به گزارش شهدای ایران به نقل از جوان، پژوهشگر محیطزیست و منابع طبیعی کشور گفت: تأکیدات رهبر انقلاب اسلامی بر حفظ محیطزیست و منابع طبیعی، نه تنها نشاندهنده نگاه بلندمدت ایشان به آینده کشور است، بلکه الگویی بینظیر برای تمامی کشورهای جهان محسوب میشود. این رویکرد، علاوه بر حفظ کیان کشور در مرزهای بیرونی، به حفظ مرزهای داخلی و منابع طبیعی نیز کمک شایانی کرده است. مصطفی نادری در گفتوگو با «جوان» با بیان این مطلب که درختکاری بهعنوان اصلی انکارناپذیر، ضرورتی است که عقل سلیم آن را تأیید میکند، اظهار کرد: اجداد و نیاکان ما با انجام این کار، میراثی از فضاهای سبز و جنگلی را برای ما بجا گذاشتند که امروز از آن بهرهمندیم. بر این اساس، وظیفه ماست که این تلاش را برای نسلهای آینده ادامه دهیم تا به مفهوم توسعه پایدار دست یابیم. وی با اشاره به اینکه حفظ محیطزیست و منابع طبیعی به شکلی که برای آیندگان خللی ایجاد نشود، پایدارترین حالت ممکن برای طبیعت هر کشوری است، افزود: کاشت درخت به عنوان یکی از بارزترین مصادیق این هدف، نقش مهمی در تلطیف هوا، جلوگیری از ریزگردها، غنیسازی سفرههای آب زیرزمینی و افزایش تابآوری کشور در برابر تغییرات اقلیمی ایفا میکند. ترویج این اقدام نهتنها ضروری، بلکه گامی اساسی در جهت آیندهای سبزتر است.
چالشهای تخریب محیطزیست و نقش کلیدی آموزش در پیشگیری از آن
نادری ادامه داد: یکی از مهمترین راهکارهای مقابله با رفتارهای تخریبی نسبت به محیطزیست، آموزش در سنین پایین است. اسلام و یافتههای روانشناسان و متخصصان علوم تربیتی شرق و غرب، بر این نکته تأکید دارند که سنین سه تا ۱۲سال، دوره طلایی تربیت هر فرد است. این سالها که در نظام آموزشی ایران عمدتاً مقاطع دبستان و راهنمایی را دربر میگیرد، بهترین زمان برای کاشت بذر توجه به مسائل محیطزیستی در ذهن کودکان است. اصلاح نظام آموزشی میتواند تأثیر چشمگیری در حل این مشکلات
داشته باشد. به اعتقاد وی هرچند نسل کنونی را شاید نتوان بهطور کامل نسبت به اهمیت این موضوع آگاه کرد، اما ابزارهایی مانند برنامههای آموزشی صداوسیما، فضای مجازی، بروشورها، کتابها و مجلات میتوانند به جلب توجه عمومی و کاهش تخریب کمک کنند.
وی یادآور شد: با این حال، اساسیترین اقدام، گنجاندن آموزش محیطزیست در سیستم آموزشی کشور است. محدود کردن این موضوع به درس «انسان و محیطزیست» در پایه دهم کافی نیست. در کشورهای پیشرفته، بهویژه در منطقه اسکاندیناوی که از بهترین شرایط محیطزیستی برخوردارند، آموزشها بهصورت مرحلهای و متناسب با گروههای سنی طراحی شدهاند، از مفاهیم ساده مانند درخت و حیوانات در سنین پایین، تا موضوعات پیچیدهتر مثل ترسیب کربن و تابآوری در مقاطع راهنمایی و دبیرستان. این رویکرد میتواند کلیدیترین گام در ایران باشد. کاشت درخت نیز بهعنوان یکی از مصادیق آموزش محیطزیست، هم برای سنین پایین و هم بهطور کلی، نقشی مهم و مؤثر ایفا میکند.
پیشرفت نهضت مردمی کاشت یکمیلیارد درخت در سال دوم و چشمانداز آینده
این مدرس دانشگاه در پاسخ به سؤالی در مورد پیشرفت نهضت مردمی کاشت یک میلیارد درخت گفت: نهضت مردمی کاشت یک میلیارد درخت اکنون در سال دوم خود قرار دارد و طی این دو سال، به لطف تلاشهای انجامشده، فعالیتها در حوزه تولید و کاشت تقریباً مطابق برنامهریزی هر سال پیش رفته است. در حال حاضر، تمرکز بر تدوین تدابیر لازم برای نگهداری و داشت نهالها ضروری است. برای سال سوم نیز اقداماتی انجام شده و انتظار میرود سیستم مدیریت جدید بتواند روند گذشته را ادامه دهد و این طرح را به سرانجام برساند. هرچند اکنون مسئولیتی در این حوزه ندارم و از اظهارنظر مستقیم پرهیز میکنم، اما امید است سازمان و مدیریت آن با تلاش جمعی، این نهضت را پیش ببرند تا هدف چهارساله کاشت سالانه ۲۵۰میلیون اصله نهال محقق شود. تلاش کلی اعضای سازمان نیز معطوف به همین هدف است و انشاءالله این مسیر ادامه خواهد یافت.
نقش آموزشوپرورش و صداوسیما در حفظ محیطزیست و توسعه پایدار
پژوهشگر محیطزیست و منابع طبیعی با بیان این مطلب که آموزشوپرورش بهعنوان رکن اصلی تربیت و پایهگذاری آینده کشورها، از سنین پایین نقشی کلیدی در نهادینهکردن توجه به محیطزیست دارد، ادامه داد: کودکان که مانند صفحهای سفید هستند، با دریافت آموزشهای درست در این حوزه، نظام تربیتی سالمی پیدا میکنند که میتواند آینده کشور را تضمین کند. صداوسیما نیز بهعنوان رسانهای پرمخاطب در آموزش عمومی، از طریق روشهای مستقیم و غیرمستقیم مانند تبلیغات، فیلمها، اخبار و برنامهها، میتواند تأثیر بسزایی داشته باشد. تدوین استراتژیهای مناسب در صداوسیما برای جلب توجه مردم به این مسائل حیاتی است. به اعتقاد وی در سالهای اخیر، سازمان منابع طبیعی همکاری مناسبی با آموزشوپرورش، صداوسیما و وزارت کشور را داشت چراکه این نهادها بهعنوان اثرگذارترین دستگاهها در سیستم حکمرانی برای حفظ محیطزیست هستند.
وی باردیگر به طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت اشاره کرد و یادآور شد: این طرح بهانهای برای جلب توجه عمومی به این موضوع شد. حمایتهای مقام معظم رهبری نیز با افزایش کاشت نهال از یک به سه اصله در سال، پیامی روشن به مردم و مسئولان ارسال کرده که وضعیت محیطزیست رو به وخامت است و باید با کاشت درخت و توجه بیشتر به آن، با تغییرات اقلیمی و مخاطرات زیستمحیطی مقابله کرد.
به اعتقاد این فعال محیطزیست امروزه دنیا به این نتیجه رسیده که هیچ ابزاری مانند درخت نمیتواند در ترسیب کربن، افزایش آبهای زیرزمینی، جلوگیری از ریزگردها، تلطیف هوا، بهبود زیبایی منظر و حتی تقویت ابعاد اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشورها مؤثر باشد در نتیجه کاشت درخت، راهکاری جامع و بینظیر برای توسعه پایدار و قدرتمندشدن کشور در ابعاد مختلف است. رهبر انقلاب اسلامی نه تنها در شرایط عادی، بلکه حتی در دوران دفاع مقدس، زمانی که موجودیت نظام جمهوری اسلامی در خطر بود، بر حفظ محیطزیست و منابع طبیعی تأکید داشتند. ایشان در آن شرایط سخت، دستورات ویژهای برای نیروهای مسلح صادر کردند تا از تخریب محیطزیست جلوگیری شود. این نگاه بلندمدت و استراتژیک، امروز نیز در دستورات اخیر ایشان به نیروهای مسلح مشهود است. به عنوان مثال، فرمانده کل سپاه اخیراً در نامهای به تمامی ردهها تأکید کردهاند، حتی قطع یک درخت نیز باید با مجوز و دلیل موجه انجام شود.
این مدرس دانشگاه افزود: تأکیدات رهبر انقلاب اسلامی بر حفظ محیطزیست و منابع طبیعی، نه تنها نشاندهنده نگاه بلندمدت ایشان به آینده کشور است، بلکه الگویی بینظیر برای تمامی کشورهای جهان محسوب میشود. این رویکرد، علاوه بر حفظ کیان کشور در مرزهای بیرونی، به حفظ مرزهای داخلی و منابع طبیعی نیز کمک شایانی کرده است. به اعتقاد این پژوهشگر، این تأکیدات نه تنها در دستورات، بلکه در عمل نیز نتایج چشمگیری داشته است. به عنوان مثال، در پارک ملی سرخه حصار، مناطقی که تحت نظارت نیروهای مسلح هستند، وضعیت محیطزیست به مراتب بهتر از سایر مناطق است. همچنین در پارک ملی نایبند، حضور نیروی دریایی سپاه باعث شده است این منطقه به امنترین نقطه برای تخمگذاری لاکپشتهای دریایی تبدیل شود. جنگلهای هیرکانی نیز تحت حفاظت نیروهای مسلح، از وضعیت بهتری برخوردار هستند.
وی با تأکید بر اینکه روز درختکاری صرفاً یک نماد است، ادامه داد: ما نباید درختکاری و اهمیت به آن را محدود به یک روز یا یک هفته کنیم بلکه باید درتمام سال به آن اهمیت بدهیم و در طول سال با پویشهای مختلفی این امر را تداوم ببخشیم. چه بسا در دو سال اخیر چنین تغییراتی را شاهد بودیم چنانچه این تغییر بیسابقه در تاریخ سازمان منابع طبیعی، همراه با مشارکت گسترده مسئولان از جمله رهبر انقلاب، رئیسجمهور، وزرا و استانداران، حرکت مثبتی در سطح کشور ایجاد کرده است.
تغییر رویکرد سازمان منابع طبیعی و نقش آموزش در حفظ محیطزیست
وی به یکی از مهمترین دستاوردهای این تغییر به عنوان طرح «هر مدرسه یک نهالستان» اشاره کرد و ادامه داد: این طرح در بسیاری از مدارس کشور اجرا شده است. هدف اصلی این طرح، آشنایی دانشآموزان با مسائل محیطزیست و منابع طبیعی است تا نسل آینده با آگاهی بیشتری به حفظ این منابع بپردازد. این طرح نه تنها به تولید نهال کمک میکند، بلکه دانشآموزان را با اهمیت درختان و محیطزیست آشنا میسازد. همچنین، تغییر رویکرد سازمان منابع طبیعی باعث شده است نمایندگان و مسئولان استانی، به جای تمرکز بر مسائل معدنی و زمینخواری، بر موضوعاتی مانند آبخیزداری و تأمین نهال برای کشاورزی تمرکز کنند. این تغییر، نشاندهنده بهبود نگرش مسئولان به مسائل محیطزیستی است.
نادری تصریح کرد: با وجود این پیشرفتها، چالشهای بزرگی در حوزه محیطزیست و منابع طبیعی کشور وجود دارد. سرعت بیابانی شدن کشور سه برابر سرعت اقدامات احیایی است و سالانه حدود یک میلیون هکتار به عرصههای بیابانی افزوده میشود. این در حالی است که بودجه سازمانهای مرتبط با محیطزیست و منابع طبیعی همچنان ناچیز است. برای مقابله با این چالشها، نیاز است نگاه مسئولان به محیطزیست تغییر کند و بودجه بیشتری به این حوزه اختصاص یابد. هر ریال سرمایهگذاری در آموزش و حفظ محیطزیست، میتواند در آینده صدها هزار دلار بازدهی داشته باشد. این نگاه بلندمدت، نه تنها به حفظ منابع طبیعی کمک میکند، بلکه از مهاجرتهای اکولوژیک و تخریب بیشتر محیطزیست جلوگیری میکند.
به اعتقاد این پژوهشگر حوزه محیطزیست و منابع طبیعی کشور تغییر رویکرد سازمان منابع طبیعی و گسترش فعالیتهای درختکاری در طول سال، گامی مهم در جهت حفظ محیطزیست است. با این حال، برای دستیابی به نتایج پایدار، نیاز است مسئولان و تصمیمگیرندگان کشور، نگاه خود را به محیطزیست تغییر داده و بودجه بیشتری به این حوزه اختصاص دهند. آموزش نسل آینده نیز برای تضمین آیندهای پایدار برای کشور کلیدی است.