آیت الله العظمی مکارم شیرازی به ۲۱ استفتاء مقلدین خود دربارۀ مراسم ختم پاسخ گفتند.
به گزارش شهدای ایران؛ آنچه در زیر می خوانید سؤالات و پاسخ هایی از آیت الله مکارم شیرازی این مرجع تقلید است در مورد آنچه باید در مجالس ختم رعایت کنیم:
* اسراف در مراسمات
پرسش: در بعضى مناطق مرسوم است که روز و شب پنج شنبه و جمعه که براى زیارت قبور اموات شان مى روند، عطر و گل هاى قیمتى و یا غیر قیمتى روى قبر مى ریزند. آیا این کار مشروع و درست است؟
پاسخ: به مقدار کم اشکالى ندارد، ولى اگر اسراف باشد جایز نیست، مگر در مواردى که جنبه تعظیم شعایر داشته باشد، و در آن جا اسراف محسوب نشود.
* شرکت در مراسم شخص
پرسش: برگزارى مجالس فاتحه براى افرادى مانند: قاچاقچیان موادّ مخدّر، محاربین، زناکاران به عنف، و شرکت در مجالس آنها چه حکمى دارد؟
پاسخ: طلب مغفرت براى آنها اشکالى ندارد؛ ولى اگر شرکت در این مجالس سبب ترویج این گونه اعمال گردد، جایز نیست.
* استحباب تسلیت گویی به صاحبان عزا
پرسش: تسلیت گفتن به صاحبان عزا تا چه زمانی استحباب دارد؟
پاسخ: مستحب است صاحبان عزا را تسلیت گویند، امّا اگر مدّتى گذشته است و خاطره مصیبت فراموش شده و به واسطه تسلیت مصیبت یادشان مى آید ترک آن بهتر است و نیز شایسته است تا سه روز براى اهل خانه میّت غذا بفرستند.
* شکیبایی در مرگ خویشاوندان
پرسش: انجام چه اموری در مرگ خویشاوندان سزاوار می باشد؟
پاسخ: سزاوار است انسان در مرگ خویشاوندان، مخصوصاً در مرگ فرزند شکیبایى را از دست ندهد و هر وقت میت را یاد مى کند «انا لله و انا الیه راجعون» بگوید و براى میت قرآن بخواند و طلب آمرزش کند.
* طلب حلالیّت عمومی برای میّت
پرسش: هنگامى که کسى از دنیا مى رود بستگان میّت خطاب به شرکت کنندگان در مراسم مى گویند: اگر کسى حقّى بر گردن میّت دارد، معاف بدارد، و او را ببخشد؛ و همه حضّار نیز ابراز بخشش می کنند آیا در این صورت ذمّه میّت ساقط مى شود؟
پاسخ: هرگاه صاحب حقّ از صمیم دل گذشت کند، ذمّه میّت برى مى شود؛ ولى اگر بستگان میّت مى دانند که صاحب حقّ در اثر حیا یا اجبار چنین گفته، باید رضایت او را تحصیل کنند.
* بهترین عمل برای شادی روح میّت
پرسش: برای شخص میّت علاوه بر مراسمات متداول، چه عملی برای شادی روح او سودمندتر می باشد؟
پاسخ: جستجو کنید اگر دیونى به مردم دارد قبل از هر چیز دِین او را بپردازید، و اگر واجباتى از او فوت شده قضا کنید، و تا مى توانید براى او صدقات و خیرات دهید؛ یعنى به مردم نیازمند به نیّت میّت خود کمک کنید.
* حکم اِعلام مُوتِ مفقود بیست ساله
پرسش: اگر شخصی که در حدود بیست سال، مفقود شده است، می توان او را میّت محسوب کرد؟
پاسخ: تا یقین به موت او پیدا نکنید نمی توان او را میت دانست.
* حکم شرکت زنان در تشییع شهدا
پرسش: اگر حضور زنان در تشییع شهید مؤثر بر اوضاع جامعه باشد باز هم حضور آنان در تشییع جنازه کراهت دارد؟
پاسخ: اگر دارای فایده قابل توجهی باشد مانعی ندارد.
* حکم شرکت دختران در تشییع جنازه
پرسش: شرکت دختران در تشییع جنازه چه حکمی دارد؟
پاسخ: بهتر است که در تشییع جنازه شرکت نکنند.
* حکم نگاه کردن زن باردار به میّت
پرسش: نگاه کردن زن حامله به میّت چه حکمی دارد؟
پاسخ: اشکالی ندارد مگر آنکه مایه وحشت او شود.
* حکم پوشیدن لباس مشکی در فوت علماء و اقوام
پرسش: پوشیدن لباس مشکی در وفات علماء و اقوام چه حکمی دارد؟
پاسخ: مانعی ندارد و در بعضی از موارد مستحب است.
* چگونگی تصرّف در مبالغ دریافتی از مراسمات ختم
پرسش: مبالغی که بابت برگزاری مراسمات ختم در مسجد پرداخت می شود چگونه باید مصرف گردد؟ آیا خادم مسجد هم سهمی دارد؟
پاسخ: پول هاى ختم و فاتحه خوانى باید زیر نظر متولّى یا امام جماعت(هرکدام که نظارت بر این کار دارند) صرف مصالح مسجد گردد. خادم مسجد نیز مى تواند به مقدار متعارف با نظر آنها مصرف کند ولى توجّه داشته باشید پولى در مقابل استفاده از مسجد نمى توان گرفت مگر این که افراد با رضایت خود چیزى بدهند و یا در برابر خدماتى که انجام مى شود بگیرند.
* حکم حضور ارامنه در مساجد برای مراسمات ختم
پرسش: مسجدى در زمین مشاعى که بین مالکین مسلمان و ارمنى مشترک بوده، با اجازه خودشان بنا شده است؛ اهل کتاب مراسم ختم امواتشان را در مسجد مسلمانان برگزار مى کنند و واعظ مسلمان در آن مجلس سخنرانى مى نماید و خود ایشان هم در مجلس حضور دارند و همچنین در مراسم مسلمین که در مسجد منعقد مى شود شرکت مى کنند با توجه به این مطلب، حضور ارامنه در مسجد چه حکمی دارد؟
پاسخ: اگر آمدن ارامنه به مسجد سبب علاقه بیشتر آن ها به اسلام گردد مانعى ندارد.
* حکم صرف غذا در مساجد
پرسش: غذا خوردن در مجلس ختم و مانند آن که در مسجد برگزار مى شود چه حکمى دارد؟
پاسخ: اگر براى نمازگزاران مزاحمت ایجاد نکنند و سبب آلودگى مسجد نگردد اشکالى ندارد.
* حکم استفاده از امکانات مسجد برای مراسم ختم
پرسش: استفاده از امکانات مسجد، اعمّ از ظروف آشپزخانه و مانند آن، در مراسم ختم افراد (چه در داخل مسجد و چه در بیرون مسجد) چه حکمى دارد؟
پاسخ: جایز نیست؛ مگر این که نظر واقفین عامّ بوده باشد، یا عرف محلّ چنین اقتضا کند.
* تلاوت قرآن در مجلس ترحیم تارک الصلاة
پرسش: آیا تلاوت قرآن در مجلس ترحیم تارک نماز و یا منکر نماز جایز است؟
پاسخ: تقاضاى عفو و بخشش و انجام اعمال خیر براى همه مسلمانان هرچند که گناهکار باشند جایز است.
* حکم شرکت در مراسم ترحیم مرحومی که فرزند صغیر دارد
پرسش: میّتی که وصیّت نکرده و در میان اولاد او دو صغیر وجود دارد، حضور مردم در منزل یا مراسم ترحیم میّت و نیز صرف چای و خرما و مانند آن چه حکمی دارد؟
پاسخ: در این گونه موارد مبلغ مختصرى که جوابگوى آن تصرّف باشد براى صغیر در نظر بگیرید و هزینه او کنید؛ در این صورت تصرّفات فوق جایز است.
* مصرف هزینه های مراسم سوگواری در امور خیر
پرسش: اخیراً در برخى از مناطق رسم شده که بستگان متوفّى به جاى برگزارى مراسم عزادارى و فاتحه، پول آن را هزینه امور خیریّه مى کنند. به نظر مى رسد با توسعه این تفکّر، مردم و میّت از برکات مجالس مذکور که آشنایى با معارف دین و تذکّر و تنبیه و به یاد جهان آخرت افتادن، همدردى با صاحبان عزا، و قرائت فاتحه و قرآن براى میّت، و ذکر توسّل و مانند آن است، محروم مى شوند. با توجّه به این مطلب، کدام یک اولویّت دارد؟
پاسخ: بهتر است مجلس ساده اى بگیرند، و هزینه هاى اضافى را صرف کارهاى خیر کنند.
برگزاری مراسم سوم، هفتم و ... برای اموات
پرسش: آیا گرفتن مراسم سوم، هفتم، چهلم و سالگرد برای میت جایز، مستحب یا مکروه است؟
پاسخ: این موضوع به عنوان یک حکم شرعی وارد نشده است بلکه یک رسم عرفی برای احترام میت و تذکر بازماندگان است. انجام آن به این عنوان اشکال ندارد بلکه کار خوبی است.
* استفاده از نوحه امام حسین(علیه السلام) برای دیگران با تغییر نام
پرسش: آیا تغییر دادن نوحه ای که متعلق به امام حسین (علیه السلام) است درست است یا خیر؟ (به جای آن، اسم میت را قرار دهند)
پاسخ: در صورتی که مضمون و محتوای آن با آن شخص سازگار باشد، مانعی ندارد وگرنه دروغ محسوب می شود و جایز نیست.
* اجرای موسیقی در مراسم ختم
پرسش: در برخی مناطق در مجلس ختم و فاتحه خوانی بر سر مزار جوانى که قبل از ازدواج مرحوم شده شاهد اجراى موسیقى محلّى، و حرکاتى شبیه رقص توسّط برخى زنان و مردان هستیم،نظر حضرتعالى در مورد این مراسم چیست؟
پاسخ: این گونه کارها جایز نیست، و دور از شان افراد با ایمان است، و سبب آزار روح میّت مى‌شود.
منبع: پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی.
* اسراف در مراسمات
پرسش: در بعضى مناطق مرسوم است که روز و شب پنج شنبه و جمعه که براى زیارت قبور اموات شان مى روند، عطر و گل هاى قیمتى و یا غیر قیمتى روى قبر مى ریزند. آیا این کار مشروع و درست است؟
پاسخ: به مقدار کم اشکالى ندارد، ولى اگر اسراف باشد جایز نیست، مگر در مواردى که جنبه تعظیم شعایر داشته باشد، و در آن جا اسراف محسوب نشود.
* شرکت در مراسم شخص
پرسش: برگزارى مجالس فاتحه براى افرادى مانند: قاچاقچیان موادّ مخدّر، محاربین، زناکاران به عنف، و شرکت در مجالس آنها چه حکمى دارد؟
پاسخ: طلب مغفرت براى آنها اشکالى ندارد؛ ولى اگر شرکت در این مجالس سبب ترویج این گونه اعمال گردد، جایز نیست.
* استحباب تسلیت گویی به صاحبان عزا
پرسش: تسلیت گفتن به صاحبان عزا تا چه زمانی استحباب دارد؟
پاسخ: مستحب است صاحبان عزا را تسلیت گویند، امّا اگر مدّتى گذشته است و خاطره مصیبت فراموش شده و به واسطه تسلیت مصیبت یادشان مى آید ترک آن بهتر است و نیز شایسته است تا سه روز براى اهل خانه میّت غذا بفرستند.
* شکیبایی در مرگ خویشاوندان
پرسش: انجام چه اموری در مرگ خویشاوندان سزاوار می باشد؟
پاسخ: سزاوار است انسان در مرگ خویشاوندان، مخصوصاً در مرگ فرزند شکیبایى را از دست ندهد و هر وقت میت را یاد مى کند «انا لله و انا الیه راجعون» بگوید و براى میت قرآن بخواند و طلب آمرزش کند.
* طلب حلالیّت عمومی برای میّت
پرسش: هنگامى که کسى از دنیا مى رود بستگان میّت خطاب به شرکت کنندگان در مراسم مى گویند: اگر کسى حقّى بر گردن میّت دارد، معاف بدارد، و او را ببخشد؛ و همه حضّار نیز ابراز بخشش می کنند آیا در این صورت ذمّه میّت ساقط مى شود؟
پاسخ: هرگاه صاحب حقّ از صمیم دل گذشت کند، ذمّه میّت برى مى شود؛ ولى اگر بستگان میّت مى دانند که صاحب حقّ در اثر حیا یا اجبار چنین گفته، باید رضایت او را تحصیل کنند.
* بهترین عمل برای شادی روح میّت
پرسش: برای شخص میّت علاوه بر مراسمات متداول، چه عملی برای شادی روح او سودمندتر می باشد؟
پاسخ: جستجو کنید اگر دیونى به مردم دارد قبل از هر چیز دِین او را بپردازید، و اگر واجباتى از او فوت شده قضا کنید، و تا مى توانید براى او صدقات و خیرات دهید؛ یعنى به مردم نیازمند به نیّت میّت خود کمک کنید.
* حکم اِعلام مُوتِ مفقود بیست ساله
پرسش: اگر شخصی که در حدود بیست سال، مفقود شده است، می توان او را میّت محسوب کرد؟
پاسخ: تا یقین به موت او پیدا نکنید نمی توان او را میت دانست.
* حکم شرکت زنان در تشییع شهدا
پرسش: اگر حضور زنان در تشییع شهید مؤثر بر اوضاع جامعه باشد باز هم حضور آنان در تشییع جنازه کراهت دارد؟
پاسخ: اگر دارای فایده قابل توجهی باشد مانعی ندارد.
* حکم شرکت دختران در تشییع جنازه
پرسش: شرکت دختران در تشییع جنازه چه حکمی دارد؟
پاسخ: بهتر است که در تشییع جنازه شرکت نکنند.
* حکم نگاه کردن زن باردار به میّت
پرسش: نگاه کردن زن حامله به میّت چه حکمی دارد؟
پاسخ: اشکالی ندارد مگر آنکه مایه وحشت او شود.
* حکم پوشیدن لباس مشکی در فوت علماء و اقوام
پرسش: پوشیدن لباس مشکی در وفات علماء و اقوام چه حکمی دارد؟
پاسخ: مانعی ندارد و در بعضی از موارد مستحب است.
* چگونگی تصرّف در مبالغ دریافتی از مراسمات ختم
پرسش: مبالغی که بابت برگزاری مراسمات ختم در مسجد پرداخت می شود چگونه باید مصرف گردد؟ آیا خادم مسجد هم سهمی دارد؟
پاسخ: پول هاى ختم و فاتحه خوانى باید زیر نظر متولّى یا امام جماعت(هرکدام که نظارت بر این کار دارند) صرف مصالح مسجد گردد. خادم مسجد نیز مى تواند به مقدار متعارف با نظر آنها مصرف کند ولى توجّه داشته باشید پولى در مقابل استفاده از مسجد نمى توان گرفت مگر این که افراد با رضایت خود چیزى بدهند و یا در برابر خدماتى که انجام مى شود بگیرند.
* حکم حضور ارامنه در مساجد برای مراسمات ختم
پرسش: مسجدى در زمین مشاعى که بین مالکین مسلمان و ارمنى مشترک بوده، با اجازه خودشان بنا شده است؛ اهل کتاب مراسم ختم امواتشان را در مسجد مسلمانان برگزار مى کنند و واعظ مسلمان در آن مجلس سخنرانى مى نماید و خود ایشان هم در مجلس حضور دارند و همچنین در مراسم مسلمین که در مسجد منعقد مى شود شرکت مى کنند با توجه به این مطلب، حضور ارامنه در مسجد چه حکمی دارد؟
پاسخ: اگر آمدن ارامنه به مسجد سبب علاقه بیشتر آن ها به اسلام گردد مانعى ندارد.
* حکم صرف غذا در مساجد
پرسش: غذا خوردن در مجلس ختم و مانند آن که در مسجد برگزار مى شود چه حکمى دارد؟
پاسخ: اگر براى نمازگزاران مزاحمت ایجاد نکنند و سبب آلودگى مسجد نگردد اشکالى ندارد.
* حکم استفاده از امکانات مسجد برای مراسم ختم
پرسش: استفاده از امکانات مسجد، اعمّ از ظروف آشپزخانه و مانند آن، در مراسم ختم افراد (چه در داخل مسجد و چه در بیرون مسجد) چه حکمى دارد؟
پاسخ: جایز نیست؛ مگر این که نظر واقفین عامّ بوده باشد، یا عرف محلّ چنین اقتضا کند.
* تلاوت قرآن در مجلس ترحیم تارک الصلاة
پرسش: آیا تلاوت قرآن در مجلس ترحیم تارک نماز و یا منکر نماز جایز است؟
پاسخ: تقاضاى عفو و بخشش و انجام اعمال خیر براى همه مسلمانان هرچند که گناهکار باشند جایز است.
* حکم شرکت در مراسم ترحیم مرحومی که فرزند صغیر دارد
پرسش: میّتی که وصیّت نکرده و در میان اولاد او دو صغیر وجود دارد، حضور مردم در منزل یا مراسم ترحیم میّت و نیز صرف چای و خرما و مانند آن چه حکمی دارد؟
پاسخ: در این گونه موارد مبلغ مختصرى که جوابگوى آن تصرّف باشد براى صغیر در نظر بگیرید و هزینه او کنید؛ در این صورت تصرّفات فوق جایز است.
* مصرف هزینه های مراسم سوگواری در امور خیر
پرسش: اخیراً در برخى از مناطق رسم شده که بستگان متوفّى به جاى برگزارى مراسم عزادارى و فاتحه، پول آن را هزینه امور خیریّه مى کنند. به نظر مى رسد با توسعه این تفکّر، مردم و میّت از برکات مجالس مذکور که آشنایى با معارف دین و تذکّر و تنبیه و به یاد جهان آخرت افتادن، همدردى با صاحبان عزا، و قرائت فاتحه و قرآن براى میّت، و ذکر توسّل و مانند آن است، محروم مى شوند. با توجّه به این مطلب، کدام یک اولویّت دارد؟
پاسخ: بهتر است مجلس ساده اى بگیرند، و هزینه هاى اضافى را صرف کارهاى خیر کنند.
برگزاری مراسم سوم، هفتم و ... برای اموات
پرسش: آیا گرفتن مراسم سوم، هفتم، چهلم و سالگرد برای میت جایز، مستحب یا مکروه است؟
پاسخ: این موضوع به عنوان یک حکم شرعی وارد نشده است بلکه یک رسم عرفی برای احترام میت و تذکر بازماندگان است. انجام آن به این عنوان اشکال ندارد بلکه کار خوبی است.
* استفاده از نوحه امام حسین(علیه السلام) برای دیگران با تغییر نام
پرسش: آیا تغییر دادن نوحه ای که متعلق به امام حسین (علیه السلام) است درست است یا خیر؟ (به جای آن، اسم میت را قرار دهند)
پاسخ: در صورتی که مضمون و محتوای آن با آن شخص سازگار باشد، مانعی ندارد وگرنه دروغ محسوب می شود و جایز نیست.
* اجرای موسیقی در مراسم ختم
پرسش: در برخی مناطق در مجلس ختم و فاتحه خوانی بر سر مزار جوانى که قبل از ازدواج مرحوم شده شاهد اجراى موسیقى محلّى، و حرکاتى شبیه رقص توسّط برخى زنان و مردان هستیم،نظر حضرتعالى در مورد این مراسم چیست؟
پاسخ: این گونه کارها جایز نیست، و دور از شان افراد با ایمان است، و سبب آزار روح میّت مى‌شود.
منبع: پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی.
