به گزارش شهدای ایران، کانال تلگرامی اندیشکده تهران نوشت:
روابط نزدیک پاکستان و آذربایجان علیرغم اینکه ریشه دیرینه دارد، در سال‌های اخیر و بالاخص پس از جنگ دوم قره‌باغ بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. چرا که پاکستان به شکل آشکاری از تلاش آذربایجان برای بازپس‌گیری قره‌باغ دفاع کرد و مستشاران نظامی اسلام‌آباد در آن چهل و چهار روز، در آذربایجان حاضر بودند. در این تحلیل کوتاه تلاش می‌کنیم به زمینه‌ها و اهداف اصلی این نزدیکی بپردازیم.
زمینه‌ها
به طور تاریخی، پیشتیبانی سیاسی و حمایت از یکدیگر در عرصه بین‌المللی یکی از کلیدی‌ترین عناصر در ارتباط متقابل پاکستان و جمهوری آذربایجان بوده است و مشابهت‌سازی در روایت از کشمیر و قره‌باغ را باید یکی از عوامل ادراکی این نزدیکی دانست؛ چرا که هر دو کشور مناقشه‌ای وسیع و جدی با همسایه خود بر سر قلمرو دارند. پاکستان در خصوص مسئله قره‌باغ پا را از همراهی فراتر گذاشته و وجود کشور ارمنستان را به رسمیت نشناخته است. قطعنامه ۸۲۲ شورای امنیت سازمان ملل در جریان جنگ اول قره‌باغ در سال ۱۹۹۳ با حمایت و پیشتیبانی همزمان پاکستان و ترکیه به عنوان اعضای غیردائم شورای امنیت طرح و تصویب شد.
این تعاملات، بستری تاریخی برای همکاری‌های نزدیک‌تر در سال‌های اخیر فراهم کرده است و تحولات منطقه‌ای به آن ضرورت و اهمیت دوچندان بخشیده است. همگام با رشد فزاینده هند در عرصه اقتصادی و تحکیم پیوندهای این کشور با ایالات متحده، موقعیت منطقه‌ای پاکستان در حال تضعیف بود. پاکستان زمانی مهم‌ترین شریک ایالات متحده در جنوب آسیا بود و اکنون، به جای شریک، مهره‌ای در رقابت چین و ایالات متحده به نظر می‌رسد. از طرف دیگر پیوند هند و کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس بیش از پیش تقویت شده و همین موضوع، پاکستان را در خلیج فارس نیز به حاشیه رانده است.
اهداف
در چنین بستری، پاکستان ضروری می‌پندارد که در رقابت ژئوپولتیک با هند، حلقه نزدیکان و شرکای خود را در سمت دیگر منطقه، یعنی قفقاز و آناتولی، گسترش دهد. از همین رو نزدیکی پاکستان به جمهوری آذربایجان را باید در قالب پیوندی وسیع‌تر با مشارکت ترکیه تحلیل کرد که با اشاره به رزمایش نظامی مشترک سه کشور در سال ۲۰۲۱ در باکو «اتحاد سه برادر» خوانده می‌شود. سه کشور از سال ۲۰۱۷ نشست‌های سالانه سه جانبه‌ای را بنیان‌گذاری کردند که آخرین دور آن در حاشیه اجلاس شانگهای و در آستانه در ۲۰۲۴ برگزار شد و جنبه نظامی آن بسیار پررنگ است.
صنایع نظامی پاکستان یکی از معدود صنایع پیشرو با قابلیت صادراتی در این کشور به شمار می‌روند و ساخت قدرت در پاکستان نیز تجارت تسلیحات را شکلی مطلوب از توسعه پیوندهای ژئواکونومیک ادراک می‌کند. از ابتدای سال ۲۰۲۴، آذربایجان ذیل یک قرارداد به ارزش ۱.۶ میلیارد دلار اولین گروه از جنگنده‌های پاکستانی JF-۱۷ را دریافت نموده است. بدین ترتیب، آذربایجان مبدل به بزرگترین خریدار جنگنده‌های پاکستانی گشته و از نیجریه و میانمار پیشی گرفته است.
در واقع، پاکستان از تمایل جمهوری آذربایجان به کاهش وابستگی به روسیه در حوزه نظامی و تنوع‌بخشی به مبادی واردات تسلیحات بهره‌برداری اقتصادی می‌کند.علاوه بر همکاری‌های نظامی، پاکستان به آذربایجان به‌عنوان منبعی برای تأمین انرژی و جذب سرمایه‌گذاری توجه دارد. اخیراً توافقی میان دو کشور به امضا رسیده است که هدف آن رساندن حجم سرمایه‌گذاری دوجانبه به دو میلیارد دلار می‌باشد.
به باور بسیاری آذربایجان از این طریق در تلاش است تا با حمایت از پاکستان و ترکیه، وزنه متعادل‌تری در برابر تهدیدات احتمالی منطقه‌ای به‌ویژه از سوی ارمنستان و ایران ایجاد کند. همچنین، گسترش این همکاری‌ها می‌تواند راه را برای تبادل فناوری و دانش نظامی میان سه کشور هموار سازد.
باید توجه داشت که آذربایجان نمی‌تواند برای تسلیحات سراغ ایالات متحده و فرانسه برود؛ چرا که ایالات متحده سال‌ها قبل و در خلال جنگ اول قره‌باغ، با تصویب بخش ۹۰۷ قانون حمایت از آزادی کمک نظامی به آذربایجان را ممنوع ساخت. پس از یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ و آغاز جنگ آمریکا علیه ترور، رئیس‌جمهور آمریکا اجرای این تحریم‌ها را معلق نمود اما کماکان، شمشیر داموکلس تحریم بالای سر جمهوری آذربایجان نگاه داشته شده است و پس از بازپس‌گیری قره‌باغ در قالب قانون مراقبت از ارمنی‌ها ۲۰۲۳ به مدت دو سال مجدد فعال گردید. فرانسه نیز رابطه بسیار نزدیکی با ارمنستان دارد.
نزدیکی پاکستان به آذربایجان، به موجب ترکیبی از اهداف ژئوپلیتیکی، اقتصادی و نظامی و در قالب همکاری‌های گسترده‌تر با ترکیه معنا پیدا می‌کند. این پیوند سه‌جانبه، اگرچه بر اساس چالش‌های مستقل هر کشور شکل گرفته، اما ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به یک اتحاد پایدار و موثر دارد.
