نمایشگاه بین‌المللی کتاب به هر روی فرصتی مغتنم برای واکاوی ریشه‌های مشکلات ساختاری و بنیادین در عرصه نشر و مطالبات کلان فرهنگی از مسئولان در این زمینه است که همواره این سوال را در ذهن پررنگ می‌سازد که سرانجام در کدام نظام فکری و سیاسی و تحت چه شرایطی می‌توان امیدی به رفع حداقلی آنها داشت.
به گزارش شهدای ایران به نقل از مهر، حالا كه چند روزي از بیست و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران گذشته مي‌توان بزرگترين آوردگاه فرهنگي كشور در حوزه كتاب را مجالي مناسب ديد براي بررسي انتظارات مقام معظم رهبری از حوزه كتاب و نمایشگاه کتاب در سال‌های اخیر.
از انتظارات و بیانات مقام معظم رهبری و دیدگاه‌های ایشان در حوزه مطالعه و کتاب خوانی که در مناسبت‌های مختلف سالانه از سوی معظم‌له بیان شده است، همواره به عنوان نکته کلیدی و فصل‌الخطاب در جریان‌های فرهنگی کشور به ویژه فرهنگ مکتوب یاد شده است اما به راستی تا چه اندازه می‌توان این انتظارات را در قالب برپایی بزرگ‌ترین جشن کتاب و کتابخوانی در کشور محقق یافته دید؟
یکی از مهم‌ترین و ویژه‌ترین انتظارات رهبر انقلاب اسلامی در سال‌های اخیر از جریان تصمیم‌گیرنده در نشر کشور ایجاد بستری برای تولید ارزان کاغذ و خودکفایی در آن بوده است. انتظاری که می‌توان با محقق شدن آن بازار داخل را از حیث مصرف کاغذ به سمت تولیدات داخلی متمایل كرد و بر آتش افزایش قیمت روز افزون کتاب آبی ریخت.
با این حال چرخی در سالن‌های نمایشگاه بین‌المللی کتاب نشان می‌دهد که تولیدات موسسات نشر در کشور به تناسب قیمت بالای کاغذهایی که عمدتا وارداتی هستند، نه تنها کاهش نیافته بلکه به تعبیر دکتر حداد عادل در جریان بازدیدش از نمایشگاه باید دست به دعا برداریم که از میزان فعلی بیشتر افزایش پیدا نکند. هر چند نمی‌توان انتظار داشت دو سال پس از بیانات مستقیم رهبر معظم انقلاب مبنی بر ضرورت خودکفایی در تولید کاغذ، ماجرای تولید کاغذ ملی در کشور به نتیجه‌ای مشخص برسد اما اظهار نظر برخی از مسئولان عالی‌رتبه کشور در نهادهای مختلف تصمیم گیرنده مبنی بر اینکه چیزی در این زمینه به نهاد ذیربط آنها ابلاغ نشده حاکی از این است که این ماجرا به صورت یک انتظار و خواست بر زمین مانده که از سوی ایشان مطرح شده است، باقی مانده و تاکنون عزمی جزم در نهادهای ذیربط برای رفع آن وجود نداشته است.
از سوی دیگر رهبر معظم انقلاب اسلامی در جریان بازدید‌های خود از نمایشگاه کتاب در سال‌های اخیر لزوم ارزیابی محتوایی هر ساله نمایشگاه کتاب به وسیله افرادی کار‌شناس و صاحب صلاحیت را نیز به عنوان یک مطالبه جدی دیگر از مسئولان اجرایی فرهنگی خواستار شده‌اند.
بر‌اساس چارت کاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب بخش نظارت محتوایی نمایشگاه هر ساله به رصد و بررسی آثار ارائه شده از سوی ناشران در نمایشگاه قبل و بعد از ثبت‌نام آنها می‌پردازد اما آیا کیفیت مطلوب محتوایی کتاب را تنها باید در موضوع ممیزی و نبود عبارات و اصطلاحات خاص در کتاب جستجو کرد؟
در روزهای گذشته و به نقل از برخی میهمانان شرکت‌کننده در نشست‌های علمی نمایشگاه کتاب، اخباری منتشر شده است که حاکی از پیشتازی کتاب‌هایی چون «چنین گفت زرتشت» نیچه در نمایشگاه کتاب است؛ کتابی که نویسنده آن به عنوان یکی از سردمداران تفکر نوین غرب به صورتی تمام قد بر این باور بوده است که مذهب و باورهای مذهبی چیزی جز خزافات و ساخته و پرداخته ذهن آدمیان نیست. بدون شک نظارت محتوایی بر پروسه نشر کشور و نیز کارکرد فرهنگی نمایشگاه کتاب در یک مقیاس وسیع به معنای آن است که نمایشگاه کتاب به جای فراهم کردن بستری برای عرضه تمامی اندیشه‌ها به صورتی یکسان، باید مبلغ، مشوق و حامی اندیشه و تفکری باشد که بر پایه تفکر و باور مذهبی حاکم بر جامعه ایران بنا نهاده شده و به تولید محتوا می‌پردازد. یکی دیگر از مطالبات سال‌های اخیر مقام معظم رهبری از نمایشگاه بین‌المللی کتاب ایجاد بستری از سوی دولت برای معرفی و ترجمه کتاب‌های منتشر شده در کشور به منظور ترجمه به زبان‌های مختلف است. در این زمینه با وجود رقابت تقریبا برابر حجم آثار منتشر شده در کشور در بخش تولید و ترجمه، می‌توان نشانه‌هایی از تحول نظام فکری برای تغییر این توازن در کشور را در دو سال اخیر مشاهده کرد. حرکت روبه رشد ترجمه و معرفی آثار ایرانی در بازارهای خارجی، رونق حضور آژانس‌های ادبی در فضای نشر کشور و رایزنی برای ترجمه آثار ایرانی در خارج از مرز‌ها از سوی آنها، ایجاد بستر برای سفر نویسندگان ایرانی به نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب را در این راستا می‌توان ارزیابی کرد.
از سوی دیگر نمایشگاه بین‌المللی کتاب در سال‌جاری با تاسیس بخشی با عنوان سرای ترجمه نیز توانسته گامی مهم در راستای احیای جنبش ترجمه معکوس در کشور به راه بیندازد که شاید تداوم حرکت آن بتواند به عنوان یک راهکار زیربنایی در این حوزه مورد توجه قرار بگیرد.
در کنار این موضوعات ساماندهی توزیع و ایجاد فروشگاه‌های زنجیره‌ای کتاب نیز در سخنان معظم‌له در سال‌های اخیر به عنوان یک مطالبه جدی از مسئولان فرهنگی خواسته شده است اما حاصل اینکه جز حضور جریان‌ها و موسسات سنتی و معدود پخش کتاب در کشور تاکنون هیچ جریان و اقدام تازه‌ای در زمینه حل مشکل توزیع نامتوازن کتاب در کشور صورت نگرفته است. غرفه‌های بیست و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب خود گواه صادقی بر این مدعاست. شمار ناشرانی که خود به دلایل متعدد از حضور در نمایشگاه کتاب بازمانده‌اند و تولیدات خود را به صورت ناقص و ابتر به ناشر دیگری به عنوان نماینده سپرده‌اند تا در نمایشگاه کتاب به فروش برساند خود گواهی بر سیستم معکوس و ناقص توزیع در کشور است.
سامان تولید و انتشار و نظام خودساخته پخش کتاب توسط موسسات پخش که بیش از هر چیز تابع مقررات وضع شده از سوی آنها و رفتار سلیقه‌ای در انتخاب و ویزیتوری کتاب است به روشنی گواه برزمین ماندن تحقق مطلوب این خواسته رهبری انقلاب است.
