به گزارش گروه سیاسی پایگاه خبری شهدای ایران؛ حملات شیمیایی مقطع پایانی جنگ از اول فروردین تا سوم شهریورماه سال 1367 ‌، بی‌تردید حاصل تجربیات شش ساله‌ ارتش عراق و مستشاران خارجی آن و تولیدکنندگان سلاح‌های شیمیایی بود که دستاوردهای گذشته و جاری خود را برای تسلیم مدافعان جمهوری اسلامی ایران به کار گرفتند. حملات شیمیایی در اوایل جنگ به طور آزمایشی، در ادامه‌ جنگ محدود و درنهایت به طور گسترده و پرحجم انجام شد و از سال چهارم جنگ به بعد‌، علاوه بر مناطق نظامی‌، مناطق غیرنظامی و شهروندان ایران و «کرد» عراق نیز هدف حملات شیمیایی قرار گرفتند. حکومت عراق در ضمن گسترش تدریجی استفاده از سلاح‌های شیمیایی‌،انواع خطرناک‌تر و کشنده‌تر این عوامل را نیز به کار گرفت و از مشتقات بسیار خطرناک«سیانور» و عامل سریع‌الاثر اعصاب «سارین» و VX در خطوط مقدم و علیه نیروها و غیرنظامیان و همچنین از عوامل تأخیری و ماندگارتر تاول‌زاها در خطوط عقبه و پشتیبانی استفاده کرد.

علاوه بر این،‌ ارتش عراق با هدف افزایش قربانیان و تشدید وحشت در اواخر جنگ،‌ تاکتیک حملات شیمیایی شبانه با هواپیما،‌ بالگرد و هواپیماهای سبک«PC7»را به کار گرفت. آخرین دوره‌ حملات شیمیایی‌ عرا‌ق‌، کمابیش بی‌وقفه ادامه یافت و در بیش‌تر موارد توام با بمب‌باران‌ها و گلوله‌باران‌های انفجاری بود. تا تاثیرات و صدمات سلاح‌های شیمیایی را چند برابر کند. در این دوره، حکومت عراق علاوه بر دستور حملات شیمیایی به شهرها و روستاهای نزدیک مرز‌، با راه‌اندازی عملیاتی روانی به قصد تشدید فشار بر مسولان کشور‌، شهرهای بزرگ و مراکز استان‌های ایران را تهدید به بمب‌باران و موشک‌باران شیمیایی کرد‌؛ تهدیدی که اجرای آن دور از انتظار نبود و در پذیرش قطع‌نامه‌ی 598 از جانب ایران موثر بود.

«آنسکام» و «آن مویک» کمیته‌های ویژه‌ سازمان ملل بعدها در گزارش‌های خود درباره‌ خلع سلاح‌های کشتار جمعی عراق‌، به تصمیم حکومت عراق مبنی بر حملات شیمیایی به شهرهای بزرگ ایران اشاره کردند. در این دوره‌، عراق با بیش از 150 حمله‌ هوایی و صدها حمله‌ توپ خانه‌ای، حدود 2000 فروند بمب و راکت و 20 هزار گلوله توپ و خمپاره‌ شیمیایی روی مواضع نیروهای نظامی و مناطق غیر نظامی ایران و کردستان عراق فرو ریخت و کمابیش همه‌ شهرها و روستاهای مرزی و جنگ‌زده‌ ایران و شهرها و روستاهای کردستان عراق را هدف تهاجمات و حشیانه‌ی خود قرار داد.

ارتش عراق در این حملات با استفاده از بمب‌های حاوی عوامل سیانور‌، اعصاب (تابون و سارین)، خفه کننده و خردل،‌ حدود 1800 تن را از شهید و18 هزار تن را مصدوم کرد که این افراد در معرض آسیب‌های شدید قرار گرفتند. همچنین چندین هزار نفر دیگر دچار آسیب‌های خفیف‌تر شدند. سرانجام حکومت بعث عراق سلسه جنایات شیمیایی خود را در روز سوم سوم شهریورماه سال 1367، یعنی یک روز قبل از تصویب قطع‌نامه‌ «620» شورای امنیت درباره کاربرد سلاح‌های شیمیایی، پایان داد تا نشان دهد تا این زمان به پشتوانه حمایت قدرت‌های بزرگ و اطمینان خاطر به سکوت شورای امنیت سازمان ملل در برابر این جنایت و ایفا نکردن وظایف بین‌المللی‌اش در این خصوص، چنین فجایعی را مرتکب می‌شده است.

اینکه تلاش‌های جمهوری اسلامی ایران برای متوقف کردن حملات شیمیایی عراق از طریق شورای امنیت چه بود به این شرح است:

در پی صدور قطعنامه ضعیف «612» شورای امنیت سازمان ملل متحد درباره کاربرد سلاح‌های شیمیایی- که در آن حکومت عراق در مورد هیچ یک از جنایات جنگی و نسل‌ کشی‌اش،‌حتی فاجعه‌ دهشتناک حلبچه مورد عتاب و محکومیت قرار نگرفت- سران حکومت عراق دریافتند که هنوز مجوز ادامه جنایات شیمیایی علیه رزمندگان و غیر نظامیان ایران را دارند.

مسئولان جمهوری اسلامی ایران با این که برای متوقف کردن این حملات امیدی به شورای امنیت و اعضای دائمی حاکم بر این شورا نداشتند، حداقل برای ثبت این فجایع در تاریخ و رساندن آن به گوش جهانیان، به اقدامات متعددی دست زدند که از جمله‌ی آن‌ها، ارسال گزارش حملات عراق برای دبیر کل سازمان ملل و درخواست اعزام کارشناس برای بررسی آثار این جنایات بود:

1- نمایندگی ایران در سازمان ملل در نامه‌ روز 29 اردیبهشت ماه سال 1367 با اشاره به حملات شیمیایی عراق به روستاهای حومه شهرهای سردشت، بانه، مریوان و پادگاه حمید در روز 27 اردیبهشت که 150 تن از مردم را مصدوم و بمباران شیمیایی حومه مریوان در 28 اردیبهشت که سه تن را شهید و هشت تن را مصدوم کرد،‌ آن را نتیجه‌ بی‌توجهی سازمان ملل به تنبیه متجاوز و انجام ندادن اقدامی بازدارنده اعلام کرد و افزود: « دولت جمهوری اسلامی ایران ضمن هشدار به سازمان ملل در مورد پیامدهای وسیع در بی‌تحرکی مصلحت‌آمیز آن،‌مایل است به طور رسمی درخواست نماید که فورا تیم کاملی در مورد جدیدترین جنایت عراق تحقیق نماید.»

2- نمایندگی ایران در نامه روز چهار خرداد ماه سال 1367 به دبیر کل، در گزارش تکمیلی درباره حملات عراق در روزهای 27 و 28 اردیبهشت‌ماه نوشته است: در 27 اردیبهشت، بمباران شیمیایی روستاهای اطراف بانه با گاز خردل، 260 تلفات داشته است. همچنین در این روز در بمباران شیمیایی روستاهای مرزن‌آباد و بانوش در آذربایجان غربی با گازهای «سیانید» و «خردل» پنج تن شهید و 100 تن مصدوم شدند. در روز 28 اردیبهشت‌ماه نیز بر اثر بمباران روستای «نی»(حومه مریوان) با 12 بمب‌ خردل و 11 بمب «سیانید»، 12 تن شهید و 150 تن مصدوم شدند.

3- نمایندگی ایران در سازمان ملل در 12روز خردادماه سال 1367، نامه مدیر جامعه معلولان ایران به دبیرکل سازمان ملل را برای وی ارسال کرد. در این نامه ضمن اشاره به استفاده مکرر عراق از سلاح‌های شیمیایی، از جمله در بمباران شیمیایی حلبچه که به شهادت و معلولیت هزاران نفر انجامید و انتقال عوارض این سلاح‌ها به نسل‌های آینده و معلولیت بسیاری از انسان‌ها، حکومت عراق محکوم شده است. همچنین مدیر جامعه معلولان در این نامه از دبیر کل و اعضای سازمان ملل خواسته است که استفاده از تسلیحات شیمیایی را محکوم کنند.

4- نمایندگی ایران در نامه روز 26 خرداد ماه سال 1367 خود به دبیرکل سازمان ملل با یادآوری مفاد قطع‌نامه «612» شورای امنیت، ناراضی شدید جمهوری اسلامی ایران را از قصور سازمان ملل در پاسخ به درخواست‌های ایران مبنی براعزام تیم کارشناسان برای تحقیق درباره‌ی استفاده‌ مجدد عراق از سلاح‌هیا شیمیایی- که به شهادت و جراحت بیش از 537 نفر انجامید و ناقض بند 3 قطع‌نامه‌ی «612» است – اعلام کرد.

در این نامه اضافه شده است که از نظر جمهوری اسلامی ایران مسامحه‌ی شورای امنیت و دبیرکل به حکومت عراق فرصت می‌دهد به تشدید جنایاتش از طریق استفاده از تسلیحات شیمیایی ادامه دهد. همچنین آمده است که اعضای خاصی از شورای امنیت می‌کوشند از اجرای قطعنامه‌ 612 جلوگیری و اصول حقوق بین‌المللی بشردوستانه را به ابزار چانه‌زنی سیاسی مبدل کنند.

در پایان نامه تاکید شده است که تعلل در اعزام تیم کارشناسان نشان‌دهنده‌ جدی نبودن شورای امنیت و وجود نداشتن هم کاری میان ارگان‌های گوناگون سازمان ملل است و به از بین رفتن مدارک و شواهد جدید‌ترین جنایات عراق می‌انجامد.

5- نمایندگی ایران در روزهای 26 و 28 خرداد 1367 با ارسال دو نامه برای دبیرکل اعلام کرد که هواپیماهای عراقی در «ساعت 8» روز 24 خرداد 1367 با حمله شیمیایی به روستای ایرانی «بوالحسن» در حومه‌ بانه و استفاده از گاز‌های خردل و بمب‌های حاوی عامل اعصاب‌،سه تن را شهید و 12 تن را مصدوم کردند.

6- نمایندگی ایران در روز اول تیرماه سال 1367 با ارسال نامه‌ای برای دبیرکل اعلام کرد که حکومت عراق در 28 خرداد با نیروی زمینی‌، نیروی هوایی و استفاده از سلاح‌های شیمیایی و همچنین همکاری گروه تروریستی «مجاهدین خلق‌«، به مهران حمله کرد و در این حمله از هیچ جنایتی پرهیز نکرد.

7- در پی‌ بی‌اعتنایی سازمان‌های مسئول بین‌المللی به ادامه جنایات عراق‌، وزیر خارجه‌ جمهوری اسلامی ایران در رزو ششم تیرماه همان سال در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل‌، ادامه‌ جنایات عراق علیه غیر نظامیان‌، از جمله اقدام جدید عراق در استفاده وسیع از سلاح‌های شیمیایی در جنوب خوزستان را که به شهادت صدها تن و جراحت شدید 3000 تن انجامید،‌ یادآوری کرد. وی سپس استفاده‌ دائمی عراق از سلاح‌های شیمیایی را ناشی از جدی نبودن سازمان ملل و شورای امنیت در ایجاد یک مکانیسم دائمی برای تحقیق فوری درباره‌ استفاده از عوامل شیمیایی دانست و گفت: این امر به فرسایش و محو آثار شیمیایی می‌انجامد. از همین رو وزیر خارجه‌ی ایران در ادامه خواستار توجه فوری دبیر کل به این نکات شد:

1- سازمان‌های بین‌المللی با به کارگیری همه‌ امکانات از ادامه‌ استفاده‌ عراق از سلاح‌های ضدانسانی جلوگیری کنند.

2- قبل از محو آثار جنایات،‌ تیمی از کارشناسان شیمیایی سریع به منطقه اعزام شوند.

3- مکانیسمی دائمی برای تحقیق فوری درباره‌ی استفاده از سلاح‌های شیمیایی فراهم شود.

وی ضمن بیان این که سکوت و سهل‌انگاری مجامع بین‌المللی موجب شده است که عراق از عوامل شیمیایی به عنوان یک سلاح سازمانی معمول استفاده کند،‌ تاکید کرده است:«حق قانونی ماست که جهت دفاع از خویش‌، اقدامات موثر و لازم را اتخاذ نماییم و کلیه‌ی ابزارهای در دسترس خویش را جهت پایان بخشیدن به کلیه‌ی ددمنشی‌های عراق به کار گیریم.»

آمریکا در ادامه‌ اجرای استراتژی‌اش برای پایان دادن به جنگ ایران و عراق – که از اصول آن تشدید فشار بیش‌تر به ایران به ایران و افزایش رنج‌آوری جنگ برای این کشور بود – سرانجام با حمله موشکی به هواپیمای مسافربری ایران در روز 12 تیر 1367 که به سرنگونی هواپیما و کشته شدن همه‌ 290سرنشین آن انجامید،‌ آمادگی خود را برای اقدام به هر جنایتی به منظور جلوگیری از پیروزی ایران و شکست عراق اعلام کرد.

در پی وقوع این جنایت،‌ وزیر خارجه‌ ایران در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل در 13روز تیرماه سال 1367 از وی‌، سازمان ملل و شورای امنیت خواست تا این قتل عام را محکوم کنند و برای جلوگیری از وقوع بیش‌تر این قبیل ددمنشی‌ها و خون‌ریزی‌ها به سرعت اقداماتی انجام دهند. نمایندگی ایران نیز خواستار تشکیل جلسه‌ اضطراری شورای امنیت برای بررسی این قتل عام شد.

به دنبال حمله‌ موشکی آمریکا به هواپیمای مسافربری ایران‌، بسیاری از دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی این جنایت را محکوم یا از وقوع آن اظهار تاسف کردند. همچنین در پی ‌درخواست ایران‌، شورای امنیت در روز 23 تیر 1367 برای بررسی این موضوع تشکیل جلسه داد و وزیر خارجه‌ جمهوری اسلامی ایران در این جلسه‌، به طور مشروح چگونگی وقوع این حادثه و دلایل عمده بودن آن را بیان کرد.

بعد از وی‌، معاون رئیس جمهور آمریکا ضمن اظهار تاسف از این واقعه‌، برشمردن اهمیت حیاتی خلیج فارس برای آمریکا و اقتصاد جهان و متهم کردن ایران به داشتن رفتار خصمانه در این منطقه،‌ گفت که ایران با نپذیرفتن «قطع‌نامه 598»‌، متهم اصلی در ادامه جنگ و قربانی شدن هزاران نفر بر اثر به کارگیری سلاح‌های شیمیایی است.

وی افزود: ایران نمی‌تواند هم‌زمان به سازمانی (شورای امنیت) شکایت کند که هنوز قطع‌نامه‌ آن را نپذیرفته است. معاون رئیس جمهور آمریکا در ادامه‌ سخنان خود حمله‌ موشکی آمریکا به هواپیمای مسافربری ایران را،‌اقدام ناو «وینسنس» در دفاع از خود اعلام کرد. جرج بوش در پایان سخنان خود،‌ باز هم ایران را تهدید کرد:«تا فرا رسیدن آن روزاجرای قطع‌نامه‌ 598، هرچه نیاز باشد برای حفظ آزادی دریانوردی در آن منطقه‌ حیاتی جهان انجام خواهیم داد و هر اقدامی که برای حفظ نیروهای‌مان در آن جا لازم باشد به کار خواهیم بست.

ادامه‌ِ جلسه‌ شورای امنیت برای بررسی حمله‌ موشکی به هواپیمای مسافربری ایران طی دو جلسه در روزهای بعد نیز ادامه یافت. در این جلسات‌، اعضای شورای امنیت و نمایندگان چند کشور دیگر با اظهار تاسف از این حادثه نظرهای‌شان را مطرح کردند و در پایان جلسه سوم‌، قطع‌نامه 616 تصویب شد که در آن ضمن ابراز نگرانی از تشنج رو به رشد در منطقه‌ خلیج فارس و اظهار تاسف از سقوط هواپیمای غیرنظامی و جان باختن انسان‌های بی‌گناه و هم‌دردی با خانواده‌ی قربانیان،؛ از تصمیم سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری مبنی بر پاسخ به درخواست جمهوری اسلامی ایران برای تشکیل گروه حقیقت یاب و اعلام هم کاری آمریکا و ایران با این گروه استقبال شده است و از همه‌ اعضای کنوانسیون هواپیمایی کشوری درخواست شده که مقررات سلامت هوانوردی کشوری را رعایت کنند.

در بند آخر این قطع‌نامه‌، بر لزوم اجرای قطع‌نامه‌ی 598 به عنوان تنها راه خاتمه‌ی منازعه‌ی ایران و عراق تاکید و از دبیر کل برای اجرای آن اعلام پشتیبانی شده است.

این گزارش تکمیل می‌شود...

منبع:ایسنا