ناآرامی ها در سوریه علاوه بر آنکه جان هزاران نفر از مردم این کشور را گرفته، میلیون ها نفر دیگر را آواره کرده است که اکنون شرایط سخت و رقت انگیزی را سپری می کنند.
به گزارش شهدای ایران به نقل ازایرنا؛بحران سوریه به سومین سال خود نزدیک می شود و در این میان، فارغ از مساله ی
جنگ و کشمکش میان نیروهای دولتی و مخالفان مسلح، آنچه بیش از هر چیز مهم
است، ابعاد انسانی این بحران است؛ از کشته و زخمی شدن هزاران تن تا آوارگی
میلیون ها تن دیگر از مردم عادی.
سوریه کشوری در جنوب غربی قاره ی آسیا و در کنار سواحل شرقی دریای مدیترانه واقع شده است. این کشور با ترکیه، عراق، لبنان، اردن و فلسطین اشغالی هم مرز است. سوریه با جمعیت بیش از 22 میلیون نفری خود، همواره جایگاهی استراتژیک داشته است؛ چرا که نقطه ی اتصال سه قاره ی آسیا، آفریقا و اروپا است. بر اساس آمارهای سازمان ملل، 33 ماه ناآرامی در این کشور، علاوه بر آنکه جان نزدیک به 120 هزار نفر از سوری ها را گرفته، نزدیک به یک سوم جمعیت این کشور را در داخل و خارج از مرزهای این کشور آواره کرده است؛ آوارگانی که اینک در شرایط بسیار ناگواری زندگی می کنند.
ˈآنتونیو گوتیرسˈ هماهنگ کننده ی عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در تازه ترین گزارش خود که حدود یک ماه پیش بر روی سایت رسمی پناهندگان سازمان ملل قرار گرفت، اعلام کرد که بیش از سه میلیون نفر آواره ی سوری در کشورهای مختلف خاورمیانه از جمله لبنان، اردن، عراق، مصر و ترکیه حضور دارند.
در همین حال گفته می شود ممکن است تعداد آوارگان سوری در خارج از این کشور به چهار میلیون نفر نیز برسد؛ چرا که بسیاری از آوارگان در دفاتر سازمان ملل ثبت نام نکرده اند و شماری از آنها به اروپا یا آفریقا کوچ کرده اند. این در حالی است که بر اساس گزارش های مختلف، کشورهای اروپایی محدودیت های بسیاری را برای ورود آوارگان به این کشورها اعمال کرده اند.
گوتیرس در ادامه ی گزارش خود، سوریه را رنج بزرگ قرن معرفی کرد و رخدادهای سوریه را در تاریخ، ˈبی مانندˈ دانست. وی همچنین تاکید کرد که بحران آوارگان سوریه اکنون بدتر از نسل کشی روآندا است. چرا که شمار پناهندگان و آوارگان این جنگ به اندازه ای رسیده که از زمان نسل کشی رواندا در سال 1994 میلادی تاکنون دیده نشده است.
در نسل کشی رواندا، 500 هزار تا یک میلیون از توتسی تبارها و هوتو تبارهای میانه رو به دست افراطیون هوتو کشته شدند و صدها هزار نفر آواره شدند. در آن زمان بحران ناشی از آوارگی به خاطر جنگ داخلی، به یکی از تلخ ترین حوادث تاریخ دوران معاصر تبدیل شد.
*** اسکان؛ دغدغه ی نخست آوارگان
موضوع آوارگی و مهاجرت مردم سوریه برای نجات جان خود و خانواده در این شرایط امری عادی است. اما آنچه در این میان شرایط را دشوار کرده، وضعیت نابسامان اسکان و زندگی این آوارگان در اردوگاه ها بویژه همزمان با فصل سرما است.
گزارش های مختلفی از کمبود مواد غذایی و امکانات اولیه ی اسکان در اردوگاه ها منتشر شده است. ˈعبدالله دومˈ پادشاه اردن چندی پیش مصرانه از جامعه ی بین الملل خواست تا برای مراقبت و رفع نیازهای تعداد فزاینده این آوارگان در کشورش کمک کنند.
صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد به تازگی در بیانیه ای اعلام کرد: سرمای زمستان جان میلیون ها کودک سوری را تهدید می کند. گزارش ها نیز حاکی از آن است که در اثر برف و سرما در روزهای اخیر در بسیاری از اردوگاه های آوارگان سوری در لبنان، ترکیه و مناطق مرزی در مرز سوریه و ترکیه روزانه چندین نفر به ویژه کودکان خردسال یخ زده و جان خود را از دست می دهند. سوز سرمای بی سابقه در خاورمیانه و نبود امکانات گرمایشی اولیه و سوخت مزید برعلت شده که جان انسان های بی گناه به خطر بیافتد.
این در حالی است که افزایش شمار آوارگان سوری و هجوم آنها به کشورهای همسایه سوریه، دولت های آنها را با بحران کمبود منابع و مکان برای پذیرش آوارگان روبرو کرده است.
یکی دیگر از مشکلات مربوط به آوارگان سوری، ورود غیر قانونی برخی از آنها به کشورهای دیگر است؛ چرا که اگر به صورت قانونی وارد آن کشورها شوند امکان کار و کسب درآمد و همچنین برخورداری از آزادی کافی را ندارند.
بر اساس برخی آمارها، نزدیک به 6 هزار نفر از آوارگان سوری در ترکیه، بدون ثبت قانونی مراجع بین المللی وارد این کشور شده اند و مشغول به انجام کارهای روزمزد هستند. این امر نه تنها عامل تغییر ناخوشایند در محاسبه های اقتصادی دولت ترکیه که عاملی جدی برای سوء استفاده از جمعیت آورگان از سوی استخدام کنندگان در این کشورها قلمداد می شود.
در مصر نیز رفتار مناسبی با آوارگان صورت نمی گیرد و مواردی از خشونت از سوی نیروهای اداری مصری با مهاجران سوری گزارش شده است. بر اساس گزارش ˈسازمان عفو بین المللˈ آنها با این شیوه ی برخورد سعی می کنند تا سوری های مهاجر را مجبور به ترک مصر کنند.
سازمان عفو بین الملل در گزارش ماه پیش خود موارد زیادی از این گونه رفتارهای خودسرانه را در مصر ثبت کرده است. براساس این گزارش، مقام های مصری به تعهد بین المللی برای حمایت از حدود 120 هزار پناهنده از جنگ سوریه، توجهی نمی کند.
به صورت غیررسمی گمان برده می شود که حتی 250 هزار آواره سوریه در مصر به سر می برند. به این ترتیب این کشور با جمعیت 85 میلیونی اش در مقایسه با دیگر کشورهای منطقه شمار کمتری از مهاجران را پذیرفته است.
این سازمان همچنین از وضعیت بد و ناگوار پناهندگان سوری در منطقه کردستان عراق نیز خبر داده و مدعی شده است در صورت عدم کمک های بین المللی وضعیت برای آوارگان سوری در این منطقه دشوارتر خواهد شد.
*** امنیت و بهداشت؛ حلقه ی مفقوده ی اردوگاه های آوارگان
یکی از چالش ها و مشکل های مهمی که آوارگان با آن روبرو هستند، نبود امنیت کافی در اردوگاه ها است. دزدی، نبود قانون و امنیت، مشکل هایی است که با تحمل رنج گرسنگی و سرما عجین شده و بر سنگینی بار غربت آوارگان افزوده است.
وجود جوانان مجرد بسیار در این اردوگاه ها و برخی رفتارهای ناهنجار از آنها، یکی از منابع تهدید امنیت برای خانواده ها است. به عنوان نمونه، حضور بیش از 2 هزار جوان مجرد سوری در کمپ ˈزاتاریˈ اردن به عنوان یکی از اصلی ترین عوامل ایجاد ناآرامی در این اردوگاه به شمار می رود که گاه و بی گاه باعث ایجاد تنش و ناامنی در آنجا شده است. به طوری که مردان خانواده ها در این اردوگاه ها از بیم تعرض به خانواده هایشان حتی جرات بیرون رفتن از چادر خود را نیز ندارند.
ˈباباتوند اوزوتیمهینˈ مدیر اجرایی صندوق جمعیت سازمان ملل متحد چندی پیش اعلام کرد که موضوع زنان قربانی تجاوز به عنف در بهترین شرایط نظیر اردوگاه ˈنیزیپˈ ترکیه نیز مورد غفلت قرار گرفته است. این در حالی است که زنان سوری ساکن اردوگاه های آوارگان در تمامی کشورها، آزار و تجاوز جنسی را اصلی ترین عامل برای فرار از مرزها ذکر کرده اند.
در همین حال شبکه المیادین لبنان نیز چندی پیش در گزارشی به بررسی وضعیت زنان آواره ی سوری پرداخت و مدعی شد که تعداد از زنان آواره سوری، از طریق واسطه هایی در لبنان، ترکیه یا اردن به کشورهای حاشیه خلیج فارس فرستاده می شوند.
بر اساس این گزارش، این زنان در ازای دریافت مبالغی توسط ثروتمندان حاشیه ی خلیج فارس ،مورد سوء استفاده قرار می گیرند تا لقمه ای نان برای زندگی به دست آورند. موارد متعدد تعرض افسران ترکیه ای، ازدواج اجباری با مردان مصری و ربوده شدن توسط دهشت افکن (تروریست) های القاعده، از دیگر موارد نبود امنیت برای زنان بوده است.
همانطور که گفته شد یکی از راهکار های اجباری برای زنان آواره سوری، تن دادن به ازدواج های اجباری در کشورهای مختلف برای ایجاد شرایط حداقلی به منظور ادامه زندگی است اما شاید یکی دیگر از دردناکترین راهکارهای آوارگان سوری برای گذران زندگی را می توان فروش اعضای بدن خود برای تامین مایحتاج روزانه معرفی کرد که گزارش های مختلفی در این باره منتشر شده است.
براساس گزارش تازه ی سازمان بین المللی پزشکان بدون مرز، این پدیده، جنایت بزرگی در حق انسانیت به شمار می آید که باید پلیس بین الملل، تمامی کسانی را که دیگران را برای این کار تشویق یا آنها را از نظر مالی تامین می کنند، مورد پیگرد قرار دهد.
مساله ی بهداشت یکی از مهمترین معضل های امروز کمپ های آوارگان سوری است. در این زمینه ˈالیزابت هوفˈ نماینده ی سازمان جهانی بهداشت در سوریه چندی پیش اعلام کرد که مصرف آب آلوده باعث بروز بیماری هایی همچون ˈتیفوییدˈ و ˈهپاتیت آˈ در قسمت هایی از سوریه و مرز ترکیه شده و این بیماری ها به سرعت در حال گسترش بوده و این موضوع بیش از هر گروهی کودکان را هدف قرار داده است.
تامین آب آشامیدنی سالم، مرگ در اثر بیماری و سوءتغذیه، افسردگی، بیماری های عصبی، کمبود دارو و پزشک و پرستار از جمله مشکل های بهداشتی مهمی است که در گزارش های مختلفی که از وضعیت آوارگان سوری ارایه شده، به آنها اشاره شده است.
*** پایان سخن
آنچه در این گزارش به عنوان مشکل ها و چالش های آوارگان سوری، اشاره شد، تنها نمایی کوچک از این وضعیت تاسف بار داشت.
با ادامه درگیری های خشونت بار در سوریه میان نیروهای دولتی و مخالفان مسلح و عمق یافتن ناامنی و خرابی در این کشور، این مردم سوریه هستند که بیش از هر طرف دیگر هزینه ی این وضعیت را می پردازند.
هزاران کشته و میلیون ها آواره ی حاصل از 33 ماه درگیری و خشونت در سوریه تنها یک عدد نیست؛ این زخمی عمیق بر پیکر سوریه و منطقه و از همه مهمتر انسانیت است که درد و اثر آن سال ها باقی خواهد ماند و التیام آن به آسانی امکان پذیر نخواهد بود.
به باور بسیاری از ناظران، تنها راه نجات سوریه از جنگ و خونریزی، گفت و گوی همه طرف های داخلی و خارجی تاثیرگذار در این کشور برای پیدا کردن راهی جهت برون رفت از این وضعیت است؛ چرا که ادامه ی جنگ و ناآرامی به نفع هیچ طرفی نیست و همه را بازنده خواهد کرد.
نشست موسوم به ˈژنو2ˈ که قرار است در آینده ی نزدیک برگزار شود، می تواند فرصت مناسبی برای پیدا کردن راه حل سیاسی برای پایان دادن به بحران عمیق سوریه باشد. با توجه به عمیق بودن بحران آوارگان و ضرورت اتخاذ تدابیر فوری و موثر در این ارتباط، این موضوع نمی تواند از دید این نشست خارج باشد.
سوریه کشوری در جنوب غربی قاره ی آسیا و در کنار سواحل شرقی دریای مدیترانه واقع شده است. این کشور با ترکیه، عراق، لبنان، اردن و فلسطین اشغالی هم مرز است. سوریه با جمعیت بیش از 22 میلیون نفری خود، همواره جایگاهی استراتژیک داشته است؛ چرا که نقطه ی اتصال سه قاره ی آسیا، آفریقا و اروپا است. بر اساس آمارهای سازمان ملل، 33 ماه ناآرامی در این کشور، علاوه بر آنکه جان نزدیک به 120 هزار نفر از سوری ها را گرفته، نزدیک به یک سوم جمعیت این کشور را در داخل و خارج از مرزهای این کشور آواره کرده است؛ آوارگانی که اینک در شرایط بسیار ناگواری زندگی می کنند.
ˈآنتونیو گوتیرسˈ هماهنگ کننده ی عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان در تازه ترین گزارش خود که حدود یک ماه پیش بر روی سایت رسمی پناهندگان سازمان ملل قرار گرفت، اعلام کرد که بیش از سه میلیون نفر آواره ی سوری در کشورهای مختلف خاورمیانه از جمله لبنان، اردن، عراق، مصر و ترکیه حضور دارند.
در همین حال گفته می شود ممکن است تعداد آوارگان سوری در خارج از این کشور به چهار میلیون نفر نیز برسد؛ چرا که بسیاری از آوارگان در دفاتر سازمان ملل ثبت نام نکرده اند و شماری از آنها به اروپا یا آفریقا کوچ کرده اند. این در حالی است که بر اساس گزارش های مختلف، کشورهای اروپایی محدودیت های بسیاری را برای ورود آوارگان به این کشورها اعمال کرده اند.
گوتیرس در ادامه ی گزارش خود، سوریه را رنج بزرگ قرن معرفی کرد و رخدادهای سوریه را در تاریخ، ˈبی مانندˈ دانست. وی همچنین تاکید کرد که بحران آوارگان سوریه اکنون بدتر از نسل کشی روآندا است. چرا که شمار پناهندگان و آوارگان این جنگ به اندازه ای رسیده که از زمان نسل کشی رواندا در سال 1994 میلادی تاکنون دیده نشده است.
در نسل کشی رواندا، 500 هزار تا یک میلیون از توتسی تبارها و هوتو تبارهای میانه رو به دست افراطیون هوتو کشته شدند و صدها هزار نفر آواره شدند. در آن زمان بحران ناشی از آوارگی به خاطر جنگ داخلی، به یکی از تلخ ترین حوادث تاریخ دوران معاصر تبدیل شد.
*** اسکان؛ دغدغه ی نخست آوارگان
موضوع آوارگی و مهاجرت مردم سوریه برای نجات جان خود و خانواده در این شرایط امری عادی است. اما آنچه در این میان شرایط را دشوار کرده، وضعیت نابسامان اسکان و زندگی این آوارگان در اردوگاه ها بویژه همزمان با فصل سرما است.
گزارش های مختلفی از کمبود مواد غذایی و امکانات اولیه ی اسکان در اردوگاه ها منتشر شده است. ˈعبدالله دومˈ پادشاه اردن چندی پیش مصرانه از جامعه ی بین الملل خواست تا برای مراقبت و رفع نیازهای تعداد فزاینده این آوارگان در کشورش کمک کنند.
صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل متحد به تازگی در بیانیه ای اعلام کرد: سرمای زمستان جان میلیون ها کودک سوری را تهدید می کند. گزارش ها نیز حاکی از آن است که در اثر برف و سرما در روزهای اخیر در بسیاری از اردوگاه های آوارگان سوری در لبنان، ترکیه و مناطق مرزی در مرز سوریه و ترکیه روزانه چندین نفر به ویژه کودکان خردسال یخ زده و جان خود را از دست می دهند. سوز سرمای بی سابقه در خاورمیانه و نبود امکانات گرمایشی اولیه و سوخت مزید برعلت شده که جان انسان های بی گناه به خطر بیافتد.
این در حالی است که افزایش شمار آوارگان سوری و هجوم آنها به کشورهای همسایه سوریه، دولت های آنها را با بحران کمبود منابع و مکان برای پذیرش آوارگان روبرو کرده است.
یکی دیگر از مشکلات مربوط به آوارگان سوری، ورود غیر قانونی برخی از آنها به کشورهای دیگر است؛ چرا که اگر به صورت قانونی وارد آن کشورها شوند امکان کار و کسب درآمد و همچنین برخورداری از آزادی کافی را ندارند.
بر اساس برخی آمارها، نزدیک به 6 هزار نفر از آوارگان سوری در ترکیه، بدون ثبت قانونی مراجع بین المللی وارد این کشور شده اند و مشغول به انجام کارهای روزمزد هستند. این امر نه تنها عامل تغییر ناخوشایند در محاسبه های اقتصادی دولت ترکیه که عاملی جدی برای سوء استفاده از جمعیت آورگان از سوی استخدام کنندگان در این کشورها قلمداد می شود.
در مصر نیز رفتار مناسبی با آوارگان صورت نمی گیرد و مواردی از خشونت از سوی نیروهای اداری مصری با مهاجران سوری گزارش شده است. بر اساس گزارش ˈسازمان عفو بین المللˈ آنها با این شیوه ی برخورد سعی می کنند تا سوری های مهاجر را مجبور به ترک مصر کنند.
سازمان عفو بین الملل در گزارش ماه پیش خود موارد زیادی از این گونه رفتارهای خودسرانه را در مصر ثبت کرده است. براساس این گزارش، مقام های مصری به تعهد بین المللی برای حمایت از حدود 120 هزار پناهنده از جنگ سوریه، توجهی نمی کند.
به صورت غیررسمی گمان برده می شود که حتی 250 هزار آواره سوریه در مصر به سر می برند. به این ترتیب این کشور با جمعیت 85 میلیونی اش در مقایسه با دیگر کشورهای منطقه شمار کمتری از مهاجران را پذیرفته است.
این سازمان همچنین از وضعیت بد و ناگوار پناهندگان سوری در منطقه کردستان عراق نیز خبر داده و مدعی شده است در صورت عدم کمک های بین المللی وضعیت برای آوارگان سوری در این منطقه دشوارتر خواهد شد.
*** امنیت و بهداشت؛ حلقه ی مفقوده ی اردوگاه های آوارگان
یکی از چالش ها و مشکل های مهمی که آوارگان با آن روبرو هستند، نبود امنیت کافی در اردوگاه ها است. دزدی، نبود قانون و امنیت، مشکل هایی است که با تحمل رنج گرسنگی و سرما عجین شده و بر سنگینی بار غربت آوارگان افزوده است.
وجود جوانان مجرد بسیار در این اردوگاه ها و برخی رفتارهای ناهنجار از آنها، یکی از منابع تهدید امنیت برای خانواده ها است. به عنوان نمونه، حضور بیش از 2 هزار جوان مجرد سوری در کمپ ˈزاتاریˈ اردن به عنوان یکی از اصلی ترین عوامل ایجاد ناآرامی در این اردوگاه به شمار می رود که گاه و بی گاه باعث ایجاد تنش و ناامنی در آنجا شده است. به طوری که مردان خانواده ها در این اردوگاه ها از بیم تعرض به خانواده هایشان حتی جرات بیرون رفتن از چادر خود را نیز ندارند.
ˈباباتوند اوزوتیمهینˈ مدیر اجرایی صندوق جمعیت سازمان ملل متحد چندی پیش اعلام کرد که موضوع زنان قربانی تجاوز به عنف در بهترین شرایط نظیر اردوگاه ˈنیزیپˈ ترکیه نیز مورد غفلت قرار گرفته است. این در حالی است که زنان سوری ساکن اردوگاه های آوارگان در تمامی کشورها، آزار و تجاوز جنسی را اصلی ترین عامل برای فرار از مرزها ذکر کرده اند.
در همین حال شبکه المیادین لبنان نیز چندی پیش در گزارشی به بررسی وضعیت زنان آواره ی سوری پرداخت و مدعی شد که تعداد از زنان آواره سوری، از طریق واسطه هایی در لبنان، ترکیه یا اردن به کشورهای حاشیه خلیج فارس فرستاده می شوند.
بر اساس این گزارش، این زنان در ازای دریافت مبالغی توسط ثروتمندان حاشیه ی خلیج فارس ،مورد سوء استفاده قرار می گیرند تا لقمه ای نان برای زندگی به دست آورند. موارد متعدد تعرض افسران ترکیه ای، ازدواج اجباری با مردان مصری و ربوده شدن توسط دهشت افکن (تروریست) های القاعده، از دیگر موارد نبود امنیت برای زنان بوده است.
همانطور که گفته شد یکی از راهکار های اجباری برای زنان آواره سوری، تن دادن به ازدواج های اجباری در کشورهای مختلف برای ایجاد شرایط حداقلی به منظور ادامه زندگی است اما شاید یکی دیگر از دردناکترین راهکارهای آوارگان سوری برای گذران زندگی را می توان فروش اعضای بدن خود برای تامین مایحتاج روزانه معرفی کرد که گزارش های مختلفی در این باره منتشر شده است.
براساس گزارش تازه ی سازمان بین المللی پزشکان بدون مرز، این پدیده، جنایت بزرگی در حق انسانیت به شمار می آید که باید پلیس بین الملل، تمامی کسانی را که دیگران را برای این کار تشویق یا آنها را از نظر مالی تامین می کنند، مورد پیگرد قرار دهد.
مساله ی بهداشت یکی از مهمترین معضل های امروز کمپ های آوارگان سوری است. در این زمینه ˈالیزابت هوفˈ نماینده ی سازمان جهانی بهداشت در سوریه چندی پیش اعلام کرد که مصرف آب آلوده باعث بروز بیماری هایی همچون ˈتیفوییدˈ و ˈهپاتیت آˈ در قسمت هایی از سوریه و مرز ترکیه شده و این بیماری ها به سرعت در حال گسترش بوده و این موضوع بیش از هر گروهی کودکان را هدف قرار داده است.
تامین آب آشامیدنی سالم، مرگ در اثر بیماری و سوءتغذیه، افسردگی، بیماری های عصبی، کمبود دارو و پزشک و پرستار از جمله مشکل های بهداشتی مهمی است که در گزارش های مختلفی که از وضعیت آوارگان سوری ارایه شده، به آنها اشاره شده است.
*** پایان سخن
آنچه در این گزارش به عنوان مشکل ها و چالش های آوارگان سوری، اشاره شد، تنها نمایی کوچک از این وضعیت تاسف بار داشت.
با ادامه درگیری های خشونت بار در سوریه میان نیروهای دولتی و مخالفان مسلح و عمق یافتن ناامنی و خرابی در این کشور، این مردم سوریه هستند که بیش از هر طرف دیگر هزینه ی این وضعیت را می پردازند.
هزاران کشته و میلیون ها آواره ی حاصل از 33 ماه درگیری و خشونت در سوریه تنها یک عدد نیست؛ این زخمی عمیق بر پیکر سوریه و منطقه و از همه مهمتر انسانیت است که درد و اثر آن سال ها باقی خواهد ماند و التیام آن به آسانی امکان پذیر نخواهد بود.
به باور بسیاری از ناظران، تنها راه نجات سوریه از جنگ و خونریزی، گفت و گوی همه طرف های داخلی و خارجی تاثیرگذار در این کشور برای پیدا کردن راهی جهت برون رفت از این وضعیت است؛ چرا که ادامه ی جنگ و ناآرامی به نفع هیچ طرفی نیست و همه را بازنده خواهد کرد.
نشست موسوم به ˈژنو2ˈ که قرار است در آینده ی نزدیک برگزار شود، می تواند فرصت مناسبی برای پیدا کردن راه حل سیاسی برای پایان دادن به بحران عمیق سوریه باشد. با توجه به عمیق بودن بحران آوارگان و ضرورت اتخاذ تدابیر فوری و موثر در این ارتباط، این موضوع نمی تواند از دید این نشست خارج باشد.
