3 عامل کلیدی تزلزل جایگاه نتانیاهو؛ از عملیات طوفان الاقصی تا جنگ 12 روزه با ایران

شهدای ایران:یک ماه پس از حمله رژیم صهیونیستی به ایران در تاریخ از ۲۳ خرداد ۱۴۰۴ ( ۱۳ ژوئن سال جاری)، بنیامین نتانیاهو و حزب لیکود همچنان در نظرسنجی‌های معتبر قادر به کسب اکثریت پارلمانی نیستند.

در مقاله الجزیره نت در این باره آمده است: گرچه نمی‌توان ادعا کرد که جنگ "اسرائیل" علیه ایران با برقراری آتش‌بس در ۲۴ ژوئن ۲۰۲۵ پایان یافته است، اما به نظر می‌رسد این جنگ نیز نتوانسته محبوبیت بنیامین نتانیاهو و حزب حاکم لیکود را در رژیم اشغالگر به‌طور ملموسی افزایش دهد.

حتی پیش از آغاز جنگی که ۱۲ روز به طول انجامید، نتایج نظرسنجی‌های معتبر (مانند کانال‌های ۱۱ و ۱۲"اسرائیل" ، روزنامه معاریف، و تا حدی کمتر "اسرائیل هیوم" و کانال ۱۳) نشان می‌داد که میزان آرای حزب حاکم لیکود به رهبری نتانیاهو بین ۲۱ تا ۲۳ کرسی در نوسان است.

با اینکه حزب لیکود با وجود غیبت نفتالی بنت، هم به‌عنوان بزرگ‌ترین حزب شناخته می‌شد، اما مجموع کرسی‌های ائتلاف حاکم فعلی (لیکود، احزاب راست افراطی، و دو حزب مذهبی شاس و یهدوت هتوراه) تنها بین ۴۸ تا ۵۱ کرسی بود؛ یعنی تقریبا ۱۰ کرسی کمتر از حد نصاب لازم برای تشکیل حکومت ائتلافی.

امروز و پس از گذشت یک ماه از آغاز جنگ علیه جمهوری اسلامی ایران، این نظرسنجی‌ها همچنان تحولاتی محدود را نشان می‌دهد که به‌طور خلاصه می‌توان آن را چنین جمع‌بندی کرد:

    حزب لیکود توانسته با افزایش ۴ کرسی در نظرسنجی‌ها، به ۲۶ تا ۲۷ کرسی برسد.

    در نتیجه، لیکود از حزب تازه‌تأسیس نفتالی بنت با نام موقت "بنت ۲۰۲۶" پیشی گرفته و در صدر فهرست احزاب قرار گرفته است.

    در سطح ائتلاف‌ها، احزاب ائتلاف حاکم همچنان بین ۴۸ تا ۵۱ کرسی در نوسان‌اند، بدون آنکه تحول مثبتی به نفع نتانیاهو رخ داده باشد.

    بیش از ۶۰٪ از افزایش آرای لیکود به کاهش محبوبیت حزب راست‌گرای افراطی "عظمت یهود" به رهبری ایتمار بن غفیر، و احتمال افت حزب "صهیونیسم مذهبی" به رهبری "بتسلئل اسموتریچ" (وزیر دارایی) از آستانه حدنصاب ۳.۲۵٪ نسبت داده می‌شود.

دلایل تزلزل جایگاه نتانیاهو ریشه در سه عامل کلیدی دارد:

1- اهمیت و حساسیت شکست امنیتی ۷ اکتبر ۲۰۲۳

2- نقش نتانیاهو و ائتلاف حاکم در آن، عدم تحقق اهداف جنگ ۱۲ روزه علیه ایران

3- تورم سیاسی و رشد بیش از حد جریان راست افراطی

۷ اکتبر و جنگ ۱۲ روزه

شکست ۷ اکتبر ۲۰۲۳ بیش از هر عامل دیگری بر موقعیت نتانیاهو و حزب لیکود تأثیر گذاشت. این شکست در دو بُعد امنیتی و نظامی رخ داد؛ - بُعد اول آن، ناتوانی نهادهای امنیتی قدرتمند اسرائیل، مانند شاباک و اطلاعات امنیت نظامی این رژیم، در پیش بینی عملیات گروه‌های فلسطینی و بنابراین عدم هشدارهای لازم برای بسیج نیروها و اتخاذ تدابیر پیش‌گیرانه در برابر مبارزان مقاومت فلسطین بود.

- بُعد دوم این شکست، ناتوانی اسرائیل در مهار پیشروی اولیه نظامی حماس بود؛ که منجر به نفوذ نیروهای فلسطینی به شهرهای نزدیک مرز غزه و کشته شدن حدود ۱۲۰۰ اسرائیلی شد.

می‌توان این رخداد را با جنگ "یوم کیپور" (روز غفران) مقایسه کرد؛ جنگی که در ۶ اکتبر ۱۹۷۳ با حمله غافلگیرانه مصر و سوریه آغاز شد و منجر به عقب‌نشینی ارتش صهیونیستی در هفته نخست جنگ؛ آنهم تنها ۶ سال پس از پیروزی قاطع اسرائیل در جنگ شش‌ روزه ۱۹۶۷، گردید؛ و در نتیجه آن، اعتماد مطلق به برتری "اسرائیل" در جنگ‌ها از بین رفت.

این شکست باعث شد کمیته‌ای به ریاست "شیمون آگرانات"، رئیس وقت دیوان عالی این رژیم، برای بررسی مسئولیت سیاسی و نظامی تشکیل شود.

شدت شوک ناشی از حمله غافلگیرانه به‌حدی بود که "گُلدا مئیر"، نخست‌وزیر وقت، با وجود تبرئه، ناچار به کناره‌گیری از سمت خود در سال ۱۹۷۴ شد.

اما در مورد عملیات طوفان الاقصی حماس در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، نه تنها نتانیاهو هیچ مسئولیتی نپذیرفت؛ بلکه تمام نهادهای امنیتی و نظامی را مقصر دانست و خود را بی‌تقصیر خواند... او حتی این واقعه را با حمله ژاپن به "پرل هاربر" (حملهٔ ناگهانی نیروهای هوایی و دریایی امپراتوری ژاپن به پایگاه دریایی ایالات متحده در پرل هاربر) مقایسه کرد و پرسید "آیا فرانکلین روزولت مسئول حمله ژاپن شناخته شد؟"

نتانیاهو تا زمان نگارش این مقاله از تشکیل کمیته حقیقت‌یاب مستقل درباره شکست ۷ اکتبر خودداری کرده و حتی به‌همراه وزیر دادگستری "یاريف لوین"، در مراسم تحلیف رئیس جدید دیوان عالی این رژیم، اسحاق عامیت (با گرایش‌های لیبرال)، شرکت نکرد؛ چرا که گمان می‌رفت "عامیت" قصد دارد چنین کمیته‌ای تشکیل دهد.

نتانیاهو تلاش کرد با تشکیل کمیته‌های داخلی در ارتش، شاباک و موساد، دامنه مسئولیت را به نهادهای امنیتی محدود کند و فشار اجتماعی را برای تشکیل کمیته مستقل کاهش دهد.

وی همچنین در ۲۲ ماه پس از عملیات ۷ اکتبر، تلاش کرد با ادعای کسب موفقیت‌های نظامی در غزه، لبنان، سوریه، یمن و ایران این شکست را بپوشاند؛ اما شکست در ۷ اکتبر همچنان مهم‌ترین موضوع در فضای سیاسی "اسرائیل" باقی مانده و جنگ ۱۲ روزه علیه ایران نیز نتوانست از بار آن بکاهد.

عدم تحقق کامل اهداف جنگ ۱۲ روزه علیه ایران

اسرائیل در حمله اخیر به ایران به زعم خود توانست برخی موفقیت‌ها مانند تضعیف توان هسته‌ای و موشکی و تثبیت برتری هوایی را کسب کند اما در تحقق اهداف بلندپروازانه‌ای مانند "نابودی برنامه هسته‌ای ایران"، "فلج‌کردن توان موشکی" و "تغییر ساختار حکومت ایران" به‌طور کامل شکست خورد.

از سوی دیگر، آتش‌بس به هر دو طرف فرصت تجدید قوا داد؛ امری که می‌تواند موقعیت ایران را بار دیگر تقویت کند... از این رو، این ناکامی یکی دیگر از دلایل تثبیت نیافتن جایگاه نتانیاهو در افکار عمومی است.

رشد بیش‌ازحد جریان راست افراطی پس از ۲۰۱۹

عامل سوم به شرایط غیرعادی راست افراطی در سال‌های اخیر بازمی‌گردد..یعنی پس از تجربه حزب "کاخ" به رهبری "مَئیر کاهانا " که در ۱۹۸۴ تنها یک کرسی کسب کرد و در ۱۹۸۸ به‌دلیل رویکردهای نژادپرستانه اش فعالیت حزب راست افراطی ممنوع شد، و در پی آن، این جریان در صحنه سیاست رو به افول رفت.

پس از ترور اسحاق رابین در ۱۹۹۵، این جریان راست گرا بیش‌ازپیش منزوی شد و رهبران آن در احزابی با ظاهری معتدل‌تر با قالبی مذهبی و راست گرای ملی جذب شدند.

اما بحران انتخاباتی ۲۰۱۹ تا پایان ۲۰۲۲ که طی آن پنج انتخابات پیاپی برگزار شد، موجب شد راست افراطی بار دیگر به میدان بازگردد.

برای نمونه، "اتحاد احزاب راست" در انتخابات آوریل ۲۰۱۹ با ۵.۷٪ آرا، ۷ کرسی کسب کرد. اما در انتخابات سپتامبر ۲۰۱۹، حزب "عظمت یهود" به رهبری "بن غفیر" نتوانست از حدنصاب عبور کند و حدود ۸۳ هزار رأی آن از بین رفت.

در انتخابات مارس ۲۰۲۰، نفوذ این جریان به حزب لیکود کاهش یافت. اما در مارس ۲۰۲۱، "یمینا" ۷ کرسی و "صهیونیسم مذهبی" ۶ کرسی کسب کردند.

اوج موفقیت آن‌ها در انتخابات نوامبر ۲۰۲۲ بود؛ که ۱۴ کرسی، شامل ۷ کرسی برای اسموتریچ، ۶ برای بن غفیر و ۱ برای حزب "نوعام" به رهبری "آوی معوز"، با بیش از نیم میلیون رأی (حدود ۱۱٪) را بدست آوردند.

این موفقیت ناشی از سه عامل بود:

1- تکرار انتخابات و روی‌گردانی برخی رأی‌دهندگان از احزاب بزرگ اصلی و روی آوردن به احزاب کم رتبه تر و حاشیه ای

2- حضور راست افراطی در اپوزیسیون طی یک سال و نیم پیش از انتخابات 2022

3- ضعف هماهنگی بین احزاب مخالف نتانیاهو به گونه ای که حزب کارگر با چپ‌ها ائتلاف نکرد و حزب "مرتس" تنها با ۴۰۰۰ رأی اختلاف و حزب "بلد" نیز با ۱۶۰۰۰ رأی اختلاف نتوانستند از حد نصاب انتخاباتی عبور کنند.

بنابراین موفقیت راست افراطی در سال ۲۰۲۲ نتیجه افزایش پایگاه اجتماعی نبود، بلکه حاصل ضعف رقیبان و شرایط خاص سیاسی بود و اکنون با تغییر فضای عمومی، به‌ویژه با نبود ائتلاف منسجم در میان آنان بخشی از رأی‌دهندگان این جریان به لیکود بازگشته‌اند.

در چنین شرایطی، افزایش فعلی آرای حزب لیکود پس از جنگ علیه جمهوری اسلامی ایران بیش از آنکه نشان‌دهنده موفقیت نتانیاهو باشد، نتیجه کاهش آرای متحدان سابقش یعنی راست افراطی است واین نشان می دهد که لیکودی ها هرچند موقت اما از بلعیدن متحدان خود منتفع شده اند و این دستاورد، قطعا شکننده است.

سایه ی شکست‌های متوالی، به‌ویژه شکست ۷ اکتبر، همچنان بر سر نتانیاهوست و او را چه از نظر سیاسی و چه از نظر محبوبیت در بین شهرک نشینان اسرائیلی دنبال می‌کند و ممکن است با افزایش رقابت‌ها و ظهور جایگزین‌هایی از داخل جناح راست، به‌ویژه با تحرکات "گادی آیزنکوت"، فرمانده سابق ارتش، که از ائتلاف "اردوگاه ملی" به رهبری "بنی گانتس" جدا شده و احتمال دارد با "نفتالی بنت" ائتلاف کند؛ پایان کار سیاسی‌اش را رقم بزنند.

*منبع:العالم