در تاریخ سیاسی کشور خصوصاً در دوران معاصر، در کنار کامیابی‌ها و موفقیت‌های بزرگی که رقم خورده، ناکامی‌هایی ثبت شده که اثرات آن گاهی ممکن است تا سال‌ها بر زیست و زندگی مردم تداوم داشته باشد.
شهدای ایران:در تاریخ سیاسی کشور خصوصاً در دوران معاصر، در کنار کامیابی‌ها و موفقیت‌های بزرگی که رقم خورده، ناکامی‌هایی ثبت شده که اثرات آن گاهی ممکن است تا سال‌ها بر زیست و زندگی مردم تداوم داشته باشد.
موافقتنامه برجام و امضای آن در تیرماه ۱۳۹۴ یکی از این حوادث است که برخلاف آنچه در دولت وقت و رسانه‌های همسو نمایانده شد، در عمل، اما با ناکامی گسترده توأم بود. در آن توافقنامه که یک طرف آن جمهوری اسلامی و طرف دیگر ۱+۵ بودند، در قبال تعهدات گسترده و قابل اندازه‌گیری ایران که یکی از آن‌ها تعلیق فعالیت‌های هسته‌ای و بتن‌ریزی قلب رآکتور نیروگاه اراک بود، طرف غربی نه تنها به تعهدات خود عمل نکرد که بر دامنه تحریم‌ها هم افزود.
اکنون که هفت سال از آن بدعهدی‌ها می‌گذرد، یادآوری تحولات و رفتار‌های طرف ایرانی از یک‌سو و زیادخواهی‌های طرف غربی از سوی دیگر، اگرچه تلخ و ملال‌آور است، اما همیشه گفته‌اند، گذشته چراغ راه آینده است و باید از تاریخ عبرت گرفت، خصوصاً آنکه مذاکرات هسته‌ای برای بازگرداندن امریکا به برجام اکنون در جریان است و این دولت همچنان در موضعی طلبکارانه برای ایران نسخه تسلیم می‌پیچد.
سایت خبری-تحلیلی مشرق در گزارشی به بازخوانی امضای توافق برجام پرداخته و نوشته است: ۲۳تیر۱۳۹۴ برجام امضا شد. حسن روحانی، رئیس‌جمهور سابق در همان روز در گفت‌وگوی زنده تلویزیونی به مناسبت امضای برجام گفت: «عیدانه فراوان شد، تا باد چنین بادا... امروز به ملت شریف ایران اعلام می‌کنم که طبق این توافق، در روز اجرای توافق (دی ماه ۱۳۹۴) تمامی تحریم‌ها، حتی تحریم‌های تسلیحاتی، موشکی هم به صورتی که در قطعنامه بوده، لغو خواهد شد. تمام تحریم‌های اقتصادی شامل مالی، بانکی، بیمه، حمل‌ونقل، پتروشیمی و فلزات گرانبها بالمره (یکباره) لغو خواهد شد و نه تعلیق.» وی در ادامه گفت: «امروز روزی است که قدرت‌های بزرگ اعلام کرده‌اند همه تحریم‌ها برداشته و همه قطعنامه‌های ظالمانه لغو و شرایط عادی و معمولی در روابط با ایران آغاز خواهد شد. امروز یک پایان و آغاز است؛ پایانی برای ظلم‌ها و اتهام‌های غلط و نابجا نسبت به ملت بزرگ ایران و آغازی برای روند جدید در شروع همکاری‌های جدید در جهان. نقد دلسوزانه آزاد است، اما اجازه نمی‌دهم کسی بخواهد با دروغ و اتهام و سخن ناروایی به امید مردم برای آینده درخشان این کشور، امید مردم برای رونق اقتصادی و امید مردم برای صلح و امنیت در کشور ما و منطقه و به اعتمادشان صدمه بزند.»
تحریم‌ها لغو نشد، دو برابر شد
امروز از آن تاریخ هفت سال سپری شده است. در دولت روحانی و در دوران پسابرجام، نه تنها تحریم‌ها لغو نشد، بلکه حدوداً دو برابر شد. در دوران پسابرجام ضمن کاهش ارزش پول ملی، خسارت‌های هنگفتی نیز به معیشت مردم وارد شد. تاکنون به دفعات به عبرت‌ها و خسارت‌های برجام پرداخته شده است. حال در ادامه به اختصار به این عبرت‌ها و خسارت‌ها می‌پردازیم:
۱- بزرگ‌ترین و مهم‌ترین عبرت برجام، لزوم بی‌اعتمادی به امریکاست، هر چند در دولت قبل برخی دولتمردان تأکید کرده بودند امضای وزیر خارجه امریکا تضمین است، اما برجام یک بار دیگر ثابت کرد دولت امریکا- چه جمهوریخواه باشد و چه دموکرات- به هیچ عنوان قابل اعتماد نیست.
۲- یکی دیگر از عبرت‌های برجام این بود که نشان داد گشایش اقتصادی در گرو نزدیکی به امریکا نیست. در دولت قبل دیپلماسی مقتدرانه مورد بی‌اعتنایی قرار گرفت و رویکرد «گرفتن بهانه از طرف امریکایی و اروپایی» و به عبارتی دیپلماسی منفعلانه در دستور کار قرار گرفت. در سال ۱۳۹۴ بزک‌کنندگان برجام با تبلیغات فراوان اینگونه القا کردند که در آینده‌ای نزدیک فتح‌الفتوح عظیم اقتصادی رخ خواهد داد. در ادامه این تبلیغات سنگین و پرحجم، برخی از مردم در تهران در تابستان ۱۳۹۴ به خیابان‌ها آمدند و در یک دست اسکناس یک دلاری و در دست دیگر اسکناس هزارتومانی را گرفته بودند و تصور می‌کردند به زودی قیمت هر دلار، هزارتومان خواهد شد، اما در دوران پسابرجام قیمت دلار تا آستانه ۳۲هزارتومان نیز افزایش یافت.
همچنین قیمت مسکن در دولت روحانی حدود ۷۰۰درصد افزایش یافت و اجاره‌بهای مسکن نیز در این دولت افزایش سرسام‌آوری داشت. قیمت اقلام خوراکی در دوره هشت ساله دولت روحانی حدود هفت برابر افزایش یافت. قیمت دلار ۷۸۰درصد گران شد و خودرو نیز حدود ۷۰۰درصد گران شد. در دولت روحانی همچنین تورم نیز رکورد زد و به حدود ۶۰درصد رسید.
۳- از دیگر درس‌های برجام این بود که بیش از پیش ثابت کرد راه‌حل مشکلات در پیوستن به FATF و برجام خلاصه نمی‌شود. در دولت قبل مواردی از قبیل خرید واکسن کرونا، پیوستن به سازمان اقتصادی شانگ‌های و دیپلماسی اقتصادی در منطقه همگی به برجام و FATF منوط شد، اما در دولت رئیسی، بدون برجام و بدون FATF موارد مذکور تحقق یافت.
راه‌حل اتکا به توان داخلی است
۴- یکی دیگر از درس‌های برجام این بود که نشان داد راه‌حل مشکلات در اتکا به توان داخلی و ظرفیت‌های عظیم کشورمان است. در ماه‌های اخیر و در دولت سیزدهم بدون برجام، اقدامات بسیار مهمی انجام شد، از فروش کشتی اقیانوس‌پیما گرفته تا صادرات پهپاد و افزایش صادرات غیرنفتی و سوآپ گازی و نفتی و نوسازی تجهیزات نیروگاه‌های برق با هدف جلوگیری از قطع برق در فصل گرما.
۵- یکی از جدی‌ترین نقاط ضعف برجام این بود که برخلاف استاندارد توافق‌های بین‌المللی، اصول و چارچوب‌های آن در راستای منافع ملی و عزت مردم ایران تنظیم نشده بود. متأسفانه برجام منافذ بسیاری دارد، از جمله اینکه فاقد تضمین و مکانیسم شکایت مؤثر برای مطالبه حقوق و خسارات ایران است، توازن ندارد و تکلیف لغو تحریم‌ها در آن معلوم نیست. در مسئله برجام سه فاکتور اصلی وجود داشت که عبارت است از لغو دائمی تمامی تحریم‌ها، دریافت تضمین معتبر و راستی‌آزمایی اقدامات ادعایی طرف مقابل، اما متأسفانه در دولت قبل این سه فاکتور اساسی مورد توجه قرار نگرفت.
تغییر ریل در دولت سیزدهم
و، اما در دولت سیزدهم، با تغییر ریل‌گذاری در سیاست خارجی تلاش شد از استمرار خسارت‌های برجام جلوگیری شود. دولت سیزدهم اکنون محکم و قاطع بر شروط اساسی ایران ایستاده است، اما با این حال بانیان و حامیان برجام، با فضاسازی رسانه‌ای در پی احیای خسارت‌های هنگفت برجام هستند.
