برنامه دفاعی ایران بوده است. در توافق ژنو، گام میانی تعبیه شد که در آن ایران موظف به برداشتن گام‌های اضافی شد. این گام‌های اضافی مربوط به قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران بود. در شرح این بند آمده بود باید به موضوع قطعنامه‌های شورای امنیت پرداخته شود به گونه‌ای که «رضایتبخش» (satisfactory conclusion) باشد. عباس عراقچی بارها در مقابل انتقادات نسبت به گام میانی موضع‌گیری کرده و گفته بود هیچ الزامی برای اجرای قطعنامه‌های شورای امنیت در توافق ژنو وجود ندارد. محمدجواد ظریف نیز بارها گفته بود در مذاکرات برنامه دفاعی ایران موضوع بحث نیست. اکنون هم مقامات آمریکایی به‌صراحت می‌گویند و هم رسانه‌های آنها در تشریح مذاکرات وین مطرح می‌کنند که موضوع موشک‌های ایران یکی از موضوعات ثابت توافق ژنو بوده است.
موضوعات مهم دیگری نیز وجود دارد که نشان می‌دهد اکنون حفره‌های توافقنامه ژنو موجب سوءاستفاده طرف آمریکایی شده و آنها را زیاده‌خواه کرده است. در واقع آنها پیشنهادهای وسوسه‌کننده‌ای که دریافت کردند را نیز نپذیرفتند و همچنان بر مطالبات غیرقانونی خود اصرار می‌کنند. چرا؟ دلیل زیاده‌خواهی‌های آمریکایی‌ها چیست؟
2ـ آدرس‌های اشتباه: شاید یکی از دلایلی که مسؤولان در جمهوری اسلامی همواره بر بی‌تاثیری تحریم‌ها تاکید می‌کردند، تلاش برای اثرگذاری بر برآورد آمریکایی‌ها از میزان تاثیر تحریم‌ها بوده است. با این حال متاسفانه یکی از مواردی که با بی‌توجهی دولت یازدهم موجب ایجاد هزینه‌های بسیاری در حوزه دیپلماسی هستهای شد؛ موضوع برآورد آمریکایی‌ها بود. رفتار انتخاباتی رئیس‌جمهور و شعارهای تبلیغاتی او بستر این شرایط را ایجاد کرد. در ادامه آدرس‌های غلطی مانند «خزانه خالی»، «تحویل گرفتن ویرانه»، «وضعیت دهشتناک اقتصادی»، «توان دفاعی ضعیف»، «آبروریزی سبد کالا» و... در ایجاد برآورد آمریکایی‌ها از وضعیت ایران و دلایل ورود ما به مذاکرات بسیار اثرگذار بود، به گونه‌ای که باراک اوباما گستاخی را تمام کرد و در اظهارنظری بی‌ادبانه و گزاف مدعی شد ریاست‌جمهوری حسن روحانی معلول اقدامات آمریکا در قبال ایران بوده است. برآورد آمریکایی‌ها «نیاز» ایران به مذاکره است و همین موضوع موجب زیاده‌خواهی آنان شده است. به نظر می‌رسد حداقل دولت در این حوزه نیازمند انجام یکسری اقدامات است تا بر برآوردهای طرف مقابل اثرگذاری بیشتری داشته باشد. آنچه در عالم واقع وجود دارد این است که نیاز آمریکایی‌ها به مذاکره با ایران بیشتر از نیاز ایران است اما در عمل موضوع برعکس شده است. دولت اگر به دنبال احقاق حقوق هستهای ملت است باید طی ماه‌های آینده برنامه‌ای ویژه برای تغییر رفتار خود و برآورد طرف آمریکایی در نظر بگیرد. شاید یکی از این اقدامات، پذیرفتن اشتباهات فاحش توافقنامه ژنو است. دولت به جای آنکه منتقدان را بی‌سواد، غارتگر، جیب بر و... بنامد؛ یا به جای حاشیه‌سازی‌هایی از قبیل «شناسنامه‌دار‌شدن منتقدان»، بهتر است واقعیات موجود در موضوع هستهای را بپذیرد. آنچه در وین اتفاق افتاد مهر تاییدی بود بر انتقادات. هیچ راه‌حل میانه‌ای جز عقب‌نشینی یکی از طرفین در این موضوع وجود ندارد. اگر قرار باشد آمریکایی‌ها از مطالبات خود برای توافق جامع عقب‌نشینی کنند؛ این موضوع نیازمند اصلاح رفتار دولت ایران است.
ایست «وین»
- روزنامه شرق هم نوشت: ذهن‌ها درگیر سوالات زیادی است؛ «توافق» شکست خورد یا به «تعلیق» افتاد؛ امید به مذاکرات هستهای بازمی‌گردد یا تلاش‌ها به بن‌بست خواهد رسید؟ عباس عراقچی، مذاکره‌کننده ارشد هستهای گفته که مذاکرات پیشرفت چندانی نداشته و برخلاف قرار قبلی، نوشتن توافق نهایی آغاز نشده؛ موضوعی که نشان می‌دهد اختلاف‌ها بین ایران و کشورهای«1+5» چقدر است. مذاکره‌کننده ارشد هستهای ایران به «العالم» گفته که «درخصوص همه مسایلی که در دستور کار این دوره از مذاکرات قرار گرفته است، اختلاف نظر وجود دارد.» عباس عراقچی بعد از سه روز مذاکره نفسگیر در وین تاکید کرد: «پیشرفت‌نداشتن مذاکرات به معنای شکست آن نیست. ما خواهان این نیستیم که به هر قیمتی تا قبل از 30 تیر به توافق نهایی دست پیدا کنیم.» او یادآوری کرده که «هدف اصلی ما تامین حقوق و خواسته ملت است.» در واقع؛ ایران مایل به «توافق» است اما درچارچوب حفظ «منافع ملی» ایرانیان و نه به هر بهایی. برای احیای حافظه تاریخی خودمان هم که شده بد نیست به یاد بیاوریم بعد از مذاکرات در دوره سعید جلیلی، هفته‌ها طول می‌کشید تا زمان و مکان مذاکرات بعدی مشخص شود. مکان، اغلب یکی از کشورهایی بود که به بهانه میزبانی مذاکرات، رانتی از دولت ایران می‌گرفت؛ استانبول، بغداد، آلماتی و... البته استانبول در یکی از مذاکرات، به لوکیشن تولید فیلم تبلیغاتی سعید جلیلی برای انتخابات ریاست‌جمهوری هم تبدیل شد. حالا این اولین دور مذاکره‌ای است که در هشت‌ماه گذشته بدون تعیین زمان و مکان مذاکره بعدی به پایان رسیده است. البته با فاصله یک‌روز، به نقل از یک مقام ارشد آمریکایی اعلام شده ما بار دیگر در ماه ژوئن برای انجام مذاکرات در سطح مدیران سیاسی بازمی‌گردیم. اتحادیه اروپا زمان دور بعدی مذاکرات را اعلام خواهد کرد، اما کارشناسان ما گفت‌وگو‌هایشان را ادامه می‌دهند. آنها روزانه با یکدیگر مذاکره می‌کنند. او اضافه کرده که «همه طرف‌های مذاکره‌کننده جدی هستند. ما این مساله را می‌دانیم اما معتقدیم که باید واقع‌نگری بیشتری اعمال شود.» همچنین «ایسنا» به نقل از خبرگزاری «ایتارتاس» روسیه، به نقل از یک منبع دیپلماتیک از برگزاری احتمالی دور جدید مذاکرات ایران و «1+5» به مدت سه روز از 26 تا 29 خرداد (16 تا 19 ژوئن) خبر داد. در مذاکرات حتی رفتارهای کوچک، معنا و مفهوم دارد، بیانیه مشترک، نشست خبری مشترک، نشست خبری بدون ذکر نام یا نشست با خبرنگاران داخلی یا خارجی و...
اگرچه همه شش دور مذاکره پیشین که در ژنو و وین برگزار شد، با نشست خبری مشترک یا بیانیه مشترک محمدجواد ظریف و کاترین اشتون به پایان می‌رسید که اغلب از مفیدبودن مذاکرات گزارش می‌دادند؛ اما این‌بار حتی نشست خبری کوتاه چند دقیقه‌ای دو مسوول ارشد مذاکره‌کننده هم برگزار نشد. موضوعی که عباس عراقچی علتش را اینگونه توضیح داده: «طبیعتا چون پیشرفت خاصی در مذاکرات صورت نگرفت، دلیلی هم وجود نداشت که کنفرانس مشترکی برگزار شود. ما در ابتدای راهِ یک دوره مذاکرات طولانی و پیچیده و فشرده قرار داریم و هرگاه توافقی- هرچند مقدماتی- حاصل شود، طرفین آن را بیان خواهند کرد.»
اما بد نیست به یاد بیاریم که سال گذشته همین موقع؛ مذاکرات هستهای به بهانه نامزدی انتخاباتی، مذاکره‌کننده ارشد هستهای وقت، یعنی سعید جلیلی متوقف شده بود. فروردین 92 بود که آنها آخرین مذاکره را در «آلماتی» برگزار کردند ولی خبری از محتوای مذاکرات منتشر نشد و مذاکره‌کننده ارشد هستهای ایران به انتشار بیانیه‌ای اکتفا کرد.
پس از آن بود که «کریستین ساینس مانیتور» و «ال‌مانیتور» متن کامل پیشنهادی مذاکره‌کنندگان ایرانی را منتشر کردند. اتفاقی که بارها در مذاکرات پیشین تکرار می‌شد. به گفته یکی از مذاکره‌کنندگان ارشد پیش از اولین جلسه مذاکره در ژنو، تصویر ذهنی مذاکره‌کنندگان «1+5» از مذاکره‌کنندگان ایرانی این است که ما به‌دنبال چانه‌زنی در مذاکره هستیم، «عرضه به قیمت گزاف و بعد کاهش پله‌پله قیمت با چانه‌زنی» همان نکته‌ای که علی‌اکبر ولایتی در مناظره‌های انتخاباتی آن را به نشانه نقد عملکرد سعید جلیلی مطرح کرد. اما مذاکره‌کنندگان جدید از اولین روز مذاکره تصمیم گرفتند این تصویر ذهنی را بشکنند. تصویری که اکنون ایجاد شده این است که مذاکره‌کنندگان ایرانی، برای دستیابی به حقوق خود جدی و قاطع هستند.
معامله بر سر چیست؟
اما ایرانی‌ها در مذاکرات دنبال چه هستند؟ طرف غربی مدعی است که برنامه هستهای تهران اهداف صلح‌آمیز ندارد از همین‌رو آنها به این کشور به‌عنوان تهدیدی در منطقه نگاه می‌کنند. حالا مذاکره‌کنندگان دولت یازدهم می‌خواهند به آنها اطمینان بدهند که برنامه هستهای تهران، صلح‌آمیز و در راستای رفع نیازهای هستهای کشور در حوزه انرژی و پزشکی است. آنها هدف اصلی‌تری را در این مذاکرات دنبال می‌کنند، هدفی که به زندگی روزمره مردم گره خورده است؛ آن‌هم رفع تحریم. برآورده‌شدن این خواسته ایران در بستر مذاکرات هستهای، بسیار سخت و نیازمند تدابیر ویژه است؛ امری که باید طرف غربی توانایی انجام آن را داشته باشد؛ در توافق موقت «ژنو» نیز یادآوری شده که در اقدام جامع، به قطعنامه‌های شورای امنیت پرداخته می‌شود. آنها باید در این مذاکرات، سازوکارهای چگونگی رفع تحریم‌ها را بیندیشند و در عوض با همراهی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تمهیدات نظارت بر فعالیت هستهای ایران را هم طراحی کنند. اینها همه در حالی است که طرف غربی بپذیرد ایران می‌خواهد به چالش 10ساله بی‌دلیل بر سر برنامه هسته‌ای‌اش پایان دهد؛ همان‌گونه که این را در عنوان پیشنهادی «برنامه اقدام مشترک» هم آورده است. مذاکرات سخت و پیچیده است؛ مذاکره‌کنندگان غربی هرکدام دنبال ایفای نقش خود هستند و طرف ایرانی از کاترین اشتون، مسوول سیاست خارجی اتحایه اروپا می‌خواهد که مواضع آنها را یک کاسه کند. به هر ترتیب مذاکرات پیش‌رو سخت و پیچیده است.
160میلیارد هزینه
حالا فصل دوره‌‌گردی کاسبان است، از یک طرف کاسبان دلواپسی از طرف دیگر آنها که دنبال فرصتی برای اعلام شکست مذاکرات بوده و هستند. محمد جهرمی، وزیر کار دولت محمود احمدی‌نژاد از این ماجرای کشدار مذاکرات هستهای عدد و رقم داده؛ «پرونده هستهای همه ساله بیش از 160میلیارددلار به کشور «ضرر» زده و مذاکرات مربوط به ژنو باید 18سال پیش انجام می‌شد.» این همان نقطه‌ای است که کاسبان تحریم به راه می‌افتند و از یک‌سو اختلاس و از دیگر سو، «دست در جیب مردم»کردن را به‌راحتی انجام می‌دهند. در دیگر سو، «ایسنا» به نقل از پایگاه اینترنتی «دیلی بیست»، گزارش داده که باب کورکر، سناتور جمهوریخواه آمریکا هفته آینده تلاش می‌کند قانونی را ارایه کند که به کنگره این حق را می‌دهد که رای مخالف با توافق ایران- آمریکا درباره برنامه هستهای این کشور بدهد.
باید از سر گرفته شود
معاون وزیر امورخارجه روسیه هم یکی از کسانی است که تاکید دارد در این دور از مذاکرات ایران و 1+5 فضای مثبت حاکم بوده از همین‌رو «مذاکرات باید در آینده نزدیک از سر گرفته شود.» رویترز به نقل از منابع دیپلماتیک از برگزاری دور جدید دیدارهای مقامات ایران و آژانس در جهت حل موضوع هستهای ایران در هفته آینده خبر دادند. بازرسان آژانس به نظارت بر برنامه هستهای ایران ادامه می‌دهند، گزارش‌های دبیرکل آژانس از فعالیت هستهای ایران، مثبت است و توجه اعضای شورای امنیت را به گزارش‌های خود جلب می‌کند تا آنها با خیال راحت بتوانند به توافق جامعی با ایران دست پیدا کنند.
* ادامه مذاکرات بی‌نتیجه به بعد موکول شد
- روزنامه کیهان تصریح کرد: پایان بی‌نتیجه مذاکرات سه روزه وین 4 بدون صدور بیانیه و کنفرانس خبری مشترک و موکول شدن ادامه مذاکرات به زمانی دیگر که احتمالا در اواخر خردادماه خواهد بود بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها و خبرگزاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی داشت.
ایران و گروه 5+1 از صبح چهارشنبه مذاکرات سخت، فشرده و نفسگیر خود را برای نگارش متن توافق نهایی در حالی آغاز کردند که به گفته دیپلمات‌های حاضر در وین و از جمله عباس عراقچی موارد اختلافی بین دو طرف بسیار زیاد بود. با پافشاری طرفین در مواضع خود و به گفته یک مقام آگاه ایرانی در وین، زیاده‌خواهی طرف غربی مذاکرات را به بن‌بست کشاند.
بن‌بست مذاکرات وین 4 که عراقچی در کنفرانس خبری جمعه شب خود ترجیح داد اسم شکست را روی آن نگذارد بازتاب‌های بسیار گسترده‌ای در رسانه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی داشت.
نکته قابل توجه در این بازتاب‌های رسانه‌ای، اعتراف آشکار و تلویحی آنان به این مسئله است که آنچه مذاکرات وین 4 را به بن‌بست کشاند، زیاده‌خواهی طرف غربی بود.
نشریه آمریکایی اکونومیست در گزارش خود در این زمینه نوشت: برخی گمان می‌کردند که این مذاکرات می‌تواند به امضای توافق هستهای در روز 20 ژوئیه بیانجامد. این در شرایطی است که برای نیل به این مقصود باید برخی اختلافات بزرگ میان دو طرف از بین برود، اگرچه برخی انعطاف‌پذیری‌ها از سوی نمایندگان ایران باعث بروز امیدواری‌هایی در این زمینه شده است، مسئله‌ای که با روش‌های قبلی کاملا در تضاد است.
اکونومیست در ادامه نوشت: نمایندگان آژانس از اینکه هنوز نتوانسته‌اند به سایت پارچین دسترسی داشته باشند، ناراضی هستند و این مسئله می‌تواند یکی از علل ایجاد وقفه در موفقیت مذاکرات از سوی غربی‌ها قلمداد شود. اما گری سیمور، مشاور سابق باراک اوباما در امور کنترل تسلیحات در این باره سه اختلاف عمده میان غرب و ایران را تشریح می‌کند که همچنان باقی مانده است. زمان دستیابی به توافق، میزان ظرفیت غنی‌سازی اورانیوم، توسط ایران و نحوه برداشتن تحریم‌های ضدایرانی از سوی غرب.
اختلاف میان دو طرف در هر سه زمینه بسیار گسترده است و کنگره آمریکا نسبت به مسئله دادن حق غنی‌سازی به ایران براساس قوانین ان‌پی‌تی تردید دارد و مدعی است که تنها بخش محدودی از سانتریفیوژ‌های ایرانی به تعداد سه تا چهار هزار عدد باید فعال بمانند. اما ایران می‌خواهد تمام 19 هزار سانتریفیوژ خود را فعال باقی نگه دارد.
اما از نظر سیمور، خواسته دولت اوباما این است که زمان مورد نظر از دید آمریکایی‌ها برای دستیابی ایران به سلاح اتمی از دو ماه به شش تا 12 ماه افزایش یابد، چیزی که مقامات آمریکا غیرممکن است از آن کوتاه بیایند. غرب به دنبال توافقی با ایران است که 10 تا 20 سال معتبر باشد و ایران معتقد است که این توافق باید حداکثر پنج ساله باشد و پس از آن با این کشور به عنوان یک عضو عادی ان‌پی‌تی رفتار شود.
اکونومیست در پایان نوشت: در نهایت اینکه اختلافات ایران و آمریکا بر سر برداشتن تحریم‌ها در این زمینه است که ایران معتقد است باید تحریم‌ها به محض دستیابی به توافق برداشته شود، این مسئله ممکن است از سوی اتحادیه اروپا و سازمان ملل پذیرفته شود، اما آمریکا آن را نخواهد پذیرفت، بهترین پیشنهادی که اوباما می‌تواند ارائه دهد، تعلیق تحریم‌ها به طور نامحدود است، اما وی نمی‌تواند این اقدام را بدون حمایت کنگره انجام دهد. به هر حال غرب پیشنهاد خواهد داد که تسهیل تحریم‌ها را در نظر داشته باشد تا ایران به تعهدات خود عمل کند.
برنامه موشکی و غنی‌سازی محور اختلافات
آسوشیتدپرس هم در گزارشی از وین نوشت: گفت‌وگوها درباره برنامه هستهای ایران روز جمعه متوقف شد. توقف این گفت‌وگوها باعث شد پیشرفت‌های پیشین و امیدهای ایجاد شده تحت‌الشعاع قرار گیرد.
این خبرگزاری افزود: اختلافات موجود میان ایران و گروه پنج به علاوه یک حول محور میزان و درجه غنی‌سازی اورانیوم متمرکز است. دو طرف همچنین در خصوص شمار دیگری از فعالیت‌های هستهای با یکدیگر اختلاف دارند. از دیگر موارد اختلاف بین دو طرف می‌توان به اختلافات بر سر توانمندی‌های موشکی جمهوری اسلامی اشاره کرد.
نیویورک‌تایمز هم در گزارشی به قلم «استیون ارلنگر» نوشت: آخرین دور مذاکرات ایران و شش قدرت جهانی روز جمعه بدون نتیجه پایان یافت و طرفین پیشرفت این نشست را بسیار کند توصیف کردند.
این روزنامه آمریکایی با بازتاب سخنان عراقچی و یک مقام آمریکایی نوشت: دو طرف تنها تا 20 ژوئیه (29 تیر) مهلت دارند تا اختلافات خود را حل کنند و به توافق برسند.
به گزارش باشگاه خبرنگاران روزنامه لس‌آنجلس تایمز چاپ آمریکا هم در تحلیلی به قلم «پاول ریشتر» نوشت: گفت‌وگوهای وین درباره برنامه هستهای ایران در حالی پایان یافت که دیپلمات‌های غربی روز جمعه اذعان کردند کمتر از آنچه انتظار داشتند در مذاکرات پیشرفت حاصل شده است.
روزنامه آلمانی «اشپیگل» نیز خبر بی‌نتیجه بودن مذاکرات هستهای ایران و 5+1 را تیتر اول اخبار صبح دیروز خود قرار داد و نوشت: اختلافات اساسی در میان هیئت‌های مذاکره‌کننده وین باعث شد تا گفت‌وگوها پیرامون برنامه اتمی ایران فعلاً بی‌نتیجه خاتمه یابد اما طرفین هنوز هم قصد عقب‌نشینی ندارند. منابع آگاه پس از پشت سر گذاشتن سه روز فشرده، دیروز جمعه اعلام کردند که «موفقیت خاصی» به دست نیامده است. این گفته عباس عراقچی به تلویزیون رسمی ایران، یادآور پیش‌بینی ایالات متحده آمریکا از این گفت‌وگوها و وجود اختلاف‌نظرهای جدی میان دو طرف بود.
رویترز هم در گزارشی نوشت: مقامات ایران و غربی در پایان نشست وین اعلام کردند این مذاکرات پیشرفت چندانی نداشته و بدین ترتیب احتمال دستیابی به پیش‌نویس توافق تا ضرب‌الاجل 20 ژوئیه را کمرنگ کردند، این در حالیست که فرصت آنها برای تدوین پیش‌نویس توافق کوتاه است.
رویترز افزود: پس از سه ماه، طرفین قصد داشتند تدوین پیش‌نویس توافق جامع را آغاز کنند که تلاش آنها در این زمینه شکست خورد.
خبرگزاری فرانسه نیز گزارش داد: مذاکره‌کنندگان تلاش می‌کنند به توافق پیچیده و پایداری دست یابند که در مقابل لغو تحریم‌ها تا قبل از 20 ژوئیه یعنی پایان ضرب‌الاجل توافق موقت اولیه در ماه سپتامبر، برنامه هستهای ایران را مهار کند. شکست این مذاکرات می‌تواند پیامدهای پرمخاطره‌ای در پی داشته باشد. بزرگترین مسئله و مهمترین نکته در مذاکرات، غنی‌سازی اورانیوم است.
شبکه تلویزیونی العربیه هم گزارش داد: ایران با گفت‌وگو درباره توان موشکی خود در وین به شدت مخالفت کرد. «نورالدین الفریضی» خبرنگار این شبکه در وین درباره روند مذاکرات هستهای و در پاسخ به این پرسش که آیا در این دور از مذاکرات پیشرفتی حاصل شده است، گفت: درست است که بگوییم این مذاکرات در گام‌های نخست خود قرار دارد و به هیچ پیشرفتی نرسیده است و نرسیدن به این پیشرفت به دلیل موضوعات پیچیده است. همان طور که مقامات غربی تاکید می‌کنند همچنان اختلاف نظر شدیدی وجود دارد. ایران و گروه پنج به علاوه یک اختلاف نظر شدیدی درباره حجم برنامه هستهای این کشور دارند. ایرانی‌ها همچنین با گفت‌وگو درباره توان موشکی بالستیکی خود به شدت مخالفت کردند.
وال‌استریت ژورنال: گفت‌وگوهای ایران به لحظه دشوار رسیده است
پایگاه اینترنتی روزنامه وال‌استریت ژورنال چاپ آمریکا، نیز روز شنبه در مقاله‌ای به قلم لارنس نورمن از وین نوشت: یکی از مقامات ارشد آمریکایی روز جمعه گفت: پس از سه روز گفت‌وگو در پایتخت اتریش، مذاکرات درباره توافق جامع برای پایان دادن به نگرانی‌ها درباره برنامه هستهای تهران، به لحظه‌ای دشوار برخورد کرد.
این منبع افزود: در حالی که هر دو طرف تلاش دارند تا پیش از فرا رسیدن موعد 20 ژوئیه، به توافق جامع دست یابند، مقامات ایرانی و غربی ساعات گفت‌وگوهای سخت و پیشرفت ناچیز را در وین توصیف کردند. مقامات غربی در این خصوص گفتند که از انعطاف‌ناپذیری ایران دلسرد شده‌اند.
این منبع افزود: پیش از دور اخیر مذاکرات وین، انتظارات مثبت، زیاد شده بود و مذاکره‌کنندگان خوشبین بودند که بتوانند خطوط کلی پیش‌نویس توافق جامع را در این دور از گفت‌وگوها ترسیم کنند.
براساس گزارش وال‌استریت یک دیپلمات غربی از ایران خواست بیش از پیش از خود «واقع‌بینی» نشان دهد، زیرا ما در رابطه با موضوعات کلیدی، انتظار اندکی انعطاف‌پذیری از طرف آنان (مذاکره‌کنندگان ایرانی) داشتیم!
وی افزود: البته صحیح است که شکاف‌های عظیمی میان دو طرف هنوز باقی مانده است.
چشم امید ایران و غرب به ادامه مذاکرات
- روزنامه ابتکار طی گزارشی نوشت: «عدم پیشرفت طبیعی است»؛ عباس عراقچی مذاکره کننده ارشد ایرانی و معاون وزیر خارجه این جمله را پس از آنکه در جمع خبرنگاران داخلی حضور یافت و گفت که هیچ پیشرفتی در مذاکرات نداشتیم، به زبان آورد اما اظهارات اعضای هیات های ایران و غرب نشان می دهد که هر دو طرف ماجرا همچنان به ادامه مذاکرات چشم امید دارند.
ایران و گروه 1+5 هفته گذشته در وین اتریش گردهم آمدند تا وارد مرحله نگارش توافق نهایی شوند؛ توافقی که جز با تمرکز بر جزئیات موضوعات و اختلافات و چالش های فی مابین از روز نخست تا کنون میسر نمی شود. ایران و قدرت های جهانی حداقل تا پایان تیرماه و حداکثر تا 6 ماه آینده فرصت دارند که بر سر این اختلافات که به گفته مقامات و رسانه های خارجی روند مذاکرات را سخت و کند کرده بود گفت وگو کنند. ایران و غرب پس از آنکه توانسته بودند در شامگاه سوم آذر ماه سال گذشته پس از برگزاری چندین دور نشست در ژنو سوئیس به توافق موقت با ضرب الاجل 6 ماهه بر سر پرونده هسته ای ایران دست پیدا کند، از بهمن ماه سال 92 نشست‌های اولیه برای رسیدن به توافق نهایی و جامع را برنامه ریزی کردند و تا فروردین ماه 93 سه نشست هسته ای در وین اتریش برگزار شد.
طرفین اما در 23 اردیبهشت مجددا در فضایی متفاوت بر سر میز مذاکره حاضر شدند تا پس از برگزاری نشست کارشناسی در نیویورک، اولین گام برای نگارش توافق نهایی را بردارند و حداقل تا 29 تیر ماه و حداکثر تا 6 ماه آینده مناقشه بر سر پرونده هسته ای ایران را مختومه اعلام کنند.
پایه‌های محکم اختلافات؛ از سانتریفیوژها تا سوابق هسته ای ایران
بر این اساس، تعداد سانتریفیوژها، بحث توان موشکی، سابقه فعالیت‌های هستهای ایران و همچنین دوره زمانی توافق نهایی، موارد مورد اختلاف طرفین در این دور از گفت وگو ها عنوان شده است.سانتریفیوژها اما شاید مهمترین موضوع مورد اختلاف در این دور از مذاکرات به روسایت رسانه ها و مقامات خارجی بوده است. آنگونه که ایران خواستار چرخش بیش از 19 هزار سانتریفیوژ است و غرب اما می خواهد صدای چرخش تنها 5 هزار سانترفیوژ از ایران شنیده شود.«محمد جواد ظریف» وزیر خارجه ایران و مسئول تیم مذاکره کننده هسته ای ایران در بدو ورود به وین اتریش در جمع خبرنگاران از جدیت ایران در این دور از مذاکرات گفت و که 3 دور دیگر برای برگزاری مذاکرات در سطح سیاسی تعبیه شده است و طرفین در خرداد ماه دو مرتبه و در تیر ماه یک مرتبه بار دیگر در وین اتریش گرد هم می آیند.از سوی دیگر «مایکل مان» سخنگوی اشتون از حرکت به سمت مرحله جدیدی در مذاکرات گفت و تاکید کرد که در این دور از مذاکرات شروع می کنیم به طراحی توافقی که می تواند شکل بگیرد.مایکل مان همچنین در گفت وگو با روزنامه فرامنطقه ای الشرق الاوسط با بیان اینکه گروه 1+5 مخالف عقد قرار داد توافق ناقص و ضعیف با ایران است عنوان داشت: دور جدید مذاکرات هستهای ایران و غرب «سخت و بسیار پیچیده» خواهد بود؛ زیرا در این مرحله از مذاکرات همه مسائل مطرح شده در دوره های پیشین، بررسی خواهد شد.شام کاری ظریف و اشتون در دور جدید مذکرات هسته ای وین اما در حالی آغاز شد که یک مقام وزارت خارجه آمریکا که خواست نامش فاش نشود با بیان اینکه نگارش متن پیش نویس توافق در این دور آغاز می شود عنوان کرد که نوشتن پیش نویس به مفهوم نزدیک بودن توافق نیست. پس از برگزاری شام کاری ظریف و اشتون به رسم ادوار گذشته، وزیر خارجه ایران در جمع خبرنگاران حاضر شد و عنوان کرد که درباره نحوه ادامه و چارچوب کار گفت‌وگو کردیم.وزیر خارجه ایران با بیان اینکه برنامه و امکانات دفاعی جمهوری اسلامی ایران موضوع مذاکره نیست، افزود: این دوره حساسیت بیشتری دارد چون ما وارد نگارش می‌شویم. مرحله نگارش مرحله‌ای است که نیاز است طرفین با اعتماد به نفس و هم با اطمینان از روش برخورد طرف مقابل وارد گفت‌وگو شوند.عراقچی، مذاکره کننده ارشد ایران نیز در سخنانی پس از پایان شام کاری ظریف و اشتون با تاکید بر اینکه نسبت به دستیابی به توافق نهایی در پایان مهلت 6 ماهه امیدواریم، گفت: از طرفین مذاکره کننده خواسته شده که تقریبا کل روزهای این ماه را در تقویم کاری خود برای انجام مذاکرات هسته ای خالی نگه دارند.
از تشبیه توافق هسته ای به مکعب روبین تا تمرکز بر اراک و نظارت
روز نخست مذاکرات هسته ای وین اما با دیدار افتتاحیه ظریف و اشتون در هتل کوبورگ وین آغازشد و پس از آن هیئت های مذاکره کننده در نشست های دو جانبه و چندجانبه وارد بحث و گفت وگو و مذاکرات کارشناسی شدند.در این بین، یک مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا که خواست نامش فاش نشود، تأکید کرد که رسیدن به توافق جامع ایران و 1+5 همچون حل یک مکعب روبیک است و این فرایند رسیدن به راه حل جامع بسیار دشوارتر از برنامه اقدام مشترک است.سرگئی ریابکوف؛ معاون وزیر خارجه روسیه و رئیس هیئت مذاکره کننده روسیه در مذاکرات 1+5 در سخنانی در میانه مذاکرات روز نخست با بیان اینکه سفر وزرای خارجه به وین بعید است تاکید کرد که در این دور بیشترین پیشرفت در زمینه اراک و نظارت بر تاسیسات هسته ای ایران خواهد بود.مایکل مان، سخنگوی اشتون نیز در هنگامه ظهر و مذاکرات داخلی گروه ها، به جمع خبرنگاران آمد و گفت: ایران و گروه 1+5 به تعهدات خود عمل کرده اند.خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز روز چهارشنبه با انتشار گزارشی نوشت که در این دور از مذاکرات برخی از اختلافات حل شده است و برخی اختلافات همچنان به قوت خود باقی مانده است. آسوشیتدپرس در این گزارش مدعی شده است که تعداد سانتریفیوژها، بحث توان موشکی، سابقه فعالیت‌های هستهای ایران و همچنین دوره زمانی توافق نهایی، موارد مورد اختلاف طرفین است.ظریف و اشتون برای دومین بار در روز نخست مذاکرات با یکدیگر دیدار کردند. در این دیدار ظریف و اشتون به نمایندگی از ایران و گروه 1+5 در دیداری دوجانبه در راس هیات های مذاکره کننده هسته ای برای شروع نگارش پیش نویس متن توافق جامع در هتل محل اقامت سران هیات ها (هتل کوبورگ) رایزنی کردند.
آغاز نگارش متن پیش نویس تا تعیین تاریخ اجرای توافق نامه جامع و نهایی
ظریف و اشتون صبح روز پنجشنبه بار دیگر با یکدیگر دیدار کردند تا وارد مرحله نگارش توافق جامع و نهایی شوند. مایکل مان در پیامی پس از نشست اشتون و ظریف در توییتر نوشت که این مذاکرت مفید بود و در فرمت و شکل جدیدی گفت وگوها بر سر مذاکرات ادامه داشت.در ادامه مذاکرات روز پنجشنبه اما معاونین و هیت های مذاکره کنده وارد اتاق های گفت وگو شدند و «محمد جواد ظریف» وزیر خارجه ایران به دیدار رئیس جمهوری اتریش رفت. ظریف در دیدار با «هانس فیشر» رئیس جمهوری اتریش تاکید کرد که واقع بینی و اراده دو طرف، عامل اساسی برای رسیدن به نتیجه است.در همین حال، خبرگزاری انگلیس رویترز با انتشار گزارشی ادعا کرد که موضوع سانتریفیوژها، مهمترین موضوع مورد بحث و اختلاف طرفین مذاکرات در این دور از گفت وگوها است.یک منبع نزدیک به هیات مذاکره کننده ایرانی نیز در میانه مذاکرات در دومین روز حضور هیئت ها در وین، گفت که ایران و 1+5 در مذکرات پنجشنبه گذشته در حال تعیین تاریخ اجرای توافق نامه جامع و نهایی هستند.
از مذاکرات جدی، صریح و بی پروا تا پایان مذاکرات بدون هیچ نتیجه‌ی ملموسی
صبح روز جمه سومین روز از مذاکرات هسته ای ایران و 1+5 در وین اتریش از سر گرفته شد تا هیئت های حاضر در وین آخرین تلاش های خود را برای نزدیک کرد اختلافات و حل مسائل فی مابین برای نزدیک کردن نقطع نظرات خود صورت دهند.در سومین روز مذاکرات اما مقامات و رسانه های غربی با کند و سخت خواندن روند مذکرات از ادامه اختلاف نظرات میان گروه های مذاکره کننده خبر دادند.در ادامه مذاکرات روز جمعه اما شبکه خبری العربیه در خبرها و گزاش های پی در پی از روند کند و اختلاف نظر های فاحش میان طرف های گفت وگو و بی نتیجه بودن مذاکرات هیئت های ایرانی و غربی خبر می داد. در این بین سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در پیامی در توییتر عنوان کرد که مذاکرات صریح، جدی و بی پروا و به خوبی در حالی پیگیری است.عصر روز جمعه اما در حالی که خبرهایی در خصوص امکان تمدید زمان مذاکرات به روزهای شنبه و یکشنبه مطرح می شد مایکل مان درپیامی در توییتر پایان چهارمین دور مذاکرات وین را اعلام کرد.پس از آن عباس عراقچی، مذکره کننده ارشد ایرانی با حضور در کنفرانس خبری از گزارشی از روند مذاکرات سه روزه وین گفت و تاکید کرد: این دور از مذاکرات بسیار نزدیک، فشرده و سخت بود و در سطوح مختلف برگزار شد. بحث ها بسیار جدی بود و در فضای کم و بیش بدون تنش صورت گرفت ولی اختلاف نظرها تقریبا در سطح گسترده ای هنوز وجود دارد. وی همچنین افزود: بحث های خوبی داشتیم اما پیشرفتی در نگارش متن نداشتیم که البته به نظرم این مسأله طبیعی است.جدال مخالفان دست یابی به یک توافق همه جانبه برای چیست؟ پاسخ به این سئوال ساده نیست اما می‌توان با یک تحلیل اجمالی نگاه دقیق‌تری به موضوع داشت.در وهله اول دانستن این که تشخیص مخالفان و موافقان توافق نهایی حسب ظاهر ساده نیست. برای مثال می‌توان این پرسش را مطرح کرد که آیا روسیه و چین که در ظاهر امر به عنوان دو کشور قدرتمند و عضو شورای امنیت سازمان ملل حامی مواضع ایران در مذاکرات هستند چه منافعی در به توافق رسیدن یا نرسیدن مذاکرات دارند؟همین پرسش را می‌توان درباره همه مخالفان و موافقان داخلی و خارجی توافق نهایی مطرح کرد زیرا بدیهی است که اصل اساسی در موضع‌گیری - له یا علیه مذاکرات - منافع اشخاص، گروه‌ها یا کشورها است.از این نظر باید بررسی کرد که منافع گروه‌های مخالف و موافق داخلی، روسیه، چین، امریکا، رژیم صهیونیستی به صورت متمرکز و همچنین فرانسه، انگلیس و اتحادیه اروپا به عنوان نیروهای دخیل در موضوع مذاکرات چیست و چگونه تأمین می‌شود؟
روسیه برگ برنده خود را از دست می‌دهد؟
روسیه در حال حاضر یکی از قط‌ب‌های بزرگ رویارویی با امریکا و اتحادیه اروپاست در مسایل مختلف بین المللی است. مراودات اقتصادی این دو طرف، بیشتر بر محوریت انرژی است. اتحادیه اروپا به عنوان متحد امریکا، بیش از 40 درصد انرژی خود را از روسیه می‌گیرد و بنابراین روسیه برای اروپا یک منبع انرژی نسبتا انحصاری است. بحران اکراین نشان داد که مهمترین بازیگر روابط اروپا و روسیه اقتصاد انرژی است؛ چیزی که در صورت کاهش میزان صادرات نفت و گاز از روسیه به اروپا یا افزایش قیمت آن منافع هر دو طرف را متزلزل می‌کند و بر همین مبنا هر دو سوی این رابطه به انحای مختلف سعی دارند تا از وضعیت بحرانی اکراین به نفع خود سود بجویند. جدال روسیه و اروپا بر سر انرژی پیش از این نیز وجود داشته است اما تنها مسئله‌ای که از آن تحت عنوان بحران در روابط دوجانبه مطرح می‌شد، قضیه ایران هستهای بود. با این وجود معادلات مبارزه برای روسیه از آنجا که سیطره حاکمیتی بر ایران نداشت، برآیند مثبتی نداشت، نتیجه این که باید اهرم فشار دیگری نیز در معادلات مبارزه دو طرف وارد می‌شد؛ بحران اکراین! در این باره باید توجه داشت که موضوع ایران هستهای و اکراین بحران زده برای روسیه یک موضوع حیاتی در معادلات اقتصادی‌اش با اروپا به شمار می‌آید و پایان هر یک از این دو موضوع برای روسیه در واقع از دست دادن یک برگ برنده است. از این رو مهم نیست که مذاکرات ایران و 1+5 به پیرزوی برسد یا شکست خورد، مهم این است که این مذاکرات کماکان کجدار و مریز ادامه یابد تا زمان کافی برای چانه زنی‌های اقتصادی روسیه و طرف اروپایی‌اش کش بیاید و پوتین از آب گل‌آلود روابط ایران و قدرت‌های جهان برای خود ماهی بگیرد. حتی سوای این نکه، به نظر می‌رسد توافق ایران و 1+5 در نهایت به ضرر روسیه باشد، زیرا رفع تدریجی تحریم‌ها با توجه به توانمندی ایران در افزایش تولید و صادرات نفت و گاز، وابستگی اروپا به انرژی روسیه را کاهش خواهد داد و این دولت در این شرایط نمی‌تواند همچون گذشته در اروپا اعمال قدرت کند. این در حالی است که هم اکنون روسیه در ایران یکی از معدود شرکای خارجی است که در تجهیز و تنظیم تولید در چاه‌های نفت و گاز و همچنین تأمین کالاهای مختلف صنعتی در بازار کشور پیشتازی می‌کند و از دست دادن احتمالی این بازار بزرگ برای هیچ کشوری به ویژه روسیه پذیرفتنی نیست.
متغییر اقتصادی بزرگترین فاکتور همراهی پکن
این در حالی است که چین با وجود تشدید تحریم‌های آمریکا و اروپا علیه ایران از تحریم خرید نفت ایران مستثنی شده است. براساس آخرین آمار منتشر شده واردات نفت چین از ایران در ماه می سال گذشته میلادی با افزایش 49.5 درصدی به حدود 555 هزار و 557 بشکه در روز رسید. در فروردین ماه سال جاری ارزش تجارت غیرنفتی ایران و چین بالغ بر یک میلیارد و 139 میلیون دلار شد. از این میزان تجارت 694.3 میلیون دلار مربوط به صادرات ایران به چین و 444.6 میلیون دلار نیز مربوط به واردات ایران از چین بوده است. چین در نخستین ماه امسال بزرگترین بازار صادراتی ایران بود و در همین حال رتبه دوم بزرگترین صادرکنندگان کالا را به ایران بعد از امارات به خود اختصاص داد. درواقع در یک برایند کلی باید گفت، چین بزرگترین شریک تجاری ایران است و اگر همین یک نکه مهم را در ارزیابی موافقت یا مخالفت این کشور با توافق هستهای دخیل کنیم، باید گفت که به نظر می‌رسد که چین در نهایت باید موافق دست یابی ه یک توافق جامع باشد. در واقع متغیر اقتصادی در روابط ایران و چین بیش از متغیر سیاسی نقش آفرین است زیرا چین به لحاظ سیاسی دچار بحران بزرگ جهان با قدرت‌های بزرگ نیست و عمه روابطش با جهان خارج بر مبنای مناسبات اقتصادی شکل می‌گیرد. مسایلی که در کمتر از یک دهه اخیر از سوی برخی کشورها از جمله امریکا و اسرائیل برای چین به وجود امده است هنوز به یک حران تبدیل نشده و از این نظر می‌توان سهم این اختلاف‌ها را در موافقت چین با توافق نهایی کمتر دخیل کرد. با این وجود تردیدی نیست که کاهش سهم ایران از خرید کالاهای چینی، چیزی نیست که رهبران چین را نگران آینده نکند با این همه در شرایط کنونی و با توجه به این که روابط تجاری ایران و چین با موفقیت بسیاری در چند سال اخیر همراه بوده است، می‌توان گفت چین یک مخالف بزرگ بر سر راه توافق هستهای ایران نیست.
آمریکا در بند مخالفان و موافقان
در امریکا یک دو دستگی مشهود درباره توافق ایران و 1+5 وجود دارد، طیف مخالفان به کنگره وصل‌اند و طیف موافقان به کاخ سفید.به نظر می رسد مشتاق ترین فرد برای انجام توافق ایران و غرب باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا است. رئیس جمهور آمریکا شعار گفت و گو با ایران را از5 سال پیش داده بود و اکنون برای دفاع از مواضع خود و حزب متبوعش نیازمند دست یابی به یک توافق جامع در قبال ایران هستهای است.تداوم وضعیت فعلی و یا اتخاذ گزینه جنگ، وضعیت باخت – باخت را برای رئیس جمهور آمریکا رقم می زند. اوباما برای پیروزی به راه سوم می اندیشد. توقف غنی سازی اورانیوم در ایران شاید بتواند زبان رئیس جمهور آمریکا را در برابر منتقدانش درازتر کند. مخالفان اوباما به خوبی این نکته را دریافته اند که تداوم وضعیت فعلی در پرونده هسته ای یا اتخاذ گزینه جنگ می تواند به عنوان یکی از منفی ترین نکات پرونده رئیس جمهور آمریکا قلمداد شود. آنها از توافق احتمالی ایران و غرب خشنود نخواهند بود. به همین دلیل انتظار می رود حملات خود را علیه اوباما در صورت توافق با ایران علنی تر کنند.آنها در تبلیغات خود تاکید خواهند کرد اوباما ایران اتمی را به رسمیت شناخته واین به رسمیت شناختن زنگ خطری خواهد بود برای اسرائیل.مخالفان جمهوریخواه اوباما استدلال خواهند کرد ایران به باشگاه قدرت های هسته ای وارد خواهد شد و هر موقع که اراده کند قادر به تولید بمب خواهد بود. طبیعی است در صورت رسیدن به یک توافق در مذاکرات با هر مکانیزمی، تبلیغات جمهوریخواهان علیه دولت اوباما و متهم کردن وی به سازش و اهمال کاری شدیدتر از قبل شود. جمهوریخواهان آمریکا پیش از این و در جریان توافق ابتدایی سال 1391 تلاش کردند منابع مالی 650 میلیون دلاری برای ساخت سپر موشکی در اسرائیل را فراهم کنند و این موضوع نشان داد در نظر آنها مسئله جنگ اسرائیل با ایران جدی تر از قبل است. و البته با این تصمیم نشان دادند که بیشتر نگران ناتانیاهو هستند تا اوباما.البته به نظر می‌رسد که ایران به عنوان یک کشور صلح طلب و منطقی تا همین جای کار هم توانسته است پیروزی‌های مهمی به دست آورد. همین که امریکای یکپارچه متحد علیه ایران را دچار یک دودستگی بزرگ میان دو حزب کرده است خود گویای ضریب نفوذ بالای روش و منش رهبران سیاسی ایران است. در این باره می‌توان چنین استدلال کرد که پیروزی دوباره اوباما در انتخابات اخیر ریاست جمهوری ایالات متحده، رفراندمی بود که نشان داد مردم امریکا نیز خواهان تغییر در موضع‌گیری‌های کینه توزانه رهبران سیاسی خود هستند.
رژیم صهیونیستی و ترس از نفوذ جمهوری اسلامی ایران
رژیم صهیونیستی سرسخت‌ترین مخالف توافق در مذاکرات هستهای ایران است. اسرائیلی‌ها از ایران تحت هر شرایطی هراس دارند زیرا می‌دانند ضریب نفوذ جمهوری اسلامی در کشورهای منطقه بالا است و ارزش‌های سیاسی و دینی نظام حاکم در ایران در بیش از سه دهه اخیر، ملت‌های حوزه خاورمیانه و حتی گسترده‌تر از آن در بخش‌هایی از امریکای مرکزی، امریکای جنوبی و اروپا را تحت تأثیر قرارداده است.این موضوع برای اسرائیل، بسیار مخاطره برانگیز است و از این رو رهبران این رژیم هیچگاه نمی‌توانند توفیق ایران در مناسبات بین المللی و به ویژه توافق در مذاکرات هستهای را بپذیرند.در باره اسرائیل یک نگرانی دیگر هم وجود دارد و آن تمایل نتانیاهو برای شکست حزب متبوع اوباما در انتخابات ریاست جمهوری آینده امریکا است.جدا از اخباری که در مورد دوستی نتانیاهو با سناتورهای جمهوریخواه منتشر شده است می توان با بررسی تحلیلی روابط واشنگتن و تل آویو در سه سال اخیر به این نتیجه رسید که رئیس جمهور آمریکا دلخواه نتانیاهو نیست. اگر فرض بگیریم دموکرات‌های امریکایی از گردنه انتخابات آینده ریاست جمهوری بگذرد شکی نیست فشار ریاست جمهوری بعدی به تل آویو و ایران برای حل مسئله فلسطین و پرونده هسته ای دو چندان خواهد شد و از سویی تل آویو را برای مصالحه با فلسطینی ها و از سوی دیگر تهران را برای توافق کامل هسته ای تحت فشار قرار خواهد داد. به همین دلیل این احتمال وجود دارد نتانیاهو و همکارانش برای جلوگیری از توافق هسته ای ایران دست به ابتکار بزنند و اوباما را ناخواسته وارد بازی خطرناکی کنند. این نکته قابل یاد آوری است جنگ می تواند برای اوباما تیر خلاص باشد. زیرا این جنگ می تواند وضعیت اقتصاد بحران زده ایالات متحده را وخیم تر کند و محبوبیت اوباما و دموکرات‌ها را در سراشیبی بیشتری قرار دهد. به همین دلیل است که نوام چامسکی اندیشمند و زبان شناس معروف آمریکایی نسبت به پیش بینی ناپذیر بودن اسرائیل هشدار می دهد. اگر جنگی از سوی اسرائیل آغاز شود تردیدی نیست اوباما از سوی کنگره مجبور به حمایت است و این موضوع کلیت مسایل بین المللی در جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ بحرانی که آینده را برای قدرت‌های بزرگ جهان به زانو در خواهد آورد.
* بن بست وین با تاکتیک امریکایی «نگارش همه یا هیچ»
- همچنین روزنامه جوان طی گزارشی نوشت: تأکید طرف امریکایی بر «نگارش همه یا هیچ» به جای «توافق بر سر همه یا هیچ» در دور چهارم مذاکرات ایران و 1+5، سبب شد تا این دور از مذاکرات بدون نتیجه خاصی پایان یابد. یکی از مقامات وزارت خارجه امریکا در خصوص مذاکرات وین تصریح کرد که روند مذاکرات کند و دشوار بوده و ما به دنبال توافق صد درصدی با ایران هستیم.
تیم هستهای ایران درحالی دیروز وارد تهران شد که در چهارمین دور از مذاکرات ایران و 1+5 که قرار بود در آن نگارش متن پیش‌نویس توافق آغاز شود به دلیل برخی اختلافات با طرف امریکایی بدون نتیجه و پیشرفت محسوس پایان یافت.
بی‌نتیجه بودن مذاکرات حتی نشست محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران و کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا را لغو کرد. ناظران می‌گویند که امریکا سعی دارد با جلوگیری از ورود به مرحله نگارش متن، طرف ایرانی را تحت فشار بگذارد تا علاوه بر مسائل مورد تفاهم، در سایر موارد که خط قرمز‌های ایران نیز محسوب می‌شود، به امتیاز دست پیدا کند. برخی منابع می‌گویند که این رویکرد امریکا در نشست وین با مخالفت برخی طرف‌های 1+5 رو‌به‌رو شده است. به گزارش فارس به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت خارجه امریکا، یکی از مقامات ارشد دولت امریکا جمعه شب در ارتباط با دور چهارم مذاکرات راه‌حل جامع ایران و 1+5 در «وین» گفت: «این که بخواهیم در هر لحظه، روند پیشرفت مذاکرات را مورد ارزیابی قرار دهیم، کار درستی نیست و در مورد روند مذاکرات به گفتن همین مطلب بسنده می‌کنم که در این مرحله، همه گزینه‌های مربوط به مذاکره مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.» وی ادامه داد: «مذاکرات بسیار مفید و در عین حال دشوار بود. قبلاً هم بارها اعلام کرده بودیم که این دور از مذاکرات دشوار خواهد بود». وی گفت: «هنوز در اول راه تنظیم پیش نویس توافق نهایی هستیم و هنوز مسیر زیادی برای رفتن داریم. هنوز اختلافات چشمگیر و موارد پیچیده‌ای وجود دارد.» این مقام ارشد امریکایی تصریح کرد: این مطلب بسیار مهم است که ما هنوز در اول راه تنظیم سند هستیم و همه طرف‌های مذاکره با جدیت در روند مذاکرات حاضر هستند اما باز هم می‌گوییم «نمی‌دانیم که این مذاکرات در نهایت به یک توافق جامع منتهی خواهد شد یا نه». وی گفت: «هر مذاکره‌ای روزهای خوب و روزهای بد و فراز و فرود دارد. این یک لحظه بسیار مشکل بود که البته از قبل هم انتظار آن را داشتیم. در روند تنظیم توافق موقت ژنو هم همینطور بود. ما در ماه ژوئن مجدداً برای مذاکره در سطح مقامات سیاسی به میز مذاکره باز خواهیم گشت».
مذاکرات جامع ایران و 1+5 که از روز چهارشنبه شروع شد، از روز پنجشنبه وارد فاز جدی و سخت خود در مورد نگارش متن شد و زمزمه‌هایی درباره اینکه دو طرف در کلیات و جزئیات به اختلافات عمیق برخوردند که مانع شروع نگارش توافق است شنیده شد. با این حال دو طرف سعی داشتند که فضای مذاکرات را آرام و بدون تنش نگه دارند. هرچند دو طرف حتی بر سر زمان مذاکرات بعدی و اعلام آن به توافق نرسیدند اما یک منبع روسی اعلام کرد به احتمال زیاد دور بعدی مذاکرات بین 26 تا 29 خرداد ماه بار دیگر در وین برگزار خواهد شد. سید عباس عراقچی معاون وزیر خارجه، روز جمعه درباره موضوعات مورد بحث اعلام کرد که قرار بود در این دور از مذاکرات طرفین وارد جزئیات شوند که این اتفاق رخ نداد. اگرچه قرار بود ایران و 1+5 بر سر دو موضوع آب سنگین اراک و بازرسی‌های ویژه از تاسیسات هستهای ایران متن پیش‌نویسی را تهیه کنند اما حتی در این دور از مذاکرات دو طرف به نقطه‌شروع نگارش توافقنامه جامع هم نرسیدند. ایران و 1+5 در چارچوب توافق موقت ژنو توافق کرده بودند یا بر سر همه چیز به توافق می‌رسند یا اینکه هیچ چیز مورد توافق قرار نخواهد گرفت. با این حال، طرف امریکایی در مذاکرات اخیر، حتی حاضر نشد بر سر نوشتن مواردی که پیشتر در سطح کارشناسی توافق شده بود، روند نگارش متن را شروع کند. به گفته برخی منابع، مقامات امریکایی سعی دارند باتوجه به اینکه ایران بر سر برخی مسائل مانند رآکتور آب سنگین و رژیم بازرسی‌ها حاضر به انعطاف شده، شروع نگارش متن را هم به «توافق بر سر همه یا هیچ» منوط کنند تا همه موارد مرتبط را در این توافق بگنجانند.
امریکا: مذاکرات اتمی نامحدود نیست
هرچند ایران و 1+5 بی‌نتیجه ماندن مذاکرات هستهای را طبیعی و عادی می‌دانند اما مقامات امریکایی اعلام کرده‌اند که زمان مذاکرات نامحدود نیست. کند شدن مذاکرات هستهای درحالی است که عباس عراقچی پیشتر از یک دوره زمانی پنج ساله برای انجام توافق جامع سخن گفته بود. برخی در امریکا نیز از یک دوره 20 ساله سخن گفته‌اند اما امریکا اعلام کرده است که زمان برای مذاکرات اتمی نامحدود نیست و بر اساس توافق ژنو حداکثر یک سال است. از آنجاکه پیش از دور جدید مذاکرات وین، ایران و 1+5 بر سر آب سنگین اراک و بازرسی‌های ویژه از تاسیسات هستهای ایران توافق کلی کرده بودند اما در طول مذاکرات طرف امریکایی از توافق درباره این موضوعات سر باز زد، زیرا امریکا معتقد است که اگر پیش‌نویس درباره آب سنگین اراک و بازرسی‌های ویژه را زودتر از موعد شش ماهه تهیه کنند این یک امتیاز برای ایران محسوب می‌شود. به همین خاطر طرف غربی سعی دارد با طول دادن مذاکرات بتواند امتیازهای بیشتری از ایران بگیرد و حتی اگر قرار باشد امتیازی به ایران داده شود باید به آرامی این امر صورت گیرد، زیرا از نظر غرب برداشتن تمام تحریم‌های ضد ایرانی، می‌تواند باعث شکوفایی در اقتصاد ایران شود که این با خواسته طرف غربی در تضاد است.
دیدار نمایندگان ایران و آژانس
خبرگزاری رویترز جمعه شب به نقل از منابع دیپلماتیک نوشت: نمایندگان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی این هفته در وین دیدار می‌کنند. به گزارش فارس به نقل از رویترز، منابع دیپلماتیک اعلام کردند که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اواسط این هفته طی دیداری مجدد با نمایندگان ایران، تلاش خواهد کرد تا تحقیقات در مورد فعالیت‌های هستهای ایران را پیش ببرد. بنابر این گزارش، مبحث ادعایی چاشنی‌های انفجاری موسوم به «بریج وایر»، که کاربردی دوگانه دارد، از جمله مواردی است که آژانس تلاش خواهد کرد تا توضیحات ایران را در مورد آن دریافت کند. ایران پیشتر بارها اعلام کرده است که این چاشنی‌ها برای تسلیحات متعارف به کار می‌روند، با این وجود ناظر هستهای سازمان ملل توضیحات بیشتر تهران در این رابطه را خواستار شده است. این دیدار در حالی برگزار می‌شود که «یوکیا آمانو» دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز احتمالا این هفته گزارش فصلی خود در مورد برنامه هستهای ایران را تقدیم شورای حکام می‌کند. بر اساس توافقی که سه ماه قبل میان ایران و آژانس به دست آمد، تهران به اجرای هفت گام با هدف پاسخ به سؤالات در مورد برنامه هستهای خود، متعهد شد.
* مکافات توافق ژنو
- روزنامه وطن امروز نیز نوشت: چرا مذاکرات وین بدون به‌دست آمدن پیشرفت خاصی پایان پذیرفت؟ چرا ظریف و اشتون مطابق روال همیشگی مذاکرات، کنفرانس خبری مشترک برگزار نکرده و نتایج گفت‌وگوها را تشریح نکردند؟ فرآیند مذاکرات برای توافق جامع از پیش مشخص بود. در واقع محورهای مذاکراتی در همان توافق ژنو مشخص شده بود. اینکه مذاکرات باید صورت می‌گرفت تا روند توافق طی می‌شد امری بدیهی بود اما آنچه جمعه 26 اردیبهشت در وین اتفاق افتاد تناسبی با روند مشاهده شده از فرآیند مذاکرات نداشت. اختلافات میان طرفین بر سر موضوعات محل بحث امری بدیهی بود کما اینکه تا قبل از توافق ژنو نیز طرفین در مقاطعی دچار اختلاف شدند اما گارد تیم مذاکره‌کننده ایرانی پس از توافق ژنو و طی 3 دور مذاکره پیشین برای توافق جامع به‌گونه‌ای بوده که نشان می‌داد فرمول و فرآیند مذاکرات از نگاه آنها یک موضوع ثابت و غیرقابل تغییر بوده است. تیم مذاکره‌کننده حتی در مواجهه با انتقادات و نگرانی‌ها نیز با قاطعیت موضع می‌گرفت و از اقدامات خود دفاع می‌کرد. با این حال اگرچه بروز اختلاف در مذاکرات یک موضوع بدیهی بوده اما نوع و جنس اختلاف وین متفاوت بوده است. چرا؟ چه اتفاقی افتاد که ناگهان در رفتار تیم مذاکره‌کننده تغییر ادبیات دیده شد و آنها از «زیاده‌خواهی» غرب و از «مقاومت» گفتند؟! به گزارش «وطن‌امروز»، دلیل توقف مذاکرات در وین کاملا مشهود است و این موضوع بارها از سوی منتقدان نحوه رفتار و عملکرد تیم مذاکره‌کننده گوشزد شده است. همه آنچه اکنون در مذاکرات مبنای فشار طرف غربی بویژه آمریکایی‌ها علیه ایران شده، متن توافق ضعیف ژنو است. در واقع آنها اکنون با استناد به متن توافق ژنو استنباط‌ها و استدلال‌های زیاده‌خواهانه خود را مطرح می‌کنند. در واقع آنچه در وین اتفاق افتاد؛ اثبات 2 محور انتقادی ویژه از رفتار صورت گرفته در مقابل 1+5 بوده است. این 2 محور عبارتند از:
1ـ حفره‌های توافقنامه: متن توافقنامه ژنو زمینه را برای بهانه‌جویی‌ها و برداشت‌های زیاده‌خواهانه طرف آمریکایی فراهم می‌کند و متاسفانه این متن اکنون به یک تعهد برای ایران تبدیل شده و نمی‌توان درباره آن تجدیدنظر کرد. تمام روایت‌ها از آنچه صبح روز جمعه میان هیات ایرانی و هیات آمریکایی گذشت نشان می‌دهد موارد اختلافی آنها دقیقا در همان جایی است که متن توافقنامه امکان سوءاستفاده را برای طرف مقابل فراهم کرده است.
موضوع غنی‌سازی یکی از اصلی‌ترین موضوعاتی است که آمریکایی‌ها درباره آن زیاده‌خواهی کرده‌اند و اطلاعات «وطن‌امروز» نیز نشان می‌دهد یکی از اصلی‌ترین مواضع آمریکایی‌ها در مذاکره صبح جمعه با طرف ایرانی درباره همین موضوع بوده است. پیش از این پیش‌بینی می‌شد در مذاکرات جامع، طرف آمریکایی با استناد به متن توافق ژنو، درباره شکل و محتوای برنامه غنی‌سازی ایران زیاده‌خواهی خواهد کرد چراکه متاسفانه نگارش توافق به گونه‌ای بوده که برنامه غنی‌سازی ایران را مشروط به «قید» کرده است. در توافقنامه ژنو قید «نیازهای عملی» (practical needs) درباره برنامه غنی‌سازی ایران الحاق شده است. این قید در واقع ایران را موظف می‌کند درباره غنی‌سازی خود مورد مصرفی آن را اعلام کند. از همان ابتدا این نگرانی وجود داشت که آمریکایی‌ها با استناد به نیازهای عملی مانع توسعه قانونی برنامه غنی‌سازی ایران شوند. سوخت رآکتور بوشهر از سوی روسیه تامین می‌شود و سوخت رآکتور اراک نیز تا اطلاع ثانوی از ذخایر اورانیوم 20 درصدی که اکسید شده، تامین می‌شود. بنابراین آمریکایی‌ها می‌توانند از نیازهای عملی به عنوان یک اهرم برای متوقف‌کردن برنامه غنی‌سازی ایران استفاده کنند البته چند روز پس از توافق ژنو، یعنی 19 آذر 1392 (10 دسامبر 2013) جان کری در جلسه استماع کمیسیون روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا استنباط خود از «نیازهای عملی» را اینگونه توضیح داد: «نیازهای عملی چیست؟ شاید کمی تحقیقات در حوزه پزشکی، یا تامین سوخت کافی در برنامه مورد توافق که ممکن است در کنسرسیومی با افراد دیگری انجام گیرد، افرادی که کاملاً به عملکرد و نتایج آن اشراف دارند».
اکنون ثابت شد «نیازهای عملی» یکی از حفره‌های توافق ژنو بوده است. این درحالی است که جواد ظریف اسفندماه سال گذشته در مذاکرات وین، درباره حفره نیازهای عملی گفته بود: «موضوعی که خیلی‌ها فکر می‌کردند موضع ضعف ما در مذاکرات است به لطف خدا به نقطه قوت ما تبدیل شده است و دیگر طرف مقابل درباره نیازهای عملی صحبت نمی‌کند!» از سوی دیگر، اخبار دریافتی «وطن‌امروز» نشان می‌دهد زیاده‌خواهی آمریکایی‌ها در موضوع غنی‌سازی به گونه‌ای بوده که پیشنهاد توقف برنامه غنی‌سازی 5 ساله ایران در وضعیت موجود نیز از سوی آنها پذیرفته نشد. پیشنهادی که هم خلاف ان‌پی‌تی و هم خلاف مصوبه مجلس شورای اسلامی بوده است. ماده 4 ان‌پی‌تی توسعه برنامه غنی‌سازی را به عنوان یکی از حقوق کشورهای عضو به‌رسمیت شناخته است اما پیشنهاد توقف 5 ساله برنامه غنی‌سازی در اندازه 8 هزار سانتریفیوژ، در واقع یعنی چشمپوشی ایران از حقوق مصرح هستهای خود در حوزه غنی‌سازی. از سوی دیگر ایران براساس مصوبه مجلس نیازمند تولید 20 هزارمگاوات برق هستهای است. قرار بود این میزان برق هستهای با راه‌اندازی 20 رآکتور تا 5 سال آینده انجام گیرد. بنابراین پیشنهاد توقف 5 ساله در سطح فعلی غنی‌سازی مغایر مصوبه مجلس نیز هست. زیاده‌خواهی آمریکایی‌ها به اندازه‌ای بوده که این پیشنهاد سخاوتمندانه را نیز قبول نکردند. در موضوع فردو نیز پیشنهاد عدم غنی‌سازی مطرح شده بود که آمریکایی‌ها این موضوع را نیز نپذیرفتند.
یکی دیگر از موضوعاتی که در مذاکرات محل مناقشه شد، موضوع برنامه دفاعی ایران بوده است. در توافق ژنو، گام میانی تعبیه شد که در آن ایران موظف به برداشتن گام‌های اضافی شد. این گام‌های اضافی مربوط به قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران بود. در شرح این بند آمده بود باید به موضوع قطعنامه‌های شورای امنیت پرداخته شود به گونه‌ای که «رضایتبخش» (satisfactory conclusion) باشد. عباس عراقچی بارها در مقابل انتقادات نسبت به گام میانی موضع‌گیری کرده و گفته بود هیچ الزامی برای اجرای قطعنامه‌های شورای امنیت در توافق ژنو وجود ندارد. محمدجواد ظریف نیز بارها گفته بود در مذاکرات برنامه دفاعی ایران موضوع بحث نیست. اکنون هم مقامات آمریکایی به‌صراحت می‌گویند و هم رسانه‌های آنها در تشریح مذاکرات وین مطرح می‌کنند که موضوع موشک‌های ایران یکی از موضوعات ثابت توافق ژنو بوده است.
موضوعات مهم دیگری نیز وجود دارد که نشان می‌دهد اکنون حفره‌های توافقنامه ژنو موجب سوءاستفاده طرف آمریکایی شده و آنها را زیاده‌خواه کرده است. در واقع آنها پیشنهادهای وسوسه‌کننده‌ای که دریافت کردند را نیز نپذیرفتند و همچنان بر مطالبات غیرقانونی خود اصرار می‌کنند. چرا؟ دلیل زیاده‌خواهی‌های آمریکایی‌ها چیست؟
2ـ آدرس‌های اشتباه: شاید یکی از دلایلی که مسؤولان در جمهوری اسلامی همواره بر بی‌تاثیری تحریم‌ها تاکید می‌کردند، تلاش برای اثرگذاری بر برآورد آمریکایی‌ها از میزان تاثیر تحریم‌ها بوده است. با این حال متاسفانه یکی از مواردی که با بی‌توجهی دولت یازدهم موجب ایجاد هزینه‌های بسیاری در حوزه دیپلماسی هستهای شد؛ موضوع برآورد آمریکایی‌ها بود. رفتار انتخاباتی رئیس‌جمهور و شعارهای تبلیغاتی او بستر این شرایط را ایجاد کرد. در ادامه آدرس‌های غلطی مانند «خزانه خالی»، «تحویل گرفتن ویرانه»، «وضعیت دهشتناک اقتصادی»، «توان دفاعی ضعیف»، «آبروریزی سبد کالا» و... در ایجاد برآورد آمریکایی‌ها از وضعیت ایران و دلایل ورود ما به مذاکرات بسیار اثرگذار بود، به گونه‌ای که باراک اوباما گستاخی را تمام کرد و در اظهارنظری بی‌ادبانه و گزاف مدعی شد ریاست‌جمهوری حسن روحانی معلول اقدامات آمریکا در قبال ایران بوده است. برآورد آمریکایی‌ها «نیاز» ایران به مذاکره است و همین موضوع موجب زیاده‌خواهی آنان شده است. به نظر می‌رسد حداقل دولت در این حوزه نیازمند انجام یکسری اقدامات است تا بر برآوردهای طرف مقابل اثرگذاری بیشتری داشته باشد. آنچه در عالم واقع وجود دارد این است که نیاز آمریکایی‌ها به مذاکره با ایران بیشتر از نیاز ایران است اما در عمل موضوع برعکس شده است. دولت اگر به دنبال احقاق حقوق هستهای ملت است باید طی ماه‌های آینده برنامه‌ای ویژه برای تغییر رفتار خود و برآورد طرف آمریکایی در نظر بگیرد. شاید یکی از این اقدامات، پذیرفتن اشتباهات فاحش توافقنامه ژنو است. دولت به جای آنکه منتقدان را بی‌سواد، غارتگر، جیب بر و... بنامد؛ یا به جای حاشیه‌سازی‌هایی از قبیل «شناسنامه‌دار‌شدن منتقدان»، بهتر است واقعیات موجود در موضوع هستهای را بپذیرد. آنچه در وین اتفاق افتاد مهر تاییدی بود بر انتقادات. هیچ راه‌حل میانه‌ای جز عقب‌نشینی یکی از طرفین در این موضوع وجود ندارد. اگر قرار باشد آمریکایی‌ها از مطالبات خود برای توافق جامع عقب‌نشینی کنند؛ این موضوع نیازمند اصلاح رفتار دولت ایران است.
ایست «وین»
- روزنامه شرق هم نوشت: ذهن‌ها درگیر سوالات زیادی است؛ «توافق» شکست خورد یا به «تعلیق» افتاد؛ امید به مذاکرات هستهای بازمی‌گردد یا تلاش‌ها به بن‌بست خواهد رسید؟ عباس عراقچی، مذاکره‌کننده ارشد هستهای گفته که مذاکرات پیشرفت چندانی نداشته و برخلاف قرار قبلی، نوشتن توافق نهایی آغاز نشده؛ موضوعی که نشان می‌دهد اختلاف‌ها بین ایران و کشورهای«1+5» چقدر است. مذاکره‌کننده ارشد هستهای ایران به «العالم» گفته که «درخصوص همه مسایلی که در دستور کار این دوره از مذاکرات قرار گرفته است، اختلاف نظر وجود دارد.» عباس عراقچی بعد از سه روز مذاکره نفسگیر در وین تاکید کرد: «پیشرفت‌نداشتن مذاکرات به معنای شکست آن نیست. ما خواهان این نیستیم که به هر قیمتی تا قبل از 30 تیر به توافق نهایی دست پیدا کنیم.» او یادآوری کرده که «هدف اصلی ما تامین حقوق و خواسته ملت است.» در واقع؛ ایران مایل به «توافق» است اما درچارچوب حفظ «منافع ملی» ایرانیان و نه به هر بهایی. برای احیای حافظه تاریخی خودمان هم که شده بد نیست به یاد بیاوریم بعد از مذاکرات در دوره سعید جلیلی، هفته‌ها طول می‌کشید تا زمان و مکان مذاکرات بعدی مشخص شود. مکان، اغلب یکی از کشورهایی بود که به بهانه میزبانی مذاکرات، رانتی از دولت ایران می‌گرفت؛ استانبول، بغداد، آلماتی و... البته استانبول در یکی از مذاکرات، به لوکیشن تولید فیلم تبلیغاتی سعید جلیلی برای انتخابات ریاست‌جمهوری هم تبدیل شد. حالا این اولین دور مذاکره‌ای است که در هشت‌ماه گذشته بدون تعیین زمان و مکان مذاکره بعدی به پایان رسیده است. البته با فاصله یک‌روز، به نقل از یک مقام ارشد آمریکایی اعلام شده ما بار دیگر در ماه ژوئن برای انجام مذاکرات در سطح مدیران سیاسی بازمی‌گردیم. اتحادیه اروپا زمان دور بعدی مذاکرات را اعلام خواهد کرد، اما کارشناسان ما گفت‌وگو‌هایشان را ادامه می‌دهند. آنها روزانه با یکدیگر مذاکره می‌کنند. او اضافه کرده که «همه طرف‌های مذاکره‌کننده جدی هستند. ما این مساله را می‌دانیم اما معتقدیم که باید واقع‌نگری بیشتری اعمال شود.» همچنین «ایسنا» به نقل از خبرگزاری «ایتارتاس» روسیه، به نقل از یک منبع دیپلماتیک از برگزاری احتمالی دور جدید مذاکرات ایران و «1+5» به مدت سه روز از 26 تا 29 خرداد (16 تا 19 ژوئن) خبر داد. در مذاکرات حتی رفتارهای کوچک، معنا و مفهوم دارد، بیانیه مشترک، نشست خبری مشترک، نشست خبری بدون ذکر نام یا نشست با خبرنگاران داخلی یا خارجی و...
اگرچه همه شش دور مذاکره پیشین که در ژنو و وین برگزار شد، با نشست خبری مشترک یا بیانیه مشترک محمدجواد ظریف و کاترین اشتون به پایان می‌رسید که اغلب از مفیدبودن مذاکرات گزارش می‌دادند؛ اما این‌بار حتی نشست خبری کوتاه چند دقیقه‌ای دو مسوول ارشد مذاکره‌کننده هم برگزار نشد. موضوعی که عباس عراقچی علتش را اینگونه توضیح داده: «طبیعتا چون پیشرفت خاصی در مذاکرات صورت نگرفت، دلیلی هم وجود نداشت که کنفرانس مشترکی برگزار شود. ما در ابتدای راهِ یک دوره مذاکرات طولانی و پیچیده و فشرده قرار داریم و هرگاه توافقی- هرچند مقدماتی- حاصل شود، طرفین آن را بیان خواهند کرد.»
اما بد نیست به یاد بیاریم که سال گذشته همین موقع؛ مذاکرات هستهای به بهانه نامزدی انتخاباتی، مذاکره‌کننده ارشد هستهای وقت، یعنی سعید جلیلی متوقف شده بود. فروردین 92 بود که آنها آخرین مذاکره را در «آلماتی» برگزار کردند ولی خبری از محتوای مذاکرات منتشر نشد و مذاکره‌کننده ارشد هستهای ایران به انتشار بیانیه‌ای اکتفا کرد.
پس از آن بود که «کریستین ساینس مانیتور» و «ال‌مانیتور» متن کامل پیشنهادی مذاکره‌کنندگان ایرانی را منتشر کردند. اتفاقی که بارها در مذاکرات پیشین تکرار می‌شد. به گفته یکی از مذاکره‌کنندگان ارشد پیش از اولین جلسه مذاکره در ژنو، تصویر ذهنی مذاکره‌کنندگان «1+5» از مذاکره‌کنندگان ایرانی این است که ما به‌دنبال چانه‌زنی در مذاکره هستیم، «عرضه به قیمت گزاف و بعد کاهش پله‌پله قیمت با چانه‌زنی» همان نکته‌ای که علی‌اکبر ولایتی در مناظره‌های انتخاباتی آن را به نشانه نقد عملکرد سعید جلیلی مطرح کرد. اما مذاکره‌کنندگان جدید از اولین روز مذاکره تصمیم گرفتند این تصویر ذهنی را بشکنند. تصویری که اکنون ایجاد شده این است که مذاکره‌کنندگان ایرانی، برای دستیابی به حقوق خود جدی و قاطع هستند.
معامله بر سر چیست؟
اما ایرانی‌ها در مذاکرات دنبال چه هستند؟ طرف غربی مدعی است که برنامه هستهای تهران اهداف صلح‌آمیز ندارد از همین‌رو آنها به این کشور به‌عنوان تهدیدی در منطقه نگاه می‌کنند. حالا مذاکره‌کنندگان دولت یازدهم می‌خواهند به آنها اطمینان بدهند که برنامه هستهای تهران، صلح‌آمیز و در راستای رفع نیازهای هستهای کشور در حوزه انرژی و پزشکی است. آنها هدف اصلی‌تری را در این مذاکرات دنبال می‌کنند، هدفی که به زندگی روزمره مردم گره خورده است؛ آن‌هم رفع تحریم. برآورده‌شدن این خواسته ایران در بستر مذاکرات هستهای، بسیار سخت و نیازمند تدابیر ویژه است؛ امری که باید طرف غربی توانایی انجام آن را داشته باشد؛ در توافق موقت «ژنو» نیز یادآوری شده که در اقدام جامع، به قطعنامه‌های شورای امنیت پرداخته می‌شود. آنها باید در این مذاکرات، سازوکارهای چگونگی رفع تحریم‌ها را بیندیشند و در عوض با همراهی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تمهیدات نظارت بر فعالیت هستهای ایران را هم طراحی کنند. اینها همه در حالی است که طرف غربی بپذیرد ایران می‌خواهد به چالش 10ساله بی‌دلیل بر سر برنامه هسته‌ای‌اش پایان دهد؛ همان‌گونه که این را در عنوان پیشنهادی «برنامه اقدام مشترک» هم آورده است. مذاکرات سخت و پیچیده است؛ مذاکره‌کنندگان غربی هرکدام دنبال ایفای نقش خود هستند و طرف ایرانی از کاترین اشتون، مسوول سیاست خارجی اتحایه اروپا می‌خواهد که مواضع آنها را یک کاسه کند. به هر ترتیب مذاکرات پیش‌رو سخت و پیچیده است.
160میلیارد هزینه
حالا فصل دوره‌‌گردی کاسبان است، از یک طرف کاسبان دلواپسی از طرف دیگر آنها که دنبال فرصتی برای اعلام شکست مذاکرات بوده و هستند. محمد جهرمی، وزیر کار دولت محمود احمدی‌نژاد از این ماجرای کشدار مذاکرات هستهای عدد و رقم داده؛ «پرونده هستهای همه ساله بیش از 160میلیارددلار به کشور «ضرر» زده و مذاکرات مربوط به ژنو باید 18سال پیش انجام می‌شد.» این همان نقطه‌ای است که کاسبان تحریم به راه می‌افتند و از یک‌سو اختلاس و از دیگر سو، «دست در جیب مردم»کردن را به‌راحتی انجام می‌دهند. در دیگر سو، «ایسنا» به نقل از پایگاه اینترنتی «دیلی بیست»، گزارش داده که باب کورکر، سناتور جمهوریخواه آمریکا هفته آینده تلاش می‌کند قانونی را ارایه کند که به کنگره این حق را می‌دهد که رای مخالف با توافق ایران- آمریکا درباره برنامه هستهای این کشور بدهد.
باید از سر گرفته شود
معاون وزیر امورخارجه روسیه هم یکی از کسانی است که تاکید دارد در این دور از مذاکرات ایران و 1+5 فضای مثبت حاکم بوده از همین‌رو «مذاکرات باید در آینده نزدیک از سر گرفته شود.» رویترز به نقل از منابع دیپلماتیک از برگزاری دور جدید دیدارهای مقامات ایران و آژانس در جهت حل موضوع هستهای ایران در هفته آینده خبر دادند. بازرسان آژانس به نظارت بر برنامه هستهای ایران ادامه می‌دهند، گزارش‌های دبیرکل آژانس از فعالیت هستهای ایران، مثبت است و توجه اعضای شورای امنیت را به گزارش‌های خود جلب می‌کند تا آنها با خیال راحت بتوانند به توافق جامعی با ایران دست پیدا کنند.
* ادامه مذاکرات بی‌نتیجه به بعد موکول شد
- روزنامه کیهان تصریح کرد: پایان بی‌نتیجه مذاکرات سه روزه وین 4 بدون صدور بیانیه و کنفرانس خبری مشترک و موکول شدن ادامه مذاکرات به زمانی دیگر که احتمالا در اواخر خردادماه خواهد بود بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها و خبرگزاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی داشت.
ایران و گروه 5+1 از صبح چهارشنبه مذاکرات سخت، فشرده و نفسگیر خود را برای نگارش متن توافق نهایی در حالی آغاز کردند که به گفته دیپلمات‌های حاضر در وین و از جمله عباس عراقچی موارد اختلافی بین دو طرف بسیار زیاد بود. با پافشاری طرفین در مواضع خود و به گفته یک مقام آگاه ایرانی در وین، زیاده‌خواهی طرف غربی مذاکرات را به بن‌بست کشاند.
بن‌بست مذاکرات وین 4 که عراقچی در کنفرانس خبری جمعه شب خود ترجیح داد اسم شکست را روی آن نگذارد بازتاب‌های بسیار گسترده‌ای در رسانه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی داشت.
نکته قابل توجه در این بازتاب‌های رسانه‌ای، اعتراف آشکار و تلویحی آنان به این مسئله است که آنچه مذاکرات وین 4 را به بن‌بست کشاند، زیاده‌خواهی طرف غربی بود.
نشریه آمریکایی اکونومیست در گزارش خود در این زمینه نوشت: برخی گمان می‌کردند که این مذاکرات می‌تواند به امضای توافق هستهای در روز 20 ژوئیه بیانجامد. این در شرایطی است که برای نیل به این مقصود باید برخی اختلافات بزرگ میان دو طرف از بین برود، اگرچه برخی انعطاف‌پذیری‌ها از سوی نمایندگان ایران باعث بروز امیدواری‌هایی در این زمینه شده است، مسئله‌ای که با روش‌های قبلی کاملا در تضاد است.
اکونومیست در ادامه نوشت: نمایندگان آژانس از اینکه هنوز نتوانسته‌اند به سایت پارچین دسترسی داشته باشند، ناراضی هستند و این مسئله می‌تواند یکی از علل ایجاد وقفه در موفقیت مذاکرات از سوی غربی‌ها قلمداد شود. اما گری سیمور، مشاور سابق باراک اوباما در امور کنترل تسلیحات در این باره سه اختلاف عمده میان غرب و ایران را تشریح می‌کند که همچنان باقی مانده است. زمان دستیابی به توافق، میزان ظرفیت غنی‌سازی اورانیوم، توسط ایران و نحوه برداشتن تحریم‌های ضدایرانی از سوی غرب.
اختلاف میان دو طرف در هر سه زمینه بسیار گسترده است و کنگره آمریکا نسبت به مسئله دادن حق غنی‌سازی به ایران براساس قوانین ان‌پی‌تی تردید دارد و مدعی است که تنها بخش محدودی از سانتریفیوژ‌های ایرانی به تعداد سه تا چهار هزار عدد باید فعال بمانند. اما ایران می‌خواهد تمام 19 هزار سانتریفیوژ خود را فعال باقی نگه دارد.
اما از نظر سیمور، خواسته دولت اوباما این است که زمان مورد نظر از دید آمریکایی‌ها برای دستیابی ایران به سلاح اتمی از دو ماه به شش تا 12 ماه افزایش یابد، چیزی که مقامات آمریکا غیرممکن است از آن کوتاه بیایند. غرب به دنبال توافقی با ایران است که 10 تا 20 سال معتبر باشد و ایران معتقد است که این توافق باید حداکثر پنج ساله باشد و پس از آن با این کشور به عنوان یک عضو عادی ان‌پی‌تی رفتار شود.
اکونومیست در پایان نوشت: در نهایت اینکه اختلافات ایران و آمریکا بر سر برداشتن تحریم‌ها در این زمینه است که ایران معتقد است باید تحریم‌ها به محض دستیابی به توافق برداشته شود، این مسئله ممکن است از سوی اتحادیه اروپا و سازمان ملل پذیرفته شود، اما آمریکا آن را نخواهد پذیرفت، بهترین پیشنهادی که اوباما می‌تواند ارائه دهد، تعلیق تحریم‌ها به طور نامحدود است، اما وی نمی‌تواند این اقدام را بدون حمایت کنگره انجام دهد. به هر حال غرب پیشنهاد خواهد داد که تسهیل تحریم‌ها را در نظر داشته باشد تا ایران به تعهدات خود عمل کند.
برنامه موشکی و غنی‌سازی محور اختلافات
آسوشیتدپرس هم در گزارشی از وین نوشت: گفت‌وگوها درباره برنامه هستهای ایران روز جمعه متوقف شد. توقف این گفت‌وگوها باعث شد پیشرفت‌های پیشین و امیدهای ایجاد شده تحت‌الشعاع قرار گیرد.
این خبرگزاری افزود: اختلافات موجود میان ایران و گروه پنج به علاوه یک حول محور میزان و درجه غنی‌سازی اورانیوم متمرکز است. دو طرف همچنین در خصوص شمار دیگری از فعالیت‌های هستهای با یکدیگر اختلاف دارند. از دیگر موارد اختلاف بین دو طرف می‌توان به اختلافات بر سر توانمندی‌های موشکی جمهوری اسلامی اشاره کرد.
نیویورک‌تایمز هم در گزارشی به قلم «استیون ارلنگر» نوشت: آخرین دور مذاکرات ایران و شش قدرت جهانی روز جمعه بدون نتیجه پایان یافت و طرفین پیشرفت این نشست را بسیار کند توصیف کردند.
این روزنامه آمریکایی با بازتاب سخنان عراقچی و یک مقام آمریکایی نوشت: دو طرف تنها تا 20 ژوئیه (29 تیر) مهلت دارند تا اختلافات خود را حل کنند و به توافق برسند.
به گزارش باشگاه خبرنگاران روزنامه لس‌آنجلس تایمز چاپ آمریکا هم در تحلیلی به قلم «پاول ریشتر» نوشت: گفت‌وگوهای وین درباره برنامه هستهای ایران در حالی پایان یافت که دیپلمات‌های غربی روز جمعه اذعان کردند کمتر از آنچه انتظار داشتند در مذاکرات پیشرفت حاصل شده است.
روزنامه آلمانی «اشپیگل» نیز خبر بی‌نتیجه بودن مذاکرات هستهای ایران و 5+1 را تیتر اول اخبار صبح دیروز خود قرار داد و نوشت: اختلافات اساسی در میان هیئت‌های مذاکره‌کننده وین باعث شد تا گفت‌وگوها پیرامون برنامه اتمی ایران فعلاً بی‌نتیجه خاتمه یابد اما طرفین هنوز هم قصد عقب‌نشینی ندارند. منابع آگاه پس از پشت سر گذاشتن سه روز فشرده، دیروز جمعه اعلام کردند که «موفقیت خاصی» به دست نیامده است. این گفته عباس عراقچی به تلویزیون رسمی ایران، یادآور پیش‌بینی ایالات متحده آمریکا از این گفت‌وگوها و وجود اختلاف‌نظرهای جدی میان دو طرف بود.
رویترز هم در گزارشی نوشت: مقامات ایران و غربی در پایان نشست وین اعلام کردند این مذاکرات پیشرفت چندانی نداشته و بدین ترتیب احتمال دستیابی به پیش‌نویس توافق تا ضرب‌الاجل 20 ژوئیه را کمرنگ کردند، این در حالیست که فرصت آنها برای تدوین پیش‌نویس توافق کوتاه است.
رویترز افزود: پس از سه ماه، طرفین قصد داشتند تدوین پیش‌نویس توافق جامع را آغاز کنند که تلاش آنها در این زمینه شکست خورد.
خبرگزاری فرانسه نیز گزارش داد: مذاکره‌کنندگان تلاش می‌کنند به توافق پیچیده و پایداری دست یابند که در مقابل لغو تحریم‌ها تا قبل از 20 ژوئیه یعنی پایان ضرب‌الاجل توافق موقت اولیه در ماه سپتامبر، برنامه هستهای ایران را مهار کند. شکست این مذاکرات می‌تواند پیامدهای پرمخاطره‌ای در پی داشته باشد. بزرگترین مسئله و مهمترین نکته در مذاکرات، غنی‌سازی اورانیوم است.
شبکه تلویزیونی العربیه هم گزارش داد: ایران با گفت‌وگو درباره توان موشکی خود در وین به شدت مخالفت کرد. «نورالدین الفریضی» خبرنگار این شبکه در وین درباره روند مذاکرات هستهای و در پاسخ به این پرسش که آیا در این دور از مذاکرات پیشرفتی حاصل شده است، گفت: درست است که بگوییم این مذاکرات در گام‌های نخست خود قرار دارد و به هیچ پیشرفتی نرسیده است و نرسیدن به این پیشرفت به دلیل موضوعات پیچیده است. همان طور که مقامات غربی تاکید می‌کنند همچنان اختلاف نظر شدیدی وجود دارد. ایران و گروه پنج به علاوه یک اختلاف نظر شدیدی درباره حجم برنامه هستهای این کشور دارند. ایرانی‌ها همچنین با گفت‌وگو درباره توان موشکی بالستیکی خود به شدت مخالفت کردند.
وال‌استریت ژورنال: گفت‌وگوهای ایران به لحظه دشوار رسیده است
پایگاه اینترنتی روزنامه وال‌استریت ژورنال چاپ آمریکا، نیز روز شنبه در مقاله‌ای به قلم لارنس نورمن از وین نوشت: یکی از مقامات ارشد آمریکایی روز جمعه گفت: پس از سه روز گفت‌وگو در پایتخت اتریش، مذاکرات درباره توافق جامع برای پایان دادن به نگرانی‌ها درباره برنامه هستهای تهران، به لحظه‌ای دشوار برخورد کرد.
این منبع افزود: در حالی که هر دو طرف تلاش دارند تا پیش از فرا رسیدن موعد 20 ژوئیه، به توافق جامع دست یابند، مقامات ایرانی و غربی ساعات گفت‌وگوهای سخت و پیشرفت ناچیز را در وین توصیف کردند. مقامات غربی در این خصوص گفتند که از انعطاف‌ناپذیری ایران دلسرد شده‌اند.
این منبع افزود: پیش از دور اخیر مذاکرات وین، انتظارات مثبت، زیاد شده بود و مذاکره‌کنندگان خوشبین بودند که بتوانند خطوط کلی پیش‌نویس توافق جامع را در این دور از گفت‌وگوها ترسیم کنند.
براساس گزارش وال‌استریت یک دیپلمات غربی از ایران خواست بیش از پیش از خود «واقع‌بینی» نشان دهد، زیرا ما در رابطه با موضوعات کلیدی، انتظار اندکی انعطاف‌پذیری از طرف آنان (مذاکره‌کنندگان ایرانی) داشتیم!
وی افزود: البته صحیح است که شکاف‌های عظیمی میان دو طرف هنوز باقی مانده است.
