عریضه نویسان خیابان خیام تهران می گویند کارشان دیگر رونق سالهای گذشته را ندارد. با این حال بعضی از آنها حتی وکلا را به مناظره دعوت می‌کنند و معتقدند با اینکه تحصیلات دانشگاهی ندارند اما به دلیل تجربه چندین ساله در حرفه خود خبره‌اند و کار مراجعه کنندگان را در زمان کوتاهتر و با هزینه کمتر انجام می‌دهند.
به گزارش شهدای ایران، زیر مجسمه فرشته عدالت که دیگر به نمادی برای دادگاه های تهران یا همان کاخ دادگستری تبدیل شده سالهاست مردانی قلم به دست با کیف ها و چمدانهای چرمی برگه های عریضه مردم را می نویسند. داستان عریضه نویسان جلوی دادگاه ها به 70 تا 80 سال قبل باز می گردد. در آن دوران به جای دستگاه قضایی وزارت عدلیه و اداره ثبت اسناد با هم فعالیت می کردند و افرادی در این نهادها تنها کارشان نویسندگی بود. بعدها همان افراد به عریضه نویسی روی آوردند چرا که شغل وکالت در ان دوران شغلی جدید و هزینه بر بود و مردم به دلیل بی اطلاعی از قانون دادخواست ها، لوایح و عریضه خود را به عریضه نویسان واگذار می کردند که هم ارزان بود و هم به سرعت انجام می شد. اما هنوز هم با وجود الکترونیکی شدن بخشی از خدمات قضایی و امکان دسترسی سریع به قوانین و مقررات و حتی نمونه های دادخواست و لوایح همچنان عریضه نویسی در کف خیابان خیام تهران (مجموعه ساختمانهای دادگستری و دادسرا) ادامه دارد. البته ناگفته نماند که بخشی از این عریضه نویسان در سالهای قبل ساماندهی شدند و حتی برای آنها مکانی در دادگاه‌ها ایجاد شد. اما هنوز هم عده ای از مردم هستند که به دلیل بی اطلاعی از قانون یا تعرفه های جدید خدمات قضایی باز هم به سراغ عریضه نویسان خیابانی می روند. البته عریضه نویسان هم مدعیند خیلی بهتر از وکلا می توانند دادخواست تنظیم کنند. این افراد که در مسائل حقوقی تخصص چندانی ندارند با تجربه ای اندک از قانون شکایت های مردم را به نگارش حقوقی تبدیل می کنند. بعضی با خودکار می نویسند و عده ای هم با دستگاه ماشین نویسی درخواست های مردم را تایپ می کنند.
عریضه نویسی که کارمند وزارت بهداشت بود
نامش مصیب تشکری است. بچه گیلان و می گوید قدیمی ترین عریضه نویس تهران است. می‌گوید: دربخش بیماریهای واگیردار وزارت بهداشت فعالیت می کردم و بعد از این شغل بیرون آمدم. درست 17 سال قبل برای مشاوره های حقوقی به دادسراها و برخی مراکز می رفتم و از آنجا تصمیم گرفتم عریضه نویس شوم. پاتوقم خیابان داور بود.
کار و بارمان خوب بود و حتی کنترل هم می شدیم. اما یادم هست سال 80 رئیس کلانتری 113 تهران دستور بازداشت همه عریضه نویسان را صادر کردد و من برای اولین بار با دستبند راهی بازداشتگاه شدم. بعد فهمیدیم یکی از عریضه نویسان خلافی کرده بود که در آخر آزاد شدیم.
کمرنگ شدن قانون اعمال ماده 18 کارمان را از سکه انداخت
تشکری از کسادی بازار کارشان گلایه دارد. می گوید: 5 سال است که دیگر یک اظهار نامه ننوشتیم. آن روزها دادگاه خانواده هم در همین خیابان خیام بود و وضع ما بد نبود اما دیگر از اینجا منتقل شده است. بعد هم اجرای قانون اعمال ماده 18 کمرنگ شد. وقتی ماده 18 عملیاتی تر بود همه شاکیان یا متشاکیان درخواست اعمال ماده 18 داشتند و کار ما سکه بود.
درآمد ماهانه 500 هزار تومان
این عریضه نویس قدیمی تهران که این روزها برای نوشتن هر عریضه 5 تا 10 هزار تومان پول می گیرد می گوید: درآمد ماهانه ما به 500 هزار تومان نمی رسد. خیلی مشتری کم شده است اما باز هم خدارا شکر به این شغل علاقه دارم.
قوانین روز را می خوانم
مصیب تشکری حتی برای ادامه تحصیل در دانشگاه هم قبول شده اما شرایط زندگی اجازه ادامه تحصیل را به او نداده است. می‌گوید: تمامی قوانین را می خوانم و سعی می کنم به روز شوم تا بهتر بتوانم ارباب رجوع را راضی نگه دارم.
عریضه نویس دیگری در پاسخ به اینکه اولین بار چگونه به فکر انجام چنین شغلی افتاده است می گوید: مدتها بود که با مدرک فوق دیپلم حسابداری، بیکار بودم و به هر کسی که فکر کنید، مراجعه می کردم. تا اینکه یک روز بنابر پیشنهاد یکی از دوستان، برای پیدا کردن کار به نهاد ریاست جمهوری آمدم و نامه بلند بالایی نوشتم اما نتیجه ای نگرفتم تا اینکه پس از چندین بار رفت و آمد بیهوده، به این نتیجه رسیدم که برای مردم عریضه بنویسم و از آن پس عریضه نویس شدم.
حاضریم با وکلا مناظره کنیم
البته در میان عریضه نویسان افراد معتاد و حتی کارتن خواب هم بودند که تمایلی به بیان خاطرات و روایت روزگار خود ندارند. افشین جوانی حدودا سی ساله است که بساط خود را در پیاده رو پهن کرده و همانند دیگرهمکارانش با دردست داشتن برگه تنظیم لایحه، دادخواست و شکواییه مشتریان را جذب می کند. هر از گاهی چرتش پاره می شود و دوباره چشم می دوزد به رهگذرانی که به دنبال یک عریضه نویس می گردند. همکارش می گوید: آدم با تجربه ای است و به اندازه خودش هم مشتری دارد. به هرحال خرج عملش را از این راه درمی آورد. روزی 5 عریضه می نویسد و میانگین 20 تا 30 هزار تومان درآمد دارد.
حدود 15 عریضه نویس دادگاه‌های خیابان خیام را پوشش می دهند که مکان هر یک تعریف شده است. وقتی هم مشتری می آید او را به خیابان صوراسرافیل می برند و بر اساس گفته هایش عریضه را نگارش می کنند. یکی از عریضه نویسان می گوید: درست است که تحصیلات دانشگاهی نداریم اما تجربه 10 تا 15 ساله برای ما سرمایه است. حتی حاضریم با وکلای امروزی مناظره و گفتگو کنیم تا ثابت کنیم کارمان را بلد هستیم.
عریضه نویس دیگری هم می گوید: برای نوشتن یک لایحه باید 500 تا یک میلیون تومان به وکیل پول بدهی اما ما همان را با 10 هزار تومان انجام می دهیم. من حاضرم در آزمون وکالت شرکت کنم تا ثابت کنم تجربه من بیشتر است. عریضه نویسان درخواستی هم از دستگاه قضائی داشتند و آنهم ایجاد سرپناهی برای آنها در سرما و گرماست.
هرچند شغل عریضه نویسی سابقه ای چندین ساله در ایران دارد اما بعضی از آنها به دلیل فهم نادرست از خواسته طرف مقابل و به دلیل عدم تسلط کافی به جزییات مسائل حقوقی مشکلاتی را برای ارباب رجوع بوجود می آورند که موجب به دردسرانداختن مسئولان قضایی و اطاله دادرسی می شوند. بعضا حتی دیده شده که عریضه نویسان به دلیل برداشت اشتباه از خواسته شهروندان، متنی مغایر با خواسته آنها تنظیم می کنند و براساس مواد قانونی که هیچ ارتباطی با نوع خواسته شان ندارد، آنها را روانه مجتمع های قضایی می کنند و موجب سردرگمی آنها می شوند. این در حالی است که شهروندان هم بر اساس حقوق شهروندی حق دارند بهترین خدمات قضایی را دریافت کنند تا زودتر و موثرتر به خواسته های خود برسند. از همین رو مرکز آمار و اطلاعات قوه قضائیه ساز و کاری ایجاد کرده تا شهروندان از طریق فضای مجازی و درگاه تخصصی عریضه های آماده دریافت کنند. اگرچه توسعه خدمات الکترونیک قضایی شاید منجر به حذف یا محدودیت فیزیکی عریضه‌نویسی شود و گلایه عریضه‌نویسان را به دنبال داشته باشد، اما می‌تواند نویدبخش پایان برخی از معضلات قضایی مخصوصا کلاهبرداری‌ها، ارتباطات خارج از عرف و کارچاق‌کنی، اطاله دادرسی ناشی از عدم طرح دقیق موضوع شود که مردم ناآگاه در زمینه حقوقی را رنج می‌دهد.
*مهر
عریضه نویسی که کارمند وزارت بهداشت بود
نامش مصیب تشکری است. بچه گیلان و می گوید قدیمی ترین عریضه نویس تهران است. می‌گوید: دربخش بیماریهای واگیردار وزارت بهداشت فعالیت می کردم و بعد از این شغل بیرون آمدم. درست 17 سال قبل برای مشاوره های حقوقی به دادسراها و برخی مراکز می رفتم و از آنجا تصمیم گرفتم عریضه نویس شوم. پاتوقم خیابان داور بود.
کار و بارمان خوب بود و حتی کنترل هم می شدیم. اما یادم هست سال 80 رئیس کلانتری 113 تهران دستور بازداشت همه عریضه نویسان را صادر کردد و من برای اولین بار با دستبند راهی بازداشتگاه شدم. بعد فهمیدیم یکی از عریضه نویسان خلافی کرده بود که در آخر آزاد شدیم.
کمرنگ شدن قانون اعمال ماده 18 کارمان را از سکه انداخت
تشکری از کسادی بازار کارشان گلایه دارد. می گوید: 5 سال است که دیگر یک اظهار نامه ننوشتیم. آن روزها دادگاه خانواده هم در همین خیابان خیام بود و وضع ما بد نبود اما دیگر از اینجا منتقل شده است. بعد هم اجرای قانون اعمال ماده 18 کمرنگ شد. وقتی ماده 18 عملیاتی تر بود همه شاکیان یا متشاکیان درخواست اعمال ماده 18 داشتند و کار ما سکه بود.
این عریضه نویس قدیمی تهران که این روزها برای نوشتن هر عریضه 5 تا 10 هزار تومان پول می گیرد می گوید: درآمد ماهانه ما به 500 هزار تومان نمی رسد. خیلی مشتری کم شده است اما باز هم خدارا شکر به این شغل علاقه دارم.
قوانین روز را می خوانم
مصیب تشکری حتی برای ادامه تحصیل در دانشگاه هم قبول شده اما شرایط زندگی اجازه ادامه تحصیل را به او نداده است. می‌گوید: تمامی قوانین را می خوانم و سعی می کنم به روز شوم تا بهتر بتوانم ارباب رجوع را راضی نگه دارم.
عریضه نویس دیگری در پاسخ به اینکه اولین بار چگونه به فکر انجام چنین شغلی افتاده است می گوید: مدتها بود که با مدرک فوق دیپلم حسابداری، بیکار بودم و به هر کسی که فکر کنید، مراجعه می کردم. تا اینکه یک روز بنابر پیشنهاد یکی از دوستان، برای پیدا کردن کار به نهاد ریاست جمهوری آمدم و نامه بلند بالایی نوشتم اما نتیجه ای نگرفتم تا اینکه پس از چندین بار رفت و آمد بیهوده، به این نتیجه رسیدم که برای مردم عریضه بنویسم و از آن پس عریضه نویس شدم.
حاضریم با وکلا مناظره کنیم
البته در میان عریضه نویسان افراد معتاد و حتی کارتن خواب هم بودند که تمایلی به بیان خاطرات و روایت روزگار خود ندارند. افشین جوانی حدودا سی ساله است که بساط خود را در پیاده رو پهن کرده و همانند دیگرهمکارانش با دردست داشتن برگه تنظیم لایحه، دادخواست و شکواییه مشتریان را جذب می کند. هر از گاهی چرتش پاره می شود و دوباره چشم می دوزد به رهگذرانی که به دنبال یک عریضه نویس می گردند. همکارش می گوید: آدم با تجربه ای است و به اندازه خودش هم مشتری دارد. به هرحال خرج عملش را از این راه درمی آورد. روزی 5 عریضه می نویسد و میانگین 20 تا 30 هزار تومان درآمد دارد.
حدود 15 عریضه نویس دادگاه‌های خیابان خیام را پوشش می دهند که مکان هر یک تعریف شده است. وقتی هم مشتری می آید او را به خیابان صوراسرافیل می برند و بر اساس گفته هایش عریضه را نگارش می کنند. یکی از عریضه نویسان می گوید: درست است که تحصیلات دانشگاهی نداریم اما تجربه 10 تا 15 ساله برای ما سرمایه است. حتی حاضریم با وکلای امروزی مناظره و گفتگو کنیم تا ثابت کنیم کارمان را بلد هستیم.
عریضه نویس دیگری هم می گوید: برای نوشتن یک لایحه باید 500 تا یک میلیون تومان به وکیل پول بدهی اما ما همان را با 10 هزار تومان انجام می دهیم. من حاضرم در آزمون وکالت شرکت کنم تا ثابت کنم تجربه من بیشتر است. عریضه نویسان درخواستی هم از دستگاه قضائی داشتند و آنهم ایجاد سرپناهی برای آنها در سرما و گرماست.
هرچند شغل عریضه نویسی سابقه ای چندین ساله در ایران دارد اما بعضی از آنها به دلیل فهم نادرست از خواسته طرف مقابل و به دلیل عدم تسلط کافی به جزییات مسائل حقوقی مشکلاتی را برای ارباب رجوع بوجود می آورند که موجب به دردسرانداختن مسئولان قضایی و اطاله دادرسی می شوند. بعضا حتی دیده شده که عریضه نویسان به دلیل برداشت اشتباه از خواسته شهروندان، متنی مغایر با خواسته آنها تنظیم می کنند و براساس مواد قانونی که هیچ ارتباطی با نوع خواسته شان ندارد، آنها را روانه مجتمع های قضایی می کنند و موجب سردرگمی آنها می شوند. این در حالی است که شهروندان هم بر اساس حقوق شهروندی حق دارند بهترین خدمات قضایی را دریافت کنند تا زودتر و موثرتر به خواسته های خود برسند. از همین رو مرکز آمار و اطلاعات قوه قضائیه ساز و کاری ایجاد کرده تا شهروندان از طریق فضای مجازی و درگاه تخصصی عریضه های آماده دریافت کنند. اگرچه توسعه خدمات الکترونیک قضایی شاید منجر به حذف یا محدودیت فیزیکی عریضه‌نویسی شود و گلایه عریضه‌نویسان را به دنبال داشته باشد، اما می‌تواند نویدبخش پایان برخی از معضلات قضایی مخصوصا کلاهبرداری‌ها، ارتباطات خارج از عرف و کارچاق‌کنی، اطاله دادرسی ناشی از عدم طرح دقیق موضوع شود که مردم ناآگاه در زمینه حقوقی را رنج می‌دهد.
*مهر
