شهدای ایران: جواد غیاثی در خراسان نوشت:
قیمت نفت خام آمریکا در بازار آتی طی روزهای دوشنبه و سه شنبه برای برخی سررسیدها منفی شد؛ اتفاقی بی سابقه در طول تاریخ نفت که در شرایط ویژه کنونی اقتصاد جهانی و برای نفت خام آمریکا رخ داده است. این اتفاق اگرچه به اعتقاد بسیاری و طبق قواعد اقتصادی، کوتاه مدت خواهد بود اما سقوط قیمت به زیرصفر که می تواند به عنوان انجماد بازار تلقی شود، معلول شرایطی ویژه است و همزمان پیامدها و درس ها و البته عبرت هایی هم دارد. در ادامه تلاش می کنیم، «ماهیت» و «علت» این رویداد تاریخی و «چشم انداز» تداوم آن و به ویژه «پیامدها»ی آن را بررسی کنیم.
اول.قیمت منفی به چه معناست؟
ابتدا باید توجه کرد که منفی شدن سنگین قیمت ها در بازار آتی و در سررسیدهای نزدیک انجام شده است. درباره فرایندی که منجر به این شرایط در بازار آتی و ماهیت قراردادهای آتی شده می توانید در گزارش صفحه ۱۰ بخوانید. به طور خلاصه بخش زیادی از ریزش قیمت نفت به منفی ۴۰ دلار دستپخت سفته بازانی است که در بازار آتی به صورت کاغذی نفت معامله می کنند و شاید هرگز از نزدیک یک بشکه نفت هم ندیده اند!
اما در نزدیکی سررسید، یعنی جایی که مهلت معاملات کاغذی تمام می شود و مجبور به تحویل گرفتن نفت می شوند، به انبارهای مملو از نفت آمریکا برخورد کرده اند و هزینه های حمل و نقل و انبارداری و ... را پیش چشم می بینند. لذا فروش با قیمت منفی را به تحویل گرفتن نفت ترجیح داده اند.
چرا قیمت ها منجمد شد؟
زمینه ماجرا روشن است. تقاضای جهانی نفت به دلیل کرونا سقوط کرده و مازاد بیش از ۲۰ میلیون بشکه ای (در هر روز) نفت در دنیا وجود دارد. مخازن نفتی در برخی نقاط (به ویژه آمریکا) پرشده است و چشم اندازها هم روشن نیست. در آمریکا هم شرایط سخت تر است. بخشی از نفت این کشور برخلاف بسیاری دیگر از نقاط دنیا، محصور در خشکی است. مصارف در نزدیکی چاه ها کم است و هزینه انتقال آن به ساحل برای انتقال به مخازن خالی (مثلا در چین) یا ذخیره سازی روی دریا هم بالاست. نفت مازاد وجود دارد و هزینه های حمل و نقل و ذخیره سازی و نگهداری و بیمه و ... خود را در قیمت منفی نشان می دهد. متوقف کردن تولید هم هزینه بر است و به عملکرد میادین و ضریب برداشت و ... آسیب می زند!
چه خواهد شد؟
طبیعتا این شرایط پایدار نیست و به یکی از دو طریق بازار در قیمت های بالاتر متعادل می‌شود: ۱- کرونا کنترل می شود و تقاضا بهبود می یابد ۲- در صورت تداوم افت تقاضا، با توافق کشورهای تولیدکننده، عرضه به مقدار بیشتر از توافق پیشین و به صورت اختیاری، کاهش خواهد یافت. ۳- وضعیت تقاضا وخیم خواهد ماند و با توقف سرمایه گذاری جدید در نفت و حذف شرکت های ضعیف تر و دارای هزینه تمام شده بالاتر (عمدتا شرکت های شیل آمریکا) از بازار نفت عرضه به اجبار کاهش خواهد یافت.
پیامدهای انجماد نفتی
نفت همچنان یکی از مهم ترین منابع سوخت در جهان است و تغییر شدید قیمت آن، آثار قابل توجهی دارد؛ از افت قیمت کالاهای اساسی تا تغییر الگوی مصرف انرژی. اما شاید مهم ترین پیامد قیمت پایین نفت، به حاشیه رفتن طرح های زیست محیطی و غیراقتصادی شدن تولید انرژی از منابع جایگزین، وضعیت اقتصاد و سیاست در آمریکا باشد. برخی معتقدند که یکی از اهداف مهم ترامپ در اعمال تحریم های نفتی علیه روسیه، ایران و ونزوئلا حذف نفت این کشورها از بازار و بازکردن جا برای کمپانی های نفتی این کشور بوده است. همه می دانند که نظر کمپانی های نفتی در آمریکا در عرصه سیاست مهم است.
در اثر فشار همین کمپانی ها بود که ترامپ بعد از تحمیل تحریم های بی سابقه بر چند کشور تولیدکننده نفت، در یک ماه اخیر هم تلاش‌های گسترده ای انجام داد تا با متقاعدکردن عربستان و روسیه برای توافق نفتی، از چنین روزهای سیاهی برای نفت این کشور پیشگیری کند اما نتوانست. فشارهای ترامپ و تهدیدهای متعدد سناتورها علیه عربستان، اگرچه این کشور را به میز مذاکره با روسیه بازگرداند، اما آن چه کمپانی ها از ترامپ می خواستند حاصل نشد.
توافق نفتی از حدود ۱۰ روز دیگر اجرایی می شود و اکنون خبرها حکایت از حرکت نفتکش های سعودی به سمت آمریکا دارد! موضوعی که بر هراس معامله گران نفت آمریکا افزوده است. علاوه بر آن ترامپ از توافق‌های زیست محیطی هم خارج شد تا شرکت هایش بتوانند با خیال راحت سوخت بسوزانند.اگر این شرایط تداوم یابد و بازار به قیمت حذف نفت شیل آمریکا متعادل شود، به معنی شکست همه سیاست‌های جنجالی ترامپ برای رونق اقتصاد این کشور و راضی کردن کمپانی های نفتی است.
ورشکستگی شرکت ها، نکول وام های ۲۰۰ میلیارد دلاری شرکت های نفتی از نظام بانکی این کشور و آثار زنجیروار آن، از بین صدها هزار شغل به صورت پایدار و آثار بعدی آن را باید در کارنامه ترامپ نوشت. برخی کارشناسان می‌گویند که در این شرایط ممکن است گزینه ترامپ ایجاد یک جنگ در یک منطقه نفتی برای خروج از منگنه انجماد نفتی باشد. موضوعی که البته در شرایط فعلی جهان از منظر درگیری با کرونا و چالش های فراوان آن بعید است. لذا یک پیامد مهم تداوم قیمت های پایین نفت در عرصه سیاست، آینده سیاسی ترامپ و سیاست‌های متحورانه وی خواهد بود.
