به گزارش شهدای ایران به نقل ازجوان، هرگاه سخن از عملیات محرم در آبان ماه ۱۳۶۱ پیش می‌آید، ناخودآگاه اذهان به سوی ماجرای رودخانه دوئیرج و شهادت تعداد قابل توجهی از رزمندگان در طغیان این رودخانه فصلی سوق داده می‌شود. اما عملیات محرم پس از عدم الفتحی که در عملیات رمضان پیش آمده بود، فتح بابی در جبهه‌های دفاع مقدس بود و باعث تقویت روحیه رزمندگان شد. در این عملیات بیش از ۲ هزارو ۳۰۰ نفر از نیرو‌های دشمن به اسارت درآمدند که در نوع خود جالب توجه است. سردار رضا میرزایی، از رزمندگان و فرماندهان دفاع مقدس، تحقیقات خوبی در خصوص این عملیات انجام داده است. میرزایی معتقد است، عملیات محرم در یک مقطع زمانی خاص صورت گرفت و پیروزی به دست آمده در آن بسیار گرانقدر و ارزشمنده بود. چنانچه باعث شد در کنار اثرات معنوی، دستاورد‌های مادی بسیاری نیز نصیب جبهه خودی شود. میرزایی می‌گوید: پیش از عملیات محرم چهار نفر از فرماندهان ارشد ایرانی به عمق خطوط دشمن نفوذ می‌کنند و یک روز تمام آنجا می‌مانند و عملیات شناسایی انجام می‌دهند. 

چطور می‌توانیم عملیات محرم را یک عملیات موفق بدانیم؟ آن هم در شرایطی که به نظر می‌رسد در استراتژی تعقیب و تنبیه متجاوز بن بست به وجود آمده است. 

ایران بعد از فتح خرمشهر، می‌خواست یک قدم رو به جلو بردارد و وارد خاک عراق شود. نام این استراتژی همانطور که شما گفتید تعقیب و تنبیه متجاوز بود. اما در اولین قدم که اتفاقاً گام بزرگی هم بود، عملیات رمضان با عدم‌الفتح رو به رو شد. بعد از پایان رمضان، احساس می‌شد، یک دوره رکود دیگری در جبهه‌ها آغاز خواهد شد؛ لذا فرماندهان برای برون رفت از این وضعیت، دو عملیات مسلم بن‌عقیل در مهرماه و عملیات محرم در آبان ۶۱ را طراحی و اجرا می‌کنند. عملیات محرم از حیث ابعاد و دستاوردهایش بزرگ‌تر از عملیات مسلم بن‌عقیل بود. در عملیات محرم، علاوه برآزادسازی ۳۰۰ کیلومتر از خاک کشورمان، ۲۰۰ کیلومتر هم از خاک دشمن به تصرف رزمندگان درآمد. پنج قله از ارتفاعات جبال حمرین، منابع نفتی موسیان طیب، حوضچه‌های نفتی زبیدات، تلمبه‌خانه و همینطور ۷۰ حلقه چاه به تصرف رزمندگان درمی‌آید که بسیار حائز اهمیت است. تقریباً می‌توانیم بگوییم اهداف عملیات که آزادسازی ارتفاعات جبال حمرین و تأسیسات نفتی ابوغریب عراق بود، تا حد زیادی محقق می‌شود. 

بیشتر قصد داریم در این گفتگو به شناختی از عملیات محرم دست پیدا کنیم، چرا نام این عملیات را «محرم» گذاشتند؟

این عملیات ۱۰ آبان ۶۱ مصادف با روز چهاردهم ماه محرم آغاز شد و تقریباً ۱۰ روز هم ادامه داشت. زمان شروع عملیات چهار روز از عاشورای حسینی می‌گذشت و قرار داشتن در ماه محرم، رزمندگان را تحت‌تأثیر خودش قرار داده بود. به همین خاطر نامش را محرم گذاشتند. رزمنده‌ها قبل از شروع عملیات، در مقرهای‌شان عزاداری کرده بودند. روحیه‌ها به شدت تقویت شده و طبق روایت رزمندگان حاضر در این عملیات، زمانی که عملیات شروع می‌شود، صحنه‌های کربلا و شهادت مولای‌مان امام‌حسین (ع) در اذهان تداعی می‌شود. همین روحیه عاشورایی باعث شده بود تا رزمندگان با قدرت بیشتری به خطوط دشمن حمله کنند. با دستاورد‌هایی که عملیات محرم کسب می‌کند، روح تازه‌ای به جبهه‌ها دمیده می‌شود. فضای نصرت و پیروزی در جبهه‌ها و پشت جبهه‌ها حاکم می‌شود؛ هرچند که قضیه طغیان رودخانه دوئیرج و شهادت حدود ۳۶۰ نفر از رزمندگان در این حادثه، باعث می‌شود تا شادی فتح در عملیات محرم، تا حدی تحت‌الشعاع این موضوع قرار بگیرد. 

این عملیات چند نفرشهید داشت، چه شهدای رودخانه دوئیرج و چه شهدای سایر مراحل عملیات؟

طبق آمار‌هایی که وجود دارد، حدود ۵ هزارو ۴۰۰ نفر از رزمندگان در این عملیات شهید و مجروح شدند. بیشتر شهدا هم که مربوط به استان اصفهان و همان قضیه رودخانه دوئیرج بودند. از آن طرف دشمن بیش از ۶ هزارنفر کشته و زخمی می‌دهد. اگر طغیان رودخانه نبود، آمار شهدای ما بسیار کمتر می‌شد. اما به هرحال از اینطور مسائل در جنگ پیش می‌آید. در کردستان سرما و در خوزستان گرما عوامل طبیعی بودند که باعث سختی کار می‌شدند. من یادم است در عملیات رخ داده در کردستان، پیش می‌آمد، رزمندگان از ارتفاعات سقوط می‌کردند. یا در عملیات والفجر ۸، کربلای ۴ و ۵ که عبور از رودخانه در نظر گرفته شده بود، امکان غرق‌شدن رزمندگان می‌رفت و تعدادی هم در اروند شهید دادیم. ما باید به تکلیف‌مان عمل می‌کردیم و عملیات محرم هم از این قاعده مستثنی نبود. 

گویا تعداد اسرایی که ما در عملیات محرم گرفتیم، قابل توجه است؟

در این عملیات ما از بعثی‌ها ۲ هزارو ۳۵۰ نفر اسیر گرفتیم. این مقدار اسیر، آن هم در مقطع زمانی انجام عملیات محرم، بسیار حائز اهمیت است. در عملیات مسلم بن‌عقیل که یک ماه قبل یعنی در مهر ۶۱ صورت انجام شد، صرفاً ۳۲۵ نفر از نیرو‌های دشمن به اسارت رزمندگان در آمدند. اما در محرم بیش از ۲ هزارنفر به آمار اسرای مسلم بن‌عقیل اضافه شد. این مسئله نشان می‌دهد، عملیات محرم موفقیت‌آمیز بود و دستاورد‌های خوبی داشت. 

چطور شد که توانستیم این تعداد اسیر از دشمن بگیریم؟

رزمندگان لشکر ۸ نجف با شروع عملیات محرم توانسته بودند، با یک حرکت تحسین برانگیز و برق‌آسا، به عمق خطوط دشمن بروند و مقر تیپ ۶۰۶ پیاده دشمن را محاصره کنند. عملکرد بچه‌های لشکر نجف، طوری بود که دشمن تا ساعت‌ها متوجه نشده بود که به محاصره نیرو‌های ما درآمده است. چند ساعت بعد از مقر لشکر ۱۰ زرهی عراق به مقر تیپ ۶۰۶ اطلاع می‌دهند، به محاصره نیرو‌های ایرانی درآمده‌اید و مقاومت کنید تا نیرو‌های کمکی از راه برسند. اما فرماندهان تیپ هشدار قرارگاه را جدی نمی‌گیرند. نهایتاً رزمندگان لشکر ۸ نجف حلقه محاصره را تنگ‌تر می‌کنند و کار تا جایی پیش می‌رود که بچه‌های لشکر ۸ می‌توانند وارد مقر تیپ ۶۰۶ بشوند. در اینجا دیگر کار از کار گذشته بود و تعداد زیادی از سربازان و فرماندهان عراقی که در آن مقر حاضر بودند، به اسارت نیرو‌های ما در می‌آمدند. 

نکات بارز عملیات محرم کدام‌ها هستند؟

من اینجا به یک نکته اشاره می‌کنم. یکی اینکه بعثی‌ها در منطقه عملیاتی محرم که شامل موسیان، شرهانی، زبیدات و... می‌شد از حیث قرار داشتن در موقعیت پدافندی، برتری قابل توجهی نسبت به رزمندگان ما داشتند. جاده دهلران- عین خوش در زیر دید و تیر دشمن بود و در نتیجه ما نمی‌توانستیم از این جاده استفاده کنیم. از سوی دیگر تأسیسات نفتی و چندین حلقه چاه نفتی که در منطقه عملیاتی وجود داشتند، در کنترل نیرو‌های دشمن بودند و همین مسئله باعث شده بود آن‌ها قادر باشند از شهرک صنعتی طیب، زبیدات و چاه‌های نفتی آن بهتر و مؤثرتر دفاع کنند. اما به‌رغم این برتری محسوسی که دشمن نسبت به موقعیت جغرافیایی منطقه عملیاتی داشت، رزمندگان ما بسیار موفق عمل کردند. به عنوان نمونه رزمندگان لشکر ۱۷ علی‌بن‌ابیطالب (ع) به فرماندهی سردار شهید مهدی زین‌الدین، به رغم آتش پر شدت دشمن، توانستند دژ دفاعی دشمن را درهم بکوبند و ارتفاعات جبال حمرین را تصرف کنند. در تک سریع لشکر ۱۷، جاده مهم طیب- العماره زیر دید و تیر مستقیم رزمندگان این لشکر قرار می‌گیرد و همین طور جاده عین خوش-‌دهلران از دید دشمن خارج می‌شود. 

چه خاطراتی از عملیات محرم در تاریخ دفاع مقدس ماندگار شده است؟

یک روایت زیبا از عملیات محرم بیان می‌کنم که کمتر شنیده شده است. قبل از شروع عملیات، نیرو‌های اطلاعات- شناسایی ما در منطقه عملیاتی فعال بودند. یک روز شهیدحاج حسین خرازی، سردار مرتضی قربانی، شهید احمد کاظمی و برادر محمد ابوشهاب شخصاً برای شناسایی منطقه وارد عمل می‌شوند. این چهار نفر که همگی فرمانده بودند، به کمک افراد محلی از کنار رودخانه میمه با دو قاطر تا حدود ۴۰ کیلومتر به عقبه دشمن نفوذ می‌کنند. کار بسیار خطرناک و سختی بود. چون هر آن امکان اسارت این فرماندهان می‌رفت. آن‌ها حتی ۲۴ ساعت در عقبه دشمن می‌مانند و از نزدیک منطقه عملیاتی و محور‌های العماره- بصره را شناسایی می‌کنند. شناسایی‌های خوبی که در مقدمه عملیات صورت گرفته بود و بخشی از آن را هم فرماندهان انجام داده بودند، باعث می‌شود تا دست طراحان عملیات بازتر باشد و نهایتاً عملیات محرم یک پیروزی دیگر را به دیباچه دفاع مقدس می‌افزاید.