دولت مطلوب باید دارای حداقل ۷ شاخصه باشد: ۱. سلامت اعتقادی و اخلاقی ۲. خدمت به خلق ۳. عدالت و توجه به آن در کنار پیشرفت ۴. سلامت اقتصادی و مبارزه با فساد ۵. قانون گرایی ۶. حکمت و خردگرایی۷. توجه به استعدادها و ظرفیت های درونی کشور.
شهدای ایران: هفته دولت در نظام جمهوری اسلامی ایران یادآور مناسبت هایی مهم و تذکر دهنده مسائلی بسیار با اهمیت است. آنچه در هفته دولت به همگان یاد آوری می شود، شهادت رجایی و باهنر از سویی و یادآوری مسؤولیت سنگین مدیران اجرایی کشور در انجام وظایف مهمی که به عهده گرفته اند از سوی دیگر است. هر ساله در این ایام اعضای محترم هیأت دولت دیداری با رهبر معظم انقلاب دارند که در آن ایشان به برخی از مهم ترین نکات و مسائل روز می پردازند و رهنمودهایی برای بهتر انجام شدن مسائل کشور بیان می کنند. از این رو در متن کوتاه حاضر تلاش خواهد شد به برخی از شاخص های دولت مطلوب در جمهوری اسلامی اشاره شود. به صورت خلاصه و با استفاده از بیانات معظم له می توان بیان داشت که دولت مطلوب جمهوری اسلامی از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی باید دارای حداقل 7 شاخصه باشد: 1. سلامت اعتقادی و اخلاقی 2. خدمت به خلق 3. عدالت و توجه به آن در کنار پیشرفت 4. سلامت اقتصادی و مبارزه با فساد 5. قانون گرایی 6. حکمت و خردگرایی و 7. توجه به درون کشور و استعدادها و ظرفیت های درونی کشور.
در هفته دولت علاوه بر آن که باید از زحمات دولت و مسؤولان اجرایی کشور تقدیر شود شایسته است که مسؤولان دولتی نیز گزارشی از کارنامه سال خود و خدماتی که مردم انجام داده اند بیان کنند و در بیان این گزارش علاوه بر ذکر کارهای موفقی که انجام شده است اگر در جایی اقدامی ناصحیح صورت گرفته یا وعده ای عمل نشده است به مردم بیان شود و در راستای حل آن نقطه ضعف تلاش شود.
با توجه به شعارهای اصلی امسال که در دو محور فرهنگ و اقتصاد قابل دسته بندی است و این که دولت باید با مدیریت جهادی و عزم جدی به انجام وظایف خود در این زمینه بپردازد، وجهه اصلی خواست ها و توقعات مردم نیز از دولت در همین دو عرصه فرهنگی و اقتصادی خواهد بود.
از سوی دیگر باید توجه داشت که دولت به عنوان اصلی ترین مجموعه اجرایی کشور بخش قابل توجهی از امور کشور را مدیریت می کند و از این رو اقدام صحیح و به جای دولت در زمینه کار خودش می تواند اثری مثبت و به جا در حرکت صحیح مابقی دستگاه ها در کشور داشته باشد.
به عبارت دیگر اگر یک دولت مطلوب و موفق در جمهوری اسلامی ایران شکل بگیرد این دولت می تواند در تحقق اهداف نظام جمهوری اسلامی اثری جدی داشته باشد. از این روست که باید سؤال کرد دولت مطلوب جمهوری اسلامی چه شاخصه ها و ویژگی هایی باید داشته باشد.
به صورت خلاصه و با استفاده از بیانات معظم له می توان بیان داشت که دولت مطلوب جمهوری اسلامی از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی باید دارای حداقل 7 شاخصه باشد: 1. سلامت اعتقادی و اخلاقی 2. خدمت به خلق 3. عدالت و توجه به آن در کنار پیشرفت 4. سلامت اقتصادی و مبارزه با فساد 5. قانونگرایی 6. حکمت و خردگرایی و 7. توجه به درون کشور و استعدادها و ظرفیت های درونی کشور.
اگر این هفت شاخصه در دولت رعایت شود آنگاه شاهد آن خواهیم بود که زمینه برای رفع مشکلات فرهنگی و اقتصادی کشور به خوبی فراهم خواهد شد و دولت به سمت کاهش مشکلات و رفع معضلات قدم بر خواهد داشت. از سوی دیگر اگر این 7 شاخصه اصلی رعایت نشوند، مابقی نقاط قوت و توانایی های دولت و دیگر دستگاه های کشور نیز تحت الشعاع این ضعف قرار می گیرند و حل مشکلات فرهنگی و اقتصادی کشور به تعویق خواهد افتاد. از این روست که می توان بیان داشت این شاخص های هفتگانه باید مورد توجه دولت کنونی قرار گیرد و دولت برای آن که بتواند به عنوان یک دولت مطلوب در کشور عمل نماید، باید تمام تلاش خود را برای محقق کردن این شاخص ها به کار گیرد.
در شرح این شاخص ها از بیان رهبر معظم انقلاب به اختصار هرچه تمامتر باید بیان داشت که این شاخص ها عبارتند از:
1. سلامت اعتقادی و اخلاقی
سلامت اعتقادی و اخلاقی اولین شاخصه مسؤولان یک دولت سلام و مطلوب است. اگر مسؤولان دولتی خود فاقد سلامت اعقتادی لازم باشند و یا خدای ناکرده از سلامت اخلاقی لازم برخوردار نباشند مابقی عوامل و شاخصه ها بی اثر یا کاملاً کم اثر خواهد شد. به تعبیر رهبر معظم انقلاب: «اوّلین شاخص، شاخص اعتقادی و اخلاقی است - به خصوص در مسؤولان رده های بالا - سلامت اعتقادی، سلامت اخلاقی، سلامت عملکردی که از اعتقاد درست و نگاه درست به حقایق جامعه ناشی می شود. این شاخص اوّل است...یکی از چیزهایی که من بر روی آن تکیه می کنم در این زمینه ی اعتقاد و نگاه قلبی و گرایش قلبی، مسأله ی اعتماد به خدای متعال است، اعتماد به وعده های الهی است؛ این ازجمله ی مطالبی است که بنده اصرار دارم ما روی این کوتاهی نکنیم.»
2. خدمت به خلق
دولت باید سخت کوش و پرکار باشد و با مدیریت جهادی و عزمی جدی برای حل مشکلات فرهنگی و اقتصادی جامعه تلاش کند. این امر وقتی محقق می شود که مسؤولان دولت روحیه خدمت به خلق داشته باشند و خود را خادم مردم ببینند. این روحیه خلاف روحیه تکبر و خود بزرگ بینی و خود برتربینی است و به تعبیر معظم له: «شاخص دوّم، مسأله ی خدمت به خلق است؛ روحیّه ی خدمت، که این گفتمان اصلی دولت اسلامی همین خدمت است؛ اصلاً فلسفه ی وجود ما جز این نیست؛ ما آمده ایم خدمت کنیم به مردم و هیچ چیز نباید ما را از این وظیفه غافل کند. البتّه ما هر کداممان دلبستگیهایی داریم، سلیقه هایی داریم؛ در زمینه ی سیاسی، در زمینه ی مسائل اجتماعی، دوستیهایی داریم، دشمنیهایی داریم، این ها همه حاشیه است؛ متن عبارت است از خدمت؛ نباید بگذاریم این حواشی بر روی این متن اثر بگذارد.»
نکته مهمی که در کنار این نکته اصلی مطرح می شود این است که اگر روحیه مسؤولان خدمت به خلق باشد به حاشیه سازی و حاشیه پردازی نخواهند افتاد و جامعه از هدر رفتن توان ها و استعدادها برای حاشیه ها برکنار خواهد ماند.
3. عدالت و توجه به آن در کنار پیشرفت
«شاخص سوّم، مسأله ی عدالت است. بنده بارها عرض کرده ام - در جلسات خصوصی با بعضی از شماها در طول این سالها - معتقد نیستم به پیشرفتِ بدون عدالت. ما این دهه را اسم گذاشتیم به (دهه ی پیشرفت و عدالت). پیشرفت بدون عدالت همان نتیجه ای را خواهد داد که شما از تمدّن پرجلوه ی غرب، امروز دارید مشاهد می کنید. ثروت و قدرت و علم و فناوری، بیشتر از آن چیزی که این ها دارند برای این دوره تصوّر نمی شده؛ این ها حدّاکثر را دارند، امّا در عین حال شما ملاحظه کنید آنجا عدالت وجود ندارد.»
4. سلامت اقتصادی و مبارزه با فساد
«شاخص بعدی که شاخص چهارم است، سلامت اقتصادی و مبارزه ی با فساد است. ببینید منصب حکومتی، جایگاه قدرت و منابع مالی است؛ وسوسه ها در اینجا انسان را راحت نمی گذارد. حالا شما به خودتان نگاه نکنید که متدّینید و سطح بالا هستید و مقاومت می کنید در مقابل این وسوسه ها؛ در درجات پائین ممکن است در مقابل این وسوسه ها نتوانند مقاومت بکنند. شما باید مراقب باشید، شما باید چشم بصیرِ بینای خودتان را بر سرتاسر این دستگاهی که زیر اشراف شما است و تحت مدیریّت شما است، آنچنان بگسترانید که نگذارید در یک گوشه ای ناسلامتیِ اقتصادی به وجود بیاید و این وسوسه ها کارگر بشود.»
5. قانونگرایی
«شاخص بعدی، مسأله ی قانون گرایی است. خب قانون گرایی خیلی مهم است. قانون ریل است؛ از این ریل اگر چنان چه خارج شدیم، حتماً آسیب و صدمه است. گاهی قانون ناقص است، گاهی قانون معیوب است؛ امّا همان قانون معیوب هم اگر چنان چه عمل نشود - که منتهی به بلبشو و هر که هر که خواهد شد - ضرر آن عمل نشدن، بیشتر از ضرر عمل کردن به قانون (است.) این را باید نهادینه کرد.»
6. حکمت و خردگرایی
«یک شاخص دیگر، مسأله ی حکمت و خردگرایی در کارها است؛ کار کارشناسی، مطالعه ی درست، ملاحظه ی جوانب و آثار و تبعات یک اقدام و حتّی گاهی ملاحظه ی تبعات یک اظهارنظر. گاهی یک اظهارنظر از سوی یک مسؤولِ دارای جایگاه و به اصطلاح دارای تریبون، دارای منبر، یک تأثیرات سوئی می گذارد که این تأثیرات را اگر انسان بخواهد برطرف کند، مبالغی بایستی کار کند؛ همان قضیّه ی سنگِ توی چاه است؛ واقعاً مشکلات ایجاد می کند. بایستی سنجیده اظهارنظر کرد.»
7. توجه به درون کشور و استعدادها وظرفیت های درونی کشور
«یک شاخص دیگر هم عرض بکنیم؛ تکیه به ظرفیّت درون زای کشور است؛ نگاهمان به بیرون نباشد. این، توصیه ی ما است.» مشخص است که توصیه ها و شاخص های مورد نظر رهبر معظم انقلاب به همین 7 مورد خلاصه نمی شود اما می توان گفت که این موارد از مهم ترین شاخص های دولت مطلوب هستند و اگر قرار باشد دولت و اقدامات آن را در هفته دولت مورد ارزیابی قرار دهیم، باید این شاخص ها را ملاک قرار دهیم و به کارهایی که با این شاخص ها همراهی دارند نمره مثبت بدهیم و خواهان تقویت آن موارد و تقدیر از کسانی باشیم که در دولت این شاخصها را دارا هستند و در مواردی که خدای ناکرده مسؤولی فاقد یک یا چند مورد از این شاخص هاست، آن را نقطه ضعف بدانیم و در جهت اصلاح آن اقدام کنیم.
در هفته دولت علاوه بر آن که باید از زحمات دولت و مسؤولان اجرایی کشور تقدیر شود شایسته است که مسؤولان دولتی نیز گزارشی از کارنامه سال خود و خدماتی که مردم انجام داده اند بیان کنند و در بیان این گزارش علاوه بر ذکر کارهای موفقی که انجام شده است اگر در جایی اقدامی ناصحیح صورت گرفته یا وعده ای عمل نشده است به مردم بیان شود و در راستای حل آن نقطه ضعف تلاش شود.
با توجه به شعارهای اصلی امسال که در دو محور فرهنگ و اقتصاد قابل دسته بندی است و این که دولت باید با مدیریت جهادی و عزم جدی به انجام وظایف خود در این زمینه بپردازد، وجهه اصلی خواست ها و توقعات مردم نیز از دولت در همین دو عرصه فرهنگی و اقتصادی خواهد بود.
از سوی دیگر باید توجه داشت که دولت به عنوان اصلی ترین مجموعه اجرایی کشور بخش قابل توجهی از امور کشور را مدیریت می کند و از این رو اقدام صحیح و به جای دولت در زمینه کار خودش می تواند اثری مثبت و به جا در حرکت صحیح مابقی دستگاه ها در کشور داشته باشد.
به عبارت دیگر اگر یک دولت مطلوب و موفق در جمهوری اسلامی ایران شکل بگیرد این دولت می تواند در تحقق اهداف نظام جمهوری اسلامی اثری جدی داشته باشد. از این روست که باید سؤال کرد دولت مطلوب جمهوری اسلامی چه شاخصه ها و ویژگی هایی باید داشته باشد.
به صورت خلاصه و با استفاده از بیانات معظم له می توان بیان داشت که دولت مطلوب جمهوری اسلامی از منظر رهبر معظم انقلاب اسلامی باید دارای حداقل 7 شاخصه باشد: 1. سلامت اعتقادی و اخلاقی 2. خدمت به خلق 3. عدالت و توجه به آن در کنار پیشرفت 4. سلامت اقتصادی و مبارزه با فساد 5. قانونگرایی 6. حکمت و خردگرایی و 7. توجه به درون کشور و استعدادها و ظرفیت های درونی کشور.
اگر این هفت شاخصه در دولت رعایت شود آنگاه شاهد آن خواهیم بود که زمینه برای رفع مشکلات فرهنگی و اقتصادی کشور به خوبی فراهم خواهد شد و دولت به سمت کاهش مشکلات و رفع معضلات قدم بر خواهد داشت. از سوی دیگر اگر این 7 شاخصه اصلی رعایت نشوند، مابقی نقاط قوت و توانایی های دولت و دیگر دستگاه های کشور نیز تحت الشعاع این ضعف قرار می گیرند و حل مشکلات فرهنگی و اقتصادی کشور به تعویق خواهد افتاد. از این روست که می توان بیان داشت این شاخص های هفتگانه باید مورد توجه دولت کنونی قرار گیرد و دولت برای آن که بتواند به عنوان یک دولت مطلوب در کشور عمل نماید، باید تمام تلاش خود را برای محقق کردن این شاخص ها به کار گیرد.
در شرح این شاخص ها از بیان رهبر معظم انقلاب به اختصار هرچه تمامتر باید بیان داشت که این شاخص ها عبارتند از:
1. سلامت اعتقادی و اخلاقی
سلامت اعتقادی و اخلاقی اولین شاخصه مسؤولان یک دولت سلام و مطلوب است. اگر مسؤولان دولتی خود فاقد سلامت اعقتادی لازم باشند و یا خدای ناکرده از سلامت اخلاقی لازم برخوردار نباشند مابقی عوامل و شاخصه ها بی اثر یا کاملاً کم اثر خواهد شد. به تعبیر رهبر معظم انقلاب: «اوّلین شاخص، شاخص اعتقادی و اخلاقی است - به خصوص در مسؤولان رده های بالا - سلامت اعتقادی، سلامت اخلاقی، سلامت عملکردی که از اعتقاد درست و نگاه درست به حقایق جامعه ناشی می شود. این شاخص اوّل است...یکی از چیزهایی که من بر روی آن تکیه می کنم در این زمینه ی اعتقاد و نگاه قلبی و گرایش قلبی، مسأله ی اعتماد به خدای متعال است، اعتماد به وعده های الهی است؛ این ازجمله ی مطالبی است که بنده اصرار دارم ما روی این کوتاهی نکنیم.»
2. خدمت به خلق
دولت باید سخت کوش و پرکار باشد و با مدیریت جهادی و عزمی جدی برای حل مشکلات فرهنگی و اقتصادی جامعه تلاش کند. این امر وقتی محقق می شود که مسؤولان دولت روحیه خدمت به خلق داشته باشند و خود را خادم مردم ببینند. این روحیه خلاف روحیه تکبر و خود بزرگ بینی و خود برتربینی است و به تعبیر معظم له: «شاخص دوّم، مسأله ی خدمت به خلق است؛ روحیّه ی خدمت، که این گفتمان اصلی دولت اسلامی همین خدمت است؛ اصلاً فلسفه ی وجود ما جز این نیست؛ ما آمده ایم خدمت کنیم به مردم و هیچ چیز نباید ما را از این وظیفه غافل کند. البتّه ما هر کداممان دلبستگیهایی داریم، سلیقه هایی داریم؛ در زمینه ی سیاسی، در زمینه ی مسائل اجتماعی، دوستیهایی داریم، دشمنیهایی داریم، این ها همه حاشیه است؛ متن عبارت است از خدمت؛ نباید بگذاریم این حواشی بر روی این متن اثر بگذارد.»
نکته مهمی که در کنار این نکته اصلی مطرح می شود این است که اگر روحیه مسؤولان خدمت به خلق باشد به حاشیه سازی و حاشیه پردازی نخواهند افتاد و جامعه از هدر رفتن توان ها و استعدادها برای حاشیه ها برکنار خواهد ماند.
3. عدالت و توجه به آن در کنار پیشرفت
«شاخص سوّم، مسأله ی عدالت است. بنده بارها عرض کرده ام - در جلسات خصوصی با بعضی از شماها در طول این سالها - معتقد نیستم به پیشرفتِ بدون عدالت. ما این دهه را اسم گذاشتیم به (دهه ی پیشرفت و عدالت). پیشرفت بدون عدالت همان نتیجه ای را خواهد داد که شما از تمدّن پرجلوه ی غرب، امروز دارید مشاهد می کنید. ثروت و قدرت و علم و فناوری، بیشتر از آن چیزی که این ها دارند برای این دوره تصوّر نمی شده؛ این ها حدّاکثر را دارند، امّا در عین حال شما ملاحظه کنید آنجا عدالت وجود ندارد.»
4. سلامت اقتصادی و مبارزه با فساد
«شاخص بعدی که شاخص چهارم است، سلامت اقتصادی و مبارزه ی با فساد است. ببینید منصب حکومتی، جایگاه قدرت و منابع مالی است؛ وسوسه ها در اینجا انسان را راحت نمی گذارد. حالا شما به خودتان نگاه نکنید که متدّینید و سطح بالا هستید و مقاومت می کنید در مقابل این وسوسه ها؛ در درجات پائین ممکن است در مقابل این وسوسه ها نتوانند مقاومت بکنند. شما باید مراقب باشید، شما باید چشم بصیرِ بینای خودتان را بر سرتاسر این دستگاهی که زیر اشراف شما است و تحت مدیریّت شما است، آنچنان بگسترانید که نگذارید در یک گوشه ای ناسلامتیِ اقتصادی به وجود بیاید و این وسوسه ها کارگر بشود.»
5. قانونگرایی
«شاخص بعدی، مسأله ی قانون گرایی است. خب قانون گرایی خیلی مهم است. قانون ریل است؛ از این ریل اگر چنان چه خارج شدیم، حتماً آسیب و صدمه است. گاهی قانون ناقص است، گاهی قانون معیوب است؛ امّا همان قانون معیوب هم اگر چنان چه عمل نشود - که منتهی به بلبشو و هر که هر که خواهد شد - ضرر آن عمل نشدن، بیشتر از ضرر عمل کردن به قانون (است.) این را باید نهادینه کرد.»
6. حکمت و خردگرایی
«یک شاخص دیگر، مسأله ی حکمت و خردگرایی در کارها است؛ کار کارشناسی، مطالعه ی درست، ملاحظه ی جوانب و آثار و تبعات یک اقدام و حتّی گاهی ملاحظه ی تبعات یک اظهارنظر. گاهی یک اظهارنظر از سوی یک مسؤولِ دارای جایگاه و به اصطلاح دارای تریبون، دارای منبر، یک تأثیرات سوئی می گذارد که این تأثیرات را اگر انسان بخواهد برطرف کند، مبالغی بایستی کار کند؛ همان قضیّه ی سنگِ توی چاه است؛ واقعاً مشکلات ایجاد می کند. بایستی سنجیده اظهارنظر کرد.»
7. توجه به درون کشور و استعدادها وظرفیت های درونی کشور
«یک شاخص دیگر هم عرض بکنیم؛ تکیه به ظرفیّت درون زای کشور است؛ نگاهمان به بیرون نباشد. این، توصیه ی ما است.» مشخص است که توصیه ها و شاخص های مورد نظر رهبر معظم انقلاب به همین 7 مورد خلاصه نمی شود اما می توان گفت که این موارد از مهم ترین شاخص های دولت مطلوب هستند و اگر قرار باشد دولت و اقدامات آن را در هفته دولت مورد ارزیابی قرار دهیم، باید این شاخص ها را ملاک قرار دهیم و به کارهایی که با این شاخص ها همراهی دارند نمره مثبت بدهیم و خواهان تقویت آن موارد و تقدیر از کسانی باشیم که در دولت این شاخصها را دارا هستند و در مواردی که خدای ناکرده مسؤولی فاقد یک یا چند مورد از این شاخص هاست، آن را نقطه ضعف بدانیم و در جهت اصلاح آن اقدام کنیم.
