پلتفرم‌های اینترنتی، تاکسی نیستند!
با افزایش استفاده از پلتفرم های حمل و نق شهری، سازمان تاکسیرانی تهران تأکید دارد که این شرکت ها از نظر قانونی «تاکسی» محسوب نمی شوند و نباید با خودروهای دارای مجوز شهرداری یکسان تلقی شوند؛ این تفکیک برای نظارت و ایمنی ضروری است.
یکی از شاخص‌ترین این تحولات، ظهور پلتفرم‌هایی است که تحت عنوان «تاکسی اینترنتی» در فضای عمومی شناخته می‌شوند؛ پلتفرم‌هایی که با بهره‌گیری از بسترهای نرم‌افزاری، فرآیند جابه‌جایی مسافر در سطح شهر را ساده‌تر و سریع‌تر کرده‌اند.
با این حال، استفاده رایج از واژه «تاکسی اینترنتی» برای توصیف این پلتفرم‌ها، از نظر حقوقی و تخصصی با اشکال جدی مواجه است و موجب نوعی ابهام در تمایز بین ساختار رسمی تاکسیرانی و خدمات مسافربری مبتنی بر فناوری شده است.
بر اساس قوانین و آیین‌نامه‌های رسمی کشور، واژه «تاکسی» به خودروهایی اطلاق می‌شود که دارای مجوز بهره‌برداری از سازمان تاکسیرانی، علائم فیزیکی مشخص، و استانداردهای تعیین‌شده توسط مراجع ذی‌صلاح هستند.
این خودروها تحت نظارت شهرداری فعالیت می‌کنند و رانندگان آنها نیز مراحل احراز صلاحیت را با سخت‌گیری‌های خاصی طی کرده‌اند. در مقابل، شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات مسافربری هوشمند که تحت عنوان «تاکسی اینترنتی» شناخته می‌شوند، در واقع شرکت‌هایی با ماهیت فناوری اطلاعات هستند که بر اساس دستورالعمل وزارت صمت و قانون نظام صنفی فعالیت دارند و در تعریف رسمی «تاکسی» جای نمی‌گیرند.
با توجه به همین تفاوت‌های ساختاری و حقوقی، استفاده ناصحیح از واژه «تاکسی» برای این خدمات می‌تواند ضمن ایجاد سردرگمی برای شهروندان، زمینه‌ساز بروز خلأهای نظارتی و حتی تهدیداتی برای ایمنی سفرهای شهری شود.
درباره این موضوع با شادی مالکی؛ مدیرعامل سازمان تاکسیرانی شهر تهران به گفت وگو پرداختیم که مشروح آن به شرح ذیل است:
در سال های اخیر کلمه «تاکسی اینترنتی» در فضای رسانه‌ای و عمومی بسیار رایج شده است، اما به نظر می‌رسد این واژه به شکلی ناصحیح استفاده می‌شود. توضیح شما در این خصوص چیست؟
متأسفانه در سال‌های اخیر، واژه‌ی «تاکسی اینترنتی» به گونه‌ای ناصحیح در رسانه‌ها و فضای عمومی رایج شده است. در عرف اشتباه رایج، از واژه «تاکسی» برای هر خودرویی که مسافر جابجا می‌کند استفاده می‌شود؛ در حالی که بر اساس ماده 2 آیین‌نامه اجرایی قانون الحاق یک تبصره به ماده واحده قانون تمرکز امور مربوط به تاکسیرانی شهر تهران زیر نظر شهرداری، تعریف مشخصی برای «تاکسی» وجود دارد.
تاکسی وسیله نقلیه‌ای است که دارای مشخصات معین و امتیاز بهره‌برداری از شهرداری است و به صورت سرویس تاکسی شهری مسافر را در داخل شهر جابجا می‌کند.
یعنی این تعریف فقط شامل خودروهایی است که مجوز تاکسیرانی دارند؟
دقیقاً. شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور نیز ضوابط فیزیکی و علائم ممیّزه خودروهای تاکسی را تعیین کرده است که تمامی تاکسی‌ها در سراسر کشور دارای شمایل یکسان و قابل تشخیص برای مردم هستند.
همچنین ورود متقاضیان به سیستم تاکسیرانی بسیار سخت‌گیرانه است و تاکسیرانان در بیش از 45 سال فعالیت سازمان، به عنوان معتمدین جامعه شناخته شده‌اند.
پلتفرم‌هایی که به آنها «تاکسی اینترنتی» می‌گویند، چه وضعیتی دارند؟
این پلتفرم‌ها در واقع مطابق دستورالعمل نظارت بر فعالیت ارائه‌دهندگان خدمات هوشمند مسافر مشمول قانون نظام صنفی کشور هستند و الزاماً شرکت‌های حمل و نقلی نیستند، بلکه غالباً شرکت‌های خدمات فناوری اطلاعات هستند.
بنابراین آنها تابع ضوابط شهرداری و قوانین حمل و نقل شهری نیستند و رانندگانشان مشمول تعریف تاکسی در آیین‌نامه اجرایی تاکسیرانی نیستند همچنین خدمات ویژه‌ای مانند طرح ترافیک رایگان، سوخت سهمیه‌ای و بیمه تأمین اجتماعی شامل این رانندگان همچون تاکسیرانان نمی‌شود.
متأسفانه مسافربرهای اینترنتی به دلیل عدم اجرای دقیق دستور العمل نظارت بر فعالیت ارائه‌دهندگان خدمات هوشمند مسافر مشمول قانون نظام صنفی کشور و عدم نصب علائم ممیّزه مشخص شده از سوی وزارت کشور، برای شهروندان و مسئولان نظارتی قابل تشخیص نیستند.
در حالی که قانونگذار در ماده 203 آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی حمل و نقل مسافر با وسیله نقلیه پلاک شخصی فاقد مجوز قانونی را ممنوع اعلام کرده است. همچنین شرکت‌های ارائه‌دهنده این خدمات موظف‌اند شماره پلاک وسیله نقلیه را با استان محل فعالیت تطبیق دهند.
علی‌رغم این مشکلات، قانونگذار ضوابطی برای خودروهای مسافر بر شخصی تحت سامانه‌های هوشمند مسافر تعیین کرده است و بررسی‌های صلاحیتی و رصد عملکردی در این شرکت‌ها رعایت می‌شود.
البته این شرکت‌ها باید هر چه سریع‌تر علائم ممیّزه خودروهای تحت پوشش خود را نصب کنند، که این موضوع مورد تأکید مراجع دادستانی، امنیتی و سازمان تاکسیرانی است.
نقش رسانه‌ها در تنویر افکار عمومی، فرهنگ‌سازی در حوزه حمل و نقل عمومی و پیگیری مطالبات شهروندان غیرقابل انکار است. از رسانه‌های محترم کشور انتظار داریم که از این پس واژه «مسافربر اینترنتی» را به جای «تاکسی اینترنتی» به کار گیرند و در جهت تحقق قوانین از جمله نصب علائم ممیّزه خودروها برای ارتقای ایمنی سفرهای درون شهری، پیشگیری از مخاطرات و جلب رضایت شهروندان گام بردارند.
سازمان تاکسیرانی چه برنامه‌هایی برای توسعه و هوشمندسازی خدمات تاکسیرانی دارد؟
سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی شهر تهران از سال گذشته اقدام به طراحی و اجرای سامانه‌های «تاکسی برخط» (آنلاین) کرده و با راه‌اندازی آن گام مهمی در نظارت آنلاین بر عملکرد تاکسیرانان، پایش هوشمند تاکسی‌ها و اجرای طرح نرخ شناور کرایه برداشته است.
این طرح به‌منظور ترغیب رانندگان به فعالیت در ساعات اوج ترافیک طراحی شده و در فاز نخست، در خطوط تاکسیرانی عملیاتی شد که تاکسیرانان با نصب اپلیکیشن تاکسی‌برخط، سفرها را ثبت می‌کنند و مسافران می‌توانند از طریق اسکن کد QR نصب‌شده روی شیشه تاکسی، کرایه خود را به‌طور الکترونیک پرداخت کنند.
در مرحله دوم این برنامه، خدمات مشابه پلتفرم‌های اینترنتی حمل‌ونقل پیاده‌سازی خواهد شد تا شهروندان بتوانند درخواست سفر را از هر نقطه، ثبت و تاکسی موردنظر را انتخاب کنند.
این خدمت برای تمام تاکسی‌های گردشی شهر تهران اجرایی خواهد شد و طبق برنامه‌ریزی‌ها، از روز شنبه شاهد آغاز رسمی فعالیت تاکسی‌های اینترنتی و برخط در پایتخت خواهیم بود.
علاوه بر این، گشت‌های نظارتی سازمان تاکسیرانی همواره در سطح شهر فعال هستند و تاکسی‌ها هرگز ساختار خودمختار ندارند و فعالیت‌شان تحت چارچوب‌ها و سیاست‌های مصوب انجام می‌شود.
