شهدای ایران: شانزدهم فروردین ماه سال 65، پس از شکست عراق در عملیات والفجر هشت و فاو، دشمن با حملات سنگین شیمیایی به منطقه شاخ شمیران تلاش کرد نسبت به بازپس گیری مناطق از دست داده شده خود اقدام کند هر چند که در این راه شهدایی تقدیم انقلاب اسلامی شد اما، دشمن به اهداف خود در این منطقه دست نیافت و با تلفاتی سنگین مجبور به عقب نشینی شد.

تصرف ناقص اهداف جناح چپ در عملیات والفجر 10، كه به استمرار حضور دشمن در این جناح انجامید، موجب گردید عملیات دیگری به منظور ترمیم این نقیصه انجام شود.

هدف عملیات

تكمیل و تامین جناح چپ منطقه عملیاتی والفجر 10

منطقه مورد نظر برای عملیات، منطقه‌ای كوهستانی است كه از شمال به دریاچه دربندیخان و شاخ تمورژیان، از جنوب به دشت مرتكه و ارتفاعات شاخ خشیك و بمو، از شرق به رودخانه زیمكان و كوه بیزل، از غرب به سد دربندیخان و ارتفاعات قاشتی منتهی می‌گردد. مهمترین ارتفاعات و عوارض این منطقه عبارتند از: شاخ سورمر، شاخ شمیران، برددكان، دریاچه دربندیخان و دشت تولبی. ارتفاعات مذكور بر اكثر جاده‌های ارتباطی و عقبه خودی و دشمن در منطقه تسلط دارند.

استعداد دشمن

منطقه عملیاتی كه در حوزه استحفاظی سپاه یكم قرار داشت، توسط لشكر36 پیاده، كه تیپ‌های 602، 238، 106 و یك گردان تانك ویك گردان كماندویی را تحت امر خود داشت، پدافند می‌شد. یگان‌های تقویت این لشكر نیز به هنگام عملیات بیت المقدس - 4 عبارت بودند از: تیپ‌های 38 و506 پیاده، 50 زرهی، 68 نیروی مخصوص و گردان مستقل 7 حراست مرزی.

سازمان رزم خودی

نیروی زمینی سپاه پاسداران ماموریت اجرای عملیات را به قرارگاه فتح واگذار كرد و سازمان رزم به شكل زیر طراحی شد:

لشكر 27 محمدرسول‌الله(ص) با 6 گردان پیاده

لشكر 57 ابوالفضل(ع) با 5 گردان پیاده

لشكر 10 سیدالشهدا(ع) با 9 گردان پیاده

تیپ مستقل 18 الغدیر با 3 گردان پیاده

طرح عملیات

فلش‌های عملیات از شمال به جنوب طراحی شده بود؛ به طوری كه نیروهای خودی به پشت دشمن هدایت می‌شدند. به این ترتیب، یگان‌های عملیاتی می‌بایست ضمن شكستن خط و تامین ساحل دشمن، ارتفاعات شاخ سورمر، شاخ شمیران، برددكان و دشت تولبی را تصرف و تامین كنند.

شرح عملیات

به رغم اقداماتی همچون پرتاب منور و گلوله باران منطقه توسط دشمن، كه بیانگر هوشیاری او بود، پس از رخنه نیروهای غواص و انتقال نیروهای تك‌ور به ساحل دشمن، عملیات در ساعت 1 بامداد 5/1/67 با رمز مبارك "یا اباعبدالله‌(ع)" آغاز شد. پیچیدگی زمین و جود كمین‌های متعدد در شیارها و ارتفاعات، پیشروی نیروها را كند می‌كرد. حدود ساعت 4 با شدت گرفتن درگیری، سرعت پیشروی یگانها نیز افزایش یافت. در حالی كه از جبهه خودی خبر می‌رسید نیروها در حال تصرف ارتفاعات شاخ شمیران و نیز پاكسازی دشت تولبی هستند، اخبار شنود از آشفتگی دشمن حكایت داشت؛ به نحوی كه شنیده می‌شد نیروهای عراقی به طور مكرر اعلام می‌كنند كه در محاصره نیروهای ایرانی قرار گرفته‌اند.

با روشنایی صبح، هواپیماهای خودی وارد عمل گردیده و محل تجمع و جاده مواصلاتی دشمن را بمباران كردند. حدود ساعت 10 نیروهای تك‌ور ضمن جنگ تن به تن با نیروهای عراقی در شاخ شمیران، به پاكسازی این ارتفاعات مبادرت ورزیدند. با استقرار نیروها در شاخ شمیران، نیروهای عراقی كه در یال‌های سمت چپ این ارتفاعات و و نیز ارتفاعات شاخ سورمر مقاومت می‌كردند، متزلزل شده و تعدادی تسلیم و تعدادی هم متواری شدند.

مقارن ظهر، پاتك‌های دشمن از چندین محور به سمت شاخ شمیران آغاز شد، لیكن با وجود تعداد كم نیروهای مستقر در این ارتفاعات، این پاتك‌ها ناكام ماند. همچنین، گزارش می‌شد كه دشمن از ساحل دشت تولبی و از طرف برددكان در حال اعزام نیروهای كمكی به منطقه است.

در ساعت 14 اعلام شد كه شاخ سورمر نیز به تصرف درآمده و بیش از 100 تن از قوای دشمن اسیر شدند. نیروهای عراقی ضمن وارد آوردن فشار زیاد به دو محور دشت تولبی و شاخ شمیران، عقبه خودی را به شدت مورد هجوم آتش كاتیوشا و توپخانه و نیز بمباران شیمیایی قرار می‌داد. در نتیجه، منطقه به مواد شیمیایی الوده شد و یگان‌های عملیاتی سازمان خود را از دست داده و توانشان رو به ضعف نهاد.

برهم زدن سازمان دشمن و پدافند در ارتفاعات مقابل شاخ شمیران از جمله اهداف مهمی بود كه موجب شد فرماندهی قرارگاه فتح با وجود خستگی مفرط یگان‌ها، ادامه عملیات در شب دوم را در دستور كار خود قرار دهد. در این مرحله، نیروها می‌بایست ضمن عمل روی ارتفاعات برددكان و پاكسازی و پیشروی در دشت تولبی، خطی را در امتداد یال‌های برددكان به طرف ساحل دریاچه تامین نماید.

در حالی كه نیروهای خودی جهت انجام مرحله دوم عملیات آماده می‌شدند، در ساعت 00:30 بامداد 6/1/67 عراق پس از گلوله‌باران شیمیایی عقبه یگان‌های خودی در ارتفاعات تمورژنان، از سه محور به سمت شاخ شمیران پاتك كرد و با اجرای آتش سنگین و دقیق روی جاده چم سراژین، آن را كاملاً مسدود نمود و امكان كمك رسانی به نیروهای در خط را به صفر رساند. تا نزدیك صبح نیز تعدادی از مواضع خودی در پایین شاخ شمیران در اختیار دشمن قرار گرفت كه با حمله قوای خودی، این مواضع مجدداً به تصرف درآمد.

به این ترتیب، در حالی كه ادامه عملیات در شب دوم میسر نشده بود، فرماندهی عملیات با در نظر گرفتن كمبود نیرو و اوضاع ناشی از بمباران‌های شیمیایی دشمن، فرمان پدافند مناسب و قوی از شاخ شمیران را صادر كرد.

نتایج عملیات

- تصرف كامل ارتفاعات شاخ شمیران و شاخ سورمر

- تصرف قسمتی از دشت تولبی و ارتفاعات برددكان

- كشته و زخمی شدن حدود 5000 تن و به اسارت درآمدن 498 تن از نیروهای دشمن

- انهدام بیش از 15 تانك و نفربر و 50 خودرو

- اغتنام 11 تانك، 54 خمپاره، یك دستگاه مهندسی، 5 قبضه سلاح پدافند هوایی، 14 تیربار، یك دستگاه خودرو حامل تفنگ 106 و دو قبضه آرپی‌جی - یازده.