شهدای ایران: حالا در همه رسانه‌ها بحث بر سر اکران آنلاین فیلم‌ها بالا گرفته است؛ در روزهایی که سالن‌های سینما خاک می‌خورند، رسانه‌ها با آب و تاب درباره اکران آنلاین فیلم «خروج» ابراهیم حاتمی‌کیا می‌نویسند، اما در این میان کسی از به‌راه‌افتادن نمایش‌های آنلاین چیزی نمی‌گوید و نمی‌نویسد. ماجرای نمایش آنلاین آثار، پیش از سینما، در تئاتر بود که اتفاق افتاد؛ از پردیس تئاتر تهران. برخی نمایش‌ها آن‌جا بدون تماشاگر در سالن اجرا می‌شود و فیلم اجرا در فضای وب به نمایش درمی‌آید.

البته استقبال از این نمایش‌های آنلاین چشمگیر نبوده است. بخشی از آن را می‌توان ناظر بر خود هنر نمایش دانست که عموما هنر پرمخاطبی محسوب نمی‌شود و بخشی را هم می‌توان به عادت‌نداشتن مخاطب تئاتر به تماشای نمایش به صورت آنلاین نسبت داد.

اهالی تئاتر این روزها مثل سینماگران، به مانند خواننده‌ها و نوازنده‌ها و به همراه همه هنرمندان خانه‌نشینی می‌کنند و کرکره هنرشان را پایین داده‌اند، اما حالا کرکره‌ها آرام‌آرام بالا می‌رود. نه، اشتباه نکنید! ویروس کرونا از خیابان‌ها رخت برنبسته، این هنرمندان تئاتر هستند که با هنرشان به خانه‌های‌مان آمده‌اند. در حال حاضر برخی شرکت‌های بزرگ جهان امکان تماشای نمایش‌های درست و درمان دنیا را به صورت رایگان برای مخاطبانشان فراهم کرده‌اند و ما هم گام تازه‌ای در این مسیر برداشته‌ایم.

اجرا در سالن، پخش در تلویزیون

شامگاه 17 فروردین بود که یک گروه تئاتری، نیمه‌جان و خسته از روزهای خانه‌نشینی و تعطیلی تئاتر، آستین بالا زدند و نخستین نمایش آنلاین در ایران را در پردیس تئاتر تهران روی صحنه بردند. نمایشی که از تلویزیون تعاملی نمایش‌نت به‌عنوان نخستین تلویزیون اختصاصی پخش تئاتر پخش می‌شد. بعد از تجربه  پخش آنلاین کنسرت‌های موسیقی در روزهای خانه‌نشینی، نمایش آنلاین نیز با دو هدف کمک به در خانه ماندن مردم در راستای شکست زنجیره شیوع ویروس کرونا از یک‌سو و از سوی دیگر حمایت از هنرمندان عرصه تئاتر که به سبب تعطیلی فعالیت‌های فرهنگی و هنری از ابتدای اسفند 98 فعالیت آنها نیز به محاق رفته بود، پخش زنده خود را آغاز کرد.

پردیس تئاتر تهران به‌عنوان یکی از پردیس‌های بزرگ منطقه خاورمیانه مطرح بوده، اما خب نمی‌خواهیم سر خودمان را شیره بمالیم؛ همه می‌دانیم که کار این پردیس چندان نگرفت و نه هنرمندان تئاتر و نه تماشاگران آن نتوانستند آنجا را به عنوان قطب تئاتر پایتخت بپذیرند. حالا اجرای نمایش‌هایی در آنجا که آنلاین پخش می‌شود، می‌تواند توجه عمده‌ای را به شرق تهران، محل استقرار این پردیس بکشاند.

نکند مردم با تئاتر قهر کنند؟!

در این میان نباید فراموش کرد که وقتی شیوه تازه‌ای از ارائه تئاتر این روزها در حال آزمایش است، کیفیت اجراها باید آن‌قدر مطلوب باشد که مخاطبان این شیوه تازه، از تماشای آنها ناامید نشوند. این، نکته‌ای است که رحمت امینی نویسنده و کارگردان تئاتر هم بر آن تاکید کرده است. او که با خبرگزاری مهر درباره اجراهای آنلاین به گفت‌وگو نشسته، در همین باره گفته است: «نکته مهم در اجرای طرح نمایش آنلاین، کیفیت و چگونگی تولید این آثار است چون ممکن است به جای جلب مخاطب به ضدخودش تبدیل شود. این روزها مردم بیشتر وقت خود را در منازل سپری می‌کنند و دسترسی راحتی به اینترنت و دیدن برنامه‌های مختلف دارند از همین رو برای مخاطبی که تا به حال به دیدن تئاتر نرفته و آشنایی چندانی با این حوزه ندارد دیدن یک نمایش بی‌کیفیت او را به کل از تئاتر زده می‌کند.

فردی که قرار است برای اولین‌بار یک تئاتر آنلاین را ببیند قرار است با بازی‌های تمرین نشده ضعیف، دکور و طراحی صحنه غیرشکیل و دم دستی و مواردی از این دست روبه‌رو شود یا خیر. بنابراین در عملی کردن این پروژه چه جوان‌ترها و چه همکاران حرفه‌ای‌تر من نباید تن به هر شرایطی برای تولید تئاتر بدهند چون با این شرایط تماشای تلویزیون می‌تواند برای مردم جذاب‌تر و حتی به صرفه‌تر باشد.»باید منتظر ماند و دید، قبال مخاطبان هنرهای نمایشی به نمایش آنلاین در چه حد خواهد بود.

ماجرای آلبوم خانوادگی هوشنگ آزادی‌ور

هوشنگ آزادی‌ور، نظریه‌پرداز فقید تئاتر، درباره نسخه ضبطی نمایش‌ها که به صورت فیلم‌تئاتر عرضه می‌شدند، باور جالبی داشت. او پیش از اینها در گفت‌وگو با جام‌جم در این باره گفته بود که تجربه تماشای فیلم‌ِ نمایش‌ها، شبیه عوض‌کردن تجربه زندگی‌کردن با تجربه ورق‌زدن آلبوم عکس‌های خانوادگی است. او می‌گفت ضبط اجراها و عرضه نسخه دی‌وی‌دی از آنها، اعتباری صرفا آرشیوی دارد و هنر تئاتر، تنها به صورت زنده و اجرا روی صحنه است که اتفاق می‌افتد. حالا ما این روزها، با وجه تازه‌ای از این ماجرا روبه‌رو هستیم. نمایش‌های آنلاین، ضبط نمی‌شوند و ما می‌توانیم به صورت زنده از طریق تلویزیونی تعاملی آنها را تماشا کنیم. تا اینجا، یک گام از نظر آزادی‌ور، پیشتر هستیم چون به تماشای نسخه ضبط‌شده ننشسته‌ایم، اما خب باز هم ما با بازیگران یک نمایش نفس‌به‌نفس نیستیم و جغرافیای صحنه را از نزدیک دیده و دریافت نمی‌کنیم.

با این حال این روزها چاره‌ای جز این نیست. زنده‌ماندن هنر نمایش، ولو به صورت اجراهای آنلاین، بهتر از تعطیلی تام و تمام آن است.