تنها کادر پزشکی نیست که برخلاف دستورالعمل های قرنطینه، مجبور است برای رفاه و حفظ سلامت مردم همچنان در خیابان باشد، کار پاکبانان هم کارشان تعطیلی بردار نیست.
شهدای ایران: تا بوده ماه اسفند ماه شور و نشاط بوده؛ خیابان‌های شلوغ، ترافیک‌های سنگین، مردمی که بازار به بازار و پاساژ به پاساژ را گز می‌کردند، شیشه‌هایی که پاک می‌شدند، دستفروش هایی که با صداهایی بلندتر از همیشه توجه عابران را به خود جلب می‌کردند و همفکری بچه‌ها برای خریدن سیگارت و ترقه برای چهارشنبه سوری. تا اینکه امسال شرایط به گونه‌ای دیگر رقم خورد و آن قدر سریع این اتفاق افتاد که مردم دیگر فرصتی برای فکر کردن به همه آن اتفاقات خوشایند را نداشتند. شاید کسی دل و دماغ سبز کردن سبزه سفره هفت سین را هم نداشته باشد.
۳۰ بهمن ماه بود که برای اولین بار خبر فوت دو شهروند در قم بر اثر ابتلاء به ویروس کرونا به شکل رسمی منتشر شد و همگان متوجه شدند که مرگ این بار تنها برای همسایه نیست و این ویروس چینی هم مثل بسیاری از محصولات این کشور راهی کشورمان شده است. طولی نکشید که ظرفیت بیمارستان‌ها در بسیاری از نقاط کشور تکمیل شد و پزشکان و پرستاران و به طور کلی کادر درمانی در کانون توجه عموم قرار گرفتند؛ قشری که گاه با کمترین امکانات پیشتاز مقابله با ویروس کرونا شدند.
اما این تنها کادر پزشکی نبود که برخلاف دستورالعمل‌های قرنطینه و توصیه به ماندن در خانه، مجبور بود برای رفاه و حفظ سلامت مردم همچنان در کوی و برزن و خیابان باشد. پاکبانان، همان‌ها که روز و شب زباله‌های شهر را جمع آوری می‌کنند تا چهره شهرمان زیبا و تمیز بماند هم جزو گروه‌هایی هستند که کارشان نه تنها تعطیل شدنی نیست که این روزها بیشتر هم شده است.
نگرانی از ابتلای هر کدام از آنها به ویروس کرونا به دلیل لمس زباله‌ها و مهم‌تر از همه، پسماندهای بیمارستانی، مسئولان سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران را بر آن داشت تا از همان روزهای اول برای ۱۴ هزار نیروی پاکبان و حدود ۳ هزار کارگر تفکیک پسماند ماسک و دستکش تهیه کنند. دغدغه‌ها به اینجا ختم نشد به طوری که برای اولین بار با اعلام مدیرعامل این سازمان خطوط پردازش مجتمع آرادکوه و مراکز تفکیک پسماند در تمامی مناطق ۲۲ گانه تا ۱۵ فرودین ماه تعطیل شدند. اما بعضی از اقدامات نه تنها تعطیل بردار نبود بلکه حجم کار بیشتر هم شد. برای مثال، شاید بسیاری از ما در مورد بستری شدن بیماران در بیمارستان‌ها ماجراهای بسیاری شنیده و فیلم‌های زیادی دیده باشیم، اما پشت تمام ویدئوهای گریه و رقص کادر زحمتکش درمانی، کارگرانی هستند که پسماندهای آلوده به ویروس کرونا را در طول روز حدود دو تا سه مرتبه از بیمارستان‌ها جمع آوری می‌کنند و به سایت ویژه ای می‌برند تا در گودال‌هایی عمیق و مملو از آهک دفن کنند. پاکبانانی که در سطح شهر حضور دارند هم به همان اندازه در معرض خطراند چرا که روزانه در چندین سرویس زباله‌هایی که احتمال می‌رود آلوده باشند را از روی زمین یا از مخازن جمع آوری می‌کنند.
ضدعفونی روزانه ۱۰۰ ساختمان اسکان کارگری
در این شرایط قاعدتاً نمی‌شود دست روی دست گذاشت و مثل برخی از تصمیم سازان کشور تنها نظاره‌گر شیوع روزافزون ویروس کرونا بود؛ باید به گروه‌هایی که بیش از سایرین در معرض خطراند از جمله پاکبانان توجه ویژه داشت. در همین راستا سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران برای اطمینان از حفظ سلامت کارکنان خود و به دنبال آن شهروندان، روزانه بیش از ۱۰۰ ساختمان اسکان کارگری تحت پوشش خود را که محل استقرار و استراحت بالغ بر ۶ هزار کارگر خدمات شهری است، ضدعفونی می‌کند. یکی از این ساختمان‌ها، در منطقه ۱۶ قرار دارد که محل اقامت ۲۰۰ کارگر خدمات شهری است.
وارد این مجتمع که می‌شوید چیزی که بیش از همه به چشم می‌خورد آهک‌هایی است که کف زمین ریخته شده‌اند، رو به رو هم فرش‌هایی که به تازگی شسته شده و هنوز بوی نم می‌دهند و از دیواره‌های سیمانی آویزان شده‌اند. تعداد کمی از کارگرها در حیاط راه می‌روند و در هر چهار گوشه مجتمع ماشین‌های حاوی مواد ضدعفونی کننده که فضای بیرونی ساختمان را گندزدایی می‌کنند، دیده می‌شوند. محلول‌های موجود در این ماشین‌ها برای فضای بیرونی است و آنچه در داخل ساختمان اتفاق می‌افتد فراتر از اینهاست. آن طور که مهدی عدلی کارگر ۳۸ ساله شهرداری تهران می‌گوید هر روز تمامی سرویس‌های خواب، تشک‌ها و سطوح داخل ساختمان ضدعفونی می‌شوند و مسئولی که در اتاقی در ورودی ساختمان می‌نشیند، هر مرتبه در زمان ورود و خروج به ساختمان دست‌های کارگران را با محلول، ضدعفونی می‌کند.
او از شرایط سلامتی خود در محل اسکان کارگری و در کنار ۲۰۰ نفر دیگر چندان هراس ندارد، اما از بی توجهی مردم به سلامت این قشر گلایه‌مند است: «این روزها صف خرید دستکش و ماسک و مواد ضدعفونی کننده همه جا هست. مردم با سختی همه اینها را تهیه می‌کنند تا سالم بمانند، حق هم دارند نگران باشند اما آدم فقط نباید به خودش باشد. یعنی چی که مردم ماسک و دستکش کثیف و شاید هم آلوده را به جای سطل زباله در خیابان می‌اندازند؟ یعنی جان ما مهم نیست؟ منظورشان این است؟»
او می‌گوید که سنت شب عید این بود که مردم با پاکبانان مهربان باشند، عیدی بدهند خداقوتی بگویند نه اینکه خواسته یا ناخواسته آنها را در معرض بیماری خطرناکی قرار دهند که گریبان گیر بسیاری شده است.
کلاً در خطریم
این گلایه مشترک دیگر کارگرانی بود که در این مرکز خسته از کار شبانه در حال استراحت بودند. علی صمدپور که ۲۳ ساله است می‌گوید این روزها در چند کلاس آموزشی برای پیشگیری از ابتلای به کرونا شرکت کرده و می‌داند چگونه باید از خود و خانواده اش محافظت کند، اما همه اینها چندان از نگرانی‌هایش در این شرایط کم نمی‌کند: «کلا ما از آن گروه‌هایی هستیم که همیشه در معرض خطریم. هرچقدر هم خودمان رعایت کنیم آن قدر هر روز با مردم صورت به صورت ارتباط داریم که اگر طرف مقابل یک ذره بی توجهی کند ما هم باید روانه بیمارستان شویم و خانواده‌هایمان گرفتار.»
او از این شرایط می ترسد و همین هم دلیلی شد برای اینکه چند بار در خیابان به مردم برای انداختن دستکش، ماسک، پد ضدعفونی کننده تذکر دهد اگرچه آخر تمام این تذکرها به «کل کل» ختم شد و او مجبور شد تا خم شود و زباله را از روی زمین بردارد.
اما برداشت او از شکل و شمایل زباله در این روزها شنیدنی است: «سال‌های قبل این موقع‌ها تا دلتان بخواهد مردم مبل و میز و صندلی پشت در خانه‌ها می‌گذاشتند، اما این روزها که مردم کمتر خانه تکانی می‌کنند و بیشتر در خانه می‌مانند، بیشتر پوست میوه و زباله مواد خوراکی جمع می‌کنیم. اصلاً امسال زباله‌ها هم شبیه زباله‌های عید نیستند.»
مشغول صحبت هستیم که یک دستگاه خودروی واترجت روشن می‌شود تا ساختمان اسکان کارگری موسوم به جهاد را ضدعفونی کند؛ اقدامی که به گفته قنبر آدینه‌وند مدیر نظارت و ارزیابی امور مناطق سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران از ۱۰ روز قبل آغاز شده و تا زمان رفع خطر شیوع ویروس کرونا ادامه خواهد داشت.
او می‌گوید که به غیر از ساختمان‌ها، پیمانکاران پسماند موظف شدند تا یک دست لباس نو برای تمام کارگران تهیه کنند، اما از آنجا که سرعت انتشار این ویروس بسیار زیاد است، هر روز پس از پایان کار لباس کارگران باید در دستگاه‌های شست و شو به طور کامل شسته و ضدعفونی شود.
کرونا و شکل و شمایل زباله‌هایی که تغییر کرد
خودروهایی که هر شب در خیابان‌ها می‌بینیم و گاهی دقایقی معطل می‌مانیم تا زباله‌ها را از مخازن تخلیه و راه را باز کنند هم روزانه ضدعفونی می‌شوند. ایستگاه میانی آزادگان که روزانه زباله‌های مناطق ۱۲، ۱۳، ۱۴ و ۱۵ و در مجموع ۹۵۰ تن زباله از آنجا به کهریزک منتقل می‌شود، یکی از اماکنی است که چند ده ماشین در آن مستقر است و به ترتیب شست و شو و گندزدایی می‌شوند. زباله‌های موجود در این خودروها ابتدا روی سکو از پشت ماشین خارج و در خودروی بزرگ‌تری (سمی تریلر) تخلیه می‌شوند. بعد از این مرحله وارد نوبت شست و شو و ضدعفونی می‌شوند. دورتا دور محوطه حدوداً ۵۰۰ متری خودروهای حمل زباله‌ای است که منتظر تمیز شدن هستند.
آرش آزاده مسئول این ایستگاه معتقد است این روزها حجم کارشان به دلیل ممنوعیت تفکیک پسماند بیشتر شده و زباله‌ها بیشتر زباله‌های بهداشتی و خوراکی شده است.
مشغول گفت و گو هستیم که راننده‌ای که خودرویش چند دقیقه پیش کاملاً ضدعفونی شده از کنارمان می‌گذرد و می‌گوید: «این را هم بنویس که مردم؛ جان هر که دوست دارید آشغال‌هایتان را کنار سطل نگذارید. شما که تا کنار سطل می‌آیید یک زحمت پرتاب هم به خودتان بدهید. وقتی کنار سطل می‌گذارید حتماً باید با دست آنها را جمع کنیم. در این روزهای پرخطر دوا و درمان ما از همه شما سخت‌تر است.»
خوشبختانه تاکنون هیچ موردی از ابتلای پاکبانان به کرونا گزارش نشده است
نه تنها تهران که تمام کشور روزهای سختی را سپری می‌کند و هیچکس نمی‌داند شعار «کرونا را شکست می‌دهیم» کی محقق می‌شود. به گفته مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران تا آن روز هیچ کاری نمی‌شود کرد جز آنکه با رعایت اصول بهداشتی تلاش کنیم تا زنجیره شیوع و ابتلاء را قطع کنیم: «نیروهای زحمتکشی که در سازمان ما وظیفه نظافت و پاکیزگی شهر را برعهده دارند از ضعیف‌ترین اقشار جامعه هستند. حفظ سلامت این افراد و به تبع آن خانواده‌هایشان هدفی بود که از روز اول دنبال کردیم. همین امر هم موجب شد از دادستانی و نیروی انتظامی ملتمسانه بخواهیم از زباله گردی جلوگیری و با مسببان آن برخورد کنند. با اینکه ضابط قضائی نیستیم و تنها دادستانی و نیروی انتظامی حق برخورد قضائی با زباله گردها را دارند، از مردم خواستیم تا در صورت مشاهده این افراد، بلافاصله موضوع را به ۱۳۷ گزارش دهند.»
صدرالدین علیپور که پیشتر در قالب توصیه‌هایی بهداشتی از شهروندان خواسته بود تا با اجتناب از خانه تکانی و پرهیز از استفاده از وسایل یک بار مصرف، زباله کم‌تری تولید کنند، این بار درباره حجم زباله‌های تولیدشده در یک ماه اخیر بیان می‌کند: «در گذشته با اجرای طرح کاپ توانستیم تولید زباله در تهران را از روزی ۷ هزار و ۵۰۰ تن به پنج هزار و ۳۰۰ تن کاهش دهیم. با این وجود و پس از شیوع کرونا، در حال حاضر روزانه بالغ بر ۷ هزار تن پسماند وارد آرادکوه می‌شود که همه آنها بدون آنکه تفکیکی صورت بگیرد، دفن می‌شوند.»
او از دغدغه‌های این روزهای سازمان هم می‌گوید: «معمولا در آستانه سال نو تمام هم و غم بخش‌های مختلف شهر آماده سازی پایتخت برای نوروز و مهمانان نوروزی بود. امسال اما به دلیل شیوع ویروس کرونا و دعوت مردم به ماندن در خانه ما هم تمرکزمان را بر بهداشت کارگرانمان گذاشته‌ایم. به طور مثال، هر صبح ۶۵۰ خودروی حمل پسماند با ۱۵۰ دستگاه خودروی واترجت و با حضور ۳۰۰ نیروی سازمان، ضدعفونی و بعد روانه خیابان‌های شهر می‌شوند. از مردم هم درخواست کردیم در صورت مشاهده کارگران ما بدون ماسک و دستکش در خیابان، مراتب را به سامانه ۱۳۷ گزارش دهند تا به سرعت موضوع را رسیدگی کنیم.»
تقریباً می‌توان گفت کرونا از هر قشری قربانی گرفته و خانواده‌ای را داغ دار کرده است، اما آن گونه که علیپور می‌گوید خوشبختانه تاکنون هیچ موردی از ابتلای کارگران سازمان پسماند به این ویروس گزارش نشده است.
