نقشه اضطراری ایران برای نبرد اقتصادی با آمریکا
ایجاد شبکه پرداخت رسمی دولتی بین ایران و شرکای راهبردی به ویژه در شرایط فعلی به یک گلوگاه کلیدی برای اقتصاد کشور تبدیل شده است.
به گزارش شهدای ایران :تحریم‌های آمریکا علیه ایران، با محوریت قطع ارتباط با سیستم مالی جهانی و محدودیت‌های بانکی، اقتصاد کشور را با چالش‌های ساختاری مواجه کرده است. در این شرایط، ایران با یک راهکار تحریم‌های آمریکا را بی‌تاثیر کرده است. شیوه بی‌اثرسازی تحریم اگرچه بی‌هزینه نیست و پرداخت کارمزد شبکه‌های غیر رسمی برای ایران هزینه در بر دارد اما نقش ویژه‌ای در شسکت راهبرد غرب مقابل ایران ایفا کرده است.در این شیوه ایران با اتکا به شبکه‌های غیر رسمی تبادل مالی موسوم به تراستی‌ها اقدام به نقل و انتقال وجد نقد می‌کند. بررسی‌های اندیشکده‌های بین‌المللی نظیر موسسه اقتصاد بین‌المللی پترسون و کارنگی نشان می‌دهد این مکانیسم‌ها حدود ۸۰ میلیارد دلار تجارت سالانه ایران را ممکن ساخته‌اند.اگرچه اطلاعات وسیع‌تری از تراستی‌ها وجود ندارد اما ترامپ در دور دوم ریاست جمهوری خود شبکه مالی غیررسمی ایران را هدف گرفته و به وزارت خزانه‌داری آمریکا ماموریت داده تا آن‌ها را برای افزایش اثر تحریم نابود کند.بر اساس بررسی‌های انجام شده تمرکز ایران بر شیوه شبکه پرداخت غیررسمی برای تغییر بی‌اثرسازی تحریم در مواجه با تحریم‌های جدید آمریکا ممکن است، هشدارهایی در پی داشته باشد.مشکلات تراستی‌های برای آینده اقتصاد کشورنخستین مسئله مرتبط وابستگی به شرکت‌های کوچک است، بانک‌ها، صرافی‌ها و شرکت‌های خارجی حاضر به همکاری با ایران، اغلب موسسات مالی کوچک و فاقد تجربه بین‌المللی هستند که در معرض ورشکستگی یا فشار آمریکا قرار دارند. مقیاس کوچک تبادلات مالی نیز محدودیت دیگر مقابل ایران است که اثر سیاسیتی تبادل بزرگ را سلب و از طرفی حجم مالی تبادلات را محدود می‌کند.
مسئله بعدی سلب تنوع‌پذیری شبکه پرداخت مالی ایران با سایر کشورهاست، موضوعی که به ویژه در شرایط افزایش تنش می‌تواند به پاشنه آشیل اقتصاد ایران تبدیل شود.با توجه به مشکلات اتکا به شبکه رسمی، احیای یک شبکه پرداخت رسمی با شرکای راهبردی ایران می‌تواند، گام اول متنوع‌سازی درگاه‌های پرداخت تلقی شود و مسیری را باز کند که در صورت توقف مسیرهای تراستی مورد استفاده ایران قرار گیرد.سه راهکار نجات اقتصاد ایران از تهدیدهای آمریکایینخستین راهکار همکاری با چین است، سیستم پرداخت مبتنی بر یوان است، الگوی موفق این شیوه در تبادلات چین و روسیه تست شد، جاییکه با وجود تحریم‌های سنگین غرب علیه روس‌ها تا ۹۰ درصد تراکنش‌های دوجانبه پکن و مسکو به یوان و روبل انجام شد و سهم یوان در صادرات روسیه از ۰.۵ درصد به ۱۴ درصد رسید. این راهکار به صورت عملیاتی می‌توان با سیستم CIPS (سامانه پرداخت‌های فرامرزی یوان) معنی پیدا کند، ایجاد خط‌وط سوآپ ارزی با بانک مرکزی چین برای تبدیل مستقیم ریال-یوان نیز راهکار دیگر در این حوزه است.راهکار دوم پیش‌روی ایران همکاری با روسیه است. الگوی SPFS روسیه یک گزینه است که هم‌اکنون ۲۰ کشور از جمله ایران می‌توانند از آن استفاده کنند. در این میان بهره‌برداری از زیرساخت‌های مشترک شامل استفاده از رودخانه تومان برای تجارت مرزی بدون نظارت غرب و توسعه پروژه‌های مشترک عمرانی راهبردی برای تسویه‌حساب‌های کالا و انرژی با روبل می‌تواند مورد استفاده باشد.
راهکار سوم از ایجاد اتاق پایاپای منطقه‌ای می‌گذرد که با هدف تسویه‌حساب‌های چندجانبه بین ایران، روسیه، چین و هند بدون استفاده از دلار انجام می‌شود. این مسیر می‌تواند از الگوی اتاق پایاپای INSTEX اروپا استفاده کرد. در ساختار پیشنهادی این شیوه میزبانی ایران با مشارکت بانک‌های مرکزی کشورهای عضو و پشتیبانی از مبادلات نفت در مقابل کا و پترویوان مورد تاکید است.دولت چه باید بکند؟برای پیگیری این مسئله اقداماتی نظیر انعقاد موافقت‌نامه سوآپ ارزی با چین، الحاق به سیستم SPFS روسیه، ایجاد شرکت‌های تجاری مشترک با روسیه در زمینه ترانزیت کالا و راه‌اندازی آزمایشی اتاق پایاپای با حضور چین و هند باید در دستور کار اول دولت باشد. بانک مرکزی، وزارت امور خارجه، وزارت صمت و سازمان برنامه دستگاه‌هایی هستند که مسئولیت اقدامات بالا را بر عهده خواهند داشت.تحریم‌های جدید آمریکا علیرغم افزایش ریسک شبکه‌های غیررسمی، فرصت تاریخی برای توسعه همکاری‌های راهبردی با شرکای غیرغربی ایجاد کرده است. با توجه به موفقیت الگوهای پرداخت با یوان در تجارت چین و روسیه بی‌اثرسازی از این مسیر می‌تواند برای ایران ابتدای مسیر توسعه جدید باشد. بر این اساس اختصاص توجه سیاسی برای توسعه زیرساخت‌های دیجیتال پرداخت‌های فرامرزی و ایجاد کارگروه مشترک ایران-چین-روسیه برای هماهنگی اجرای شبکه‌های رسمی به صورت دوگانه مجزا الزامی است.
تاخیر در اجرای این راهکارها، سالانه تا ۱۰۰ میلیارد دلار از تجارت خارجی را در معرض خطر قرار می‌دهد و می‌تواند در شرایط جنگ اقتصاد ایران را مختل کند.این گزارش با استناد به داده‌های اندیشکده‌های معتبر بین‌المللی از جمله موسسه اقتصاد بین‌المللی پترسون، کارنگی، وال استریت ژورنال و منابع داخلی تهیه شده است.
