اتفاقی نادر؛ روزهای شمسی و قمری یکی شدند

به گزارش شهدای ایران به نقل ازفارس؛ تقویم‌ها ابزارهایی برای نظم دادن به زمان هستند. اما هر تقویم بر اساس حرکت متفاوتی از اجرام آسمانی طراحی شده است. تقویم شمسی بر اساس حرکت زمین به دور خورشید و تقویم قمری بر اساس گردش هماهنگ ماه به دور زمین و زمین به دور خورشید طراحی شده است. معمولاً این دو تقویم از هم فاصله ای 11 روزه دارند و روزها و ماه‌ها با یکدیگر منطبق نمی‌شوند. 
با این حال، گاهی شرایط خاص مداری باعث می‌شود که روزهای هر دو تقویم به طور موقت با یکدیگر هم‌راستا شوند. چنین اتفاقی نه تنها از دیدگاه نجومی جالب است، بلکه فرصتی است برای مشاهده اهله (حالت‌های مختلف بخش روشن ماه که از زمین دیده می‌شود) ماه و شمارش تاریخ به شکلی که معمولا رخ نمی‌دهد و نشان می‌دهد چگونه حرکت اجرام آسمانی می‌تواند نظم جالبی را در مدت چند ماه ایجاد کند.
برعکس آن چه به نظر می رسد، تقویم قمری با اهله ماه تنظیم می شود و ماه‌های آن یکی درمیان 29 روزه و 30 روزه نیست. در شرایط خاص مداری ماه و زمین ممکن است چند ماه متوالی در تقویم قمری با طول یکسان دیده شوند؛ یعنی سه ماه متوالی ۲۹ روزه یا ۳۰ روزه شود. 
امسال در اتفاقی نادر، ماه‌های آبان، آذر، دی و بخشی از ماه بهمن ۱۴۰۴ شمسی بر ماه‌های جمادی الاولی، جمادی الثانی، رجب و شعبان ۱۴۴۷ قمری منطبق شده اند.
چرا روزهای شمسی و قمری معمولا با هم منطبق نیستند؟
علی ابراهیمی سراجی، مسئول رصدخانه ماهانی در این باره می‌گوید: «تقویم هجری شمسی یا خورشیدی بر اساس حرکت زمین به دور خورشید تنظیم می‌شود و ما مقدار ظاهری حرکت خورشید در آسمان را محاسبه می‌کنیم که به طور متوسط ۳۶۵٫۲۴۲۱ شبانه روز است.
تقویم قمری بر اساس حرکت ماه به دور زمین و همچنین حرکت زمین به دور خورشید تنظیم می‌شود و اهله ی ماه را دنبال می‌کنیم؛ متوسط طول یک سال قمری حدود ۳۵۴٫۳۶۷ روز است. بنابراین تقویم قمری در هر ۱۲ ماه حدود ۱۱ روز کوتاه‌تر از تقویم هجری شمسی است.»
تقویم شمسی یک قرن پیش در پنجمین مجلس شورای ملی به تصویب رسید و طول 5 ماه به طور ثابت از مهر تا بهمن 30 روزه شده است.
به همین خاطر با اینکه این دو تقویم بر هم منطبق نیستند، گاهی وضعیت ماه در آسمان طوری می‌شود که ماه‌های متوالی ۲۹ روزه یا ۳۰ روزه باشند. این اتفاق ناشی از چگونگی حرکت ماه به دور زمین و زاویه دید ماست و باعث می‌شود گاهی چند ماه پشت سر هم طول یکسانی داشته باشند، در حالی که معمولاً طول ماه‌ها در تقویم قمری تغییر می‌کند.
تقویم قمری نیز 29 روزه یا 30روزه است و زمانی که وضعیت مداری ماه طوری باشد که ماه در پایین ترین ارتفاع و دورترین فاصله از زمین باشد ماه نو به این راحتی رویت نمی شود. بنابراین اگر اولین روز ماه قمری با اولین روز ماه شمسی منطبق شود، پدیده‌ چند ماه متوالی با طول ثابت واضح‌تر دیده می‌شود. در این شرایط روزهای هر ماه در هر دو تقویم تقریبا یکسان و هماهنگ به نظر می‌رسند و تغییرات معمول طول ماه‌ها کمتر حس می‌شود. این همزمانی نادر، نشان می‌دهد که چگونه حرکت‌های مداری زمین و ماه می‌تواند نظم زمانی ما را برای مدتی کوتاه به گونه‌ای منظم جلوه دهد که معمولاً تجربه نمی‌کنیم.
این اتفاق در آبان، آذر و دی ۱۴۰۴ رخ می‌دهد و مشاهده می‌کنیم که تقویم شمسی و قمری در این سه ماه بر هم منطبق می‌شوند.
راز نادر هم‌راستایی تقویم شمسی و قمری
سراجی در توضیح آن می‌گوید: «علت این پدیده وضعیت مداری زمین و ماه است؛ به‌طوری که تقویم قمری که بر اساس مشاهده ماه تنظیم می‌شود، با تقویم شمسی هم‌راستا می‌شود و ما سه ماه متوالی ۳۰ روزه را می‌توانیم مشاهده کنیم.
البته در موارد نادر ممکن است چهار ماه متوالی ۳۰ روزه هم مشاهده شود، هرچند این بیشتر بر اساس رصد هلال با چشم غیرمسلح است. در وضعیت فعلی، معمولاً سه ماه متوالی ۳۰ روزه و سه ماه متوالی ۲۹ روزه رخ می‌دهد. در سال‌های ۱۴۴۶ و حتی ۱۴۴۷ قمری نیز تقویم به همین شکل است و ما سه ماه متوالی ۲۹ روزه را هم تجربه می‌کنیم.»
تجربه‌ای جذاب از نظم زمان و حرکت ماه
بنابراین این پدیده می‌تواند یکی از نکات جذاب تقویم باشد، چرا که گاهی ماه‌های شمسی و قمری به طور غیرمعمول با هم منطبق می‌شوند. وقتی چنین هم‌راستایی رخ می‌دهد، نه‌تنها روزهای هر دو تقویم به‌صورت منظم و هماهنگ دیده می‌شوند، بلکه تجربهٔ زمان‌بندی و مشاهدهٔ ماه در آسمان نیز برای ما ملموس‌تر و دیدنی‌تر می‌شود. این نوع هم‌پوشانی نادر، فرصتی است برای درک بهتر رابطهٔ بین حرکت زمین و ماه و همچنین یادآوری پیچیدگی‌های نجومی‌ای که پشت ساختار سادهٔ تقویم‌ها وجود دارد.