ولادت با سعادت حضرت فاطمه زهرا (س) بهانه‌ای شد تا وجهه‌های اخلاقی حضرت را به عنوان کاملترین و بهترین الگوی هستی بررسی کنیم.
به گزارش شهدای ایران، به نقل از فارس، سبک زندگی حضرت زهرا (س) به عنوان برترین زنی که تاریخ به خود دیده‌است می‌تواند الهام‌بخش بسیاری از زنان و خانواده‌های مذهبی و مسلمان باشد. زنی که در ابعاد مختلف زندگی در عالیترین درجه خود قرار داشته‌است؛ لذا هرساله در روز میلاد حضرت که مصادف با بزرگداشت مقام زن و مادر است بهانه مناسبی‌ست بخشی سیره زندگی و اخلاقی حضرت را مرور کنیم. برای این منظور سراغ دکتر فروغ پارسا عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی رفتیم تا در این باره برایمان صحبت کند.
نسب حضرت فاطمه (س) پاکی و شرافت تمام عیار است
فاطمه (علیها السلام) به مثابه دخت پیامبر بزرگوار اسلام و برترین بانوی جهانیان بی گمان نقش بی بدیلی در تاریخ اسلام و تشیع داشته است. در واقع پیدایی و نهادینه شدن نظام اعتقادی و معرفتی قرآن کریم و سنّت نبوی تا حدود زیادی مرهون وجود مقدس فاطمه است که تا پای جان برای حفظ و عدم تحریف آن و مبارزه نمود. مروری بر زندگی کوتاه و پر فراز و نشیب بانوی دو عالم فاطمه (علیها السلام) و بلندی و عظمت نام بانو فاطمه پس از گذشت قرن‌های متوالی، گواهی می‌دهد که فاطمه شخصیت ویژه و منحصر بفردی نه در تاریخ تشیع نه در تاریخ اسلام که در تاریخ بشریت داشته است.
فاطمه (علیها السلام) به لحاظ شرافت نسب و اصالت خانوادگی در جایگاه والایی قرار داشتند که امروز هم این بحث در مبانی روانشناسی و شخصیت شناسی اصل پذیرفته شده‌ای است. در واقع ایشان فرزند پیامبر والا مقام اسلام هستند و کدام شرافت و مقامی قابل مقایسه با این جایگاه یعنی بنوت رسول خدا (ص) است. مادر فاطمه (علیها السلام): خدیجه بنت خویلد از خاندان اصیل و باشرافتی بودند که جایگاه بلندی در بین قریش داشتند و به علم و دانش و خیرات و صدقات برای امور مذهبی اشتهار داشتند. خدیجه شخصاً بانوی بسیار با فضیلتی بود و جایگاه مهمی در بین مردم مکه داشت. وی اموال بسیار زیادی داشت و بکار تجارت مشعول بود و افرادی را برای تجارت به سرزمین‌های مختلف می‌فرستاد و خود ایشان مدیریت این فعالیت‌های اقتصادی را به عهده داشت؛ و این ویژگی برای موقعیت زنان در عصر و جامعه بدوی عربستان قطعاً خیلی قابل توجه و اهمیت است. او نخستین بانویی است که به اسلام گرویده است و پس از پذیرش اسلام، تمامی ثروت و دارایی خود را در خدمت به اسلام و مسلمانان مصرف نمود. خدیجه در دوران جاهلیت و دوران پیش از ظهور اسلام نیز به پاکدامنی مشهور بود؛ تا جایی که از او به طاهره (پاکیزه) یاد می‌شد و او را بزرگ زنان قریش می‌نامیدند.
از همسری برای یک امام تا مادری برای دو امام
سراسر زندگانی صدیقه طاهره (علیها السلام)، مملو از مکارم اخلاق و رفتار‌های نمونه و انسانی است. سجایای اخلاقی آن بانودر زهد و تقوی و عبادت و ساده زیستی و انفاق و تحمل مشکلات، از جنبه دیگری توجه علمای اخلاق را به خود جلب کرده است. دستگیری از مستمندان و یتیمان و اسیران و در راه ماندگان.
این معنا از آیات سوره انسان استفاده می‌شود که خدای تعالی می‌فرمایند: وَ یُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلى حُبِّهِ (مِسْکِیناً وَ یَتِیماً وَ أَسِیراً) و غذاى خود را با علاقه (و نیاز) به آن و از روى محبت خدا به فقیر و یتیم و اسیر انفاق مى کنند.ساده زیستن و دوری از تجملات و کمک به نیازمندان در روایات بسیاری گزارش شده است.
امام حسن مجتبی (ع) درباره عبادت فاطمه (س)، توجه او به مردم و مقدم داشتن آنان بر خویشتن، در عالیترین ساعات راز و نیاز با پروردگار را این گونه توصیف می‌نمایند: «مادرم فاطمه را دیدم که در شب جمعه‌ای در محراب عبادت خویش ایستاده بود و تا صبحگاهان، پیوسته به رکوع و سجود می‌پرداخت؛ و شنیدم که بر مردان و زنان مؤمن دعا می‌کرد، آنان را نام می‌برد و بسیار برایشان دعا می‌نمود، اما برای خویشتن هیچ دعایی نکرد. پس به او گفتم:ای مادر، چرا برای خویش همانگونه که برای غیر، دعا می‌نمودی، دعا نکردی؟ فاطمه (علیها السلام) گفت: پسرم! اول همسایه و سپس خانه»
فاطمه (س) همسر امیرالمومنین (ع) نخستین جانشین رسول خدا و امام شیعیان است. گزارش‌های تاریخی و روایی نشان می‌دهد فاطمه (س) به عنوان دختر پیامبر (ص) مهم‌ترین شخصیت اسلام علیرغم وجود خواستگاران متعدد از بین اشراف و بزرگان ترجیح می‌دهد با علی ع که جایگاه اقتصادی مناسبی ندارد، ولی ارتباط ایمانی و اعتقادی ویژه‌ای با رسول خدا دارد ازدواج نماید. فاطمه (علیها السلام) بی تردید از همان آغاز متوجه مخاطرات پیش روی و عواقب ازدواج با علی ع بوده است. علی (ع) که در زمان رسول خدا با سخنان و تأکیدات ایشان به عنوان خلیفه رسول خدا معرفی شده بودند پس از وفات پیامبر (ص) منزوی گشتند و در خانه بسر می‌بردند. ثمره این ازدواج حسن و حسین دو امام برحق شیعه و زینب و ام کلثوم بودند.
فاطمه (علیها السلام) با آن همه فضیلت، همسری نیکو برای امیر مؤمنان بود. تا جایی که روایت شده هنگامی که علی (علیه السلام) به فاطمه (ع) می‌نگریست، غم و اندوهش زدوده می‌شد. امام علی (ع) در ذیل خطبه‌ای به فاطمه (ع) با عنوان بهترین بانوی جهانیان مباهات می‌نماید و او را از افتخارات خویش بر می‌شمرد و نیز می‌فرماید: «بخدا سوگند که او را به خشم در نیاوردم و تا هنگامی که زنده بود، او را وادار به کاری که خوشش نیاید ننمودم؛ او نیز مرا به خشم نیاورد و نافرمانی هم ننمود.»
فرزندان فاطمه (س)؛ امام حسن و امام حسین (ع) امام شیعیان بودند و در تاریخ تشییع نقش امام و رهبر را عهده دار بودند. این بدان معناست که زهرای مرضیه در مقام مادری فرزندان خود را به مثابه یک امام و الگو و مقتدا تربیت کردند. زینب و ام کلثوم علیهما السلام نیز دو زن تاریخ ساز در بین شیعیان بودند. بانو فاطمه (س) فرزندان خود را به گونه‌ای تربیت کردند که شخصیت‌های مؤثری نه تنها در زمان خودشان و در جامعه خودشان بلکه بر فراز تاریخ تأثیرگذار باشند.
شیوه‌های تربیتی بانو صرفاً محدود به محبت و صمیمیت در خانه و کاربست القاب و کلمات محبت آمیز نبوده که این شیوه در بسیاری از خانه‌ها وجود دارد. شیوه‌های تربیتی بانو مبتنی و منبعث از اصول و مبانی اسلام و آموزه‌های انسان ساز قرآن کریم بوده است. خداجویی و حق طلبی در کنار کرامت و شرافت انسان، عدالت جویی، ظلم ستیزی، فساد ستیزی در کنار اخلاق مداری برخی از مؤلفه‌های شیوه تربیتی بانو فاطمه علیها سلام هستند که ثمره و نتیجه آن شخصیت‌های بلند مرتبه‌ای مثل امام حسن و امام حسین و بانو زینب و بانو ام کلثوم علیهم السلام هستند.
فاطمه زهرا (س) خیر کثیر است
خدای تعالی به رسول گرامی خود در سوره کوثر نوید می‌دهد که در عوض زخم زبان‌های کفار، کوثر را بدو هدیه خواهد داد. بیشتر مفسران به قرینه آیه آخر سوره که ارتباط کوثر را با مقطوع النسل و بی عقب بودن طرح کرده، کوثر را فاطمه علیها سلام دانسته اند. ِانَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ، گفت: دشمن تو است که ابتر و بى عقب خواهد بودن؛ و گفتند: منقطع از همه چیزها؛ و گفتند: منقطع آمد از آنچه در حقّ تو مىاندیشد [۳]خداوند در این سوره پیامبر را صاحب کوثر (خیر و یا نسل کثیر) توصیف نموده است؛ و چنانکه مسلم است نسل پیامبر (ص) از دخترشان حضرت فاطمه (س) استمرار و گسترش یافته است. فاطمه کوثر است به خاطر آنکه همه باید دستورات و معارف و احکام دین را بوسیله او و فرزندان او فرا گیرند. فاطمه زهرا (س) خیر کثیر است، زیرا همه افراد بشر در همه سرزمین‌ها از مجرای فاطمه و فرزندان او هدایت می‌شوند. نبی مکرم اسلام (ص) فرمود: اگر همه نیکی‌ها و خوبی‌ها و ارزش‌های عالم به صورت یک شخص در آید، آن شخص فاطمه (س) است، بلکه برتر و بزرگتر است. فاطمه کوثر است، زیرا خیرات و برکات او در فردای قیامت هم نصیب محب فاطمه (س) می‌شود.
اگرچه دشمنان رسول خدا در صدد خاموش کردن نور فاطمه بودند، ولی پس از صد‌ها سال همچنان نام و یاد فاطمه در اقصی نقاط عالم طنین انداز است. روزبروز اندیشه فاطمی در حال گسترش و افزایش است. اینک پس از ۱۴ قرن علاوه بر این که سلاله فاطمه و نسل فاطمی در عالم افزایش یافته معتقدان به ایده‌های فاطمی و تشیع در جهان نیز گسترش یافته اند.
نسب حضرت فاطمه (س) پاکی و شرافت تمام عیار است
فاطمه (علیها السلام) به مثابه دخت پیامبر بزرگوار اسلام و برترین بانوی جهانیان بی گمان نقش بی بدیلی در تاریخ اسلام و تشیع داشته است. در واقع پیدایی و نهادینه شدن نظام اعتقادی و معرفتی قرآن کریم و سنّت نبوی تا حدود زیادی مرهون وجود مقدس فاطمه است که تا پای جان برای حفظ و عدم تحریف آن و مبارزه نمود. مروری بر زندگی کوتاه و پر فراز و نشیب بانوی دو عالم فاطمه (علیها السلام) و بلندی و عظمت نام بانو فاطمه پس از گذشت قرن‌های متوالی، گواهی می‌دهد که فاطمه شخصیت ویژه و منحصر بفردی نه در تاریخ تشیع نه در تاریخ اسلام که در تاریخ بشریت داشته است.
فاطمه (علیها السلام) به لحاظ شرافت نسب و اصالت خانوادگی در جایگاه والایی قرار داشتند که امروز هم این بحث در مبانی روانشناسی و شخصیت شناسی اصل پذیرفته شده‌ای است. در واقع ایشان فرزند پیامبر والا مقام اسلام هستند و کدام شرافت و مقامی قابل مقایسه با این جایگاه یعنی بنوت رسول خدا (ص) است. مادر فاطمه (علیها السلام): خدیجه بنت خویلد از خاندان اصیل و باشرافتی بودند که جایگاه بلندی در بین قریش داشتند و به علم و دانش و خیرات و صدقات برای امور مذهبی اشتهار داشتند. خدیجه شخصاً بانوی بسیار با فضیلتی بود و جایگاه مهمی در بین مردم مکه داشت. وی اموال بسیار زیادی داشت و بکار تجارت مشعول بود و افرادی را برای تجارت به سرزمین‌های مختلف می‌فرستاد و خود ایشان مدیریت این فعالیت‌های اقتصادی را به عهده داشت؛ و این ویژگی برای موقعیت زنان در عصر و جامعه بدوی عربستان قطعاً خیلی قابل توجه و اهمیت است. او نخستین بانویی است که به اسلام گرویده است و پس از پذیرش اسلام، تمامی ثروت و دارایی خود را در خدمت به اسلام و مسلمانان مصرف نمود. خدیجه در دوران جاهلیت و دوران پیش از ظهور اسلام نیز به پاکدامنی مشهور بود؛ تا جایی که از او به طاهره (پاکیزه) یاد می‌شد و او را بزرگ زنان قریش می‌نامیدند.
از همسری برای یک امام تا مادری برای دو امام
سراسر زندگانی صدیقه طاهره (علیها السلام)، مملو از مکارم اخلاق و رفتار‌های نمونه و انسانی است. سجایای اخلاقی آن بانودر زهد و تقوی و عبادت و ساده زیستی و انفاق و تحمل مشکلات، از جنبه دیگری توجه علمای اخلاق را به خود جلب کرده است. دستگیری از مستمندان و یتیمان و اسیران و در راه ماندگان.
این معنا از آیات سوره انسان استفاده می‌شود که خدای تعالی می‌فرمایند: وَ یُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلى حُبِّهِ (مِسْکِیناً وَ یَتِیماً وَ أَسِیراً) و غذاى خود را با علاقه (و نیاز) به آن و از روى محبت خدا به فقیر و یتیم و اسیر انفاق مى کنند.ساده زیستن و دوری از تجملات و کمک به نیازمندان در روایات بسیاری گزارش شده است.
امام حسن مجتبی (ع) درباره عبادت فاطمه (س)، توجه او به مردم و مقدم داشتن آنان بر خویشتن، در عالیترین ساعات راز و نیاز با پروردگار را این گونه توصیف می‌نمایند: «مادرم فاطمه را دیدم که در شب جمعه‌ای در محراب عبادت خویش ایستاده بود و تا صبحگاهان، پیوسته به رکوع و سجود می‌پرداخت؛ و شنیدم که بر مردان و زنان مؤمن دعا می‌کرد، آنان را نام می‌برد و بسیار برایشان دعا می‌نمود، اما برای خویشتن هیچ دعایی نکرد. پس به او گفتم:ای مادر، چرا برای خویش همانگونه که برای غیر، دعا می‌نمودی، دعا نکردی؟ فاطمه (علیها السلام) گفت: پسرم! اول همسایه و سپس خانه»
فاطمه (س) همسر امیرالمومنین (ع) نخستین جانشین رسول خدا و امام شیعیان است. گزارش‌های تاریخی و روایی نشان می‌دهد فاطمه (س) به عنوان دختر پیامبر (ص) مهم‌ترین شخصیت اسلام علیرغم وجود خواستگاران متعدد از بین اشراف و بزرگان ترجیح می‌دهد با علی ع که جایگاه اقتصادی مناسبی ندارد، ولی ارتباط ایمانی و اعتقادی ویژه‌ای با رسول خدا دارد ازدواج نماید. فاطمه (علیها السلام) بی تردید از همان آغاز متوجه مخاطرات پیش روی و عواقب ازدواج با علی ع بوده است. علی (ع) که در زمان رسول خدا با سخنان و تأکیدات ایشان به عنوان خلیفه رسول خدا معرفی شده بودند پس از وفات پیامبر (ص) منزوی گشتند و در خانه بسر می‌بردند. ثمره این ازدواج حسن و حسین دو امام برحق شیعه و زینب و ام کلثوم بودند.
فاطمه (علیها السلام) با آن همه فضیلت، همسری نیکو برای امیر مؤمنان بود. تا جایی که روایت شده هنگامی که علی (علیه السلام) به فاطمه (ع) می‌نگریست، غم و اندوهش زدوده می‌شد. امام علی (ع) در ذیل خطبه‌ای به فاطمه (ع) با عنوان بهترین بانوی جهانیان مباهات می‌نماید و او را از افتخارات خویش بر می‌شمرد و نیز می‌فرماید: «بخدا سوگند که او را به خشم در نیاوردم و تا هنگامی که زنده بود، او را وادار به کاری که خوشش نیاید ننمودم؛ او نیز مرا به خشم نیاورد و نافرمانی هم ننمود.»
فرزندان فاطمه (س)؛ امام حسن و امام حسین (ع) امام شیعیان بودند و در تاریخ تشییع نقش امام و رهبر را عهده دار بودند. این بدان معناست که زهرای مرضیه در مقام مادری فرزندان خود را به مثابه یک امام و الگو و مقتدا تربیت کردند. زینب و ام کلثوم علیهما السلام نیز دو زن تاریخ ساز در بین شیعیان بودند. بانو فاطمه (س) فرزندان خود را به گونه‌ای تربیت کردند که شخصیت‌های مؤثری نه تنها در زمان خودشان و در جامعه خودشان بلکه بر فراز تاریخ تأثیرگذار باشند.
شیوه‌های تربیتی بانو صرفاً محدود به محبت و صمیمیت در خانه و کاربست القاب و کلمات محبت آمیز نبوده که این شیوه در بسیاری از خانه‌ها وجود دارد. شیوه‌های تربیتی بانو مبتنی و منبعث از اصول و مبانی اسلام و آموزه‌های انسان ساز قرآن کریم بوده است. خداجویی و حق طلبی در کنار کرامت و شرافت انسان، عدالت جویی، ظلم ستیزی، فساد ستیزی در کنار اخلاق مداری برخی از مؤلفه‌های شیوه تربیتی بانو فاطمه علیها سلام هستند که ثمره و نتیجه آن شخصیت‌های بلند مرتبه‌ای مثل امام حسن و امام حسین و بانو زینب و بانو ام کلثوم علیهم السلام هستند.
فاطمه زهرا (س) خیر کثیر است
خدای تعالی به رسول گرامی خود در سوره کوثر نوید می‌دهد که در عوض زخم زبان‌های کفار، کوثر را بدو هدیه خواهد داد. بیشتر مفسران به قرینه آیه آخر سوره که ارتباط کوثر را با مقطوع النسل و بی عقب بودن طرح کرده، کوثر را فاطمه علیها سلام دانسته اند. ِانَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَرُ، گفت: دشمن تو است که ابتر و بى عقب خواهد بودن؛ و گفتند: منقطع از همه چیزها؛ و گفتند: منقطع آمد از آنچه در حقّ تو مىاندیشد [۳]خداوند در این سوره پیامبر را صاحب کوثر (خیر و یا نسل کثیر) توصیف نموده است؛ و چنانکه مسلم است نسل پیامبر (ص) از دخترشان حضرت فاطمه (س) استمرار و گسترش یافته است. فاطمه کوثر است به خاطر آنکه همه باید دستورات و معارف و احکام دین را بوسیله او و فرزندان او فرا گیرند. فاطمه زهرا (س) خیر کثیر است، زیرا همه افراد بشر در همه سرزمین‌ها از مجرای فاطمه و فرزندان او هدایت می‌شوند. نبی مکرم اسلام (ص) فرمود: اگر همه نیکی‌ها و خوبی‌ها و ارزش‌های عالم به صورت یک شخص در آید، آن شخص فاطمه (س) است، بلکه برتر و بزرگتر است. فاطمه کوثر است، زیرا خیرات و برکات او در فردای قیامت هم نصیب محب فاطمه (س) می‌شود.
اگرچه دشمنان رسول خدا در صدد خاموش کردن نور فاطمه بودند، ولی پس از صد‌ها سال همچنان نام و یاد فاطمه در اقصی نقاط عالم طنین انداز است. روزبروز اندیشه فاطمی در حال گسترش و افزایش است. اینک پس از ۱۴ قرن علاوه بر این که سلاله فاطمه و نسل فاطمی در عالم افزایش یافته معتقدان به ایده‌های فاطمی و تشیع در جهان نیز گسترش یافته اند.
