در سال ۱۳۶۶ به دنبال حملات ایران در جبهه‌های غرب و جنوب، بار دیگر عراق سلاحهای شیمیایی را به خدمت گرفت.از ۱۸ تا ۲۱فروردین، ۶بمباران گسترده شیمیایی با هواپیما و خمپاره‌انداز صورت گرفت که در مجموع ۲۱کشته و بیش از ۱۳۴مجروح برجای گذاشت.
به گزارش شهداي ايران به نقل از تسنیم، ایران از جمله معدود کشورهایی است که بیشترین لطمه را از به کارگیری سلاح های نامتعارف در طول تاریخ دیده است. به کارگیری سلاحهای شیمیایی از سوی عراق، در حالی صورت می‌گرفت که این کشور جزء کشورهای امضاکننده پروتکل ژنو سال 1925 راجع به منع استفاده از سلاحهای سمی، خفه کننده و ترکیبات باکتریولوژیک قرار داشت. قربانی بودن سلاحهای نامتعارف شیمیایی باعث شد جمهوری اسلامی ایران از بدو شروع مذاکرات مربوط به تدوین کنوانسیون در ژنو و همچنین در کمیسیون مقدماتی آن جزء فعال ترین کشورهای عضو باشد.
سلاحهای شیمیایی در طول جنگ ایران و عراق بعنوان یکی از مؤثرترین ابزارهای بازدارندگی و مقابله و نیز اهرم فشاری در دست رژیم عراق بود که با کیفیت و کمیت دلخواه آن رژیم استفاده شد که نتایج وحشتناکی را به بار آورد. این نتایج ناشی از سکوت مجامع بین المللی و همسویی قدرت‌های استکباری با سیاست های رژیم عراق بود.
در سال 1366 به دنبال حملات نیروهای ایران در جبهه‌های غرب و جنوب، بار دیگر عراق سلاحهای شیمیایی را در مقیاس وسیع به خدمت گرفت. در فروردین 1366 هشت مورد بمباران شیمیایی توسط عراق گزارش شد که شش مورد آن در منطقه عملیاتی کربلای 8 رخ داد. عملیات کربلای 8 برگ دیگری از جنایت‌های دشمن بعثی بر علیه ایران را به یاد می‌آورد. به بهانه فرا رسیدن 18 فروردین؛ سالروز بمباران شیمیایی توسط رژیم بعثی عراق بخشی از این فاجعه در تاریخ هشت سال جنگ تحمیلی کشور، مورد بررسی قرار می‌گیرد:
18 تا 21 فروردین‌ماه؛ آغاز بمباران شیمیایی با هواپیما/21 کشته و 134 مجروح
از هجدهم تا بیست و یکم فروردین، شش بمباران گسترده شیمیایی با هواپیما و خمپاره انداز صورت گرفت که در مجموع 21 کشته و بیش از 134تن مجروح برجای گذاشت. عراق نیز با ادعای کاربرد سلاحهای شیمیایی از طرف ایران، درخواست مشابهی کرد. هیئت کارشناسان از 22 تا 29 آوریل در ایران و از بیست ونهم آوریل تا سوم مه در عراق به سر برد و گزارش خود را در ششم ماه مه به دبیرکل تسلیم داشت.
در گزارش ذکر شده بود: نیروهای عراقی به کرات از سلاحهای شیمیایی به شکل بمب‌های هوایی و یا به احتمال زیاد راکت علیه نیروهای ایرانی استفاده کرده‌اند. عامل شیمیایی که مورد استفاده قرار گرفته، گاز خردل و در بعضی موارد احتمالاً عامل‌های عصبی است. همچنین نکته جدید این است که غیرنظامیان ایرانی نیز بر اثر کاربرد سلاحهای شیمیایی مجروح شده‌اند. ضمن اینکه پرسنل نظامی عراق بر اثر عامل‌های جنگ شیمیایی متحمل جراحاتی شده‌اند که ناشی از گاز خردل و التهاب ریوی است.
دبیرکل گزارش مذکور را همراه نامه‌ای در هشتم مه به شورای امنیت تسلیم کرد. در این نامه دبیرکل ضمن ابراز تاسف از کاربرد سلاحهای شیمیایی، عمیقاً ابراز نگرانی کرده و تصریح کرد: نیروهای عراقی مجدداً از سلاحهای شیمیایی علیه نیروهای ایرانی استفاده کرده ند و موجب واردآمدن جراحاتی به غیرنظامیان در ایران شده‌اند.
با دریافت یادداشت دبیرکل و گزارش کارشناسان، رئیس شورای امنیت پس از مشاوره اعضای شورای امنیت، بیانیه ای در 14 ماه مه سال 1987 صادر کرد که در آن گفته شد: اعضای شورا از نتیجه گیری به اتفاق آراء کارشناسان که سلاحهای شیمیایی به طور مکرر توسط نیروهای عراقی علیه نیروهای ایرانی به کار رفته است و افراد غیرنظامی ایران از سلاحهای شیمیایی مجروح شده اند و اینکه افراد نظامی عراق نیز از مواد شیمیایی جراحاتی برداشته اند، متوحش شدند. آنان بار دیگر استفاده مکرر از سلاحهای شیمیایی را که نقض آشکار پروتکل ژنو در سال 1925 مبنی بر منع استفاده از سلاحهای شیمیایی در جنگ بود را محکوم کردند.
عملیات کربلای هشت؛ آمیخته با عوامل شیمیایی تاول‌زای خردل
با تغییر منطقه عملیاتی نیروهای ایران از جنوب به شمال عراق، بمباران گسترده شیمیایی این مناطق توسط عراق آغاز شد، به طوری که تا مهرماه 1366 در مجموع 11 مورد بمباران شیمیایی در روستاهای کردنشین استان سلیمانیه و اربیل عراق، منطقه عملیاتی کربلای10، روستای بوالحسن (سرول)، جومه، بانه، روستای قره باغ در شمال عراق، روستای کله وش در حومه سردشت، مناطق عملیاتی نصر 4 (ارتفاعات ماووت) و فتح 7 انجام شد که در مجموع 97 کشته و حدود پنج هزارو200 مجروح به همراه داشت.
ابتدای سال 1366 ایران عملیات کربلای هشت را در منطقه شلمچه و کربلای 10 را در «ماووت» انجام داد. عراق در این دو عملیات عوامل شیمیایی تاول‌زا خردل و خون به کار برد. عملیات نصر که در استان سلیمانیه انجام شد عراق چهار نقطه سردشت را با استفاده از گاز خردل بمباران شیمیایی کرد.
واکنش غرب نسبت به استفاده رژیم صدام از سلاحهای شیمیایی
از ابتدای شروع حملات شیمیایی توسط رژیم صدام در اوایل سال های 1980 میلادی نمایندگان ایران در سازمان ملل، جهان را از وجود این فاجعه آگاه کردند. آنان با ارائه و نمایش عکس هایی از مصدومان شیمیایی این واقعیت را در معرض افکار عمومی دنیا قرار دادند. ولی متاسفانه بنا به دلایل سیاسی بسیاری از کشورها واکنشی مناسب نسبت به این جنایات انجام ندادند و این سکوت و همراهی باعث شد که از اوایل سال های 1984 میلادی به بعد رژیم صدام بر استفاده از این مواد اصرار بیشتری ورزد به نحوی که به صراحت در رسانه های جمعی خود به استفاده از این سلاح اقرار کرد. بنا به نوشته نیویورک تایمز رادیو عراق در آن زمان صراحتا به موضوع استفاده از مواد شیمیایی علیه ایران اذعان کرده و در این باره بی شرمانه از جملات «We have a certain insecticide » یعنی «ما حشره کش هایی داریم برای هر گونه حشره» استفاده کرد.
اعتراف روزنامه‌نگاران غربی به جنایات شیمیایی علیه ایران
در سال 1984 میلادی تعدادی از روزنامه نگاران غربی از مناطق جنگی دیدن کردند و به چشم خود شاهد جنایات رژیم صدام بودند. آن گروه در بازگشت به کشورهایشان به صراحت موضوع استفاده عراق از سلاح های شیمیایی را تایید کردند. در حقیقت این برای اولین بار بعد از جنگ جهانی اول بود که موضوع استفاده از سلاح های نامتعارف در جنگ با تمام جزییات به اطلاع جهانیان رسانده می شد. در آن زمان وزارت خارجه آمریکا نیز اعلام کرد مدارک و شواهد، این موضوع را اثبات می کنند که عراق از سلاح های کشتار جمعی استفاده کرده است. اما متاسفانه بنا به نوشته نیویورک تایمز، دولت آمریکا به دلیل خصومتی که با ایران داشت و با این استدلال که ایران دشمنی خطرناک برای اوست سیاست دفاع از عراق را در پیش گرفت و در خصوص جلوگیری از این فاجعه غیرانسانی در حال وقوع هیچ اقدامی نکرد.
سکوت سیاستگذاران غربی در مقابل انکار رژیم عراق
موضوع استفاده از سلاحهای شیمیایی، بحث بسیاری از محافل دیپلماتی بین المللی نیز بود. در مارس سال 1986 دبیر کل وقت سازمان ملل، خاویر پرز دکوئیار به طور رسمی عراق را متهم به استفاده از سلاح های شیمیایی علیه ایران کرد. در این خصوص او به گزارش ارائه شده توسط کارشناسان سازمان ملل که در فوریه همان سال برای بررسی موضوع سلاحهای شیمیایی به ایران سفر کرده بودند، استناد کرد. دبیر کل به صراحت از رژیم عراق خواست به نقض پروتکل سال 1925 ژنو که عراق نیز عضو آن است، پایان دهد. گزارش ارائه شده توسط بازرسان سازمان ملل تاکید داشت که رژیم عراق از سلاحهای شیمیایی در جنگ علیه ایران استفاده کرده است. با این وجود رژیم عراق این موضوع را انکار می کرد و متاسفانه سیاستگذاران غربی ترجیح می دادند در این باره سکوت کنند. ولی وقتی که بدن مصدوم و تاول زده رزمندگان ایرانی از کنار کرخه و شلمچه برای درمان به کشورهای اروپایی اعزام شدند، دایره شواهد و مدارک دال بر استفاده غیرانسانی رژیم عراق از مواد شیمیایی که توسط شرکت های غربی در اختیار آن قرار داده شده بود، تکمیل‌تر و باعث شد که اعتراضاتی نسبت به سکوت دول غربی در خصوص این فاجعه شکل گیرد.
گزارش سازمان CIA درمورد استفاده عراق از سلاحهای شیمیایی علیه ایران
موضوع استفاده غیرمتعارف از سلاح های کشتارجمعی موضوعی بود که در گزارش‌های سازمان های اطلاعاتی غربی به دقت بدان پرداخته شده بود. سازمان CIA در گزارشی درسال 1986 میلادی که اخیرا منتشر شده قید کرد: «استفاده از سلاحهای شیمیایی توسط رژیم عراق به عنوان یک ابزار اصلی «integral part» در استراتژی خویش در صحنه نبرد و همچنین یک تاکتیک منظم و در حال تکرار در جنگ علیه ایران شده بود». این نشانگر آگاهی کامل کشورهای غربی از موضوع استفاده عراق از سلاح های شیمیایی علیه ایران بوده است. بعد از فاجعه حلبچه در سال 1988 افکار عمومی دنیا بیشتر با زوایا و عمق فاجعه آشنا شدند و دریافتند که رژیم عراق چه بی‌رحمانه از سلاحهای شیمیایی حتی علیه شهروندان بی‌دفاع استفاده می‌کرد. صدای مظلومیت مصدومان شیمیایی آن قدر رسا بود که باعث شد حرکتی توسط بعضی از سناتورهای دموکرات در سنای آمریکا به منظور وضع کردن تحریم‌هایی علیه رژیم عراق شروع شود. ولی با توجه به سیاست کلی حاکم مبنی بر حمایت از رژیم عراق، این حرکت نیز راه به جایی نبرد.
سلاحهای شیمیایی در طول جنگ ایران و عراق بعنوان یکی از مؤثرترین ابزارهای بازدارندگی و مقابله و نیز اهرم فشاری در دست رژیم عراق بود که با کیفیت و کمیت دلخواه آن رژیم استفاده شد که نتایج وحشتناکی را به بار آورد. این نتایج ناشی از سکوت مجامع بین المللی و همسویی قدرت‌های استکباری با سیاست های رژیم عراق بود.
18 تا 21 فروردین‌ماه؛ آغاز بمباران شیمیایی با هواپیما/21 کشته و 134 مجروح
از هجدهم تا بیست و یکم فروردین، شش بمباران گسترده شیمیایی با هواپیما و خمپاره انداز صورت گرفت که در مجموع 21 کشته و بیش از 134تن مجروح برجای گذاشت. عراق نیز با ادعای کاربرد سلاحهای شیمیایی از طرف ایران، درخواست مشابهی کرد. هیئت کارشناسان از 22 تا 29 آوریل در ایران و از بیست ونهم آوریل تا سوم مه در عراق به سر برد و گزارش خود را در ششم ماه مه به دبیرکل تسلیم داشت.
در گزارش ذکر شده بود: نیروهای عراقی به کرات از سلاحهای شیمیایی به شکل بمب‌های هوایی و یا به احتمال زیاد راکت علیه نیروهای ایرانی استفاده کرده‌اند. عامل شیمیایی که مورد استفاده قرار گرفته، گاز خردل و در بعضی موارد احتمالاً عامل‌های عصبی است. همچنین نکته جدید این است که غیرنظامیان ایرانی نیز بر اثر کاربرد سلاحهای شیمیایی مجروح شده‌اند. ضمن اینکه پرسنل نظامی عراق بر اثر عامل‌های جنگ شیمیایی متحمل جراحاتی شده‌اند که ناشی از گاز خردل و التهاب ریوی است.
دبیرکل گزارش مذکور را همراه نامه‌ای در هشتم مه به شورای امنیت تسلیم کرد. در این نامه دبیرکل ضمن ابراز تاسف از کاربرد سلاحهای شیمیایی، عمیقاً ابراز نگرانی کرده و تصریح کرد: نیروهای عراقی مجدداً از سلاحهای شیمیایی علیه نیروهای ایرانی استفاده کرده ند و موجب واردآمدن جراحاتی به غیرنظامیان در ایران شده‌اند.
عملیات کربلای هشت؛ آمیخته با عوامل شیمیایی تاول‌زای خردل
با تغییر منطقه عملیاتی نیروهای ایران از جنوب به شمال عراق، بمباران گسترده شیمیایی این مناطق توسط عراق آغاز شد، به طوری که تا مهرماه 1366 در مجموع 11 مورد بمباران شیمیایی در روستاهای کردنشین استان سلیمانیه و اربیل عراق، منطقه عملیاتی کربلای10، روستای بوالحسن (سرول)، جومه، بانه، روستای قره باغ در شمال عراق، روستای کله وش در حومه سردشت، مناطق عملیاتی نصر 4 (ارتفاعات ماووت) و فتح 7 انجام شد که در مجموع 97 کشته و حدود پنج هزارو200 مجروح به همراه داشت.
ابتدای سال 1366 ایران عملیات کربلای هشت را در منطقه شلمچه و کربلای 10 را در «ماووت» انجام داد. عراق در این دو عملیات عوامل شیمیایی تاول‌زا خردل و خون به کار برد. عملیات نصر که در استان سلیمانیه انجام شد عراق چهار نقطه سردشت را با استفاده از گاز خردل بمباران شیمیایی کرد.
از ابتدای شروع حملات شیمیایی توسط رژیم صدام در اوایل سال های 1980 میلادی نمایندگان ایران در سازمان ملل، جهان را از وجود این فاجعه آگاه کردند. آنان با ارائه و نمایش عکس هایی از مصدومان شیمیایی این واقعیت را در معرض افکار عمومی دنیا قرار دادند. ولی متاسفانه بنا به دلایل سیاسی بسیاری از کشورها واکنشی مناسب نسبت به این جنایات انجام ندادند و این سکوت و همراهی باعث شد که از اوایل سال های 1984 میلادی به بعد رژیم صدام بر استفاده از این مواد اصرار بیشتری ورزد به نحوی که به صراحت در رسانه های جمعی خود به استفاده از این سلاح اقرار کرد. بنا به نوشته نیویورک تایمز رادیو عراق در آن زمان صراحتا به موضوع استفاده از مواد شیمیایی علیه ایران اذعان کرده و در این باره بی شرمانه از جملات «We have a certain insecticide » یعنی «ما حشره کش هایی داریم برای هر گونه حشره» استفاده کرد.
اعتراف روزنامه‌نگاران غربی به جنایات شیمیایی علیه ایران
در سال 1984 میلادی تعدادی از روزنامه نگاران غربی از مناطق جنگی دیدن کردند و به چشم خود شاهد جنایات رژیم صدام بودند. آن گروه در بازگشت به کشورهایشان به صراحت موضوع استفاده عراق از سلاح های شیمیایی را تایید کردند. در حقیقت این برای اولین بار بعد از جنگ جهانی اول بود که موضوع استفاده از سلاح های نامتعارف در جنگ با تمام جزییات به اطلاع جهانیان رسانده می شد. در آن زمان وزارت خارجه آمریکا نیز اعلام کرد مدارک و شواهد، این موضوع را اثبات می کنند که عراق از سلاح های کشتار جمعی استفاده کرده است. اما متاسفانه بنا به نوشته نیویورک تایمز، دولت آمریکا به دلیل خصومتی که با ایران داشت و با این استدلال که ایران دشمنی خطرناک برای اوست سیاست دفاع از عراق را در پیش گرفت و در خصوص جلوگیری از این فاجعه غیرانسانی در حال وقوع هیچ اقدامی نکرد.
سکوت سیاستگذاران غربی در مقابل انکار رژیم عراق
موضوع استفاده از سلاحهای شیمیایی، بحث بسیاری از محافل دیپلماتی بین المللی نیز بود. در مارس سال 1986 دبیر کل وقت سازمان ملل، خاویر پرز دکوئیار به طور رسمی عراق را متهم به استفاده از سلاح های شیمیایی علیه ایران کرد. در این خصوص او به گزارش ارائه شده توسط کارشناسان سازمان ملل که در فوریه همان سال برای بررسی موضوع سلاحهای شیمیایی به ایران سفر کرده بودند، استناد کرد. دبیر کل به صراحت از رژیم عراق خواست به نقض پروتکل سال 1925 ژنو که عراق نیز عضو آن است، پایان دهد. گزارش ارائه شده توسط بازرسان سازمان ملل تاکید داشت که رژیم عراق از سلاحهای شیمیایی در جنگ علیه ایران استفاده کرده است. با این وجود رژیم عراق این موضوع را انکار می کرد و متاسفانه سیاستگذاران غربی ترجیح می دادند در این باره سکوت کنند. ولی وقتی که بدن مصدوم و تاول زده رزمندگان ایرانی از کنار کرخه و شلمچه برای درمان به کشورهای اروپایی اعزام شدند، دایره شواهد و مدارک دال بر استفاده غیرانسانی رژیم عراق از مواد شیمیایی که توسط شرکت های غربی در اختیار آن قرار داده شده بود، تکمیل‌تر و باعث شد که اعتراضاتی نسبت به سکوت دول غربی در خصوص این فاجعه شکل گیرد.
موضوع استفاده غیرمتعارف از سلاح های کشتارجمعی موضوعی بود که در گزارش‌های سازمان های اطلاعاتی غربی به دقت بدان پرداخته شده بود. سازمان CIA در گزارشی درسال 1986 میلادی که اخیرا منتشر شده قید کرد: «استفاده از سلاحهای شیمیایی توسط رژیم عراق به عنوان یک ابزار اصلی «integral part» در استراتژی خویش در صحنه نبرد و همچنین یک تاکتیک منظم و در حال تکرار در جنگ علیه ایران شده بود». این نشانگر آگاهی کامل کشورهای غربی از موضوع استفاده عراق از سلاح های شیمیایی علیه ایران بوده است. بعد از فاجعه حلبچه در سال 1988 افکار عمومی دنیا بیشتر با زوایا و عمق فاجعه آشنا شدند و دریافتند که رژیم عراق چه بی‌رحمانه از سلاحهای شیمیایی حتی علیه شهروندان بی‌دفاع استفاده می‌کرد. صدای مظلومیت مصدومان شیمیایی آن قدر رسا بود که باعث شد حرکتی توسط بعضی از سناتورهای دموکرات در سنای آمریکا به منظور وضع کردن تحریم‌هایی علیه رژیم عراق شروع شود. ولی با توجه به سیاست کلی حاکم مبنی بر حمایت از رژیم عراق، این حرکت نیز راه به جایی نبرد.
