گروه اجتماعی پایگاه خبری شهدای ایران - راضیه نوروزی ; سال 1365 سال ششم جنگ ، سال سرنوشت نامیده شده بود.فرماندهان سپاه پاسداران توانسته بودند نزدیک به 300 گردان رزمی را برای اجرای یک طرح بزرگ آماده نمایند.برای اجرای این طرح چهار قرارگاه ماموریت یافته بودند. قرارگاه نوح ، لشکرهای 7 ولیعصر، تیپ 33 المهدی ، تیپ 18 الغدیر ناو تیپ امیرالمومنین ، به علاوه 4 گردان و یک آتشبار توپخانه قرارگاه نجف شامل لشگرهای 19 فجر ، 5نصر، 17 علی بن ابطالب، 155 ویژه شهدا و تیپ های 21 مام رضا ، 57 حضرت ابالفضل ، و 12 حضرت قائم به علاوه 4 گردان توپخانه!

قرارگاه قدس شامل لشگرهای 41 ثارالله و 10 سیدالشهدا به علاوه 4 گردان توپخانه و قرارگاه کربلا شامل لشگرهای 25 کربلا ، 27 محمد رسول الله 14 امام حسین به علاوه 4 گردان توپخانه قرارگاه نجف شامل لشگرهای 8 نجف اشرف ، 31 عاشورا ، و 33 المهدی و تیپ 44 قمر بنی هاشم به علاوه 4 گردان توپخانه . در نقشه فرماندهان ایرانی بنا بود این کار را با تصرف جزایر ام الرصاص و  ابوخضیب عراق و محاصره نیروهایی که در شبه جزیره فاو پراکنده بودند انجام پذیرد.

شرح عملیات

در آستانه شروع عملیات، با توجه به محدودیت زمان، آخرین اقدامات شامل جابه جایی و نقل و انتقال نیروها و امكانات، تكمیل بحث مانور عملیات و غیره انجام گرفت و نیروهای زرهی و توپخانه نسبت به ماموریت اصلی و گروه های مواصلاتی برای اجرای آتش و مانور توجیه شدند.و با توجه به تجارب عملیات كربلای 4، ابهام نسبت به میزان هوشیاری دشمن موجب شده بود كه كلیه تحركات دشمن تا قبل از آغاز درگیری كنترل شود. اجرای آتش كاتیوشا در داخل حوضچه لشكر 41 ثارالله و خسارت های وارده، به میزان حساسیت ها افزود. از سوی دیگر، افزایش تردد خودروهای دشمن به سمت منطقه فاو، این تصور را تقویت كرد كه دشمن قصد حمله به فاو را دارد. اما هم چنان نسبت به میزان هوشیاری دشمن در منطقه شلمچه ابهام و تردید وجود داشت و هیچ گونه نتیجه مشخصی ارایه نمی شد. در این حالت، نیروها در انتظار صدور فرمان حمله از سوی فرماندهی كل در شرق بصره بودند. با توجه به نور مهتاب، ساعت شروع حمله،  2 بامداد روز 19/10/1365 تعیین شده بود. اما نظر به محدودیت زمان برای شكستن خط و پاكسازی و تثبیت آن، مقرر شد كه نیروها با استفاده از نور مهتاب حركت كنند و در پشت مواضع دشمن در انتظار صدور فرمان حمله بمانند.پس از نیمه شب، كه نور مهتاب منطقه را روشن كرده بود، درگیری در برخی محورها آغاز شد. كه این خود بر نگرانی مبنی بر هوشیاری دشمن افزود: با این كه تا غروب نور مهتاب هنوز زمان زیادی باقی مانده بود، از سوی فرمانده صحنه نبرد، سردار سرلشكر محسن رضایی، در ساعت 1:35 بامداد فرمان حمله با رمز مقدس یا زهرا(س) صادر شد و بدین ترتیب برادران بسیجی و سپاهی یورش خود را به عظیم ترین و پیچیده ترین استحكامات دشمن در شرق بصره آغاز كردند. خبرهای واصله به قرارگاه كربلا حاكی از پیشروی در محورهای مختلف و شكسته شدن خط دشمن بود، از این رو اطمینان به غافلگیری دشمن به وجود آمد و ابهامات مبنی بر عدم امكان شكسته شدن خطوط دشمن نیز بر طرف شد.پس از اطمینان عبور از خط، تلاش برایپاكسازی،الحاق وتثبیت آغاز شد. و چون الحاق لشكر 25 كربلا به لشكر 31 عاشورا نقش تعیین كننده ای در تصرف پوزه كانال پرورش ماهی و باز شدن عقبه خشكی نیروهای عبور كننده از كانال داشت، مورد تایید قرار گرفت.هم چنین الحاق لشكر 19 فجر و لشكر 31 عاشورا در منطقه 5 ضلعی نیز حایز اهمیت بود و ضمن این كه ضرورت پاكسازی قرارگاه تیپ دشمن در منطقه 5 ضلعی، همواره به یگان های عمل كننده در منطقه گوشزد می شد. در واقع الحاق یگان های محور 5 ضلعی و محور كانال ماهی و نیز شكستن مقاومت دشمن در قرارگاه فرماندهی تیپ در 5 ضلعی، دو مساله اساسی بود كه فرماندهی قرارگاه كربلا می بایست تدابیر لازم را برای انجام آن اتخاذ می كرد. علاوه بر آن ، منطقه جناح راست عملیات نیز بایستی تثبیت می شد.دشمن پس از عملیات كربلای 4، براساس این تحلیل كه ایران فعلا قادر به عملیات نیست، توجه خود را به بازپس گیری فاو معطوف كرده بود.عراقی ها می پنداشتند، ایران در برابر یك تهاجم سنگین در منطقه فاو قادر به مقاومت نیست و تلاش های گسترده دشمن، به ویژه جابه جایی و انتقال نیرو و توپخانه به فاو، تماما حاكی از آمادگی دشمن برای حمله به منطقه فاو بود. اما انجام عملیات در منطقه كربلای 5، آن هم در مقیاس گسترده ، موجب گردید عملیات در فاو منتفی و نیرو و امكانات دشمن به منطقه شرق بصره اعزام شود. در واقع دشمن ضمن غافل گیر شدن نسبت به عملیات شرق بصره از نظر زمان و مكان در مورد تاكتیك ویژه عملیات كه عمدتا معطوف به عبور از منطقه آب گرفتگی و كانال پرورش ماهی و حركت از شمال به جنوب در پشت مواضعش بود، غافلگیر شد.

مرحله اول عملیات

محور های اصلی تلاش های قرارگاه كربلا، شامل خروج از 5 ضلعی، تثبیت سرپل غرب كانال پرورش ماهی و باز كردن جاده شلمچه بود. هدف از این تلاش ها تصرف منطقه مورد نظر، تامین جای پا و فراهم كردن شرایط برای تثبیت منطقه و هم چنین تحویل خط به قرارگاه های قدس و نجف اشرف بود. تدبیر قرارگاه این بود كه جناح راست منطقه عملیات توسط تیپ 18 الغدیر و لشكر 33 المهدی(عج) تثبیت شود و سرپل غرب كانال پرورش ماهی با الحاق لشكر 41 ثارالله به لشكر 25 كربلا تامین گردد. هم چنین برای خروج از 5 ضلعی، علاوه بر تلاش برای پاكسازی مقر تیپ دشمن درمنطقه و الحاق لشكر 19 فجر به 31 عاشورا، نسبت به الحاق لشكر 31 به لشكر 25 در مثلثی پوزه كانال پرورش ماهی، نیز تاكید می شد، زیرا علاوه بر باز شدن عقبه خشكی نیروهای غرب كانال پرورش ماهی، شرایط را برای پیشروی در عمق، توسط قرارگاه قدس، با تامین جناح راست این قرارگاه، فراهم نماید. هم چنین باز كردن جاده شلمچه توسط لشكر 10 سید الشهدا (ع) – كه شرایط را برای عبور دو قرارگاه قدس و نجف فراهم می كرد – از سوی فرماندهی عملیات دنبال می شد. فشارهای دشمن ابتدا معطوف به باز پس گیری منطقه سرپل غرب كانال پرورش ماهی با تاكید به جناح راست منطقه عملیات و به منطقه سرپل بود. مقاومت قرارگاه تیپ دشمن در منطقه 5 ضلعی و مقابله با الحاق لشكرهای 31 عاشورا و 25 كربلا در پوزه كانال پرورش ماهی نیز بدین منظور انجام می گرفت كه با ایجاد تاخیر در این الحاق بتواند با پاكسازی منطقه سرپل و عقب راندن نیروهای خودی از این منطقه، گسترش عملیات را مهار كند.

مرحله دوم عملیات

بعد از گذشت 24 ساعت از آغاز حمله، با وارد كردن قرارگاه قدس و نجف به صحنه نبرد، عملیات  شدت گرفت. هدف تشدید فشار بردشمن برای بازشدن جاده شلمچه و گسترش عملیات بود. در مرحله دوم، دشمن كاملا هوشیار بود و نیروهای خودی نیز طی 24 ساعت درگیری مداوم خسته به نظر می رسیدند. به همین دلیل، اهداف مورد نظر تامین نشد. هم چنین  افزایش فشار دشمن در روز دوم و ناكامی در مرحله دوم، موجب گردید تا نسبت به پشتیبانی عملیات توسط نیروی هوایی و هوانیروز اقدام شود. ادامه مقاومت در غرب كانال پرورش ماهی و تلاش برای خروج از 5 ضلعی و باز شدن جاده شلمچه ، هم چنان در تدبیر و تداوم عملیات مورد نظر بود.در این شرایط، فشار دشمن در غرب كانال پرورش ماهی به شدت افزایش یافت، كه با عقب راندن نیروهای ایران از منطقه سرپل مانع توسعه و تأمین عملیات گردید.از روز دوم عملیات، با انتقال امكانات و نیروهای دشمن از منطقه فاو، فشار عراقی ها روی عقبه نیروهای ایرانی با افزایش بمباران تشدید شد، به گونه ای كه پیوسته از سوی قرارگاه خاتم الانبیاء(ص) نسبت به تامین پدافند منطقه، پیگیری و تلاش می شد. تشدید فشارهای دشمن و عدم پیشروی به سمت اهداف مورد نظر، كلیه دستاوردهای مرحله اول عملیات نیز در معرض تهدید قرار گرفت و شب سوم، عملیات در شرایط سرنوشت سازی قرار گرفت.شرایط ویژه الحاق لشكر 25 كربلا و لشكر 27 محمد رسول الله (ص) در غرب كانال پرورش ماهی، این امیدواری را به وجود آورد كه با توجه به موفقیت یگان های یاد شده در غرب كانال، سرپل در برابر فشارهای دشمن تثبیت شود.باز شدن جاده شلمچه و فراهم شدن زمینه ورود قرارگاه قدس و نجف به منطقه، به ویژه پیشروی لشكر 8 نجف و لشكر 14 امام حسین (ع) از قرارگاه قدس نیز این مكان  را به وجود آورد كه با توسعه وضعیت از تمركز فشار دشمن در برخی محورها، از جمله در منطقه سرپل غرب كانال ماهی كاسته شود.پیشروی در منطقه قرارگاه نجف گرچه با كندی صورت گرفت، اما این امكان را به وجود آورد كه با پیشروی تدریجی در منطقه جنوب عملیات، جناح چپ قرارگاه قدس تامین شود. هم چنین جناح راست منطقه عملیات توسط قرارگاه كربلا تثبیت گردد و چنین تدبیر شد كه با اقدامات مهندسی از هر گونه پیشروی دشمن جلوگیری شود تا عقبه یگان های مستقر در غرب كانال از هر گونه تهدید در امان باشند .در شب چهارم، مجدداً به منظور تكمیل اهداف عملیات، همان مانور دنبال شد و با توجه به وضعیت كلی عملیات، تلاش اصلی بر روی قرارگاه های قدس و نجف متمركز گردید. ورود لشكر 5 نصر به جزیرهبوارین و در هم شكستن استحكامات دشمن، بخشی از موفقیت های حاصله بود.طی درگیری های شب و روز پنجم، گر چه اهداف مورد نظر كاملا تحقق نیافت، لیكن ناتوانی دشمن از عقب راندن نیروهای اسلام از منطقه سرپل غرب كانال و ممانعت از پیشروی در جاده شلمچه، نشانه ای از امیدواری نسبت به تثبیت منطقه بود.پیچیدگی زمین، وجود موانع طبیعی، مقاومت دشمن و سایر عوامل موجب شد تا پیشروی در محورهای مختلف با كندی انجام گیرد، از این رو در تدبیر كلی عملیات تاكید بر اقدامات مهندسی، به منظور تثبیت منطقه و هم چنین استفاده از آتش برای در هم كوبیدن مقاومت دشمن، مورد توجه قرار گرفت.طی شب و روز ششم و هفتم علاوه بر پیشروی در برخی محورها، تلاش قابل ملاحظه ای نسبت به دفع حملات دشمن در غرب كانال پرورش ماهی انجام گرفت. تشدید فشار دشمن و خبرهای واصله برگزاری جلسه فرماندهان دشمن، این احتمال را تقویت كرد كه دشمن در  آستانه تصمیم گیری اساسی می باشد. در واقع تلاش های دشمن طی چند روز و ناكامی در عقب راندن مدافعان ایران اسلامی و یا متوقف نمودن آن ها؛ نشانه ناتوانی دشمن ارزیابیمی شد در چنین شرایطی رژیم عراق می بایست با توجه به ارزش سیاسی – نظامی زمین منطقه، نسبت به بازپس گیری آن تلاش، و تلفات انبوهی را متحمل شود و یا این كه حفظ نیرو را برحفظ زمین ترجیح دهد عقب نشینی كند.سرانجام پس از هشت شبانه روز نبرد در منطقه شرق نهر جاسم، دشمن به خاطر حفظ نیروهایش از منطقه شرق نهر جاسم عقب نشینی كرد. ضرورت تعقیب دشمن و پیشروی در عمق منطقه شرق بصره، تداوم عملیات را به عنوان یك اصل اساسی مورد تاكید قرار می داد. ادامه فشار نظامی بر عراق می توانست بر دست آوردهای عملیات و كسب امتیاز و پیروزی سیاسی جمهوری اسلامی در جنگ بیافزاید. اما با عنایت به درگیری طولانی با دشمن و عدم تامین امكانات و تجهیزات مورد نیاز برای ادامه عملیات از یك سو و عكس العمل شدید دشمن از شب دهم عملیات به بعد، باعث شد كه با وجود یك هفته درگیری درنهر جاسم و تصرفسرپل، عملیات متوقف شود تا یگان ها پس از بازسازی و تهیه امكانات مورد نیاز به نبرد ادامه دهند.

 اهداف عملیات

منطقه شلمچه به لحاظ اهمیت سیاسی و نظامی آن به عنوان یکی از معابر وصولی شهر بصره همواره در زمره هدفهای اصلی قوای نظامی جمهوری اسلامی ایران قرار داشت ، چه اینکه در صورت تسلط بر این منطقه جمهوری اسلامی می توانست برتری خود در جنگ را به اثبات برساند.

منطقه عملیاتی

منطقه عملیاتی شلمچه که در جنوب شرقی شهر مهم بصره قرار گرفته و تقریبا نزدیک ترین محور وصولی به این شهر به شمار می آید به مناطق و محورهای زیر محدود می باشد:

- از شمال به آب گرفتگی جنوب زیر

-از شرق به دژ مرزی ایران و عراق

- از جنوب به رودخانه اروند و اروند صغیر

-از غرب به کانال زوجی و شهرهای تنومه و الحارثه

 استعداد دشمن

منطقه عملیاتی در حوزه پدافندی سپاه  سوم عراق بود و سه لشکر 11 پیاده، 5 مکانیزه و 3 زرهی در این منطقه مستقر بودند. 

با شروع عملیات، تعداد دیگری از لشکرهای عراق به تدریج در منطقه عملیاتی حضور یافتند. این لشکرها عبارت بودند از:

الف – پیاده: 
لشکرهای 2، 4، 7، 8، 22، 32، 14، 15، 25، 18، 30، 29، 27، 28، 33، 20 و 35 
ب – زرهی: 
لشکر های 6، 10 و 12. 
ج – مکانیزه: 
لشکر 1 
د – گارد ریاست جمهوری: 
لشکرهای 1، 2، 3 و6. 

نتایج عملیا ت کربلای5

عبور از موانع نفوذ ناپذیر دشمن در شرق بصره و حضور در حومه این شهر به گونه ای اهمیت یافت كه متعاقب این عملیات:

-موقعیت سیاسی و نظامی عراق تضعیف شد و در نتیجه حملات گسترده این كشور به مراكز اقتصادی، صنعتی و مسكونی ایران بار دیگر آغاز شد.

-اوضاع جبهه های نبرد به سود قوای نظامی ایران تثبیت شد و سپاه پاسداران یكی از ارزنده ترین تجارب نظامی خود را كسب كرد.

-تلاش های بین المللی برای پایان دادن به جنگ افزایش یافته و به تصویب قطع نامه 598، كه در آن برای اولین بار تا حدودی نظریات جمهوری اسلامی ایران لحاظ شده بود، در شورای امنیت سازمان ملل انجامید.

-حضور گسترده نظامی امریكا و متحدین او در خلیج فارس آغاز شد و یكی از هواپیماهای مسافربری ایران توسط ناوگان امریكا ساقط گردید. 

-تعدادی از حجاج بی دفاع ایران توسط رژیم سعودی به شهادت رسیدند.

آخرین آمار انهدام نیروی دشمن از شروع عملیات كربلای 5 تا پس از عملیات تكمیلی كربلای 5 به شرح زیر است:

مناطق و تاسیسات آزاد شده:

12- كیلومتر پیشروی به طرف بصره و آزاد كردن 150 كیلومتر مربع

-آزاد سازی پاسگاه های بوبیان، شلمچه، كوت سواری و خین

-آزاد سازی 14 كیلومتر از جاده آسفالتهشلمچه – بصره

-آزاد سازی جزایر بوارین، فیاض و ام الطویل

-آزاد سازی 11 قرارگاه تیپ ارتش عراق

-آزاد سازی روستاهای خرنوبیه، سعیدیه، حنین، سلیمانیه، هسجان، جاسم

-عبور از كانال ماهی گیری، نهر دوعیجی و جاسم

-استقرار در 10 كیلومتری بصره

-تصرف دریاچه بوبیان و بخشی از كانال ماهی. 

 تجهیزات منهدم شده دشمن

-بیش از 80 فروند هواپیما

700 -دستگاه تانك و نفربر

250 -قبضه توپ صحرایی و ضد هوایی

-صدها قبضه انواع ادوات نیمه سنگین

1500 -دستگاه خودرو

400- دستگاه انواع ادوات مهندسی و رزمی

-مقدار زیادی سلاح سبك و مهمات.

در این عملیات 81 تیپ و گردان مستقل دشمن منهدم و 24 تیپ و گردان مستقل نیز آسیب كلی دیدند و تعداد 40 هزار نفر كشته یا زخمی و 270 نفر نیز اسیر شدند.

بازگویی یک خاطره از«حاج حسین‌ خرازی» فرمانده‌ لشکر14 امام‌ حسین‌ در عملیات کربلای5 :

- عملیات «کربلای 5» در یکی از سخت‌ترین مناطق عملیاتی آغاز شد. بسیاری از محورهای عملیات در شب عملیات باز نشد و عملا طر‌ح‌های اولیه با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو‌ شده بود. یکی از دوستان اطلاعات عملیات تعریف می‌کرد با حاج حسین در حال بررسی شرایط منطقه عملیاتی بودیم که به ما اطلاع دادند که یکی از محورهای مهم با رشادت نیروهای اسلام باز شد، حاج حسین به محض شنیدن این خبر بلافاصله سجاده خود را پهن و دو سجده شکر انجام داد.

- یکی دیگر از دوستان طرح و عملیات لشکر تعریف می‌کرد در حین درگیری شدید در حوالی نهر دوعیجی نیروهای اسلام موفق به تصرف مواضع مستحکم دشمن شدند. حاج حسین که نزدیک منطقه درگیری بود بلافاصله پس از این خبر از پی‌ام‌پی فرماندهی خارج شد و سجاده خود را روی زمین پهن و دو سجده شکر انجام داد.

- سجده شکر سوم حاج حسین مربوط به چند ساعت قبل از شهادتش می‌باشد. دشمن برای بازپس گیری مواضع از دست رفته خود در مرحله سوم عملیات «کربلای 5» فشار خیلی زیادی به رزمندگان اسلام وارد می‌کرد. شرایط بسیار حساس بود. حتی دشمن در خلال شب نیز به پاتک‌های خود ادامه می‌داد. از سوی دیگر نیروهای مهندسی رزمی لشکر تلاش زیادی را برای تحکیم مواضع رزمندگان انجام می‌دادند. حاج حسین یکی از مسئولان‌ محورهای خود را برای پیشبرد امور در خط مقدم اعزام کرده بود. آن شب جلسه مهمی در مقر قرارگاه برگزار شده بود و شهید خرازی مسئول اطلاعات عملیات لشکر را در مقر فرماندهی نزدیک خط مقدم به جانشینی خود و برای هماهنگی گذارده بود. شرایط به حدی حساس بود که حاج حسین بارها از قرارگاه از طریق بی سیم جویای شرایط می شد. نیروهای مهندسی لشکر در سخت ترین شرایط زیر آتش شدید دشمن و فشار نیروهای دشمن اقدام به ارسال امکانات و تحکیم خط نمودند.الحمدالله آن شب خط تثبیت شد و یکی از دغدغه های مهم عملیات برطرف شد. حاج حسین حدود ساعت 4 صبح بلافاصله بعداز جلسه قرار گاه وارد سنگر فرماندهی نزدیک خط مقدم شد. حاج احمد موسوی مسئول اطلاعات عملیات گزارشی از اوضاع داد. حسین با شنیدن این اخبار بسیار خوشحال شد و بلافاصله سجاده خود را که همیشه همراهش بود روی زمین سنگر پهن کرد و دو سجده شکر انجام داد.

حسین خرازی ساعت 11 همان روز در بیرون این سنگر دعوت حق را لبیک گفت و به آرزوی دیرینه خود رسید.

      خوشا آنانکه با عشق به الله، علیه کفر جنگیدند و رفتند...

                 خوشا آنانکه بهر یاری دین به خون خویش غلطیدند و رفتند...

                             خوشا آنانکه با شور حسینی، شهادت را پسندیدند و رفتند...

                                       خوشا آنانکه در این نهضت حق، به سهم خویش کوشیدند و رفتند...