اخیرا مقام های ارشد حزب عدالت و توسعه ترکیه خبر داده اند که این کشور به احتمال زیاد در نوامبر سال 2027 شاهد برگزاری انتخابات ریاست جمهوری زودهنگام خواهد بود و البته که شخص اردوغان نیز مجددا نامزد کرسی ریاست جمهوری ترکیه خواهد شد! موضوعی که به زعم برخی تحلیلگران، خیز اردوغان برای حضور مادام‌العمر در قدرت و قبضه کامل آن است.
به گزارش شهدای ایران، بیش از دو دهه از حضور رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در بالاترین سطوح قدرت در این کشور می گذرد. موضوعی که عملا وی و حزب متبوعش یعنی عدالت و توسعه را به بازیگران مهم در صحنه قدرت سیاسی ترکیه در دوران معاصر تبدیل کرده است. اردوغان در طی سال های متمادی حضورش در قدرت، به شیوه های مختلف جای پای خود را محکم کرده و البته که رویه ها و روندهای خاص را در عرصه‌های سیاست داخلی و خارجی ترکیه در دستورکار داشته است.
با این همه، اردوغان در بحبوحه انتخابات ریاست جمهوری سال 2023 ترکیه تاکید کرد که پس از انتخابات مذکور، دیگر سودای ریاست جمهوری ترکیه را ندارد و بازنشسته خواهد شد. این در حالی است که به تازگی، مقام‌های ارشد حزب عدالت و توسعه ترکیه خبر داده اند که این کشور به احتمال زیاد در نوامبر سال 2027 شاهد برگزاری انتخابات ریاست جمهوری زودهنگام خواهد بود و البته که شخص اردوغان نیز مجددا نامزد کرسی ریاست جمهوری ترکیه خواهد شد!
تنها اندکی پس از طرح این مساله، بسیاری از منتقدان اردوغان وی را متهم به اقتدارگرایی و البته طرح مواضع انحرافی در مورد برنامه‌هایش برای آینده حضور در صحنه قدرت سیاسی ترکیه کردند. با این همه، اینطور به نظر می رسد که در رابطه با ماجراجویی جدید اردوغان، باید به 3 نکته توجه ویژه داشت.
یک: اردوغان و تمایل شدید به ایدئولوژی نوعثمانی‌گری
بسیاری بر این باورند که هدف و دستورکار اصلی اردوغان در طی سال های اخیرِ حضورش در قدرت، این مساله بود که بار دیگر به زعم خود، دوران به اصطلاح باشکوه امپراطوری عثمانی را برای ترکیه زنده و احیا کند. البته که وی بر آن بوده تا این ایده را در قالب و چهارچوب های جدیدی دنبال کند و درست به همین دلیل بر این مساله تاکید داشته که او در پی تفکرات نوعثمانی‌گری است. اردوغان در موضع گیریهای خود بارها و بارها تاکید کرده که مرزهای واقعی ترکیه ورای مرزهای جغرافیایی است که اکنون روی نقشه ها قابل مشاهده است.
در طی سال های اخیر نیز مشاهده کرده ایم که در غرب آسیا، شمال آفریقا و البته آسیای میانه و قفقاز، ترکیه تحت رهبری اردوغان طیفی از اقدامات ماجراجویانه را با استفاده از ابزارهای سخت و نرم قدرت در دستورکار داشته تا از این رهگذر، برای خود قدرت‌سازی داشته باشد و بتواند نفوذ و قدرت ادراکی از دست رفته دوران امپراطوری عثمانی را برای خود احیا کند. حال اگر از این منظر به ماجرا نگاه کنیم، اینکه مقام های ارشد حزب عدالت و توسعه از تمایل مجدد اردوغان برای کسب کرسی ریاست جمهوری ترکیه و به نوعی تبدیل شدنش به رئیس جمهور مادام العمر این کشور خبر داده اند، تنها می تواند یک معنا داشته باشد و آن هم این است که وی قصد دارد کار نیمه‌تمام خود را با محوریت آنچه گفته شد به اتمام برساند.
البته که طیف متحدان اردوغان نیز قویا این ایده را ترویج می کنند که جز اردوغان فرد دیگری قادر نیست که این پروژه را به سرانجام برساند. به طور خاص تحولات اخیر در سوریه، سرخوشی اردوغان برای پیگیری رویاهایش با محوریت تقویت ایده‌های نوعثمانی‌گری در امر حکمرانی ترکیه را تقویت کرده اند. با این حال، منتقدان اردوغان نیز به این مساله اشاره می کنند که هیچ بعید نیست اردوغان خیلی زود در مسیر قهقرا قرار گیرد و با اوج گیری خیزش های مردمی و مقاومت در سوریه، به یکباره قمار پیروز خود را در شکست و ناکامی محض بیابد.
دو: حرکت ادامه‌دار اردوغان روی موجب پوپولیسم و ماکیاولیسم
رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در طی سال های اخیر حضورش در قدرت این نکته را به عینه اثبات کرده که تمایلی جدی به اتخاذ رویکردهای پوپولیستی و ماکیاولیستی دارد. به طور خاص در ماجرای جنگ غزه شاهد بودیم که او علی رغم لفاظی های فراوانش در حمایت از ملت و مقاومت فلسطین، بیشترین کمکهای اقتصادی به اسرائیل در بحبوحه جنگ غزه را انجام داد.
در مورد سوریه نیز وی به تعهداتش به نظام سیاسی سابق سوریه و البته ایران و روسیه خیانت کرد و زمینه‌ساز سقوط بشار اسد و روی کار آوردن باند جولانی به قدرت شد. از این رو، اردوغان را باید در زمره آن دسته از سیاستمدارانی دانست که اساسا رویکردهای اعلامی آن ها تفاوت های زیادی با نیات و مواضع اعمالیشان دارد.
رهبرانی که با تکیه بر عوام فریبی و البته اتخاذ رویکردهای ماکیاولیستی که بر پایه آن ها "هدف، وسیله را توجیه می کند"، دست به هرکاری برای ماندن در قدرت می زنند. از این رو، اگر از این زاویه به ماجرا نگاه کنیم، اراده جدی اردوغان برای حضور مادام العمرش در قدرت به هیچ عنوان عجیب نیست و حتی پیشتر برخی از تحلیلگران به عینه آن را پیش‌بینی هم کرده بودند.
سه: رادیکالیزه کردن بیش از پیش سیاست در ترکیه
درست است که اردوغان از قدرت و نفوذ زیادی در حزب عدالت و توسعه ترکیه برخوردار است با این حال، نباید از اثرگذاری مولفه های حزبی به عنوان متغیری مستقل بر رفتارهای اردوغان نیز غافل شد. از این رو، حزب عدالت و توسعه نیز با بهره گیری از ظرفیت‌های اردوغان سعی دارد تا جای ممکن پایه های حضورش در قدرت را مستحکم کند و به واسطه او، حضور خود در سطوح مختلف قدرت سیاسی ترکیه را تا جای ممکن توسعه بخشد و تضمین کند. حداقل در وضعیت کنونی هیچکس به اندازه اردوغان از این ظرفیت برخوردار نیست که این دستورکار را محقق سازد. معادله ای که برای حزب عدالت و توسعه از اهمیتی راهبردی برخوردار است.
