نخستین نشست از سلسله نشست‌های «عصر فرهنگ ملل» با عنوان «مفهوم دیپلماسی فرهنگی و شاخصه‌های آن در نظام جمهوری اسلامی ایران» توسسط موسسه بین‌المللی الهدی و به میزبانی خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
به گزارش شهدای ایران، نخستین نشست تخصصی از سلسله نشست‌های «عصر فرهنگ ملل» با عنوان «مفهوم دیپلماسی فرهنگی و شاخصه‌های آن در نظام جمهوری اسلامی ایران» توسط موسسه بین‌المللی الهدی و با همکاری خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
قهرمان سلیمانی، معاون آموزشی و پژوهشی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، رضا ملکی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی و پژوهشگر دیپلماسی فرهنگی و مجید سرسنگی، مدیر خانه هنرمندان از سخنرانان این نشست بودند که با حضور حمیدرضا شاه‌آبادی، مدیر عامل موسسه بین‌المللی الهدی و جمعی از فعالان حوزه فرهنگ و هنر و اصحاب رسانه، شب گذشته در سالن استاد امیرخانیِ خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
سلیمانی: معدل فرآورده‌های ما در رشته‌های مختلف فرهنگ و هنر، مثبت است
در این نشست، قهرمان سلیمانی در سخنانی به تبیین تفاوت‌های دیپلماسی فرهنگی و هنری پرداخت و گفت: اصل دیپلماسی فرهنگی بر صداقت استوار است؛ زیرا هر آنچه در این راستا عرضه می‌شود، فرهنگ و هنر است و این محصولات نمی‌توانند صورت دروغ داشته باشند. دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران هم بر این اساس بنا شده و تمام اقدامات آن صادقانه بوده است.
وی در ادامه با تاکید بر تأثیرگذاری فعالیت‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران گفت: آثار این فعالیت‌ها در جهان دیده می‌شود و جریان‌هایی که ایران، شیعه و اسلام را هدف قرار داده‌اند، در حقیقت به مقابله با حرکت فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در جهان می‌پردازند. همچنین بخشی از رفتارهای سامان داده شده توسط امپراتوری‌های رسانه‌ای به عنوان سازندگان افکار عمومی در سطح جهان، محصول همین صداقت دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران است.
سلیمانی همچنین به استقبال از محصولات فرهنگی و هنری ایرانی در جهان اشاره کرد و افزود: معدل فرآورده‌های ما در رشته‌های مختلف فرهنگ و هنر، مثبت است. مانند سینمای ایران که به دلیل دور بودن از جذابیت‌های جنسی و خشونت و ارائه پیام‌های انسانی، ژانر مخصوص به خود را دارد؛ اما ابزارهای کنترل در سطح جهان، مانع از ترویج این آثار هستند. با این حال دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، بر مبنای روح فرهنگی انسان است که سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، حامل این پیام فرهنگی است.
وی همچنین درباره شاخص‌های دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران اظهار کرد: ابتدا باید با روح فرهنگی ایران آشنا شویم که از سپیده‌دم تاریخ با ایرانیان همراه بوده و الان دارای دو مؤلفه ایران و اسلام است. در ۲ هزار و ۵۰۰ سال پیش، ایرانیان مجموعه تخت جمشید را که محصولی ترکیبی از تمدن‌های مختلف ایرانی، یونانی، مصری، هندی و ... بود، ساختند. بعدها چون خصلت مهاجرت داشتند و سرزمین‌شان در وضعیت ژئوپلتیکی خاصی قرار گرفته بود، متعاملانه با دیگران همکاری و همدلی می‌کردند. بعدها که مسلمانان آمدند، هم هویت ایرانی خود را حفظ کردند و هم مسلمان شدند. پس از آن هم مغول‌ها و ترک‌ها در ایران حضور پیدا کردند؛ ولی ایرانیان متعاملانه برخورد کردند و ایرانی هم باقی ماندند. به این ترتیب فرهنگ ایران و فرهنگ اسلام با هم تعامل ایجاد کردند و یکی از مشخصه‌های فرهنگ ما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، همین روحیه متعاملانه بود.
وی با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران قدرت انطباق‌پذیری با مسایل روز جهان دارد، گفت: شاخصه دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، روحیه متعاملانه آن است و اینکه موضع‌گیری این جمهوری، در خصوص مواضع فرهنگی، موضع‌گیری عاقلانه است.
معاون آموزشی و پژوهشی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، درباره رابطه بین دیپلماسی فرهنگی و دیپلماسی رسمی گفت: این دو نوع دیپلماسی در حوزه‌های مختلف باهم همسان نیستند. در کشوری مثل پاکستان ما ۴ نمایندگی سیاسی ولی ۸ نمایندگی فرهنگی داریم. در آلمان اما ما ۳ نمایندگی سیاسی و تنها یک نمایندگی فرهنگی داریم. زیرا حضور سیاسی و فرهنگی ما در کشورهای مختلف، مرتبط با وضعیت سیاسی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در آن کشور است و منافع ملی این را تعیین می‌کند که تا چه اندازه حضور داشته باشیم.
ملکی: غربیها می‌گویند چرا رهبرتان می‌گوید: «دنیا بداند»
رضا ملکی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی و پژوهشگر دیپلماسی فرهنگی، دیگر سخنران این نشست در آغاز کلام خود در تعریف دیپلماسی فرهنگی، گفت: روابط فرهنگی قدمت چند هزار ساله دارد؛ ولی دیپلماسی فرهنگی برای اولین بار در سال ۱۹۴۹ میلادی و با اعزام ۱۴ رایزن فرهنگی توسط دولت فرانسه به نقاط مختلف دنیا، ایجاد شد. پس از آن کشورهای متعددی تمایل پیدا کردند که وارد این عرصه شوند و دیپلماسی فرهنگی را در خدمت منافع ملی خود که امنیت و اقتصاد، رکن‌های آن هستند، درآورند. به تدریج جایگاه دیپلماسی فرهنگی در سیاست خارجی کشورها ارتقا پیدا کرد و به رکن اول و حتی مبنای سیاست خارجی آنان؛ به ویژه کشورهای پیش‌رو که منافع کشورهای دیگر را به خاطر منافع ملی خود نادیده می‌گیرند، مبدل شد.
ملکی با بیان این نکته که دیپلماسی عمومی، گفت‌وگوی دولت‌ها با دولت‌ها و دیپلماسی فرهنگی، ارتباط دولت‌ها با ملت‌ها و روابط فرهنگی هم ارتباط ملت‌ها با ملت‌هاست، گفت: در خدمت منافع ملی بودن، از مبناهایی است که می‌توان بر دیپلماسی فرهنگی فرض کرد، مثل آمریکا. اما این موضوع در تمام کشورها صدق نمی‌کند؛ مانند فعالیت شوری سابق که با دیپلماسی فرهنگی به دنبال تبلیغ ایدئولوژی سوسیالیستی و کمونیستی خود بود و یا عربستان که با فعالیت‌های فرهنگی‌اش به دنبال معرفی کشور عربستان سعودی، به وعرفی وهابیت می‌پردازد.
وی در ادامه اظهار داشت: جمهوری اسلامی ایران اما متفاوت با روند این کشورها وارد دیپلماسی فرهنگی شد و با استناد به اصل ۱۵۴ قانون اساسی، سعادت انسان در کل جهان را، بدون دخالت در امور کشورهای دیگر آرمان خود می‌داند.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی افزود: ایران با تعریف خاص خودش، نشر ارزش‌هایی که برای بشر امروز خدمت معرفی می‌شود، حضور اثربخش و ارزش‌آفرین در جهان را سرلوحه خود قرار داده است که نمی‌تواند رفتار غیرصادقانه باشد.
این پژوهشگر روابط بین‌الملل خاطرنشان کرد: یکی از اشکالاتی که غربیها به ما می‌گیرند این است که چرا رهبر شما دائم می‌گوید: «دنیا بداند!» می‌گویند شما چرا با دنیا صحبت می‌کنید. ما رئیس و آقای دنیا هستیم. در حالی که نظام جمهوری اسلامی قرار نیست فقط درباره شیعیان یا جامعه اسلامی فقط برنامه داشته باشد؛ بلکه برای همه دنیا برنامه دارد.
وی همچنین درباره شاخصه‌های فرهنگی گفت: تمدن ایرانی و اسلامی، آموزه‌های اسلام ناب و انقلاب اسلامی، حوزه‌های جمهوی اسلامی ایران در پایگاه‌های خارجی برای عرضه فرهنگ هستند. این موارد، در حقیقت حوزه‌های قدرت ما در فعالیت‌های فرهنگی‌مان در خارج از کشور هستند.
ملکی در پایان سخنان خود، ظرفیت استفاده از ایرانیان خارج از کشور را در اقلیم‌های فرهنگی مختلف، متفاوت دانست و گفت: حفظ هویت، ارتقای جایگاه و بهره‌گیری از ظرفیت ایرانیان خارج از کشور، هدف فعالیت‌های جمهوری اسلای ایران است.
سرسنگی: کامیابی در سیاست خارجی در گرو استفاده درست از سازوکارهای فرهنگی است
مجید سرسنگی، مدیر خانه هنرمندان ایران نیز در سخنانی به تأثیرگذاری هنر در دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد و گفت: بنای دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، آزادی اندیشه است. باید این نگاه عمیق، پرشورتر و تأثیرگذارتر از گذشته به جهانیان انتقال داده شود و هنر، به عنوان یک زبان بین‌المللی بهترین راه برای تأثیرگذاری در دیپلماسی فرهنگی است.
وی تأکید کرد: تنها با ابزارهایی مانند فرهنگ و هنر می‌توان در عمق باورها و اعتقادات ملل رسوخ کرد و اتحادهایی را در ابعاد بین‌المللی بنیان کرد. ولی راه رسیدن به این اهداف، جلب مشارکت هنرمندان کشورمان در قالب کمپین‌های هنری است.
سرسنگی در پایان سخنان خود گفت: به باور بسیاری از صاحب‌نظران روابط بین‌الملل، کامیابی در سیاست خارجی در گروِ استفاده درست از ساز و کارهای هنری و فرهنگی در چارچوب دیپلماسی هر کشوری است.
سلسله نشست‌های تخصصی «عصر فرهنگ ملل» با موضوعات گوناگون فرهنگی و هنری، توسط موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی و با همکاری خانه هنرمندان ایران در محل خانه هنرمندان برگزار می‌شود.
*فارس
قهرمان سلیمانی، معاون آموزشی و پژوهشی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، رضا ملکی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی و پژوهشگر دیپلماسی فرهنگی و مجید سرسنگی، مدیر خانه هنرمندان از سخنرانان این نشست بودند که با حضور حمیدرضا شاه‌آبادی، مدیر عامل موسسه بین‌المللی الهدی و جمعی از فعالان حوزه فرهنگ و هنر و اصحاب رسانه، شب گذشته در سالن استاد امیرخانیِ خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
سلیمانی: معدل فرآورده‌های ما در رشته‌های مختلف فرهنگ و هنر، مثبت است
در این نشست، قهرمان سلیمانی در سخنانی به تبیین تفاوت‌های دیپلماسی فرهنگی و هنری پرداخت و گفت: اصل دیپلماسی فرهنگی بر صداقت استوار است؛ زیرا هر آنچه در این راستا عرضه می‌شود، فرهنگ و هنر است و این محصولات نمی‌توانند صورت دروغ داشته باشند. دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران هم بر این اساس بنا شده و تمام اقدامات آن صادقانه بوده است.
وی در ادامه با تاکید بر تأثیرگذاری فعالیت‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران گفت: آثار این فعالیت‌ها در جهان دیده می‌شود و جریان‌هایی که ایران، شیعه و اسلام را هدف قرار داده‌اند، در حقیقت به مقابله با حرکت فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در جهان می‌پردازند. همچنین بخشی از رفتارهای سامان داده شده توسط امپراتوری‌های رسانه‌ای به عنوان سازندگان افکار عمومی در سطح جهان، محصول همین صداقت دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران است.
سلیمانی همچنین به استقبال از محصولات فرهنگی و هنری ایرانی در جهان اشاره کرد و افزود: معدل فرآورده‌های ما در رشته‌های مختلف فرهنگ و هنر، مثبت است. مانند سینمای ایران که به دلیل دور بودن از جذابیت‌های جنسی و خشونت و ارائه پیام‌های انسانی، ژانر مخصوص به خود را دارد؛ اما ابزارهای کنترل در سطح جهان، مانع از ترویج این آثار هستند. با این حال دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، بر مبنای روح فرهنگی انسان است که سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، حامل این پیام فرهنگی است.
وی همچنین درباره شاخص‌های دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران اظهار کرد: ابتدا باید با روح فرهنگی ایران آشنا شویم که از سپیده‌دم تاریخ با ایرانیان همراه بوده و الان دارای دو مؤلفه ایران و اسلام است. در ۲ هزار و ۵۰۰ سال پیش، ایرانیان مجموعه تخت جمشید را که محصولی ترکیبی از تمدن‌های مختلف ایرانی، یونانی، مصری، هندی و ... بود، ساختند. بعدها چون خصلت مهاجرت داشتند و سرزمین‌شان در وضعیت ژئوپلتیکی خاصی قرار گرفته بود، متعاملانه با دیگران همکاری و همدلی می‌کردند. بعدها که مسلمانان آمدند، هم هویت ایرانی خود را حفظ کردند و هم مسلمان شدند. پس از آن هم مغول‌ها و ترک‌ها در ایران حضور پیدا کردند؛ ولی ایرانیان متعاملانه برخورد کردند و ایرانی هم باقی ماندند. به این ترتیب فرهنگ ایران و فرهنگ اسلام با هم تعامل ایجاد کردند و یکی از مشخصه‌های فرهنگ ما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، همین روحیه متعاملانه بود.
وی با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران قدرت انطباق‌پذیری با مسایل روز جهان دارد، گفت: شاخصه دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، روحیه متعاملانه آن است و اینکه موضع‌گیری این جمهوری، در خصوص مواضع فرهنگی، موضع‌گیری عاقلانه است.
معاون آموزشی و پژوهشی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، درباره رابطه بین دیپلماسی فرهنگی و دیپلماسی رسمی گفت: این دو نوع دیپلماسی در حوزه‌های مختلف باهم همسان نیستند. در کشوری مثل پاکستان ما ۴ نمایندگی سیاسی ولی ۸ نمایندگی فرهنگی داریم. در آلمان اما ما ۳ نمایندگی سیاسی و تنها یک نمایندگی فرهنگی داریم. زیرا حضور سیاسی و فرهنگی ما در کشورهای مختلف، مرتبط با وضعیت سیاسی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در آن کشور است و منافع ملی این را تعیین می‌کند که تا چه اندازه حضور داشته باشیم.
ملکی: غربیها می‌گویند چرا رهبرتان می‌گوید: «دنیا بداند»
رضا ملکی، استاد دانشگاه علامه طباطبایی و پژوهشگر دیپلماسی فرهنگی، دیگر سخنران این نشست در آغاز کلام خود در تعریف دیپلماسی فرهنگی، گفت: روابط فرهنگی قدمت چند هزار ساله دارد؛ ولی دیپلماسی فرهنگی برای اولین بار در سال ۱۹۴۹ میلادی و با اعزام ۱۴ رایزن فرهنگی توسط دولت فرانسه به نقاط مختلف دنیا، ایجاد شد. پس از آن کشورهای متعددی تمایل پیدا کردند که وارد این عرصه شوند و دیپلماسی فرهنگی را در خدمت منافع ملی خود که امنیت و اقتصاد، رکن‌های آن هستند، درآورند. به تدریج جایگاه دیپلماسی فرهنگی در سیاست خارجی کشورها ارتقا پیدا کرد و به رکن اول و حتی مبنای سیاست خارجی آنان؛ به ویژه کشورهای پیش‌رو که منافع کشورهای دیگر را به خاطر منافع ملی خود نادیده می‌گیرند، مبدل شد.
ملکی با بیان این نکته که دیپلماسی عمومی، گفت‌وگوی دولت‌ها با دولت‌ها و دیپلماسی فرهنگی، ارتباط دولت‌ها با ملت‌ها و روابط فرهنگی هم ارتباط ملت‌ها با ملت‌هاست، گفت: در خدمت منافع ملی بودن، از مبناهایی است که می‌توان بر دیپلماسی فرهنگی فرض کرد، مثل آمریکا. اما این موضوع در تمام کشورها صدق نمی‌کند؛ مانند فعالیت شوری سابق که با دیپلماسی فرهنگی به دنبال تبلیغ ایدئولوژی سوسیالیستی و کمونیستی خود بود و یا عربستان که با فعالیت‌های فرهنگی‌اش به دنبال معرفی کشور عربستان سعودی، به وعرفی وهابیت می‌پردازد.
وی در ادامه اظهار داشت: جمهوری اسلامی ایران اما متفاوت با روند این کشورها وارد دیپلماسی فرهنگی شد و با استناد به اصل ۱۵۴ قانون اساسی، سعادت انسان در کل جهان را، بدون دخالت در امور کشورهای دیگر آرمان خود می‌داند.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی افزود: ایران با تعریف خاص خودش، نشر ارزش‌هایی که برای بشر امروز خدمت معرفی می‌شود، حضور اثربخش و ارزش‌آفرین در جهان را سرلوحه خود قرار داده است که نمی‌تواند رفتار غیرصادقانه باشد.
این پژوهشگر روابط بین‌الملل خاطرنشان کرد: یکی از اشکالاتی که غربیها به ما می‌گیرند این است که چرا رهبر شما دائم می‌گوید: «دنیا بداند!» می‌گویند شما چرا با دنیا صحبت می‌کنید. ما رئیس و آقای دنیا هستیم. در حالی که نظام جمهوری اسلامی قرار نیست فقط درباره شیعیان یا جامعه اسلامی فقط برنامه داشته باشد؛ بلکه برای همه دنیا برنامه دارد.
وی همچنین درباره شاخصه‌های فرهنگی گفت: تمدن ایرانی و اسلامی، آموزه‌های اسلام ناب و انقلاب اسلامی، حوزه‌های جمهوی اسلامی ایران در پایگاه‌های خارجی برای عرضه فرهنگ هستند. این موارد، در حقیقت حوزه‌های قدرت ما در فعالیت‌های فرهنگی‌مان در خارج از کشور هستند.
ملکی در پایان سخنان خود، ظرفیت استفاده از ایرانیان خارج از کشور را در اقلیم‌های فرهنگی مختلف، متفاوت دانست و گفت: حفظ هویت، ارتقای جایگاه و بهره‌گیری از ظرفیت ایرانیان خارج از کشور، هدف فعالیت‌های جمهوری اسلای ایران است.
سرسنگی: کامیابی در سیاست خارجی در گرو استفاده درست از سازوکارهای فرهنگی است
مجید سرسنگی، مدیر خانه هنرمندان ایران نیز در سخنانی به تأثیرگذاری هنر در دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد و گفت: بنای دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، آزادی اندیشه است. باید این نگاه عمیق، پرشورتر و تأثیرگذارتر از گذشته به جهانیان انتقال داده شود و هنر، به عنوان یک زبان بین‌المللی بهترین راه برای تأثیرگذاری در دیپلماسی فرهنگی است.
وی تأکید کرد: تنها با ابزارهایی مانند فرهنگ و هنر می‌توان در عمق باورها و اعتقادات ملل رسوخ کرد و اتحادهایی را در ابعاد بین‌المللی بنیان کرد. ولی راه رسیدن به این اهداف، جلب مشارکت هنرمندان کشورمان در قالب کمپین‌های هنری است.
سرسنگی در پایان سخنان خود گفت: به باور بسیاری از صاحب‌نظران روابط بین‌الملل، کامیابی در سیاست خارجی در گروِ استفاده درست از ساز و کارهای هنری و فرهنگی در چارچوب دیپلماسی هر کشوری است.
سلسله نشست‌های تخصصی «عصر فرهنگ ملل» با موضوعات گوناگون فرهنگی و هنری، توسط موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی و با همکاری خانه هنرمندان ایران در محل خانه هنرمندان برگزار می‌شود.
*فارس
