«اقدام تاریخی» عنوانی بود که بسیاری از مسئولان و مذاکره‌کنندگان و حتی تحلیلگران مسائل بین‌المللی روی تفاهم ایران و 1+5 و همچنین پیشرفت‌های مذاکرات درباره برنامه هسته‌ای ایران گذاشته‌اند.
شهدای ایران:بی تردید این اقدام تاریخی نهم تیرماه به هر سرنوشتی دچار شود نقش تعیین کننده ای در سیاست خارجی کشورهای مذاکره کننده بخصوص ایران و آمریکا دارد؛ دو کشوری که پس از سال ها تنش حالا برای حل مساله هسته ای پای میز مذاکره آمده اند.
اظهارنظرهای سیاستمداران ایرانی و آمریکایی درباره این مذاکرات موجب دسته بندی های مختلف و حتی خارج از عرف رایج سیاسی در این کشورها شده است، به این معنا که مخالفان و موافقان مذاکرات را نمی توان در صف بندی های اصولگرا و اصلاح طلب یا دموکرات و جمهوریخواه در این دو کشور جای داد و این دسته بندی در این باره با تغییراتی روبه رو شده است. روشن است نگاه سیاستمداران ایرانی به انتخابات امسال مجلس و همچنین تلاش سناکلینتونتورهای آمریکایی برای انتخابات ریاست جمهوری2016 ایالات متحده مواضع هسته ای آنان را مهم تر از پیش ساخته است. مرور دیدگاه های نامزدهای احتمالی ریاست جمهوری آمریکا درخصوص مذاکرات هسته ای نشان می دهد هریک به دنبال کسب برگ برنده ای برای رسیدن به کاخ سفید هستند؛ برگ برنده ای که آن را در اقدام تاریخی دولت اوباما جستجو می کنند.
چرخش معنادار کلینتون
همان طور که گفته شد شاید نتوان دسته بندی جمهوریخواه و دموکرات را برای موافقان و مخالفان مذاکرات هسته ای معتبر دانست، اما به طور کلی تردید در موفقیت مذاکرات در میان جمهوریخواهان بیش از دموکرات هاست و این دموکرات ها هستند که می خواهند از موفقیت دولتی که برخاسته از این حزب است برای دور بعدی انتخابات بهره برداری کنند.
هیلاری کلینتون که حمایت رئیس جمهور فعلی آمریکا را نیز برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری بعدی ایالات متحده دارد با وجود مواضع قبلی خود در زمان تصدی وزارت امور خارجه این کشور از سازنده بودن پیگیری این مذاکرات صحبت می کند. شاید هنوز خاطره ایرانیان و شهروندان ایالات متحده از موضعگیری های سرسختانه او نسبت به ایران و برنامه هسته ای او پاک نشده باشد، اما این روزها رسانه ها از قول او می گویند که مذاکرات ثمربخش بوده است.
او که پیش از این برنامه هسته ای ایران را تحریک آمیز می خواند و اتهاماتی را متوجه جمهوری اسلامی کرده بود حالا و پس از تفاهم لوزان از تلاش های اوباما برای مذاکره به منظور پایان بخشیدن به مساله هسته ای ایران حمایت می کند. کلینتون از راه حل دیپلماتیک حمایت کرده است و در صف منتقدان نامه معروف 47 سناتور آمریکایی قرار دارد.
مواضع میانه آقای معاون اول
معاون رئیس جمهور آمریکا دیگر دموکراتی است که احتمال نامزدی او در انتخابات بعدی می رود. جو بایدن هرچند از موافقان مذاکرات هسته ای است، اما همیشه نگرانی خود را درباره کنترل ایران و امنیت اسرائیل به زبان آورده است؛ موضعی که هم به جایگاه او در کاخ سفید لطمه نمی زند و هم می تواند حمایت نسبی لابی های یهودی را برای او به دنبال داشته باشد.
او در اظهار نظری می گوید: «ما همچنان که توافق هسته ای با ایران را دنبال می کنیم، بر عمق روابط خود با اسرائیل و دیگر متحدان خود در منطقه نیز می افزاییم.» موضع انتقادی بایدن از نامه 47 سناتور آمریکایی در حالی که آن را گمراه کننده و کسر شأن سنا می داند، نشان از حمایت او از مذاکرات فعلی تا مشخص شدن نتیجه دارد و معتقد است بعد از شکست مذاکرات رژیم تحریم ها دوام نمی آورد.
مارک وارنر که جزو گزینه های احتمالی نامزدی از سوی دموکرات ها است، موضعی متفاوت تر از 2 رقیب خود دارد و می توان او را در شمار منتقدان مذاکرات دانست. او از لایحه جمهوریخواهان که نقش کنگره را درخصوص جزئیات توافق و نظارت این نهاد بر توافق هسته ای افزایش می دهد، حمایت کرده است. وارنر که حتی به صندلی معاون اولی اوباما نیز نزدیک بود در بیانیه ای خواستار توقف کامل فعالیت های هسته ای ایران شده است.
شکاف هسته ای در میان جمهوریخواهان
در سمت دیگر از میان جمهوریخواهان نیز عموما ندای مخالفت با این مذاکرات به گوش می رسد. «تد کروز» و «رند پاول» که رسما اعلام نامزدی کرده اند از امضا کنندگان نامه 47 سناتور هستند. برهمین اساس به نظر می رسد احتمال به رسمیت نشناختن توافق با ایران در زمان ریاست جمهوری هریک از آنان دور از ذهن نیست.
پاول که عضو مجلس نمایندگان است، موضع هوشمندانه تری نسبت به همتای جمهوریخواه خود دارد و معتقد است باید به اوباما فرصت مذاکره با ایران داده شود؛ زیرا «دیپلماسی بهتر از جنگ است و باید به دیپلماسی فرصت بدهیم.» او ورود به جنگ را آخرین گزینه می داند و در این باره می گوید: «من بشدت طرفدار استفاده از گزینه دیپلماتیک تا هر زمان ممکن هستم. اما اگر این گزینه شکست بخورد، من نیز به برقراری مجدد تحریم ها و وضع تحریم های جدید رأی خواهم داد. اما اگر این کار را در میانه مذاکرات انجام دهید به مذاکرات ضربه خواهید زد.»
اما کروز که ایران را بزرگ ترین تهدید برای ایالات متحده می داند، مذاکره با ایران را مثبت تلقی نمی کند و می گوید: «آنها 2 سال است که مشغول مذاکره هستند. این بدترین مذاکره در طول تاریخ بشریت است.» این سناتور جمهوریخواه توافق با ایران را «بد» خطاب کرده است و گفته از هر اقدامی برای جلوگیری از این توافق فروگذار نخواهد کرد. برخی نظرسنجی ها نشان می دهد که دیدگاه های این دو سناتور جمهوریخواه طرفداران بیشتری در میان شهروندان ایالات متحده دارد.
شیب تند تندروی در دسته فیل ها!
مارکو روبیو، دیگر سناتور جمهوریخواه نیز که از گزینه های مطرح این حزب برای انتخابات سال 2016 است، دیدگاه هایش درباره برنامه هسته ای ایران به کروز نزدیک تر است. او در شمار منتقدان سرسخت سیاست های خاورمیانه ای اوباما قرار دارد و اقدامات فعلی کاخ سفید در مذاکرات را به باد انتقاد گرفته است. روبیو این شرایط را به نفع ایران می داند و معتقد است این کشور از این تاکتیک برای خرید زمان بهره می برد. او از طرفداران باقی ماندن گزینه نظامی روی میز در برابر ایران است.
ریک پری و هم حزبی روبیو نیز که جزو نامزدهای احتمالی به شمار می آید، همین موضع را دارد و گفته است: تهران به توافقات متعهد نیست. او تصورات اوباما را «تفکر توهمی» خوانده است.
اما لیندزی گراهام، جمهوریخواه دیگری که درباره حضورش در انتخابات 2016 حرف هایی به میان آمده است این مواضع را در شرایط فعلی درست نمی داند و از پیامدهای بسیار خطرناک حمله احتمالی به ایران گفته است. هرچند او از موافقان نظارت کنگره بر جزئیات توافق هسته ای با ایران است، اما هشدار داده که «حمله نظامی به ایران معضلات زیادی ایجاد می کند. باید در این مورد همیشه به بدترین ها فکر کنید، نه به بهترین ها. آنها می توانند به پایگاه های ما در منطقه حمله کنند. آنها می توانند تنگه هرمز را مسدود کنند. این اقدام موضوعی مغشوش خواهد بود.»
زمانی که از نامزدهای احتمالی جمهوریخواهان صحبت می شود، نمی توان به جب بوش، برادر رئیس جمهور سابق ایالات متحده که در تلاش برای حضور در کاخ سفید است، اشاره نکرد. او را می توان جزو دسته تندروهای این حزب به شمار آورد، کسانی که به هر روی با مذاکرات و راه حل های انتخابی در حوزه دیپلماتیک در برابر ایران مخالف هستند. بوش تاکید کرده است: «به نظر من جمهوریخواهان باید با هر چه اتفاق بیفتد مخالفت کرده و آن را بر اساس اصول ابراز کنند. آمریکا اصلا نباید با ایران مذاکره کند.» او پس از لوزان نیز نسبت به تفاهم هسته ای ایران و 1+5 این طور واکنش نشان داده بود: «من از چنین توافق معیوبی پشتیبانی نمی کنم.»
سرنوشت بازی با برگ مذاکرات
هرچند اختلاف نظر بر سر مسائل اساسی هر کشوری در میان نامزدهای تصدی پست ریاست جمهوری طبیعی به نظر می رسد، اما آنچه نگرانی ها را درباره اظهارنظرها و مواضع نامزدهای احتمالی و به طور کل دموکرات ها و جمهوریخواهان افزایش می دهد، این است که موضوع مذاکرات هسته ای ایران و 1+5 بازیچه اختلافات و حتی کسب آرا از سوی این دو حزب و نامزدهایشان باشد.
این نگرانی زمانی تشدید می شود که تحلیلگران، اقدامات جمهوریخواهان را این گونه ارزیابی می کنند که مخالفت آنان در برابر توافق با ایران جهت تخریب یک موفقیت تعیین کننده برای دستیابی به کاخ سفید از سوی رقیب آنان است.
*جام جم
اظهارنظرهای سیاستمداران ایرانی و آمریکایی درباره این مذاکرات موجب دسته بندی های مختلف و حتی خارج از عرف رایج سیاسی در این کشورها شده است، به این معنا که مخالفان و موافقان مذاکرات را نمی توان در صف بندی های اصولگرا و اصلاح طلب یا دموکرات و جمهوریخواه در این دو کشور جای داد و این دسته بندی در این باره با تغییراتی روبه رو شده است. روشن است نگاه سیاستمداران ایرانی به انتخابات امسال مجلس و همچنین تلاش سناکلینتونتورهای آمریکایی برای انتخابات ریاست جمهوری2016 ایالات متحده مواضع هسته ای آنان را مهم تر از پیش ساخته است. مرور دیدگاه های نامزدهای احتمالی ریاست جمهوری آمریکا درخصوص مذاکرات هسته ای نشان می دهد هریک به دنبال کسب برگ برنده ای برای رسیدن به کاخ سفید هستند؛ برگ برنده ای که آن را در اقدام تاریخی دولت اوباما جستجو می کنند.
چرخش معنادار کلینتون
همان طور که گفته شد شاید نتوان دسته بندی جمهوریخواه و دموکرات را برای موافقان و مخالفان مذاکرات هسته ای معتبر دانست، اما به طور کلی تردید در موفقیت مذاکرات در میان جمهوریخواهان بیش از دموکرات هاست و این دموکرات ها هستند که می خواهند از موفقیت دولتی که برخاسته از این حزب است برای دور بعدی انتخابات بهره برداری کنند.
هیلاری کلینتون که حمایت رئیس جمهور فعلی آمریکا را نیز برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری بعدی ایالات متحده دارد با وجود مواضع قبلی خود در زمان تصدی وزارت امور خارجه این کشور از سازنده بودن پیگیری این مذاکرات صحبت می کند. شاید هنوز خاطره ایرانیان و شهروندان ایالات متحده از موضعگیری های سرسختانه او نسبت به ایران و برنامه هسته ای او پاک نشده باشد، اما این روزها رسانه ها از قول او می گویند که مذاکرات ثمربخش بوده است.
او که پیش از این برنامه هسته ای ایران را تحریک آمیز می خواند و اتهاماتی را متوجه جمهوری اسلامی کرده بود حالا و پس از تفاهم لوزان از تلاش های اوباما برای مذاکره به منظور پایان بخشیدن به مساله هسته ای ایران حمایت می کند. کلینتون از راه حل دیپلماتیک حمایت کرده است و در صف منتقدان نامه معروف 47 سناتور آمریکایی قرار دارد.
مواضع میانه آقای معاون اول
معاون رئیس جمهور آمریکا دیگر دموکراتی است که احتمال نامزدی او در انتخابات بعدی می رود. جو بایدن هرچند از موافقان مذاکرات هسته ای است، اما همیشه نگرانی خود را درباره کنترل ایران و امنیت اسرائیل به زبان آورده است؛ موضعی که هم به جایگاه او در کاخ سفید لطمه نمی زند و هم می تواند حمایت نسبی لابی های یهودی را برای او به دنبال داشته باشد.
او در اظهار نظری می گوید: «ما همچنان که توافق هسته ای با ایران را دنبال می کنیم، بر عمق روابط خود با اسرائیل و دیگر متحدان خود در منطقه نیز می افزاییم.» موضع انتقادی بایدن از نامه 47 سناتور آمریکایی در حالی که آن را گمراه کننده و کسر شأن سنا می داند، نشان از حمایت او از مذاکرات فعلی تا مشخص شدن نتیجه دارد و معتقد است بعد از شکست مذاکرات رژیم تحریم ها دوام نمی آورد.
مارک وارنر که جزو گزینه های احتمالی نامزدی از سوی دموکرات ها است، موضعی متفاوت تر از 2 رقیب خود دارد و می توان او را در شمار منتقدان مذاکرات دانست. او از لایحه جمهوریخواهان که نقش کنگره را درخصوص جزئیات توافق و نظارت این نهاد بر توافق هسته ای افزایش می دهد، حمایت کرده است. وارنر که حتی به صندلی معاون اولی اوباما نیز نزدیک بود در بیانیه ای خواستار توقف کامل فعالیت های هسته ای ایران شده است.
شکاف هسته ای در میان جمهوریخواهان
در سمت دیگر از میان جمهوریخواهان نیز عموما ندای مخالفت با این مذاکرات به گوش می رسد. «تد کروز» و «رند پاول» که رسما اعلام نامزدی کرده اند از امضا کنندگان نامه 47 سناتور هستند. برهمین اساس به نظر می رسد احتمال به رسمیت نشناختن توافق با ایران در زمان ریاست جمهوری هریک از آنان دور از ذهن نیست.
پاول که عضو مجلس نمایندگان است، موضع هوشمندانه تری نسبت به همتای جمهوریخواه خود دارد و معتقد است باید به اوباما فرصت مذاکره با ایران داده شود؛ زیرا «دیپلماسی بهتر از جنگ است و باید به دیپلماسی فرصت بدهیم.» او ورود به جنگ را آخرین گزینه می داند و در این باره می گوید: «من بشدت طرفدار استفاده از گزینه دیپلماتیک تا هر زمان ممکن هستم. اما اگر این گزینه شکست بخورد، من نیز به برقراری مجدد تحریم ها و وضع تحریم های جدید رأی خواهم داد. اما اگر این کار را در میانه مذاکرات انجام دهید به مذاکرات ضربه خواهید زد.»
اما کروز که ایران را بزرگ ترین تهدید برای ایالات متحده می داند، مذاکره با ایران را مثبت تلقی نمی کند و می گوید: «آنها 2 سال است که مشغول مذاکره هستند. این بدترین مذاکره در طول تاریخ بشریت است.» این سناتور جمهوریخواه توافق با ایران را «بد» خطاب کرده است و گفته از هر اقدامی برای جلوگیری از این توافق فروگذار نخواهد کرد. برخی نظرسنجی ها نشان می دهد که دیدگاه های این دو سناتور جمهوریخواه طرفداران بیشتری در میان شهروندان ایالات متحده دارد.
شیب تند تندروی در دسته فیل ها!
مارکو روبیو، دیگر سناتور جمهوریخواه نیز که از گزینه های مطرح این حزب برای انتخابات سال 2016 است، دیدگاه هایش درباره برنامه هسته ای ایران به کروز نزدیک تر است. او در شمار منتقدان سرسخت سیاست های خاورمیانه ای اوباما قرار دارد و اقدامات فعلی کاخ سفید در مذاکرات را به باد انتقاد گرفته است. روبیو این شرایط را به نفع ایران می داند و معتقد است این کشور از این تاکتیک برای خرید زمان بهره می برد. او از طرفداران باقی ماندن گزینه نظامی روی میز در برابر ایران است.
ریک پری و هم حزبی روبیو نیز که جزو نامزدهای احتمالی به شمار می آید، همین موضع را دارد و گفته است: تهران به توافقات متعهد نیست. او تصورات اوباما را «تفکر توهمی» خوانده است.
اما لیندزی گراهام، جمهوریخواه دیگری که درباره حضورش در انتخابات 2016 حرف هایی به میان آمده است این مواضع را در شرایط فعلی درست نمی داند و از پیامدهای بسیار خطرناک حمله احتمالی به ایران گفته است. هرچند او از موافقان نظارت کنگره بر جزئیات توافق هسته ای با ایران است، اما هشدار داده که «حمله نظامی به ایران معضلات زیادی ایجاد می کند. باید در این مورد همیشه به بدترین ها فکر کنید، نه به بهترین ها. آنها می توانند به پایگاه های ما در منطقه حمله کنند. آنها می توانند تنگه هرمز را مسدود کنند. این اقدام موضوعی مغشوش خواهد بود.»
زمانی که از نامزدهای احتمالی جمهوریخواهان صحبت می شود، نمی توان به جب بوش، برادر رئیس جمهور سابق ایالات متحده که در تلاش برای حضور در کاخ سفید است، اشاره نکرد. او را می توان جزو دسته تندروهای این حزب به شمار آورد، کسانی که به هر روی با مذاکرات و راه حل های انتخابی در حوزه دیپلماتیک در برابر ایران مخالف هستند. بوش تاکید کرده است: «به نظر من جمهوریخواهان باید با هر چه اتفاق بیفتد مخالفت کرده و آن را بر اساس اصول ابراز کنند. آمریکا اصلا نباید با ایران مذاکره کند.» او پس از لوزان نیز نسبت به تفاهم هسته ای ایران و 1+5 این طور واکنش نشان داده بود: «من از چنین توافق معیوبی پشتیبانی نمی کنم.»
سرنوشت بازی با برگ مذاکرات
هرچند اختلاف نظر بر سر مسائل اساسی هر کشوری در میان نامزدهای تصدی پست ریاست جمهوری طبیعی به نظر می رسد، اما آنچه نگرانی ها را درباره اظهارنظرها و مواضع نامزدهای احتمالی و به طور کل دموکرات ها و جمهوریخواهان افزایش می دهد، این است که موضوع مذاکرات هسته ای ایران و 1+5 بازیچه اختلافات و حتی کسب آرا از سوی این دو حزب و نامزدهایشان باشد.
این نگرانی زمانی تشدید می شود که تحلیلگران، اقدامات جمهوریخواهان را این گونه ارزیابی می کنند که مخالفت آنان در برابر توافق با ایران جهت تخریب یک موفقیت تعیین کننده برای دستیابی به کاخ سفید از سوی رقیب آنان است.
*جام جم
