مشاور امنیت ملی کاخ سفید می‌گوید: بر اساس توافق صورت گرفته در وین، ایران ملزم است دسترسی‌های لازم را به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ارائه کند.
به گزارش شهدای ایران، رایس در ابتدای در مصاحبه‌ای که روز چهارشنبه با خبرگزاری رویترز انجام داده، در مورد بازرسی‌ها به خصوص دسترسی به اماکن نظامی گفته است: خوب، بگذارید کل مسئله را به شما بگویم. اولا، به یاد داشته باشید که تمام تأسیسات شناخته‌شده هسته‌ای ایران تحت نظارت ۲۴ ساعته و هفت روز هفته، نظارت مداوم آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواهند بود. خوب این مسئله اول است. ثانیا، آژانس و بازرسان بین‌المللی به کل چرخه سوخت برنامه هسته‌ای ایران یعنی معادن اورانیوم، آسیاب‌ها، تأسیسات تولید، تأسیسات تولید سانتریفیوژ و همچنین هر تأسیسات دیگری که سانتریفیوژها را فعال نگه داشته، دسترسی مداوم خواهند داشت.
خوب، آنچه داریم در موردش صحبت می‌کنیم و در سوالی که شما پرسیدید بود، اینکه است که اگر ما اطلاعاتی در مورد یک سایت مشکوک اعلام نشده داشتیم، برای بررسی آن سایت چه روندی باید طی شود. خوب بگذارید توضیح دهم.
در حالت اول، بگذارید بگوئیم مثلا ایالات متحده اطلاعاتی جمع‌آوری کرده که معتقد است نشان می‌دهد که یک سایت مشکوک یا محرمانه وجود دارد. ما آن اطلاعات را به آژانس ارائه می‌کنیم. آژانس در مورد آن‌ها تحقیق می‌کند. آژانس نزد ایران رفته و می‌گوید "ما می‌خواهیم از این سایت بازدید کنیم. می‌خواهیم آن را چک کنیم."
چک کردن، تنها بازدید کردن نیست، بلکه نمونه‌گیری محیطی و نمونه‌گیری از خاک و آزمایش‌های ردیابی مواد رادیواکتیو صورت خواهد گرفت و تا شناسایی شود. اگر ایران گفت "نه، شما نمی‌توانید از این مکان بازدید کنید"، چه نظامی باشد یا نه، آژانس اگر آن را مشکوک بداند، می‌تواند درخواست دسترسی به آن را مطرح کند. بنابراین، هیچ محدودیتی در مورد نوع تأسیساتی که می‌تواند به آن دسترسی یافت وجود ندارد، اما باید سوءظن معقولی وجود داشته باشد.
خوب، اگر ایران بگوید نه، آنچه رخ می‌دهد این است که روندی وجود دارد که نهایتا ظرف ۲۴ روز نهایی می‌شود، که در طول آن زمان اگر ایران نتوانند بر سر شروط دسترسی به توافق برسند یا آژانس قانع نشود، مسئله وارد یک کمیسیون مشترک می‌شود.
کمیسیون مشترک متشکل است از تمامی امضا‌کنندگان توافق. یعنی ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، آلمان، اتحادیه اروپا، روسیه، چین و ایران، خوب؟ خوب، اگر ۵ عضو از ۸ عضو کمیسیون مشترک اعلام کنند که "نه، ما نگران هستیم و این مسئله باید مورد تحقیق قرار گیرد"، که خوب ایالات متحده و متحدان اروپایی‌اش با هم ۵ عضو می‌شوند، آن وقت ایران، ملزم به ارائه دسترسی خواهد بود.
و خوب اگر این کار را نکند، اگر خودداری کند، آن وقت کل توافقنامه را نقض کرده است. خوب، کل این روند باید ظرف ۲۴ روز یا کمتر کامل شود.
فرض کنیم که نقض صورت گرفت، آن وقت چه اتفاقی می‌افتد؟ آنچه رخ می‌دهد این است که ایالات متحده یا یکی از پنج عضو دام شورای امنیت سازمان ملل مستقیما نزد شورای امنیت رفته و می‌گوید "مناقشه‌ای پیش آمده و وجود دارد. معتقدیم که نقض صورت گرفته است. باید نشست شورای امنیت برگزار شود و شورای امنیت تصمیمی بگیرد." نیازی نیست که دیگر اعضای کمیسیون در این مسئله دخیل باشند. ایالات متحده می‌تواند خودش مستقیما وارد عمل شود.
و سپس پس از روندی در شورای امنیت، ایالات متحده یا فرانسه یا بریتانیا یا حتی روسیه می‌توانند به صورت یکجانبه بروند و بگویند که "می‌خواهم تحریم‌ها فورا بازگردند"، به این معنی که فورا به طور کامل دوباره اجرایی شوند. سپس رأی‌گیری صورت خواهد گرفت که در آنجا تحریم‌ها فورا بازمی‌گردد مگر آنکه ایالات متحده (یا کشور مدعی)، "نه" بگوید.
بنابراین، به بیان دیگر، ما خودمان به تنهایی، بدون ایران، بدون هیچ کشور دیگری، می‌توانیم به آن نتیجه برسیم، مدارکمان از نقض را به شورای امنیت برده و آن تحریم‌ها را به جای خودشان بازگردانیم.
رایس در ادامه با بیان اینکه ارائه دسترسی یک درخواست نیست، بلکه یک الزام است، افزود: الان داریم در مورد موارد نقض مرتبط با دسترسی صحبت می‌کنیم. اما انواع دیگری از موارد نقض توافقنامه هم وجود دارد که الزاما با دسترسی مرتبط نیستند. آن‌ها هم به همین نحو وارد روند حل مناقشه می‌شوند که می‌تواند نهایتا به بازگشت فوری تحریم‌ها منجر شود.
او در پاسخ به این سوال که آیا ۲۴ روز مهلت، زمان کافی به ایران نمی‌دهد تا برخی از شواهد را از بین ببرد، گفت: سوال خوبی است. اما بگذارد توضیح دهم که چرا کارشناسان ما کاملا مطمئن هستند که ۲۴ روز کفایت می‌کند. که زمانی کافی است و نباید نگران باشیم. اول از همه، تأسیساتی که داریم در موردش صحبت می‌کنیم، باید تأسیساتی مخفی یا شناخته‌نشده باشد که در آن فعالیت‌های هسته‌ای صورت می‌گیرد. آنجا مکانی در ابعاد یک اتاق یا حتی ابعاد یک ساختمان نخواهد بود. بلکه یک تأسیسات بزرگ خواهد بود.
و در آن تأسیسات، با توجه به ماهیت موادی که داریم در موردش صحبت می‌کنیم، که به شدت رادیو اکتیو هستند و با توجه به پیشرفتگی ابزار تست که آژانس بین المللی انرژی اتمی و ما داریم، هرگونه پسماندی تا مدت‌ها قابل ردیابی خواهد بود، نه برای چند روز، بلکه برای چند ماه و چند سال بعد.
بنابراین، آن‌ها در چنین دوره زمانی‌ای، به هیچ وجه نمی‌توانند شواهد را به درستی مخفی کنند. مخفی نگه داشتن تأسیساتی در آن ابعاد برای مدت طولانی، کار راحتی نیست.
علاوه بر این، اگر ما در آن حالت در مورد تأسیساتی که الان تشریح کردم نگرانی داشته باشیم، در طول آن مدت، آن را بسیار به دقت زیر نظر می‌گیریم تا زمانی که نگرانی ما به نحوی قانع‌کننده حل شود. بنابراین، بسیار مطمئن هستیم، زبده‌ترین کارشناسان ما مطمئن هستند که این روند کاملا کفایت می‌کند.
*دانشجو
خوب، آنچه داریم در موردش صحبت می‌کنیم و در سوالی که شما پرسیدید بود، اینکه است که اگر ما اطلاعاتی در مورد یک سایت مشکوک اعلام نشده داشتیم، برای بررسی آن سایت چه روندی باید طی شود. خوب بگذارید توضیح دهم.
در حالت اول، بگذارید بگوئیم مثلا ایالات متحده اطلاعاتی جمع‌آوری کرده که معتقد است نشان می‌دهد که یک سایت مشکوک یا محرمانه وجود دارد. ما آن اطلاعات را به آژانس ارائه می‌کنیم. آژانس در مورد آن‌ها تحقیق می‌کند. آژانس نزد ایران رفته و می‌گوید "ما می‌خواهیم از این سایت بازدید کنیم. می‌خواهیم آن را چک کنیم."
چک کردن، تنها بازدید کردن نیست، بلکه نمونه‌گیری محیطی و نمونه‌گیری از خاک و آزمایش‌های ردیابی مواد رادیواکتیو صورت خواهد گرفت و تا شناسایی شود. اگر ایران گفت "نه، شما نمی‌توانید از این مکان بازدید کنید"، چه نظامی باشد یا نه، آژانس اگر آن را مشکوک بداند، می‌تواند درخواست دسترسی به آن را مطرح کند. بنابراین، هیچ محدودیتی در مورد نوع تأسیساتی که می‌تواند به آن دسترسی یافت وجود ندارد، اما باید سوءظن معقولی وجود داشته باشد.
خوب، اگر ایران بگوید نه، آنچه رخ می‌دهد این است که روندی وجود دارد که نهایتا ظرف ۲۴ روز نهایی می‌شود، که در طول آن زمان اگر ایران نتوانند بر سر شروط دسترسی به توافق برسند یا آژانس قانع نشود، مسئله وارد یک کمیسیون مشترک می‌شود.
کمیسیون مشترک متشکل است از تمامی امضا‌کنندگان توافق. یعنی ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، آلمان، اتحادیه اروپا، روسیه، چین و ایران، خوب؟ خوب، اگر ۵ عضو از ۸ عضو کمیسیون مشترک اعلام کنند که "نه، ما نگران هستیم و این مسئله باید مورد تحقیق قرار گیرد"، که خوب ایالات متحده و متحدان اروپایی‌اش با هم ۵ عضو می‌شوند، آن وقت ایران، ملزم به ارائه دسترسی خواهد بود.
و خوب اگر این کار را نکند، اگر خودداری کند، آن وقت کل توافقنامه را نقض کرده است. خوب، کل این روند باید ظرف ۲۴ روز یا کمتر کامل شود.
فرض کنیم که نقض صورت گرفت، آن وقت چه اتفاقی می‌افتد؟ آنچه رخ می‌دهد این است که ایالات متحده یا یکی از پنج عضو دام شورای امنیت سازمان ملل مستقیما نزد شورای امنیت رفته و می‌گوید "مناقشه‌ای پیش آمده و وجود دارد. معتقدیم که نقض صورت گرفته است. باید نشست شورای امنیت برگزار شود و شورای امنیت تصمیمی بگیرد." نیازی نیست که دیگر اعضای کمیسیون در این مسئله دخیل باشند. ایالات متحده می‌تواند خودش مستقیما وارد عمل شود.
و سپس پس از روندی در شورای امنیت، ایالات متحده یا فرانسه یا بریتانیا یا حتی روسیه می‌توانند به صورت یکجانبه بروند و بگویند که "می‌خواهم تحریم‌ها فورا بازگردند"، به این معنی که فورا به طور کامل دوباره اجرایی شوند. سپس رأی‌گیری صورت خواهد گرفت که در آنجا تحریم‌ها فورا بازمی‌گردد مگر آنکه ایالات متحده (یا کشور مدعی)، "نه" بگوید.
بنابراین، به بیان دیگر، ما خودمان به تنهایی، بدون ایران، بدون هیچ کشور دیگری، می‌توانیم به آن نتیجه برسیم، مدارکمان از نقض را به شورای امنیت برده و آن تحریم‌ها را به جای خودشان بازگردانیم.
رایس در ادامه با بیان اینکه ارائه دسترسی یک درخواست نیست، بلکه یک الزام است، افزود: الان داریم در مورد موارد نقض مرتبط با دسترسی صحبت می‌کنیم. اما انواع دیگری از موارد نقض توافقنامه هم وجود دارد که الزاما با دسترسی مرتبط نیستند. آن‌ها هم به همین نحو وارد روند حل مناقشه می‌شوند که می‌تواند نهایتا به بازگشت فوری تحریم‌ها منجر شود.
او در پاسخ به این سوال که آیا ۲۴ روز مهلت، زمان کافی به ایران نمی‌دهد تا برخی از شواهد را از بین ببرد، گفت: سوال خوبی است. اما بگذارد توضیح دهم که چرا کارشناسان ما کاملا مطمئن هستند که ۲۴ روز کفایت می‌کند. که زمانی کافی است و نباید نگران باشیم. اول از همه، تأسیساتی که داریم در موردش صحبت می‌کنیم، باید تأسیساتی مخفی یا شناخته‌نشده باشد که در آن فعالیت‌های هسته‌ای صورت می‌گیرد. آنجا مکانی در ابعاد یک اتاق یا حتی ابعاد یک ساختمان نخواهد بود. بلکه یک تأسیسات بزرگ خواهد بود.
و در آن تأسیسات، با توجه به ماهیت موادی که داریم در موردش صحبت می‌کنیم، که به شدت رادیو اکتیو هستند و با توجه به پیشرفتگی ابزار تست که آژانس بین المللی انرژی اتمی و ما داریم، هرگونه پسماندی تا مدت‌ها قابل ردیابی خواهد بود، نه برای چند روز، بلکه برای چند ماه و چند سال بعد.
بنابراین، آن‌ها در چنین دوره زمانی‌ای، به هیچ وجه نمی‌توانند شواهد را به درستی مخفی کنند. مخفی نگه داشتن تأسیساتی در آن ابعاد برای مدت طولانی، کار راحتی نیست.
علاوه بر این، اگر ما در آن حالت در مورد تأسیساتی که الان تشریح کردم نگرانی داشته باشیم، در طول آن مدت، آن را بسیار به دقت زیر نظر می‌گیریم تا زمانی که نگرانی ما به نحوی قانع‌کننده حل شود. بنابراین، بسیار مطمئن هستیم، زبده‌ترین کارشناسان ما مطمئن هستند که این روند کاملا کفایت می‌کند.
*دانشجو
