دو

آخرین روزهای زمستان ، یک مستند بازسازی خوش فرم است که محوری ترین تمهید فنی آن ، یعنی بازسازی ها بسیار خوب درآمده و هماهنگی بین این نماها با تصاویر آرشیوی به بهترین شکل ممکن انجام شده است. استفاده از دوربین 16 میلیمتری و نگاتیوهایی که به گفته ی عوامل فنی اش ، قدیمی و حتی خاک گرفته و زنگ زده بوده اند ، به ایجاد حس حضور در فضای دهه ی 60 کمک زیادی کرده است. به یاد نمی آورد اثری تصویری را که توانسته باشد به این میزان فضاهای تاریخی را باور پذیر و بازسازی کند. البته پیشرفت های فنی در جلوه های بصری نیز مزید این موفقیت شده است.

سه

تصاویر آرشیوی دیده نشده از وقایع مختلف تاریخ معاصر در این مستند را می توان نقطه ی قوت دیگر کار دانست. یکی از معضلات بزرگ مستند سازی در ایران ، دسترسی به آرشیو است. عدم وجود نگاه علمی به آرشیو سازی درست منابع بصری در سال های گذشته ، وقوع انقلاب اسلامی ، از بین رفتن بخشی از آرشیو ها و تنگ نظری و نگاه آماتوری نگه دارندگان فعلی آرشیو ها ، باعث شده که این موضوع به غم بزرگ هر مستند ساز در کارهای با رنگ مایه ی تاریخی تبدیل شود. از این نظر و با توجه به تعلق داشتن این مستند به تلویزیون، آرشیوی مفصل و منحصر به فرد در اختیار کارگردان قرار گرفت و او هم به خوبی از آن استفاده کرد. امید روزی را دارم که رسانه ی ملی و دیگر مراکز آرشیوی، لااقل با نگاهی حرفه ای و مثل شبکه های بزرگ دنیا، آرشیوشان را در ازای مبالغ تعیین شده، در اختیار مستند سازها قرار دهند.

چهار

سومین بخش ساختاری مستند شهید باقری ، مصاحبه ها است. گروه سازنده سعی کرده مصاحبه ها را از حالت های کلیشه ای آثار مشابه دور کنند. ابتکارات به کار رفته در مصاحبه ها ، البته یک دست و هدفمند نیست. برخی جاها این ساختار شکنی ناموفق و باسمه ای است ؛ مثل مصاحبه ی دفتر روزنامه که حرکات دوربین و دوربین لانگ شات هیچ کمکی به مصاحبه نکرده و فضا را تصنعی جلوه داده است. در مقابل مصاحبه های خارجی که به عنوان مثال در جیپ نظامی ، ایستا یا در حال حرکت گرفته شده ، مبتکرانه ، خوش فرم و کارآمد است. در نهایت تلاش فیلم ساز برای رساندن سطح مصاحبه ها به سطح بالای بازسازی ها ، قابل تقدیر است.

پنج

از نظر محتوا مستند شهید باقری بر رویکردی صحیح از نظر نگاه به شخصیت برخوردار است، نویسنده و کارگردان سعی کرده اند حسن باقری را یکی از خیل جوانان با استعداد انقلابی آن سال ها نشان دهند؛ جوانی عادی با استعدادی متوسط و پر تلاش و نه یک ابر قهرمان اسطوره ای دست نیافتنی. این تامل محتوایی ، همراه با تمهیدات فنی خاصی که پیش بینی شده ، کارآمدی خود را در جای جای فیلم نشان می دهد. دوربین دور که از سوژه ، که در جای جای گفتار متن گنجانده شده است.

شش

آخرین روزهای زمستان ، مستندی بسیار مهم از نظر وقایع نگاری دفاع مقدس و تا امروز بهتریم و تاثیر گذارترین آن هاست، اما لذت دیدن این مستند ، بیش از آن که مربوط به شخصیت حسن باقری باشد، مربوط به جذابیت بخش هایی از تاریخ بهت آور هشت ساله ی ما علیه استکبار جهانی ، جنگی شاخص و متمایز با سایر جنگ های تاریخ ما و دیگر جنگ های دنیا است و از نظر ایدئولوژی ، افکار ، راهبردها ، رهبری ، فرماندهی و رزمندگان ، تافته ای جدا بافته است.

فیلم در شناخت عمیق و دقیق شخصیت شهید حسن باقری ، ناموفق است. او در این فیلم بیش تر نقش یک راوی و نخ تسبیح برای اتصال بخش های مختلف فیلم را بازی می کند و مخاطب به شناختی درونی ، منحصر به فرد و متناسب تفکر انقلاب اسلامی نسبت به شهید دست نمی یابد. به بیان دیگر ، فیلم بیش تر یک مستند وقایع محور است تا شخصیت محور و شاید بتوان با اندکی جابه جایی در این ساختار ، هر یک از دیگر فرماندهان سال های دفاع مقدس را در سیر وقایع آن جای داد. در مجموع فیلم ، در تبیین دقیق روحیات ، حالات، مبانی ایدئولوژیک و سیر روبه روشد آرمان خواهی های یکی از شخصیت های شاخص انقلاب اسلامی و یکی از فرماندهان متمایز دفاع مقدس و حتی جنگ جویی متفاوت از دیگر جنگ جویان سایر نقاط جهان ، ناموفق است.

هفت

ضعف بزرگ و دیگر این مستند ، در گفتار متن مطول و تعیین کننده ی آن است . اگر فیلم را متکی بر سه ضلع مصاحبه ، بازسازی و آرشیو بدانیم ، گفتار متن باید به عنوان ملاتی مناسب ، چنان این سه بخش را به هم متصل کند که بنایی مستحکم را پدید آورد ، اما گفتار چنین توانایی را ندارد؛ سر دستی و عجول بودن نوشتار ، غلط های واضح دستوری و جمله بندی ، روان نبودن ، تکرارهای ملال آور ، در برخی مفاهیم و از همه مهم تر اجرای بسیار ناموفق و از همه مهم تر اجرای بسیار ناموفق با صدایی که در تمامی لحضات حس « از ته چاه در آمدن » را داشت ، از آن برداشت می شود.

هشت

گر چه می دانیم این فیلم با انگیزه های الهی و شخصی و مجاهدت و کوشش های فراگیر عوامل محترمش و با سختی و مرارت بسیار ساخته شده ، اما تشکر از مدیران رسانه ی ملی برای حمایت و درک پرداخت به این سوژه ی مهم را بر خود واجب می دانیم. تصور کنید اگر امکانات و بودجه های منحصر به فرد رسانه ملی ، به جای صرف در سریال ها و تله فیلم های بی خاصیتی که سال به سال بیش تر ساخته می شود ، صرف ساخت نمونه هایی مثل این کار شود ، چه تحول مهمی در ساختار برنامه سازی تلویزیون ایجاد خواهد شد . ان شاءالله