شهدای ایران:همه‌چیز از اغتشاشات دی‌ماه شروع شد؟ احتمالاً؛ اما آیا فیلترینگ تلگرام صرفاً برای جلوگیری از تجمعات مشابه است؟

آمد نیوز و سایر جریان‌های همسو لااقل این‌گونه نشان می‌دهند که حاکمیت از تلگرام به‌عنوان بستر تجمعات می‌ترسد، پس چاره‌ای جز فیلتر کردن ندارد. انواع و اقسام لطیفه‌ها هم برای شبکه اجتماعی داخلی ساخته‌اند. از خوردن تیک سوم بگیرید تا کنار هم قرار دادن تصویر مدیر سروش و پاول دوروف و واگذاری انتخاب به بیننده دو عکس. بهاری‌ها هم که می‌خواستند از معرکه تخریب سروش عقب نمانند، یک کانال ساختند و ساعتی بعد خودشان حذف کردند و گفتند کار امنیتی‌ها بوده و وانمود کردند شبکه پیام‌رسان داخلی حتی بهاری‌ها را هم برنمی‌تابد چه برسد به خارج نشین ها. بااین‌وجود اما به نظر مسئله کوچ از تلگرام، قضیه‌ای فراتر از این حرف‌هاست و اگر فکری به حال آن نشود در ماه‌های آتی با یک ابر چالش روبرو خواهیم بود. ماجرا از چه قرار است؟

چرا تلگرام در روسیه فیلتر شد؟

فیلترینگ سراسری تلگرام در روسیه چند وقتی است کلید خورده. به گزارش فارس، سازمان نظارت بر ارتباطات و رسانه‌های جمعی روسیه، روز دوشنبه اعلام کرد که روند فیلترینگ پیام‌رسان «تلگرام» در این کشور آغاز شده و چند ساعت دیگر دسترسی به این پیام‌رسان به‌کلی قطع خواهد شد. «الکساندر ژاروف» رئیس این سازمان در مصاحبه با خبرگزاری «اینترفکس» ضمن اعلام آغاز فیلترینگ تلگرام، تأکید کرد که اقداماتی را نیز برای مقابله با راه‌های دور زدن فیلترینگ تلگرام اندیشیده‌اند و اجرایی خواهد شد. روند فیلترینگ تلگرام در روسیه بعد از دستور دادگاه عالی مسکو (تاگانسکی) آغاز شده است.

چند هفته قبل دولت روسیه به شرکت تلگرام برای تحویل دادن سیستم رمزنگاری پیام‌های این نرم‌افزار اولتیماتوم داده بود اما «پاول دوروف» سازنده این پیام‌رسان ضمن امتناع از این کار، روسیه را به نقض حریم خصوصی کاربران خود متهم کرد.

دوروف: کاربران روسی فیلترینگ را دور زدند!

پاول دوروف در مطلبی در کانال تلگرامش نوشت: برای ما تصمیم به ندادن کلیدها به دولت کار ساده‌ای بود؛ چون ۱۰۰ درصد به حفظ حریم شخصی کاربران متعهدیم، هرچند این ممکن است منجر به مشکلاتی شود. به گفته دوروف، مسدود شدن تلگرام در روسیه تغییر محسوسی در میزان استفاده از این اپلیکیشن نداشت؛ چراکه بسیاری از کاربران با فیلترشکن فیلترینگ را دور زدند. دوروف همچنین از اپل، گوگل، آمازون و مایکروسافت برای حذف نکردن اپلیکیشن این شرکت – به درخواست روسیه – تشکر کرد. روس‌ها ۷ درصد از کاربران تلگرام را تشکیل می‌دهند؛ اما به گفته دوروف برای او شخصاً دسترسی کاربران روس به تلگرام مهم است. رشد ارگانیک تلگرام در نقاط دیگر ریزش احتمالی کاربران در روسیه را جبران خواهد کرد. دوروف درنهایت گفته است که باهدف حمایت از کاربران روسیه میلیون‌ها دلار بیت کوین به کسانی که فیلترشکن برای این کشور تولید کنند کمک خواهد کرد.



بلاک چین، ضد فیلترینگ؟

خیلی ساده‌انگارانه است اگر فکر کنیم تلگرام صرفاً به دلیل این‌که حاضر نشده چند کانال مثل آمد نیوز را مسدود کند حالا قرار است توسط کشور ما فیلتر شود. ساده‌انگارانه‌تر اما اینکه فکر کنیم می‌توان با فیلتر تلگرام کلاً قضیه را ماست‌مالی کرد. مسئله فراتر از این حرف‌هاست. روسیه برای مقابله با تلگرام مجبور شد بیش از 16 میلیون IP را مسدود کند تا کاربران تلگرام حتی با فیلترشکن هم نتوانند به تلگرام دست پیدا کنند. آی‌پی‌های مسدود شده عمدتاً مربوط به سرویس‌های آمازون است که تلگرام هفته‌ی گذشته بخشی از زیرساخت‌های خود را به آن منتقل کرده بود. بخش دیگری از IP های مسدود شده نیز مربوط به سرویس‌های ابری گوگل است.

این حجم از IP های بلاک‌شده که حتی بیش از تعداد کاربران تلگرام در روسیه است موجب مسدود شدن سرویس‌های دیگر (بازی، خدمات بانکی و ...) در روسیه شده و نارضایتی بخشی از مردم را در پی داشته.و تعدادی از دارندگان سرویس‌هایی که با این تصمیم و فیلترینگ کور، تحت‌الشعاع قرار گرفته‌اند، احتمالاً در پی شکایت حقوقی از روسیه هستند!



روسیه به هر نحوی که شد تلگرام را فیلتر کرد. دوروف اما بیکار نمی‌نشیند و می‌خواهد تلگرام را مبتنی بر بلاک چین ارائه دهد؛ اما بلاک چین چیست؟ بلاک چین (Blockchain) از دو کلمه Block (بلوک) و Chain (زنجیره) ایجادشده است. این فناوری در حقیقت زنجیره‌ای از بلوک‌هاست. به‌طورکلی بلاک چین یک سیستم ثبت اطلاعات و گزارش توزیع‌شده و به‌صورت غیرمتمرکز است.

بیت کوین اولین کاربرد از این فناوری بود و از بلاک چین برای ذخیره اطلاعات دارایی کاربران بهره برد. اگر بلاک چین یک سیستم‌عامل باشد، بیت کوین نرم‌افزاری روی این سیستم‌عامل است. در هر بلاک هر اطلاعاتی می‌تواند ثبت شود; از جرم و جنایت‌های یک فرد تا نمایش اطلاعات حساب برای دارایی‌ها مانند بیت کوین. در بلاک چین اطلاعات در بلاک‌ها قرار می‌گیرند و باهم به‌صورت زنجیره‌ای مرتبط می‌شوند.

اساس ایده بلاک چین مبتنی بر تمرکززدایی است؛ یعنی بدون وجود سرور مرکزی، دو عنصر می‌توانند باهم ارتباط برقرار کنند. به‌عنوان‌مثال وقتی تلگرام می‌گوید می‌خواهد مبتنی بر بلاک چین شود مخاطب بدون دخالت سرور مرکزی مستقیم با تلگرام مرتبط است و دیگر فیلترینگ غیرممکن خواهد بود. پس حتی اگر تلگرام مسدود هم شود بازهم باید منتظر تلگرام نسخه جدیدتر مبتنی بر بلاک چین باشیم که اتفاقاً ضد فیلتر است.

گرام چیست؟ / نابودگر اقتصاد

چند وقت پیش بود که پاول دوروف، مؤسس تلگرام از ایده جدید خود یعنی استفاده از ارز مجازی در بستر این پیام‌رسان پرده برداشت. شاید بتواند گفت رونمایی از گرام، بتواند کل اقتصاد ایران را تحت‌الشعاع قرار دهد. به این صورت که در تلگرام، هر کاربر یک کیف پول دارد و مقداری پول به نام گرام؛ و بسیاری از خریدوفروش‌ها به‌راحتی توسط گرام قابل انجام است؛ یعنی عملاً تلگرام به‌مانند یک بانک مرکزی قدرتمند که پول رایج خود را دارد عمل می‌کند. از بد ماجرا، کنترل و سیاست‌گذاری این پول هم با مسئولین کشورهای مخاطب تلگرام نیست و بر اساس قوانین خود کمپانی قوانین وضع خواهد شد.

مدیر تلگرام گفته در عرضه اولیه حدود 500 میلیون دلار پیش‌فروش خواهد کرد که در آینده‌این مقدار به 50 میلیارد دلار هم می‌رسد که رقم بسیار بالایی است. مخاطبین ایرانی تلگرام هم برای خرید این ارز مجازی لازم است با خرید دلار و تبدیل دلار به گرام، حساب خود را شارژ کنند؛ یعنی بدون اینکه کالا یا خدماتی وارد کشور شود مقادیر وسیعی ارز از کشور برای خرید گرام خارج می‌شود.

حجت‌الاسلام مجتبی ذوالنور عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری دانشجو  در همین رابطه گفته: «نکته دیگر اینکه در موضوع اقتصادی و پول مجازی اتفاقی شبیه به مؤسسات مالی در تلگرام در شرف وقوع است به‌نحوی‌که تلگرام توانست ظرف مدت کوتاهی در بحث پول مجازی حدود یک میلیارد و 700 میلیون یورو از داخل ایران سرمایه جذب کند. اگر مؤسسات مالی از مردم پولی دریافت می‌کرد، افراد می‌توانستند با اسنادی که در اختیار داشتند پول خود را دریافت کنند چراکه پای این مؤسسات در داخل گیر بود اما دستگاه‌های داخلی در برابر پول مجازی مسلوب الاختیار هستند و ممکن است فردا روزی با جایگزین کردن گِرام به‌جای بیت کوین به‌عنوان نسل پیشرفته پول مجازی و پول‌های رمز پایه ثروت و دارایی‌های مردم غارت شود و البته دست مسئولین نظام و هیچ‌یک از مردم به آن‌ها نخواهد رسید.»

کوچ از تلگرام به سمت پیام‌رسان‌های داخلی، نه یک تصمیم امنیتی برای مقابله با کانال‌های ضدانقلاب، بلکه یک تصمیم ملی برای مقابله با اتفاقات ناگوار اقتصادی در آینده است. فیلترینگ تلگرام هم ممکن است با اقدامات  دوروف در آینده‌ای نزدیک، شکسته شود. در حال حاضر تنها فرهنگ‌سازی، می‌تواند چاره‌ساز باشد تا بتوان از تبعات احتمالی در  آینده جلوگیری کرد.

*دانشجو