ابو یقظان عماربن یاسر عنسى از تبار عبار مذحج یمن و حلیف و هم‏پیمان قبیله بنى مخزوم مکه بود و در حدود 57 سال قبل از هجرت پیامبر در قبیله بنى مخزوم به دنیا آمد. پدرش یاسر و مادرش سمیه از مسلمانان پیشگام و اولین شهیدان اسلام بودند.

عمار در حدود 48 سالگى در نخستین سال‏هاى بعثت و به هنگام اقامت رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم در خانه ارقم اسلام آورد و در این راه تمام آزارها و شکنجه‏ها را به جان خرید.
به‏علت این‏که از مهاجران یمنى محسوب مى‏شد و در مکه طرفدار و پایگاه اجتماعى نداشت از مستضعفان به شمار مى‏آمد.
مشرکان بت‏پرست مکى، مستضعفان ساکن مکه هم‏چون عمار، بلال و صهیب را به‏دلیل مسلمان‏شدن شکنجه مى‏کردند و گاهى آنان را برهنه کرده، در برابر تابش آفتاب سوزان حجاز روى ریگ‏هاى داغ مى‏خواباندند و کتک مى‏زدند؛ گاهى زره فولادین بر بدن آنان مى‏پوشاندند و آن‏ها را در هنگام ظهر در برابر تابش آفتاب قرار مى‏دادند و گاهى‏نیز تخته سنگى بزرگ روى سینه آن‏ها مى‏نهادند تا از این طریق آنان را وادار سازند از آیین محمد صلى الله علیه و آله و سلم دست بکشند.
عمار در اثر این شکنجه‏ها به همراه گروهى از مسلمانان به حبشه هجرت کرد و اندکى بعد، پس از آرامش نسبى مکه، به این شهر برگشت و آنگاه به مدینه هجرت نمود.
رسول خدا بین او و حذیفه‏بن یمان پیمان برادرى استوار ساخت. عمار در ساخت مسجد النبى حضور فعال داشت. وقتى با توهین عثمان مواجه شد، پیامبر خدا در شأن او، این خبر غیبى را فرمود: «انک من اهل الجنه، تقتلک الفئة الباغیة.» (تو از اهل بهشت هستى. ستم‏پیشگان تو را خواهند کشت.)
او در نبردهاى بدر، احد و جنگ‏هاى دیگر و نیز بیعت رضوان همراه رسول خدا حضور یافت و در همه این نبردها از پیشگامان لشگر اسلام بود.
پس از رحلت پیامبر، عمار در کنار سلمان، ابوذر و مقداد از اعضاى اصلى هسته‏ى مرکزى تشیع، حضورى فعال داشت.
وى از مخالفان و معترضان به ماجراى سقیفه بود و در مواقع مختلف از امام على علیه السلام دفاع کرد. براى دفاع از اسلام در جنگ یمامه در سال 12 قمرى شرکت جست و گوش خود را از دست داد. عمار مدتى از سوى عمر والى شهر کوفه بود.
در هنگام خلافت عثمان، عمار از مخالفان مشهور حکومت بود و در این راه براى بار دیگر به مقام جانبازى در راه خدا نایل آمد. نقل است که وقتى عثمان با سخنان منطقى عمار و انتقاد صریح او از چپاول ثروت مسلمانان از ناحیه حکومت، مواجه شد، وى را به‏شدت مورد ضرب و جرح قرار داد و لگدهاى او بر شکم عمار باعث شد عمار به بیمارى فتق مبتلا شود.
پس از قتل عثمان، عمار از دعوت‏کنندگان مردم به بیعت با امام على علیه السلام و از نخستین بیعت‏کنندگان با آن امام بود. از آن پس در همه صحنه‏ها یار مخلص و مشاور امین امیر مؤمنان بود و در جنگ‏هاى جمل و صفین نیز شمشیر زد تا این‏که در سال 37 هجرى در 94 سالگى به ضرب شمشیر سپاه ستمگر معاویه، در جنگ صفین به فیض شهادت نایل آمد و خبر غیبى پیامبر خدا تحقق یافت.
مرگ عمار امیرالمؤمنین را سخت ناراحت کرد و در کنار پیکر بى‏جان او فرمود: رحم الله عماراً یوم ولد و یوم قتل... یبعث حیاً. آنگاه بر پیکر وى نماز خواند و بدنش را در منطقه صفین به خاک سپرد.