شهدای ایران: در این سه ماهی که کرونا مهمان ناخوانده کشورمان شده، پرستاران و پزشکان بیمارستان‌های کرونایی کم سختی نکشیدند. سه ماه نفس‌گیر که پنجه در پنجه این ویروس عالم گیر انداختند و  آنقدر سختی کشیده‌اند که شب قدر را به دلشان وعده بدهند برای آنکه دلی سبک کنند. تصمیم گرفتیم  یکی از  شب‌های قدر را کنار آنها و بیمارانی سحر کنیم که در تخت بیمارستان، شب را به صبح گره می‌زنند و دستشان از همه جا کوتاه است.

  

 سیر نزولی آمار مبتلایان به کرونا در پایتخت، پرونده روزهای بحرانی بسیاری از بیمارستان‌های تهران را فعلا مختومه کرده اما اوضاع در بیمارستان شهدای گمنام کمی متفاوت است. از اوایل اسفند این بیمارستان به  پذیرش مبتلایان به کرونا در تهران اختصاص پیدا کرد و حالا با عادی شدن شرایط ، هنوز هم تمرکز این مرکز درمانی بر پذیرش بیماران کرونایی است. اینطور است که می توان گفت روزهای سخت پرستاران و پزشکان بیمارستان شهدای گمنام تهران هنوز به پایان نرسیده است و این موضوع بهانه ای شد برای حضور در این بیمارستان.

 کرونا عادی شده اما هنوز هم ترسناک است. آنقدر که خانواده نگران شوند از رفتنمان به قرنطینه بیماران کرونایی؛ هنوز آنقدر ترسناک هست که همسران جوان فیلمبردار و عکاس تا حیاط بیمارستان بیایند برای آنکه شب قدر را رو به پنجره اتاق بیماران کرونایی صبح کنند و در چند قدمی قرنطینه، دعای خیر را بدرقه راه شریک زندگی شان که قرار است غربت پرستاران و بیماران را به تصویر بکشد.

قرار ما اتاق سوپروایزر بیمارستان است. در حال آماده شدن و پوشیدن تجهیزات هستیم که «ابوالقاسم روشنایی» توضیحاتی را در خصوص بخش‌های بستری می‌دهد و دست ما را باز می گذارد برای انتخاب بخشی که قرار است در آن شب قدر را سحر کنیم: «در حال حاضر ما فقط بیماران کرونایی را پذیرش می‌کنیم و  بیماران در سه بخش داخلی، سی سی یو و آی سی یو بستری هستند و تعدادشان حدودا به 70 بیمار می رسد. بیمارانی که در بخش داخلی بستری هستند حال عمومی بهتری دارند، در بخش سی سی یو بیماران بدحال و در بخش آی سی یو بیماران بسیار بدحال بستری هستند که با کمک دستگاه‌های تنفسی نفس می کشند» همراهی با بیماران و کادر درمان در شب قدر را از بخش داخلی شروع می‌کنیم.

 ***بخش داخلی/ ساعت 12 بامداد

با زمزمه آیه الکرسی وارد بخش داخلی بیمارستان شهدای گمنام می‌شویم برای ثبت تصاویر ماندگار در شبی که آیه « لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْر » گواهیست بر عظمتش. شب های بیمارستان تلخ و دلگیر است و سکوت کشدار، تنها هیاهوی راهروهای نیمه تاریکش.

هیأت دو نفره در اتاق 7

 اما حالا در اولین دقایق بامداد شب قدر، صدای آرام و محزونی این سکوت سرد را شکسته. رد صدا ما را به  اتاق 7 می برد. وارد می شویم. مرد جوانی با چهره‌ای رنگ پریده  روی تخت نشسته، پرستار هم روی صندلی کنار او و هر دو با هم به میهمانی خدا در شب قدر رفته‌اند و آیه های ملکوتی دعای جوشن کبیر را زمزمه می کنند.

گوشه ای می‌ایستیم وهمراه می شویم با قرائت فراز نورانی «یَا دَلِیلَ الْمُتَحَیِّرِینَ، یَا غِیَاثَ الْمُسْتَغِیثِینَ یَا صَرِیخَ الْمُسْتَصْرِخِینَ....» سکوت می‌کنیم و چند فرازی را میهمانشان می شویم که  سرفه می افتد به جان بیمار جوان و نفس، یاری‌اش نمی کند.پرستار جوان به کمک «روح الله انصاری» می رود و ماسک اکسیژن  را قرار نفس های به شماره افتاده اش می کند. در میانه ثبت این لحظات ماندگار، دعای اللهم اشف کل مریض را زمزمه می کنیم برای سلامتی اش. بیمار جوان آرام که می گیرد، چشم هایش را می بندد و به شنیدن دعای جوشن کبیر از سیستم پخش تلفن همراهش اکتفا می کند. خیلی زود می فهمیم باید بیمار اتاق 7 و پرستار همراهش را  به حال خودشان بگذاریم و هیأت دو نفره شان را برهم نزنیم.

 رفاقت با کرونا، شب قدر و بغض پرستاران

ایستگاه پرستاری و محفل  تک نفره  پرستار جوان سوژه بعدی ما در بخش داخلی بیمارستان شهدای گمنام  می شود. «محدثه پهلوان زاده» کنج خلوتی را انتخاب کرده برای قرائت دعای جوشن کبیر، انگار خستگی این سه ماه را روی شانه هایش گذاشته و امشب را غنیمت شمرده برای  درد دل با خدا و گذاشتن بار سنگینش بر زمین. اینجا از روضه مداح و مجلس وعظ خبری نیست. هیات های شب قدر در بیمارستان  تک نفره و شاید چند نفره برگزار می شود . پرستار جوان متوجه حضورمان که می شود، بلند می شود و خوش آمد می گوید.

خدا قوت می گوییم و از حال و روزش می پرسیم. از مرور روزهای سخت و بحرانی بیمارستان شروع می کند. از ترس روزهای اول می گوید، دوستی اجباری با ویروس کرونا و روزه داری و شب قدر؛ «اوایل اسفند که بیمارستان ما به عنوان یکی از مراکز اصلی پذیرش بیماران کرونایی انتخاب شد بیماری به اوج رسید و هر روز ده ها نفر بستری می شدند. بیماری ناشناخته بود و پرستاران هم می ترسیدند اما بین ترس و حفظ جان بیماران، دومی را انتخاب کردند. اوایل، رفتار ویروس کرونا عجیب بود. این ویروس مرموزتر از چیزی بود که ما فکرش را می کردیم و آمار بیماران فوتی زیاد بود. غافلگیر می شدیم وقتی می دیدیم بعضی از بیماران جوان قربانی این ویروس می شوند. حالا اوضاع بهتر شده، بیماری کنترل شده و آمار فوتی ها کمتر.

 البته چون بیمارستان شهدای گمنام جزو بیمارستان های اصلی پذیرش بیماران کرونایی هست هنوز روزهای بحرانی مان تمام نشده، فقط حال و روزمان یک تفاوت با دو ماه قبل دارد؛ ما با کرونا رفیق شدیم و به وجودش عادت کردیم. چاره ای جز این نداشتیم. البته سخت است به سختی هایش عادت کنیم و هنوز عادت نکردیم، به در آغوش نگرفتن فرزند، ندیدن عزیزان. سخت است عادت کنیم به این لباس های چند لایه و باران عرق بر سر و رویمان آن هم وقتی روزه ایم. همه پرستاران این شب ها یک بغضی در گلوهاشان جا خوش کرده و حتما  شب قدر بهترین فرصت است برای رهایی از این بغض سنگین و امیدواریم خدا به ما کمک کند برای ادامه این راه و کم شدن شر ویروس کرونا».

می خواستم شب قدر کنار بچه هایم قرآن سر بگیرم

صدای قرائت دعای جوشن کبیر را از هر اتاقی می شنویم؛ دستمان می آید بیمارانش، میهمان مناجات شب قدر شدند و اذن ورود می گیریم. "غربت" ساده ترین و پیش پا افتاده ترین کلمه است برای شرح حال و روز بیماران کرونایی در شب های قدر. دختر جوان با دیدن ما  خوشحال می شود . انگار گوش شنوا پیدا می کند برای درد دل های شب قدری اش، شروع به صحبت می کند آن هم با بغضی که تلاش برای پنهان کردنش بی فایده است؛ «دوره بیماری من طولانی شد. از فروردین درگیر هستم. کرونا با من سر لج افتاده و انگار نمی خواهد دست از سرم بردارد. بعد از یک دوره که حال خوبی نداشتم دوباره بستری شدم. الان حال عمومی ام خیلی بهتر است اما حسرت به دلم مانده است. نتوانستم روزه بگیرم. دوست داشتم شب قدر خانه باشم و کنار بچه هایم قرآن به سر بگیرم و از خدا طلب بخشش کنم. اما چاره ای نیست. کرونا ثابت کرد همه زندگی وسرمایه و دلخوشی آدم ها وصل است به یک دم و بازدم. اینجا هیچ کاری نمی توانی برای خودت انجام دهی. مجبوری روی تخت بیمارستان بخوابی، در انتظار تمام شدن روزهای سخت. امشب به این فکر می کردم که دنیا بی ارزش تر از آن چیزی است که فکرش را می کردم. راضی ام هر چه دارم و ندارم را بدهم، ولی سلامتی ام را به دست بیاورم و برگردم خانه».

***بخش سی سی یو بیماران کرونایی/ ساعت 1 بامداد

وارد بخش سی سی یو بیماران کرونایی می شویم. دردهای گاه و بیگاه و حال بد بیماران این بخش، اجازه نداده حساب و کتاب ماه رمضان و شب قدر دستشان بیاید. تخت ها با فاصله ردیف شده اند. صدای ناله و سرفه یکی از بیماران بدحال در هم آمیخته شده و پرستار با تزریق مسکن، درد بی امانش را چاره می کند.

اینجا در ایستگاه پرستاری هیأت هفت نفره پرستاران بخش سی سی یو در نیمه شب قدر برقرار است. ما هم همراهشان می شویم و زیر لب دعای جوشن کبیر را زمزمه می کنیم. یکی از بیماران با شنیدن صدای دعا به زحمت خودش را روی صندلی جا به جا می کند، می نشیند و شروع به خواندن می کند.

جانباز شیمیایی و بی خبری از شب قدر

«مسلم ندری» جانباز شیمیایی است و از قضا گرفتار کرونا هم شده.حال خوشی ندارد. تنگی نفس ناشی از گاز شیمیایی کم بود، کرونا هم ریه هایش را به بازی گرفته. با تعجب می پرسد: « امشب، چه خبره؟شب چندم ماه رمضان است؟» وقتی می فهمد شب قدر است، در کسری از ثانیه چشمانش پر از اشک می شود و می گوید:« چه نقشه ها که برای شب قدر امسال نکشیده بودم. من بچه شازند کرمانم. می خواستم دست دخترم را بگیرم و به کرمان برویم و در حسینیه خودمان خادم عزاداران شوم. اما قسمتم این تخت بیمارستان شده . دخترم باردار است.مادرش چند سالی هست فوت کرده و ما هیچ دوست و آشنایی تهران نداریم. دخترم تنها و من هم تنها روی تخت بیمارستان. اینقدر حالم بد بود که اصلا نمی دانم کی مرا به بیمارستان آوردند. امروز کمی بهترم اما سرفه و تنگی نفس امانم را بریده است».

نیم خیز می شود و به پرستارانی که در حال خواندن دعای جوشن کبیر هستند نگاهی می اندازد و دوباره چشمان بی رمقش پر از آب می شود؛ «هر چیزی بهاری دارد. بهار قرآن ماه رمضان است. ما که مریض هستیم اما خوش به سعادت این پرستارها که خدمتشان به بیمارها در ماه خدا برایشان مثل عبادت است.آن هم با این شرایط. دیروز برای یکی از پرستارها کلی گریه کردم. رگ گیری از من کار سختی هست، چون کم خونی دارم. یکی از پرستارها دیروز آمد بالای سرم برای رگ گیری. باورتان نمی شود وقتی داشت تلاش می کرد که آنژیوکت من را وصل کند با این لباس های محافظ  از سر و صورتش عرق چکه می کرد. آن موقع هیچ کاری از دست من بر نیامد جز آنکه از ته دل برایش عاقبت بخیری و سلامتی بخواهم».   

برایت امن یجیب می خوانم

به ایستگاه پرستاری می رویم. شرایط خاص بیماران کرونایی در بخش سی سی یو توجه خاص پرستاران را می طلبد و آنها به قرائت دسته جمعی چند فراز جوشن کبیر بسنده می کنند. وقت تزریق داروی بیماران می شود و پرستارها به بالین بیمار می روند. ما هم از دور به تماشایشان می ایستیم. پرستارانی که دلشان گرفته همان جا کنار تخت بیماران می نشینند و دعا می خوانند.

 *** بخش مراقبت های ویژه بیماران کرونایی/ ساعت 2 بامداد  

ساعت از دو بامداد گذشته که وارد بخش مراقبت های ویژه بیماران کرونایی می شویم. مرز بین مرگ و زندگی در این بخش به باریکی مو است. نفس های بیماران کرونایی در آی سی یو  بند است به دستگاه های کمک تنفسی. «طاهره نوروزی»؛ پرستار بخش یکی از بیماران را نشان می دهد و می گوید: «دو ساعت قبل ایست قلبی کرد. عملیات احیاء به لطف خدا جواب داد و زنده ماند. اما معلوم نیست عمرش به دنیا باشد.» اینها را می گوید، کتاب دعای جوشن کبیر را به دست می گیرد و به بالین بیمار می نشیند.

امشب پرستاران بخش آی سی یو فراموش می کنند برای خودشان دعا بخوانند. چند پرستار مقابل تخت یکی از بیماران بدحال گعده می گیرند و «علیرضا روستایی» از پرسنل خدمات بخش میانشان می نشیند و قاری دعای جوشن کبیر می شود؛ یا فَارِجَ الْهَمِّ یَا کَاشِفَ الْغَمِّ یَا غَافِرَ الذَّنْبِ یَا قَابِلَ التَّوْبِ یَاخَالِقَ الْخَلْقِ یَا صَادِقَ الْوَعْدِ... نگفته پیداست که پرستاران چقدر خسته اند اما جان کلام دعاهایشان طلب شفاء برای بیماران کرونایی است.

 دستان بسته بیماران کرونایی و مرز باریک میان مرگ و زندگی

چند دقیقه ای از قرائت دعای جوشن کبیر نگذشته که چشمان بی رمق پیرزن در تخت میانی باز می شود. نگاهش به نگاه ما و پرستارانی که روبه روی تختش نشسته اند می افتد و این نگاه خسته به پرستار جوانی گره می خورد. در عالم خواب و بیداری جملات درهم وبرهمی ردیف می کند. «عبدالله بیا!» واضح ترین جمله اش است. «محسن بیات» جوانیست که پیرزن صدایش کرده. اجابت درخواست پیرزن بی پناه را به تمام کردن فراز دعای جوشن کبیر ترجیح می دهد. بلند می شود و و چند دقیقه ای کنار تخت بیمار می ایستد. پیرزن چشم در چشم پرستار می دوزد و همان جملات نامفهوم را تکرار می کند. پیگیر ماجرا که می شویم، می گوید: «این بیمار سن و سالش بالاست. مرا با پسرش اشتباه گرفته، هر وقت چشمش به من می افتد دستانش را جلو می آورد و می گوید عبدالله بیا! نمی دانم چه می گوید فقط تاییدش می کنم و دست روی سرش می کشم».

دستانش را بسته اند. خوب که نگاه می کنیم دستان چند بیماران  کرونایی بخش آی سی یو را به تخت بسته اند، دلیلش را جویا می شویم؛ «نوروزی» می گوید:« بیماران کرونایی که در بخش مراقبت های ویژه بستری هستند، از نظر پزشکی در حالت "دمانس آی سی یو" قرار دارند. اینها به دلیل شرایط خاص جسمی که دارند و داروهای آرام بخشی که برای کاهش درد می گیرند، گاهی حرکات غیرارادی انجام می دهند و در خلال این حرکات غیر ارادی ممکن است ماسک تنفسی که به دستگاه وصل است را از روی صورتشان بکشند. ماسک تنفسی یک لحظه هم نباید از دهان و بینی این بیماران کنار برود چون ریه هایشان به شدت دچار مشکل است و بدون آن دوام نمی آورند. برای همین دستان بیماران بدحالی که حرکات غیرارادی دارند را می بندیم که خدای نکرده این حرکات غیرارادی به قیمت از دست رفتن جانشان تمام نشود.»

هنوز توضیحات خانم نوروزی تمام نشده که دو پرستار خودشان را به سرعت به تخت یکی از بیماران بدحال می رسانند. بیمار میانسال به دلیل حرکات غیرارادی ماسک را از روی صورتش کنار زده و ضربان قلبش پایین آمده است. پرستاران، دستگاه تنفسی را به صورت بیمار وصل کرده و مجبور می شوند دستان او را تا بهبود وضعیت جسمی و کم شدن حرکات غیرارادی ببندند.

 به مردم بگویید برایمان دعا کنند

چهل دقیقه ای می شود که میهمان بزم معنوی شب قدر پرستاران بخش مراقبت های ویژه شده ایم و در این دقایق، اتفاقات پی در پی بخش آی سی یوی بیماران کرونایی اجازه قرائت 10 فراز دعای جوشن کبیر را هم به پرستاران نداده است. محسن بیات می گوید: « این روال همیشگی بخش آی سی یو هست و در این سه ماه که بیماران بدحال کرونایی در این بخش بستری هستند و تعدادشان هم کم نیست، بارها پیش آمده که فرصت خوردن یک لیوان آب را هم پیدا نکردیم. این لباس ها و پوشش خاص و تعریق زیاد را هم که اضافه کنید حساب کار دستتان می آید. به مردم بگویید این شب ها برای مان دعا کنند».