متوسلیان در مبارزات انقلاب اسلامی در سال 1357 نقشی فعال داشت و در پاکسازی شهرهای کردستان از وجود ضد انقلاب بسیار چشمگیر عمل کرد. او در سال 1360 تیپ 27 محمد رسول الله (ص) در قرارگاه کربلا را تشکیل داد که در عملیات‌های فتح‌المبین و بیت‌المقدس حضوری مؤثر داشت.

در سال 1361 با حمله نیروهای اسرائیلی به لبنان، احمد و همرزمانش برای کمک به مردم سوریه و لبنان به آن کشور عزیمت کردند، ولی در چهاردهم تیرماه همان سال با وجود داشتن مصونیت دیپلماتیک، توسط شبه نظامیان مارونی دستگیر شدند و هیچ‌گاه به ایران بازنگشتند. در این آدم ربایی سردار احمد متوسلیان وابسته نظامی سفارت ایران در بیروت، سید محسن موسوی کاردار سفارت ایران در بیروت، تقی رستگار مقدم کارمند سفارت ایران و کاظم اخوان عکاس خبرگزاری جمهوری اسلامی به اسارت درآمدند.

دقایقی بعد از ربوده شدن احمد متوسلیان و همراهانش، رادیو اسرائیل اعلام می‌کند: ژنرال احمد متوسلیان، طراح عملیات فتح المبین و بیت المقدس، در پست بازرسی «برباره» به اسارت گرفته شد. حالا با گذشت 35 سال از این واقعه هنوز اطلاعی از زنده بودن یا شهادت آنان به طور کامل در دسترس نیست.

به مناسبت زادروز حاج احمد متوسلیان، مروری بر کتاب‌هایی داریم که درباره این چهره جاویدالاثر نوشته شده است. در بعضی از آنان، خاطرات حاج احمد بیان شده و در بعضی دیگر ضمن بیان خاطرات، به سرنوشت این فرمانده دفاع مقدس پرداخته شده است.

روایتی متفاوت از سرنوشت «حاج احمد» به زبان شهید سلیمانی

کتاب «راز احمد» نوشته حمید داودآبادی، به نوعی جدیدترین کتاب درباره حاج احمد متوسلیان است که با انتشار آن موج خبری بزرگی در جامعه به راه افتاد. این کتاب سرنوشت حاج احمد متوسلیان و روایتی متفاوت و کامل از سفر بی بازگشت سردار جاویدالاثر حاج احمد متوسلیان از خرمشهر تا بیروت است. 

داودآبادی که پیش از این کتاب‌هایی نظیر «کمین جولای 82» و «سی و هفت سال» را درباره حاج احمد متوسلیان نوشته است، در کتاب جدید خود روایتی متفاوت از این چهره جاویدالاثر را ارائه کرده است. 

این نویسنده پیشکسوت دفاع مقدس درباره این کتاب می‌گوید: «کتاب راز احمد به عبارتی روایت خودم از حاج احمد متوسلیان است که حضور او از خرمشهر تا لبنان را در برمی‌گیرد. این کتاب خاتمه‌ای بر روایت‌های متعدد بود که در این سال‌ها درباره حاج احمد متوسلیان بیان شده است. کتاب «راز احمد» 450 صفحه تحقیقات من و 250 صفحه نیز مستنداتی است که در این زمینه جمع‌آوری کردم. من 35 سال است که روی پرونده حاج احمد متوسلیان و همراهانش کار می‌کنم. برای پیگیری‌ها بیشتر به لبنان و سوریه رفتم و پس از مصاحبه و بررسی‌های میدانی لازم برای کسب اطلاعات به ایران بازگشتم. از سوی دیگر برای دستیابی به اطلاعات بیشتر از مسئولانی که در این زمینه منابع موثق و اطلاعات کامل داشتند. 

یکی از بخش‌های مهم در کتاب «راز احمد»، روایت گفته‌های شهید سلیمانی در مورد احمد متوسلیان است. نویسنده کتاب «راز احمد» این موضوع را این‌چنین شرح می‌دهد: وقتی در سال 97 و پس از تلاش‌های مستمر برای دیدار و گفت‌وگو با برخی مسئولان رده بالا در مورد آخرین خبرهای موثق از حاج احمد متوسلیان ملاقات داشتم به نکاتی مهم دست یافتم دیدار من با سردار محسن رضایی و سپهبد شهید قاسم سلیمانی نتایج قابل توجهی را در اختیار من گذاشت. جذاب‌ترین بخش کتاب «راز احمد» متعلق به بخش آخر کتاب است زمانی که با سپهبد شهید قاسم سلیمانی دیدار داشتم و حقایق مهمی را از زبان او شنیدم.

ماجرای فرمانده‌ای که به جزئیات هم توجه داشت

کتاب «کاک احمد» خاطراتی از شهید جاویدالاثر، حاج احمد متوسلیان است که توسط علی پاک در انتشارات کتاب مسافر به چاپ رسیده است. این کتاب در دو بخش تنظیم شده است. بخش اول، خاطرات حاج احمد به روایت دیگران است؛ در این بخش خانواده و دوستانی که با او در جبهه‌ها حضور داشته‌اند به نقل خاطراتی از این چهره جاویدالاثر می‌پردازند.

بخش دوم کتاب اختصاص به زندگی‌نامه حاج احمد متوسلیان دارد، در این بخش، داستان زندگی او در کودکی و دوران قبل از انقلاب روایت شده و همچنین به اتفاقات بعد از انقلاب و دوران دفاع مقدس پرداخته شده است. 

در بخشی از این کتاب درباره رفتار و منش حاج احمد متوسلیان می‌خوانیم: 

«با حاج احمد داشتیم از منطقه برمی‌گشتیم. سر راه، رزمنده‌ای برایمان دست بلند کرد. حاجی اشاره کرد، راننده ماشین را نگه دارد. ماشین که ایستاد، حاجی پیاده شد. رزمنده را سوار کرد جلو و خودش رفت نشست عقب! رفتیم به یکی از مقرهای بالای کوه که آب نداشت. بچه‌ها برای یک گالن 20 لیتری باید کلی راه می‌آمدند پائین و بعد هم با کلی زحمت دوباره برمی‌گشتند. راه هم نسبتاً طولانی بود، تقریباً 3 ساعت. تا رسیدیم، یکی از بچه‌ها برایمان شربت آورد. همه برداشتیم الّا حاجی. در برابر اصرار بچه‌ها، گفت: ما دوباره می‌رویم پایین و هر چقدر خواستیم می‌توانیم آب بخوریم؛ اما اینجا اوضاع فرق می‌کند. شما برای ذخیره این آب زحمت زیادی کشیده‌اید!»

 100 عکس دیده نشده از احمد متوسلیان در «کاک احمد»

انتشارات یا زهرا در سال 1394 کتاب عکسی با عنوان «کاک احمد» روانه بازار نشر کرد؛ این کتاب در قالب مجموعه «کتاب عکس» منتشر شده و تلاش دارد با ارائه تصاویری کمتر منتشر شده از شهدا و فرماندهان جنگ، جوانان را بیش از پیش با آنها آشنا کند.

در کتاب عکس «کاک احمد»، به همت محمدعلی صمدی و علی اکبری مزدآبادی بیش از 100 عکس از احمد متوسلیان ارائه شده است. در کنار تصاویر، زیرنویس‌هایی به زبان‌های انگلیسی و فارسی نیز برای گویاسازی عکس‌ها استفاده شده است. هم‌چنین در پشت جلد این کتاب، دست‌خطی از محمد متوسلیان، برادر جاویدالاثر حاج احمد متوسلیان درج شده است.

فیلم‌نامه‌ سریالی که قرار بود ساخته شود اما نشد!

کتاب «وقتی کوه گم شد» براساس زندگی‌ سردار بی‌نشان حاج احمد متوسلیان به قلم بهزاد بهزادپور نوشته شده است. این کتاب در حقیقت برشی از یک فیلمنامه‌ بلند جهت تولید مجموعه‌ای تلویزیونی است که بهزادپور آن را در 478 صفحه به رشته تحریر درآورده و توسط نشر27 بعثت چاپ و منتشر شده است.

گلعلی بابایی در رابطه با این کتاب می‌گوید: «در حدود سال 1376 بحث ساخت سریال حاج احمد نیز مطرح شد. برای این کار بهزاد بهزادپور کاندید بود. با این توضیح بهزادپور شروع به آنالیز کتاب کرد. نتیجه تلاش‌های وی فیلمنامه یک سریال تقریباً 25 قسمتی با عنوان «وقتی کوه گم شد» شد که هیچ‌گاه به مرحله ساخت نرسید. متولی این سریال شبکه دو سیما و کنگره شهدای تهران بود، اما چون سریال مورد نظر ساخته نشد، فیلمنامه «وقتی کوه گم شد» به همان صورت سناریو باقی ماند؛ در صورتی که می‌توان گفت آن اثر یک رمان است که دیالوگ دارد.»

«در هاله‌ای از غبار»، گفت‌وگویی صریح با نزدیکان احمد متوسلیان

کتاب‌های «بیست و هفت در 27»، سرگذشت‌نامه 27 فرمانده لشکر 27 محمد رسول الله را روایت می‌کند. کتاب «در هاله‌ای از غبار» سرگذشت‌نامه‌ سردار بی‌نشان حاج احمد متوسلیان، اولین جلد از این مجموعه است که توسط نشر صاعقه منتشر شده است. 

گلعلی بابایی، نویسنده پیشکسوت دفاع مقدس، نویسنده این کتاب راوی محور است که آن را در 22 فصل به رشته تحریر درآورده است. زندگی متوسلیان در این اثر از دوران کودکی تا زمان اسارتش در چهاردهم تیرماه سال 1361 دنبال می‌شود. در نگارش این اثر تلاش شده با راویانی صحبت شود که تاکنون کمتر از حاج احمد متوسلیان سخن گفته‌اند. از جمله این افراد می‌توان به منصور کوچک محسنی، صیف الله منتظری و محسن رفیق‌دوست و برخی از اعضای خانواده وی اشاره کرد.

علاوه بر این، 47 صفحه مصور در انتهای کتاب گنجانده شده که شامل 80 عکس با شرح تصاویر است. این تصاویر به مخاطب کمک می‌کند تا درک بهتری نسبت به موضوعات مطرح شده در کتاب داشته باشد.

قصه‌ها‌یی شنیده‌نشده از قهرمان پاوه

مجموعه 28 جلدی «قصه فرماندهان»، سرگذشت‌هایی داستان‌گونه از زندگی فرماندهان شهید هشت سال دفاع مقدس را روایت می‌کند که به همت انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده است. در جلد نهم از این مجموعه که به قلم حسین نیری نوشته شده است، زندگی فرمانده و دیپلمات شهید کشورمان، شهید احمد متوسلیان مورد بررسی قرار گرفته است.

اطلاعات این کتاب از مصاحبه با همرزمان، خانواده‌ها و دوستان این شهدای گرانقدر گردآوری شده و نیری تلاش کرده اطلاعاتی شنیده‌ نشده از شهید متوسلیان را در اختیار مخاطب قرار دهد. 

در فصل اول کتاب درباره کودکی، نوجوانی و دوره دانش‌آموزی حاج احمد صحبت شده است و در فصول بعدی سراغ ابعاد مختلف فرماندهی ایشان رفته است. از 13 فصل داستانی کتاب، عناوین 4 فصل از آن با عنوان «فرمانده» شروع می‌شود؛ «فرمانده بسیجی‌ها»، «فرمانده جدید»، «فرمانده من حاج احمد است» و «فرمانده درمانده» از فصول این کتاب است.

برخورد متواضعانه احمد متوسلیان با نیروهای بسیجی تحت فرماندهی‌اش، ماجرای به دام انداختن نیروهای کومله و ... از جمله موضوعات مهمی است که در این کتاب مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.  

دفاعیه‌ای که سرشار از ذکاوت است!

علی اکبری مزدآبادی خاطراتی از حاج احمد متوسلیان را در کتابی با عنوان «می‌خواهم با تو باشم» که پنجمین جلد از مجموعه «یاران ناب» است گردآوری کرده است. این کتاب به کوشش انتشارات یا زهرا در تابستان 1395 روانه بازار نشر شده است. 

در بخشی از این کتاب،  بیانات رهبر معظم انقلاب درباره این چهره جاویدالاثر آورده شده است. مقام معظم رهبری درباره احمد متوسلیان می‌فرمایند: «همین سردار عالی مقام، جاوید نشان، آقای حاج احمد متوسلیان، که من از نزدیک این مرد برجسته را می‌شناختم و کار او، روحیه او و تلاش او را دیده‌ام و او یکی از برجستگان دفاع مقدس بود. به نظر من، به خصوص شما جوان‌های عزیز، شرح حال این برجستگان را که خیلی درس‌ها به ما می‌آموزد، بخوانید. خصوصاً در آن بخشی که مربوط به عملیات این سردار عزیز هست؛ چه در غرب، چه در فتح المبین، چه در بیت المقدس.» 

در بخش دیگری از این کتاب، خاطراتی از همرزمان حاج احمد آورده شده است. هم‌چنین متن دفاعیه از ایشان را می‌خوانیم که مربوط به 15 شهریورماه سال 1357 است: ماجرا از این قرار است که در ساعت 14 روز چهارشنبه پانزدهم شهریورماه سال 1357، احمد متوسلیان حین تکثیر دو برگ اعلامیه ضدرژیم، توسط مأمورین اکیپ گشتی دایره اطلاعات شهربانی لرستان دستگیر و بلافاصله مورد بازجویی قرار گرفت. دفاعیه‌ای که احمد متوسلیان در این بازجویی ارائه می‌‌دهد، شامل مفاهیم ارزشمندی در حوزه نگرش عقیدتی و باورهای آرمانی او همراه با ذکاوت وی در گمراه ساختن قضات نظامی رژیم براساس اصل مکتب تقیه است. 

روایتی شنیده نشده از راه‌اندازی تیپ 27 از زبان احمد متوسلیان

کتاب «احمد متوسلیان هستم» مجموعه مصاحبه‌ها و سخنرانی‌های حاج احمد متوسلیان، فرمانده تیپ 27 محمد رسول‌الله (ص) است که در قالب یک کتاب به قلم محمدجواد شادانلو گردآوری شده و توسط نشر نارگل به چاپ رسیده است. 

این کتاب در 20 فصل تنظیم شده و در هر فصل به یکی از سخنرانی‌ها یا مصاحبه‌های احمد متوسلیان پرداخته شده است. سخنرانی در دومین سمینار فرماندهان سپاه، جلسه با محسن رضایی برای راه‌اندازی تیپ 27 محمد رسول الله و ... از جمله موضوعات مهمی است که در این کتاب گردآوری شده است.  یکی از بخش‌های خواندنی این کتاب، سخنرانی سال 1359 حاج احمد در مسجد جامع شهر پاوه است که بخشی از آن در فیلم «ایستاده در غبار» مورد استفاده قرار گرفت. 

طولانی‌ترین گروگان‌گیری تاریخ به روایت «سی و هفت سال»

در گرمای ظهر روز یکشنبه 13 تیر 1361 (4 جولای 1982 میلادی) اتومبیل سفارت جمهوری اسلامی ایران در بیروت، در پست بازرسی برباره در شمال بیروت متوقف شد. داخل ماشین 4 ایرانی حضور داشتند که یکی از آنها حاج احمد متوسلیان، فرمانده تیپ 27 محمد رسول‌الله بود. او از طرف شورای عالی دفاع به فرماندهی قوای محمد رسول‌الله انتخاب و همراه با گروهی 1000 نفر نیروی رزمنده، به سوریه و لبنان اعزام شده بود.

کتاب «سی و هفت سال» نوشته حمید داوودآبادی نگاهی به طولانی‌ترین گروگان‌گیری این گروه 4 نفره در قرن اخیر دارد. این مجموعه، چکیده حدود 25 سال تحقیقات شخصی یک رزمنده، خبرنگار، پژوهشگر و نویسنده در ایران و لبنان است. 

تاریخچه‌ای از شکل‌گیری لشکر 27 و فرمانده‌ای که غایب شد

کتاب «همپای صاعقه» نوشته حسین بهزاد و گلعلی بابایی، کارنامه‌ای تاریخی و مستند از شکل‌گیری لشکر 27 محمد رسول الله (ص) است و روایتی از مقطع زمانی 6 ماهه از جنگ تحمیلی، یعنی از ابتدای دی ماه 1360 تا اواخر تیرماه سال 1361 را بازگو می‌کند. موضوع اصلی این کتاب شرح مستند مراحل آغازین تأسیس تیپ نظامی محمد رسول الله است و نقش این تیپ را در دو عملیات بزرگ فتح‌المبین، بیت‌المقدس و لبنان بیان می‌کند. 

نویسندگان کتاب که خود از رزمندگان لشگر بیست و هفتم محمد رسول الله (ص) بوده‌اند، از زبان و بیان فرماندهان مفقود و شهید این تیپ به روایتگری قصه جنگ پرداخته‌اند که یکی از بخش‌های مهم کتاب بازروایی دوران فرماندهی جاویدالاثر حاج احمد متوسلیان است. 

مکالمات رودرروی فرماندهان، متن مکالمه شهید همت با حاج احمد متوسلیان، متن مذاکرات و تماس‌های مخابراتی و بی سیمی، این کتاب را جذاب و خواندنی کرده است.