اعمال اختصاصی شب اول رجب

به گزارش شهدای ایران به نقل از مهر، فردا اول دی، اول روز از ماه پر برکت رجب نیز هست. رَجَب یا رَجَب المُرَجَّب رجب به معنای بزرگ داشتن و عظیم شمردن است. ماه رجب به معنای ماهی است که بزرگ و محترم شمرده می‌شود. به نقل منابع لغوی، عرب از دوران پیش از اسلام این ماه را بزرگ می‌داشته و از جنگ در آن پرهیز می‌کرده است. مُرَجَّب هم به معنای بزرگ داشته شده است. بر انجام حج عمره، روزه و عبادت در این ماه تأکید شده است.

مرحوم شیخ عباس قمی در کتاب شریف مفاتیح‌الجنان در خصوص اعمال اختصاصی شب اول ماه رجب مواردی را نقل کرده است:
کانال ایتا جهان نیوز
شب اول ماه رجب شب برجسته و برتری است و در آن چند عمل وارد است:
اول:
چون هلال ماه را ببیند بگوید:
اللّٰهُمَّ أَهِلَّهُ عَلَیْنا بِالْأَمْنِ وَالْاِیمانِ وَالسَّلامَةِ وَالْإِسْلامِ، رَبِّی وَرَبُّکَ اللّٰهُ عَزَّوَجَلَّ.
خدایا! شروع این ماه را بر ما با ایمنی و ایمان و سلامت و اسلام قرار ده، (ای ماه) پروردگار من و تو، خدای توانمند و پرشکوه است.
و روایت شده: رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) هنگامی‌که هلال ماه رجب را می‌دید می‌گفت:
اللّٰهُمَّ بارِکْ لَنا فِی رَجَبٍ وَشَعْبانَ، وَبَلِّغْنا شَهْرَ رَمَضانَ، وَأَعِنَّا عَلَی الصِّیامِ، وَالْقِیامِ، وَحِفْظِ اللِّسانِ، وَغَضِّ الْبَصَرِ، وَلَا تَجْعَلْ حَظَّنا مِنْهُ الْجُوعَ وَالْعَطَشَ.
خدایا، برای ما در ماه رجب و شعبان برکت قرار ده و ما را به ماه رمضان برسان و بر روزه رمضان و بیداری شب و نگهداری زبان و فروبستن چشم کمک کن و بهره ما را از ماه رمضان، گرسنگی و تشنگی قرار مده.
دوّم:
چنان‌که بعضی از علما فرموده‌اند غسل کند. از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) روایت شده: هر که ماه رجب را بیاید و در اوّل و وسط و آخر آن غسل کند، پس از انجام آن مانند روزی که از مادر متولد شده بود از گناهان خود بیرون آمده و پاک می‌شود.
سوم:
«حضرت حسین» (علیه‌السلام) را زیارت کند.
چهارم:
پس از نماز مغرب بیست رکعت نماز بخواند، به این ترتیب که: در هر رکعت پس از سوره «حمد»، «یک مرتبه» سوره «توحید» را خوانده و پس از هر دو رکعت سلام دهد تا خود و اهل و اولاد و مالش محفوظ بماند و از عذاب قبر ایمنی یابد و از صراط به‌سرعت برق بدون حسابرسی بگذرد.
پنجم:
پس از نماز عشاء دو رکعت نماز بخواند به این صورت که: در رکعت اوّل پس از سوره «حمد»، «یک مرتبه» سوره «أَلَمْ نَشْرَحْ» و «سه بار» سوره «توحید» را بخواند و در رکعت دوّم سوره «حمد» و سوره‌های «اَلَم نَشرَح» و «توحید» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ» و «قُلْ أَعُوذُ بِرَ‌بِّ الْفَلَقِ» را هرکدام «یک بار» بخواند و هنگامی‌که سلام نماز را داد «سی مرتبه» بگوید: «لَاإِلهَ إِلّا اللّٰه» و «سی مرتبه» صلوات فرستد تا حق‌تعالی همانند روزی که از مادر متولّد شده، گناهان او را بیامرزد و پاکش نماید.
ششم:
سی رکعت نماز به این ترتیب که: در هر رکعت پس از سوره «حمد»، «یک مرتبه» سوره «قُلْ یٰا أَیُّهَا الْکٰافِرُونَ» و «سه مرتبه» سوره «توحید» را بخواند.
هفتم:
عملی را که شیخ در کتاب «مصباح المتهجد» ذکر کرده انجام دهد. شیخ در آن کتاب فرموده: عمل شب اوّل رجب، ابوالبختری وَهَب‌بن وَهَب از حضرت صادق (علیه‌السلام) از پدر بزرگوارش (علیه‌السلام) از جدّش از امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) روایت کرده: که برای آن حضرت خوشایند بود که خود را چهار شب در طول سال از هر کاری آسوده کند و آن شب‌ها را به عبادت زنده بدارد و آن چهار شب عبارت‌اند از: «شب اوّل رجب، شب نیمه شعبان، شب عید فطر و شب عید قربان».
از حضرت جواد (علیه‌السلام) روایت شده: که مستحب است هرکسی این دعا را در شب اوّل رجب بعد از عشاء آخر بخواند:
اللّٰهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِأَنَّکَ مَلِکٌ، وَأَنَّکَ عَلَیٰ کُلِّ شَیْءٍ مُقْتَدِرٌ، وَأَنَّکَ مَا تَشاءُ مِنْ أَمْرٍ یَکُونُ. اللّٰهُمَّ إِنِّی أَتَوَجَّهُ إِلَیْکَ بِنَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ نَبِیِّ الرَّحْمَةِ صَلَّی اللّٰهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ. یَا مُحَمَّدُ، یَا رَسُولَ اللّٰهِ، إِنِّی أَتَوَجَّهُ بِکَ إِلَی اللّٰهِ رَبِّکَ وَرَبِّی لِیُنْجِحَ لِی بِکَ طَلِبَتِی. اللّٰهُمَّ بِنَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ وَالْأَئِمَّةِ مِنْ أَهْلِ بَیْتِهِ صَلَّی اللّٰهُ عَلَیْهِ وَعَلَیْهِمْ أَنْجِحْ طَلِبَتِی.
خدایا! از تو می‌خواهم به‌حق اینکه تو فرمانروایی و بر هر کاری توانایی و هر کاری که بخواهی می‌شود، خدایا! من به تو رو می‌کنم به‌وسیله پیامبرت محمّد، پیامبر رحمت، درود خدا بر او و خاندانش، ای محمّد، ای فرستاده‌ی خدا، من برای توجه به خدای پروردگارت و پروردگارم به تو روی می‌آورم تا خدا به سبب تو حاجتم را برآورد؛ خدایا به‌حق محمّد و پیشوایان از اهل‌بیتش که درود خدا بر او و بر آنان حاجتم را برآور.
سپس حاجتت را از خدا بخواه.
علی بن حدید روایت کرده: که حضرت موسی‌بن‌جعفر (علیه‌السلام) پس از فراغت از نماز شب در حال سجده چنین می‌گفت:
لَکَ الْمَحْمَدَةُ إِنْ أَطَعْتُکَ، وَلَکَ الْحُجَّةُ إِنْ عَصَیْتُکَ، لَاصُنْعَ لِی وَلَا لِغَیْرِی فِی إِحْسانٍ إِلّا بِکَ، یَا کائِنُ قَبْلَ کُلِّ شَیْءٍ، وَیَا مُکَوِّنَ کُلِّ شَیْءٍ، إِنَّکَ عَلَیٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ.
ستایش فقط ویژۀ توست اگر از تو اطاعت کردم و حجّت و برهان فقط برای توست اگر تو را معصیت کردم، در نیکی کردن نه کاری از من ساخته است و نه از غیر من جز به لطف تو، ای هستی پیش از هر چیز، ای هستی‌بخش هر چیز، تو بر هر کاری توانایی،
اللّٰهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْعَدِیلَةِ عِنْدَ الْمَوْتِ، وَمِنْ شَرِّ الْمَرْجِعِ فِی الْقُبُورِ، وَمِنَ النَّدامَةِ یَوْمَ الْآزِفَةِ، فَأَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَأَنْ تَجْعَلَ عَیْشِی عِیشَةً نَقِیَّةً، وَمِیْتَتِی مِیتَةً سَوِیَّةً، وَمُنْقَلَبِی مُنْقَلَباً کَرِیماً غَیْرَ مُخْزٍ وَلَا فاضِحٍ؛
خدایا! از انحراف و ناباوری به هنگام مرگ و از گزند بازگشت در گورها و از پشیمانی در روز قیامت به تو پناه می‌آورم، از تو می‌خواهم بر محمّد و خاندان محمّد درود فرستی و زندگی‌ام را قرار دهی زندگی پاکی و مرگم را مرگی معتدل و بازگشت گاهم را بازگشت گاهی کریمانه که در آن خواری و رسوایی نباشد؛
اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ الْأَئِمَّةِ یَنابِیعِ الْحِکْمَةِ، وَأُوْلِی النِّعْمَةِ، وَمَعادِنِ الْعِصْمَةِ، وَاعْصِمْنِی بِهِمْ مِنْ کُلِّ سُوءٍ، وَلَا تَأْخُذْنِی عَلَیٰ غِرَّةٍ وَلَا عَلَیٰ غَفْلَةٍ، وَلَا تَجْعَلْ عَواقِبَ أَعْمالِی حَسْرَةً، وَارْضَ عَنِّی، فَإِنَّ مَغْفِرَتَکَ لِلظَّالِمِینَ وَأَنَا مِنَ الظَّالِمِینَ.
خدایا! بر محمّد و خاندانش درود فرست، آن امامانی که چشمه‌های حکمت و صاحبان نعمت و ریشه‌های عصمت‌اند و مرا به وسیله آنان از هر بدی نگهدار و در حالت غرور و غفلت مگیر و سرانجام کارهایم را حسرت و اندوه قرار مده و از من راضی شو، زیرا همانا آمرزشت برای ستمکاران است و من از ستمکارانم،
اللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِی مَا لَایَضُرُّکَ، وَأَعْطِنِی مَا لَایَنْقُصُکَ، فَإِنَّکَ الْوَسِیعُ رَحْمَتُهُ، الْبَدِیعُ حِکْمَتُهُ، وَأَعْطِنِی السَّعَةَ وَالدَّعَةَ، وَالْأَمْنَ وَالصِّحَّةَ، وَالبُّخُوعَ وَالْقُنُوعَ، وَالشُّکْرَ وَالْمُعافاةَ وَالتَّقْویٰ وَالصَّبْرَ وَالصِّدْقَ عَلَیْکَ وَعَلَیٰ أَوْلِیائِکَ وَالْیُسْرَ وَالشُّکْرَ، وَاعْمُمْ بِذٰلِکَ یَا رَبِّ أَهْلِی وَوَلَدِی وَ إِخْوانِی فِیکَ وَمَنْ أَحْبَبْتُ وَأَحَبَّنِی وَوَلَدْتُ وَوَلَدَنِی مِنَ الْمُسْلِمِینَ وَالْمُؤْمِنِینَ یَا رَبَّ الْعالَمِینَ.
خدایا! بر من بیامرز آنچه را به تو زیان نمی‌رساند و به من عطا کن آنچه را که کاستی‌ات ندهد، همانا رحمتت گسترده و حکمتت نوین است. خدایا! و به من عطا کن: گشایش، راحتی، امنیت، سلامت، فروتنی، قناعت، سپاسگزاری، تندرستی کامل، پروا پیشگی، شکیبایی، راستی بر تو و دوستانت، آسانی، شکر و همه این‌ها را پروردگارا به خانواده و فرزند و برادران دینی‌ام و هر که را دوست دارم و دوستم دارد و هر که فرزندم باشد و فرزندش باشم از مسلمانان و مؤمنان فراگیر کن، ای پروردگار جهانیان.
ابن اُشَیم گفته: وقت خواندن این دعا پس از هشت رکعت نماز شب و پیش از نماز وتر است، پس از آن وتر را بخوان چون سلام دادی، در حالتی که نشسته‌ای بگو:
الْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِی لَاتَنْفَدُ خَزائِنُهُ، وَلَا یَخافُ آمِنُهُ، رَبِّ إِنِ ارْتَکَبْتُ الْمَعاصِیَ فَذٰلِکَ ثِقَةٌ مِنِّی بِکَرَمِکَ، إِنَّکَ تَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبادِکَ، وَتَعْفُو عَنْ سَیِّئاتِهِمْ وَتَغْفِرُ الزَّلَلَ، وَ إِنَّکَ مُجِیبٌ لِدَاعِیکَ وَمِنْهُ قَرِیبٌ، وَأَنَا تائِبٌ إِلَیْکَ مِنَ الْخَطایا، وَراغِبٌ إِلَیْکَ فِی تَوْفِیرِ حَظِّی مِنَ الْعَطایا،
ستایش ویژۀ خداست که خزانه‌هایش پایان نمی‌پذیرد و آن‌که را امان دهد هرگز نمی‌ترسد، پروردگارا، اگر مرتکب گناهانی شدم در اثر اطمینانم به کرم تو بود، همانا توبه بندگان را می‌پذیری و از بدی‌هایشان درمی‌گذری و لغزش‌ها را می‌آمرزی، همانا تو درخواست‌کننده‌ات را پاسخ می‌دهی و به او نزدیکی و من از خطاها فقط به‌سوی تو باز می‌گردم و در کامل کردن بهره‌ام از عطاها تنها به‌سوی تو رغبت دارم،
یَا خالِقَ الْبَرایا، یَا مُنْقِذِی مِنْ کُلِّ شَدِیدَةٍ، یَا مُجِیرِی مِنْ کُلِّ مَحْذُورٍ، وَفِّرْ عَلَیَّ السُّرُورَ، وَاکْفِنِی شَرَّ عَواقِبِ الْأُمُورِ، فَأَنْتَ اللّٰهُ عَلَیٰ نَعْمائِکَ وَجَزِیلِ عَطائِکَ مَشْکُورٌ، وَ لِکُلِّ خَیْرٍ مَذْخُورٌ.
ای آفریننده آفریدگان، ای نجات‌بخش من از هر سختی، ای پناه من از هرچه که هراسناک گردم، خوشحالی‌ام را فراوان کن و مرا از بدفرجامی در کارها بازدار، تویی خدایی که بر نعمت‌ها و عطاهای فراوانت سپاس شده و برای هر خیری ذخیره بندگانی.
و آگاه باش علما برای هر شب این ماه نماز مخصوصی ذکر کرده‌اند که مقام را گنجایش بیان آن نیست.

ثواب و اهمیت روزه در نخستین روز ماه رجب
به گزارش مشرق، گاه شیئی گران بها، یا انسانی ارزشمند و یا یک زمان مهم و ویژه، مورد بی توجهی انسان ها قرار می گیرد، تنها بدان سبب که شناختی از آنها ندارند و در نتیجه، بهره خویش را از آنها نمی ستانند و استفاده لازم را نمی برند. ماه رجب از زمان ها و اوقات بسیار مهم و ویژه است که برای آنکه ـ بدون استفاده این فرصت ـ از کفمان نرود. روایات فراوانی پیرامون فضیلت این ماه و شناساندن قدر و منزلت آن از طریق اهل بیت(ع) به دست ما رسیده است که در ادامه به برخی از آنها اشاره خواهد شد:
 
پیامبر اکرم(ص) فرمود:
آگاه باشید که رجب ماه خداست و آن ماه بسیار بزرگی است. این ماه «اصم» نامیده شد؛ بدان سبب که هیچ ماهی در فضیلت و حرمت در نزد خدا با او برابری نمی کند.(1)

از ابن عباس نقل است که:
کانال تلگرام جهان نیوزهرگاه ماه رجب می آمد، رسول خدا(ص) مسلمانان را دور خود جمع می کرد و میان آنها می ایستاد. آن گاه خطبه می خواند، حمد و ثنای الهی را به جای می آورد و صلوات بر انبیای گذشته می فرستاد و می فرمود:

ای مسلمانان، ماه بسیار بزرگ و بابرکتی بر شما سایه انداخته است ـ یعنی ماه رجب ـ و آن ماهی است که در آن، رحمت خدا بر کسی که خدا را عبادت کند، فرو می ریزد؛ بدان شرط که مشرک و بدعت گزار نباشد. آگاه باشید که در ماه رجب، شبی است که هر که خواب را در آن، بر خود حرام کند و به عبادت خدا بپردازد، خدا بدنش را بر آتش حرام می کند و هفتاد هزار ملک با او مصافحه می کنند و برایش تا رجب بعد آمرزش می طلبد.(2)

باید گفت آن شب نامعلوم که در ذیل خبر ذکر شد، چه شبی است، علما با استفاده از اخبار دیگر، چهار احتمال داده اند: احتمال دارد مراد، شب اول ماه رجب باشد و یا شب جمعه اول رجب که به لیلةالرغائب موسوم است. نیز احتمال دارد مراد، نیمه رجب و یا بیست و هفتم رجب باشد.

از حضرت امیرمؤمنان علی(ع) نقل است که:
هر کس در ماه رجب صدقه بدهد، خداوند روز قیامت در بهشت او را به ثوابی گرامی می دارد که هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشنیده و به خاطر بشری خطور نکرده است.(3)

از امام رضا(ع) روایت شده است:
هر که به اشتیاق ثواب، روز اول ماه رجب را روزه بدارد، خدای عزوجل، بهشت را بر او واجب گرداند؛ هر که روز وسط رجب را روزه بدارد، می تواند دو قبیله (پرجمعیت) مانند ربیعه و مضر را شفاعت کند؛ و هر که روز آخرش را روزه بدارد، خدای عزوجل او را از پادشاهان بهشت گرداند و شفاعتش را دربارة پدر، مادر و همة بستگان و آشنایان و همسایگان بپذیرد، گرچه در میان آنها مستحقان دوزخ باشند.(4)

در حکایتی دل نشین از پیامبر گرامی اسلام از زبان شخصی به نام ثوبان این چنین آمده است که: با رسول خدا(ص) در قبرستان بودیم. حضرت ایستاد و گذشت و دوباره ایستاد. عرض کردم: یا رسول الله، چرا این گونه رفتار می کنید؟ پس آن حضرت گریه شدیدی کرد، ما هم گریه کردیم. آن گاه فرمود: ای ثوبان، صدای ناله اهل عذاب را شنیدم. بر آنها رحم کردم، دعا کردم و خداوند عذاب آنها را تخفیف داد. سپس فرمود: ای ثوبان! اگر کسانی از اهل این قبرستان، که در عذابند، یک روز از ماه رجب را روزه گرفته بودند و یک شب را تا صبح قیام می کردند و به عبادت می پرداختند، در قبرها معذب نمی شدند.(5)
 
حسن بن علىّ بن فضال از حضرت امام رضا عليه السلام روايت كرده است كه فرمود:
هر كس روز اوّل ماه رجب را به اشتياق ثواب و پاداش الهى روزه بگيرد، بهشت‏ بر او واجب گردد. و هر كس يك روز در وسط ماه رجب روزه بگيرد در مثل ربيعه‏ و مضر (كه دو طايفه پرجمعيّت بودند) شفاعت كند. و هر كس يك روز در آخر آن روزه بگيرد، خداوند او را از اهل بهشت قرار داده و شفاعت او را در مورد پدر، مادر، پسر، دختر، خواهر، برادر، عمّه، عمو، خاله، دائى، آشنايان و همسايگانش بپذيرد گرچه در ميان آنان كسى باشد كه سزاوار دوزخ است.(6)

عبداللَّه بن صالح هروى از حضرت امام رضا عليه السلام روايت كرده است كه فرمود:
هر كس روز اوّل ماه رجب را روزه بگيرد، خداوند از او خشنود گردد؛ روزى كه اورا ديدار كند. هر كس دو روز از ماه رجب را روزه بگيرد، خداوند از او راضى باشد روزى كه او را ديدار كند. و هر كس سه روز از ماه رجب را روزه بگيرد، خداوند از او خشنود گردد و او را خشنود سازد و كسانى كه با او مرافعه دارند راضى سازد؛ روزى كه او را ديدار كند يعنى روز قيامت.

و هر كس هفت روز از ماه رجب را روزه بگيرد، درهاى هفت آسمان براى روح اوگشوده گردد چون بميرد تا آن‏كه به ملكوت اعلى رسد. و هر كس هشت روز از ماه رجب را روزه بگيرد، درهاى هشتگانه بهشت براى او گشوده گردد. و هر كس ‏پانزده روز از ماه رجب را روزه بگيرد، هر حاجتى كه دارد برآورده شود مگر آنكه ‏درخواست او در گناه يا قطع رحم  باشد.

و هر كس تمام ماه رجب را روزه بگيرد از گناهانش بيرون آيد مانند روزى كه ازمادر متولّد گشته باشد و از آتش دوزخ آزاد و همراه برگزيدگان نيكوكار وارد بهشت شود.(7)

حضرت امام رضا عليه السلام فرمودند:
من صام يوم الثامن والعشرين من رجب، كان صومه لذلك اليوم كفّارةتسعين سنة.(8)
كسى كه روز بيست و هشتم ماه رجب را روزه بگيرد روزه او در آن روز، كفّاره نود سال است.

حضرت امام رضا عليه السلام فرمودند:
من صام يوم التاسع والعشرين من رجب، كان صومه ذلك اليوم كفّارةمائة سنة.(9)
كسى كه روز بيست و نهم ماه رجب را روزه بگيرد روزه او در آن روز، كفّاره صد سال است.

حضرت امام رضا عليه السلام فرمودند:
من صام يوم الثلاثين من رجب غفر اللَّه له ما تقدّم من ذنبه وما تأخّر.(10)
كسى كه روز سى ‏ام ماه رجب را روزه بگيرد، خداوند گناهان گذشته و آينده او را مى ‏آمرزد.

پی نوشت ها:
1. مجلسی، بحارالانوار، ج97، ص26.
2. همان، ص47.
3. همان، ص33.
4. امالی شیخ صدوق، ص10.
5. مجلسی، همان
6. عيون اخبار الرضا عليه السلام: 226/1، روضة الواعظين: 396.
7. وسائل الشيعة: 355/7.
8. إقبال الأعمال: 188.
9. إقبال الأعمال: 189.
10. إقبال الأعمال: 190.