استاد اخلاق حوزه علمیه قم گفت: در گذشته وقتی با شبهات جدیدی مواجه می شدند می گفتند اینها کفریات غربی ها و از سنخ گرایش های سوفیست ها است و خلاف بداهت است؛ هیچ گاه پاسخ منطقی و متقنی داده نمی شد اما امروزه جلسات نقد و بررسی متعددی وجود دارد که پاسخ های بسیار روشن و مستدلی به این شبهات می دهند.
به گزارش شهدای ایران، آیت الله محمدتقی مصباح یزدی رییس مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) پیش از ظهر امروز در ششمین مجمع عمومی انجمن معرفت شناسی حوزه به تبیین تاریخچه مختصری از این علم پرداخت و اظهار داشت: در گذشته مسأله معرفت شناسی عمده ترین مسأله در فلسفه بود؛ سسوفسطائیان پیش از سقراط و افلاطون، مروج مکتب شکاکیت بودند.
وی افزود: آنها می گفتند هیچ چیز وجود ندارد اگر هم وجود داشته باشد قابل شناخته شدن نیست؛ امثال سقراط، افلاطون و ارسطو تلاش کردند ریشه این شکاکیت را بکنند؛ کار این سه فیلسوف بالا گرفت و پس از ارسطو دیگر شکاکیت جایگاهی نداشت.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم موج جدید شکاکیت و نسبیت را مربوط به قرون وسطی دانست و گفت: امروزه هستند کسانی که اعتقاد داشتن به پی بردن یقینی به حقایق را دگماتیسم می دانند و می گویند امکان ندارد انسان به چیزی یقین پیدا کند؛ این حرف نوعی پارادوکس است.
نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری میراث ما از فلاسفه یونان را جذب گرایی دانست و ابراز داشت: این گرایش مورد توجه و قبول اندیشمندان و فلاسفه اسلامی قرار گرفت؛ در این زمینه کارهایی به عنوان شاخصه ای از منطق انجام گرفت.
علامه طباطبایی و شهید مطهری علم معرفت شناسی را شکوفا کردند
آیت الله مصباح یزدی افزود: در دوران اخیر به همت علامه طباطبایی و شهید مطهری دوره جدیدی در این عرصه شروع شد و به شکوفایی رسید؛ در آن مقطع نیاز به طرح این مباحث در مقابل دو گروهی که نسبیت را ترویج می کردند، بود.
استاد اخلاق حوزه علمیه قم یکی از آن گرایش ها را گرایش مارکسیستی و ماتریالیستی عنوان کرد و گفت: آنها اصل را بر محسوسات می گذاشتند و سایر مسائل را به محسوسات باز می گرداندند؛ بسیاری از آنها تخصصی در این زمینه نداشتند و به صورت ضمنی مطالبی را مطرح می کردند؛ این خطری برای معرفت شناسی الهی و اسلامی بود.
آیت الله مصباح یزدی با اشاره به این که در مقابل مارکسیست ها گرایش ایده آلیستی بود، ابراز داشت: این گرایش از طرف امثال هیوم و هگل مطرح می شد، آنها مباحث نسبیت و پوزیتیویسم و غیره را مطرح کردند؛ در این برهه فضای معرفت شناسی مبهم، ظلمانی و غبار آلود شده بود که به راحتی انسان نمی توانست ادعا کند که واقعیتی را درک می کنم.
وی افزود: ایده آلیست های معتدل تر معتقد بودند که همه چیز در علم خدا موجود است؛ برخی عاف مسلکان نیز چنین عقیده ای دارند یعنی خدا هست و علمش و این عالم صورت علم الهی است و صورت خارجی وجود ندارد؛ در این زمان اسلام اگر بخواهد عقاید خود را تثبت کند و حرف های دیگران را نقد کند باید مبانی محکمی داشته باشد به همین دلیل بزرگان احساس کردند باید در این زمینه ورود پیدا کنیم.
کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم نخستین اثر در زمینه معرف شناسی است
رییس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) اولین کتابی که در زمینه معرفت شناسی نوشته شده است و بنده می شناسم کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم علامه است که شهید مطهری سهم بزرگی در نوشتن این کتاب داشت؛ بحث هایی که در پاورقی آمده است مباحثی است که در جلسات مختلف مطرح و پخته شده است.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم تصریح کرد: این دو بزرگوار حق عظیمی بر گردن جامعه اسلامی و بحث های فلسفه اسلامی دارند؛ اگر این حرکت انجام نگرفته بود ما در فلسفه بسیار ضعیف بودیم و در قبال گرایش های مختلف فلسفه که در دنیا وجود دارد نمی توانستیم کاری از پیش ببریم؛ آنها فلسفه اسلامی را از سقوط در برابر مارکیسیم و ایده آلیسم نجات دادند.
نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری ابراز داشت: اگر انقلاب واقع نشده بود علامه و شهید مطهری جایگاهی نداشتند که بتوانند به این مباحث بپردازند؛ پیش از انقلاب مخالفت های فیزکی و فکری فراوانی با شهید مطهری می شد تا شخصیت ایشان را سبک کنند اما ایشان توانست جایگاه خود را در دانشگاه تثبیت کند با این وجود در مقابل اساتیدی که در خارج تحصیل کرده بودند کسی برای ایشان آنچنان که شایسته بود ارزشی قائل نمی شد.
استاد اخلاق حوزه علمیه قم بیان داشت: اگر امام خمینی(ره) چنین زمینه ای را فراهم نمی کرد معلوم نبود آن بزرگوران بتوانند در برابر هجمه های فرهنگی و علمی دوام بیاورند و ممکن بود بعد از وفاتشان کم کم نظراتشان به دست فراموشی سپرده شوند؛ لطف خدا بود که در سایه پیروزی انقلاب اسلامی آنها پشتوانه ای پیدا کنند.
انقلاب اسلامی تحول عظیمی را در حوزه های علمیه بوجود آورد
آیت الله مصباح یزدی با بیان این که پس از پیروزی انقلاب و مطرح شدن علوم اسلامی در حوزه یک تحول عظیمی بوجود آمد، گفت: در گذشته کسانی که در حوزه فلسفه بخوانند و درس بدهند در اقلیت بودند و در بسیاری جاها فلسفه خواندن نقص و عیب بود تا جایی که امام(ره) را تکفیر کردند و لیوان آقا مصطفی را آب کشیدند.
وی افزود: اقلیتی بودند که میراث گذشتگان را حفظ می کردند اما با پیروزی انقلاب فضایی ایجاد شد که در بخشی از غرب ها برتری خود را ثابت کردند و در برخی از بخش ها اعتراف کردند که نظریه فلسفه اسلامی از نظر ما برتر است؛ اگر این فضا نبود حوزه یک فضای جامد و بسته می شد، در چنین فضایی در مقابل مکاتب دیگر راه به جایی نمی بردیم.
در رشته های فلسفه مضاف کارهای بزرگی در حال انجام است
رییس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) خاطرنشان کرد: در حال حاضر در شاخه فلسفه های مضاف کارهایی صورت می گیرد که بسیار ارزشمند است؛ روزگاری اصلا بحث فلسفه اخلاق مفهومش مشخص و قابل درک نبود اما گام نخست را شهید مطهری در این زمینه برداشت.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به پیشرفت های گسترده ای که در عرصه های مختلف پس از انقلاب حاصل شده است، بیان داشت: در کنار این پیشرفت ها، پیشرفت چشمگیری در مسائل علمی به ویژه علم فلسفه داشته ایم؛ در گذشته اگر کسی در حوزه پیدا می شد که برهان شفا را بفهمد خیلی شخصیت بزرگی محسوب می شد اما امروزه افزون بر درک آن مفاهیم افراد بسیاری در این عرصه نظریه پردازی می کنند.
نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری تأکید کرد: باید شکر نعمت وجود این اساتید و زمینه هایی که برای رشد علمی فراهم شده است را باید به جا آوریم.
باید خود را برای شبهات جدید فلسفی آماده کنیم
استاد اخلاق حوزه علمیه قم گفت: در گذشته وقتی با شبهات جدیدی مواجه می شدند می گفتند اینها کفریات غربی ها و از سنخ گرایش های سوفیست ها است و خلاف بداهت است؛ هیچ گاه پاسخ منطقی و متقنی داده نمی شد اما امروزه جلسات نقد و بررسی متعددی وجود دارد که پاسخ های بسیار روشن و مستدلی به این شبهات می دهند.
آیت الله مصباح یزدی با اشاره به ضرورت پرداختن به مسأله فلسفه، بیان داشت: ما هم در این زمینه ها می توانیم سهمی داشته باشیم چراکه حرکت علمی برای بشر پایان یافتنی نیست و هر روز شبهات جدیدی مطرح می شود؛ گاهی شیاطین مباحثی را القا می کنند که پاسخ آن در کتاب ها نیست بنابراین ورود به این عرصه بسیار لازم است؛ در روز قیامت ارزش این کار مشخص خواهد شد.
وی افزود: ما امروز در کنار دریایی از میراث گذشتگان هستیم که با فرمایش اهل بیت(ع) و قرآن بارور شده است و از سوی دیگر در مقابل انبوهی از شبهات و سوالات فتنه انگیزی قرار گرفته ایم که باید با استفاده از آن منابع پاسخ لازم را بدهیم و تکلیف خود را در این زمینه انجام دهیم.
*رسا
وی افزود: آنها می گفتند هیچ چیز وجود ندارد اگر هم وجود داشته باشد قابل شناخته شدن نیست؛ امثال سقراط، افلاطون و ارسطو تلاش کردند ریشه این شکاکیت را بکنند؛ کار این سه فیلسوف بالا گرفت و پس از ارسطو دیگر شکاکیت جایگاهی نداشت.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم موج جدید شکاکیت و نسبیت را مربوط به قرون وسطی دانست و گفت: امروزه هستند کسانی که اعتقاد داشتن به پی بردن یقینی به حقایق را دگماتیسم می دانند و می گویند امکان ندارد انسان به چیزی یقین پیدا کند؛ این حرف نوعی پارادوکس است.
نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری میراث ما از فلاسفه یونان را جذب گرایی دانست و ابراز داشت: این گرایش مورد توجه و قبول اندیشمندان و فلاسفه اسلامی قرار گرفت؛ در این زمینه کارهایی به عنوان شاخصه ای از منطق انجام گرفت.
علامه طباطبایی و شهید مطهری علم معرفت شناسی را شکوفا کردند
آیت الله مصباح یزدی افزود: در دوران اخیر به همت علامه طباطبایی و شهید مطهری دوره جدیدی در این عرصه شروع شد و به شکوفایی رسید؛ در آن مقطع نیاز به طرح این مباحث در مقابل دو گروهی که نسبیت را ترویج می کردند، بود.
استاد اخلاق حوزه علمیه قم یکی از آن گرایش ها را گرایش مارکسیستی و ماتریالیستی عنوان کرد و گفت: آنها اصل را بر محسوسات می گذاشتند و سایر مسائل را به محسوسات باز می گرداندند؛ بسیاری از آنها تخصصی در این زمینه نداشتند و به صورت ضمنی مطالبی را مطرح می کردند؛ این خطری برای معرفت شناسی الهی و اسلامی بود.
آیت الله مصباح یزدی با اشاره به این که در مقابل مارکسیست ها گرایش ایده آلیستی بود، ابراز داشت: این گرایش از طرف امثال هیوم و هگل مطرح می شد، آنها مباحث نسبیت و پوزیتیویسم و غیره را مطرح کردند؛ در این برهه فضای معرفت شناسی مبهم، ظلمانی و غبار آلود شده بود که به راحتی انسان نمی توانست ادعا کند که واقعیتی را درک می کنم.
وی افزود: ایده آلیست های معتدل تر معتقد بودند که همه چیز در علم خدا موجود است؛ برخی عاف مسلکان نیز چنین عقیده ای دارند یعنی خدا هست و علمش و این عالم صورت علم الهی است و صورت خارجی وجود ندارد؛ در این زمان اسلام اگر بخواهد عقاید خود را تثبت کند و حرف های دیگران را نقد کند باید مبانی محکمی داشته باشد به همین دلیل بزرگان احساس کردند باید در این زمینه ورود پیدا کنیم.
کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم نخستین اثر در زمینه معرف شناسی است
رییس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) اولین کتابی که در زمینه معرفت شناسی نوشته شده است و بنده می شناسم کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم علامه است که شهید مطهری سهم بزرگی در نوشتن این کتاب داشت؛ بحث هایی که در پاورقی آمده است مباحثی است که در جلسات مختلف مطرح و پخته شده است.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم تصریح کرد: این دو بزرگوار حق عظیمی بر گردن جامعه اسلامی و بحث های فلسفه اسلامی دارند؛ اگر این حرکت انجام نگرفته بود ما در فلسفه بسیار ضعیف بودیم و در قبال گرایش های مختلف فلسفه که در دنیا وجود دارد نمی توانستیم کاری از پیش ببریم؛ آنها فلسفه اسلامی را از سقوط در برابر مارکیسیم و ایده آلیسم نجات دادند.
نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری ابراز داشت: اگر انقلاب واقع نشده بود علامه و شهید مطهری جایگاهی نداشتند که بتوانند به این مباحث بپردازند؛ پیش از انقلاب مخالفت های فیزکی و فکری فراوانی با شهید مطهری می شد تا شخصیت ایشان را سبک کنند اما ایشان توانست جایگاه خود را در دانشگاه تثبیت کند با این وجود در مقابل اساتیدی که در خارج تحصیل کرده بودند کسی برای ایشان آنچنان که شایسته بود ارزشی قائل نمی شد.
استاد اخلاق حوزه علمیه قم بیان داشت: اگر امام خمینی(ره) چنین زمینه ای را فراهم نمی کرد معلوم نبود آن بزرگوران بتوانند در برابر هجمه های فرهنگی و علمی دوام بیاورند و ممکن بود بعد از وفاتشان کم کم نظراتشان به دست فراموشی سپرده شوند؛ لطف خدا بود که در سایه پیروزی انقلاب اسلامی آنها پشتوانه ای پیدا کنند.
انقلاب اسلامی تحول عظیمی را در حوزه های علمیه بوجود آورد
آیت الله مصباح یزدی با بیان این که پس از پیروزی انقلاب و مطرح شدن علوم اسلامی در حوزه یک تحول عظیمی بوجود آمد، گفت: در گذشته کسانی که در حوزه فلسفه بخوانند و درس بدهند در اقلیت بودند و در بسیاری جاها فلسفه خواندن نقص و عیب بود تا جایی که امام(ره) را تکفیر کردند و لیوان آقا مصطفی را آب کشیدند.
وی افزود: اقلیتی بودند که میراث گذشتگان را حفظ می کردند اما با پیروزی انقلاب فضایی ایجاد شد که در بخشی از غرب ها برتری خود را ثابت کردند و در برخی از بخش ها اعتراف کردند که نظریه فلسفه اسلامی از نظر ما برتر است؛ اگر این فضا نبود حوزه یک فضای جامد و بسته می شد، در چنین فضایی در مقابل مکاتب دیگر راه به جایی نمی بردیم.
در رشته های فلسفه مضاف کارهای بزرگی در حال انجام است
رییس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) خاطرنشان کرد: در حال حاضر در شاخه فلسفه های مضاف کارهایی صورت می گیرد که بسیار ارزشمند است؛ روزگاری اصلا بحث فلسفه اخلاق مفهومش مشخص و قابل درک نبود اما گام نخست را شهید مطهری در این زمینه برداشت.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با اشاره به پیشرفت های گسترده ای که در عرصه های مختلف پس از انقلاب حاصل شده است، بیان داشت: در کنار این پیشرفت ها، پیشرفت چشمگیری در مسائل علمی به ویژه علم فلسفه داشته ایم؛ در گذشته اگر کسی در حوزه پیدا می شد که برهان شفا را بفهمد خیلی شخصیت بزرگی محسوب می شد اما امروزه افزون بر درک آن مفاهیم افراد بسیاری در این عرصه نظریه پردازی می کنند.
نماینده مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری تأکید کرد: باید شکر نعمت وجود این اساتید و زمینه هایی که برای رشد علمی فراهم شده است را باید به جا آوریم.
باید خود را برای شبهات جدید فلسفی آماده کنیم
استاد اخلاق حوزه علمیه قم گفت: در گذشته وقتی با شبهات جدیدی مواجه می شدند می گفتند اینها کفریات غربی ها و از سنخ گرایش های سوفیست ها است و خلاف بداهت است؛ هیچ گاه پاسخ منطقی و متقنی داده نمی شد اما امروزه جلسات نقد و بررسی متعددی وجود دارد که پاسخ های بسیار روشن و مستدلی به این شبهات می دهند.
آیت الله مصباح یزدی با اشاره به ضرورت پرداختن به مسأله فلسفه، بیان داشت: ما هم در این زمینه ها می توانیم سهمی داشته باشیم چراکه حرکت علمی برای بشر پایان یافتنی نیست و هر روز شبهات جدیدی مطرح می شود؛ گاهی شیاطین مباحثی را القا می کنند که پاسخ آن در کتاب ها نیست بنابراین ورود به این عرصه بسیار لازم است؛ در روز قیامت ارزش این کار مشخص خواهد شد.
وی افزود: ما امروز در کنار دریایی از میراث گذشتگان هستیم که با فرمایش اهل بیت(ع) و قرآن بارور شده است و از سوی دیگر در مقابل انبوهی از شبهات و سوالات فتنه انگیزی قرار گرفته ایم که باید با استفاده از آن منابع پاسخ لازم را بدهیم و تکلیف خود را در این زمینه انجام دهیم.
*رسا
