طرح شفافیت آرای نمایندگان مجلس که یکی از نخستین دستور کارهای مجلس یازدهم بود حالا به جریان افتاده و امروز اعضای کمیسیون آیین‌نامه داخلی مجلس کلیات طرح شفافیت را به تصویب رساندند.
شهدای ایران: طرح شفافیت آرای نمایندگان مجلس که در مجلس قبل بی نتیجه مانده بود حالا در مجلس یازدهم به جریان افتاده و امروز اعضای کمیسیون آیین‌نامه داخلی مجلس کلیات طرح شفافیت را به تصویب رساندند.
جزئیات این طرح حالا برای بررسی بیشتر به مرکز پژوهش های مجلس ارجاع شده تا پس از بررسی‌های دقیق کارشناسی برای برررسی و تصویب به صحن کمیسیون ارائه شود.
براساس این گزارش، طرح شفافیت آرای نمایندگان روز 13 خرداد ماه در مجلس اعلام وصول شد. طراحان این طرح در دلایل تدوین آن تاکید دارند: با توجه به مطالبه عمومی مردم و تعهد اکثر نمایندگان مجلس یازدهم به مردم برای پیگیری موضوع و به دلیل نقش مهم شفافیت در مبارزه با فساد و ویژه خواری و نظر به اینکه پیش از استفاده از سیستم الکترونیکی، آرای نمایندگان در جلسات علنی شفاف بوده است این طرح تقدیم مجلس می‌شود.
این طرح شامل یک ماده واحده و چند تبصره است که در ذیل می‌آید:
ماده واحده:
تغییرات ذیل در متن قانون آیین نامه داخلی مجلس شورای اسلامی اعمال می‌شود:
۱- تبصره ذیل در ماده ۵، اضافه می‌شود:
تبصره ۳- نماینده رسانه ملی با رعایت شرایط مندرج در این ماده اجازه حضور و تهیه گزارش از جلسات کمیسیون‌های مجلس را خواهد داشت.
۲- در ماده ۶۴، پس از عبارت "به اطلاع نمایندگان" کلمه "و مردم" اضافه می‌شود.
۳- در ماده ۱۱۹، تبصره ذیل اضافه می‌شود:
تبصره: هیئت رییسه مجلس موظف است در پایان هر جلسه علنی مجلس شورای اسلامی آرای هریک از نمایندگان را به جز مصادیق بند ۳ ماده ۱۱۸ به تفکیک موافق، مخالف، ممتنع و عدم مشارکت در سامانه اطلاع رسانی مجلس شورای اسلامی بطور شفاف اعلام کند به نحوی که مشاهده و داده پردازی آن برای آحاد ملت امکان پذیر باشد.
گزارش حضور، غیاب، تاخیر و نیز ماموریت‌های داخلی و خارجی تمام نمایندگان نیز باید هرماه توسط هیئت رییسه مجلس به طور شفاف در سامانه مذکور اطلاع رسانی شود.
۴- در ماده ۱۲۰ عبارت «هر یک از روش‌های دیگر اخذ رای» جایگزین عبارت «استفاده از دستگاه الکترونیکی یا قیام و قعود» می‌گردد.
۵- بند ۳ در ماده ۱۲۲ حذف می‌شود.
۶- تبصره ذیل در ماده ۱۲۲ اضافه می‌شود:
تبصره: در مواردی که حداقل پانزده نفر از نمایندگان درخواست رأی‌گیری مخفی با ورقه دهند، ابتدا بدون بحث نسبت به درخواست رای گیری می‌شود و در صورت تصویب، در اصل موضوع مورد درخواست رأی‌گیری مخفی با ورقه انجام خواهد شد.
* طرح شفافیت آراء نمایندگان در مجلس دهم چگونه بود؟
سابقه تدوین طرح شفافیت آرا نمایندگان به مجلس دهم باز می‌گردد اما این طرح در مجلس دهم به نتیجه نرسید. براساس تبصره نخست طرح مجلس دهم قرار بود در تمامی مواردی که به موجـب ایـن قانون رأی گیری به عمل می‌آید جهـت اطلاع مردم، اسامی نمایندگان موافق، مخالف و ممتنع منتشـر شود. بدین منظور علاوه بر درج اسامی در مشـروح مذاکرات، هیات رئیسـه موظف است نسبت به ایجاد سامانه الکترونیکـی بـه طـوری کـه قابلیـت دسترسی به آن برای آحاد ملت فراهم باشد، اقدام نماید.
تبصره دیگر این طرح نیز ناظر به این بود که در موارد استثنائی با تقاضای پانزده نفر از نمایندگان مجلس و با رأی موافق اکثریت مطلق حاضران، رأی گیری بـه صـورت مخفی انجام می‌گیرد.
این طرح در مجلس دهم با رد فوریت مواجه شد و چون مجلس سال پایانی عمر خود را سپری می‌کرد به صورت عادی امکان بررسی و تصویب آن وجود نداست. بعد از آن بود که مجلس دهمی‌ها با یک فوریت طرح دیگری موافقت کردند که در واقع به این معنا بود که به شرط شفافیت آرای تمام نهادهای تصمیم‌گیر، حاضرند شدند نخستین گام را در روشن شدن آرای خود بردارند.
* شفافیت مشروط آرای نمایندگان
طرح دوم مجلس برای شفافیت آرای نمایندگان می‌گفت: تمامی شوراها، مجامع و نهادهای موثر در فرآیند قانون‌گذاری و نهادهای تصمیم‌گیرنده که صلاحیت سیاست‌گذاری یا وضع قانون و مقررات دارند از جمله مجلس شورای اسلامی، هیات وزیران، مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای عالی فضای مجازی، شوراهای شهر و روستا، خبرگان رهبری و شورای نگهبان موظف به علنی سازی رای اعضا و انتشار آن و همچنین علنی‌سازی مذاکرات در درگاه اینترنتی خود هستند.
این طرح در واقع بعد از آن از سوی جمعی از نمایندگان مجلس طراحی شد که رای مخالف به فوریت «طرح شفافیت آرای نمایندگان مجلس» با واکنش‌های بسیاری از سوی مردم و ناظران سیاسی و اجتماعی مواجه شد.
* پاسخ به یک مطالبه مردمی
شفافیت آرای نمایندگان یکی از مطالبات کلیدی مردم از نمایندگان است چرا که زمینه بسیاری از مفاسد را از این می‌برد. از یک سال هم قبل پویش «شفافیت آرای نمایندگان» در «فارس من» با ده‌ها هزار امضا کلید خورد که آینه‌ای از این مطالبه بود اما در مجلس قبل شکست خورد و حالا همچنان این مطالبه از مجلس جدید وجود دارد.
بعد از تشکیل مجلس یازدهم هم کمپین دیگری در فارس من هم از نمایندگان تازه می‌خواست موضوع شفافیت را در اولویت کاری قرار دهند. در این مطالبه آمده است: «تنها راه نظارت مردمی بر نمایندگان فقط شفافیت است. اولین برنامه مجلس جدید باید اجرای طرح شفافیت آراء، اموال، هدایا، و توصیه‌نامه‌های نمایندگان باشد بر روی سامانه‌ای با داشتن قابلیت جستجو.» این کمپین هم با صدها امضا از نمایندگان مردم می‌خواهد به احترام خون شهدا هم که شده، موضوع شفافیت را قانونی کنند.
* چه تغییراتی در آیین نامه ایجاد می‌شود؟
در قانون آیین نامه داخلی مجلس؛ ماده ۶۴ می‌گوید: گزارش عملکرد کمیسیون ها باید هر ماه یکبار به هیئت رئیسه مجلس داده شود تا به نحو مقتضی به اطلاع نمایندگان برسد؛ در صورت تصویب طرح فعلی الزام ارائه گزارش عملکرد به مردم نیز به این ماده اضافه خواهد شد.
همچنین ماده ۱۲۰ آیین نامه داخلی مجلس می‌گوید: در مورد ذیل أخذ رأی علنی با ورقه خواهد بود:
هرگاه حداقل 10 نفر از نمایندگان به جای استفاده از دستگاه الکترونیکی و یا قیام و قعود رأی علنی با ورقه را تقاضا نمایند. ابتدائاً بدون بحث نسبت به درخواست، رأی گیری به‌عمل می آید و درصورت تصویب درخواست، اصل موضوع با ورقه و به‌طور علنی به رأی گذاشته می شود. در صورت تصویب نهایی طرح نمایندگان در این ماده هم در ماده ۱۲۰ عبارت «هر یک از روش‌های دیگر اخذ رای» جایگزین عبارت «استفاده از دستگاه الکترونیکی یا قیام و قعود» می‌شود.
در همین حال طرح فعلی نمایندگان بند 3 ماده 122 آیین نامه را حذف می‌کند. این بند رأی اعتماد و عدم اعتماد به وزیران و هیأت وزیران و رأی عدم کفایت به رئیس‌جمهور را از مواردی می‌داند که أخذ رأی مخفی با ورقه برای آنها الزامی است.
