هدف اصلی قیام امام حسین(ع) در فرازهای نورانی زیارت اربعین، بیدار کردن بندگان الهی از جهالت و گمراهی مطرح شده است تا جامعه‌ای جامع بین علم صائب و عمل صالح یعنی جامعه‌ای قرآنی پدید آید.
شهدای ایران:زیارت حضرات معصومین(ع) یکی از مصادیق اصلی توسل و تقرب‌جویی بندگان برای دستیابی به معرفت الهی است. از سوی دیگر، علامه مجلسی(ره) این روایت را از امام صادق(ع) در جلد ۲۶ بحارالانوار نقل کرده است: «همه ما اهل بیت، کشتی‌های نجات هستیم؛ ولی کشتی جدم حسین(ع)، گسترده‌تر و در دل امواج خروشان دریاها، سریع‌تر و باشتاب‌تر است.» بنابراین توجه و توسل به امام سوم شیعیان، می‌تواند نقش منحصربه‌فردی در جلب فیوضات الهی، کسب توفیق هدایت و تسریع در وصول به معرفت ایفا کند. 
از میان زیارت‌های متعدد منسوب به امام حسین(ع)، از زیارت اربعین با عنوان میثاق ولایی شیعیان و نشانه مؤمنان واقعی یاد می‌شود. در شماره پیشین، به شرح فرازهای زیارت اربعین از ابتدا پرداخته شد و در این شماره، شرح فرازهای باقی‌مانده ادامه پیدا می‌کند.
السَّلاَمُ عَلَى الْحُسَیْنِ الْمَظْلُومِ الشَّهِیدِ
امام حسین(ع) در راه تبلیغ دین و محافظت از آن مظلوم بود و مورد ستم ظالمان واقع شد. ظلمی که بر ایشان رفت، عظیم و سنگین بود. شاید به همین دلیل است که پیامبر گرامی اسلام(ص) خطاب به آن حضرت فرمود: «ای حسین! هیچ روزی (به‌لحاظ شدت سختی و مصائب) همچون روز تو نیست.» در فرازهایی از زیارت اربعین نیز به مرگ مظلومانه سیدالشهدا(ع) در کنار حیات مظلومانه ایشان اشاره شده است: «وَ مُتَّ فَقِیداً مَظْلُوماً شَهِیداً؛ گم‌گشته و ستم‌دیده و شهید از دنیا رفتی.»
السَّلاَمُ عَلَى أَسِیرِ الْکُرُبَاتِ وَ قَتِیلِ الْعَبَرَاتِ
امام حسین(ع) در حادثه کربلا، اسیر کربات، یعنی درگیر مصائب و ناگواری‌های شدید و دل‌خراش شد. تحمل این ناملایمات و مشکلات فراوان در راه پاسداشت دین، موجب به فعلیت رسیدن مقام‌های مقدرشده الهی برای آن حضرت و در نهایت پیروزی عقلانیت بر جهالت و ضلالت شد.
همچنین در این عبارت زیارت اربعین، امام حسین(ع) کشته‌شده اشک‌ها خوانده شده است. بنا بر بیان علامه مجلسی(ره) در بحارالانوار، متصف شدن امام به این صفت، یا به معنای کشته‌شده منسوب به اشک است و درواقع ایشان سبب ریزش اشک‌های بشریت می‌شود یا به معنای آن است که آن حضرت با حالت حزن، اندوه و اشک‌ریزان به شهادت رسید. البته علامه مجلسی معنای اول این عبارت را بیشتر محتمل می‌داند.
وَ حَبَوْتَهُ بِالسَّعَادَةِ
مطابق این فراز زیارت اربعین، امام حسین(ع) سعید دنیا و آخرت است و خداوند متعال این سعادت و نیک‌بختی را به ایشان عطا فرموده است. البته ایشان به‌صورت تکوینی و با خلق استعدادها در وجود بزرگوارش سعادتمند بوده؛ چراکه نوری از سوی خداست.
وَ اجْتَبَیْتَهُ بِطِیبِ الْوِلاَدَةِ
فعل «اجتباه» به معنای انتخابی خاص براساس امتیازی خاص است؛ همچنین از اضافه شدن حرف «ب» که بای سببیت است، چنین مشخص می‌شود که امام حسین(ع)، برگزیده الهی به سبب پاکی و طیب ولادت است. در فرازهای بعدی زیارت اربعین نیز چنین آمده است: «أَشْهَدُ أَنَّکَ کُنْتَ نُوراً فِی الْأَصْلاَبِ الشَّامِخَةِ وَ الْأَرْحَامِ الْمُطَهَّرَةِ.» آری! امام حسین(ع) فرزند اصلاب شامخه و ارحام مطهره است و این موضوع در بروز استعدادها و مبانی لازم برای وصول کمال نقش اساسی دارد؛ از این‌رو جهل و ضلالت جاهلی چه به لحاظ تکوینی و چه به لحاظ تشریعی، به هیچ وجه در وجود مقدس ایشان راه ندارد.
امام خمینی(ره) در رساله ارزشمند «طلب و اراده» در این زمینه چنین می‌فرماید: «از جمله چیزهایی که منشأ اختلاف رغبت انسان‌ها به نیکی‌ها و بدی‌ها می‌شود، اصالت و عدم اصالت صلب‌ها و نیز پاکی و عدم پاکی رحم‌های والدین آدمی‌ست. این مسئله دخالت کاملی در تفاوت استعدادها و افاضه‌های وجودی انسان‌ها دارد. همچنان که در زیارت حضرت اباعبدالله‌الحسین(ع) چنین اشاره شده است، آنجا که می‌گوید یا اباعبدالله! گواهی می‌دهم که تو نوری بودی در صلب‌های شامخ و رحم‌های پاکیزه.»
به‌طوری که ملاحظه می‌شود، از نطفه حضرت اباعبدالله(ع) به‌دلیل کمال لطافت و صفا و طهارتش به نور تعبیر شده است. ابن‌سینا در کتاب الهیات شفا چنین می‌گوید: «شخصی که پیامبر است، چنین نیست که وجود او در هر زمان تکرار شود؛ زیرا ماده و نطفه‌ای که بتواند روح پاک و شفاف و کاملی همچون روح پیامبر را بپذیرد، باید دارای مزاج ویژه‌ای باشد که بسیار نادر است.»
لِیَسْتَنْقِذَ عِبَادَکَ مِنَ الْجَهَالَةِ وَ حَیْرَةِ الضَّلاَلَةِ
هدف اصلی قیام امام حسین(ع) در فرازهای نورانی زیارت اربعین، بیدار کردن بندگان الهی از جهالت و گمراهی مطرح شده است. آیت‌الله جوادی آملی در این خصوص چنین بیان می‌کند که خداوند متعال تعلیم و تزکیه را برنامه پیامبران قرار داده که یکی برای زدودن جهل علمی و دیگری برای از میان برداشتن جهالت عملی است تا جامعه‌ای جامع بین علم صائب و عمل صالح یعنی جامعه‌ای قرآنی پدید آید.
أَشْهَدُ أَنَّکَ أَمِینُ اللَّهِ وَ ابْنُ أَمِینِهِ
امام حسین(ع) امین خداوند و فرزند امین خدا در رساندن فیوضات الهی به مخلوقات، عرض نیاز و درخواست ایشان به درگاه الهی و رساندن امر امامت و ولایت به امامان بعدی است. امین به کسی گفته می‌شود که صفت امانت در او ثبوت و استقرار پیدا کرده و صلاحیت اعتماد و اطمینان دیگران را داراست. از این‌رو، به کسی که مورد اعتماد و اطمینان باشد و امانتی برای حفظ و نگه‌داری به وی سپرده شود، امین گفته می‌شود. آیت‌الله جوادی آملی چنین بیان می‌کند که اهل بیت عصمت و طهارت(ع) نه تنها در رساندن رحمت‌های رحیمه الهی واسطه فیض الهی قرار می‌گیرند، بلکه در تنزل رحمت رحمانیه نیز وساطت می‌کنند. البته روشن است کسی که امین خدای رحمان است، هم در رساندن فیض به مستمندان امانت را رعایت می‌کند و هم در ارائه نیاز محتاجان و ابلاغ مسئلت سائلان. گرچه ذات اقدس الهی خود اقرب و اعلم و اقدر علی‌الاطلاق است، ولی در بحث وساطت، ویژگی امین همان است که بیان شد.
وَ أَشْهَدُ أَنَّکَ الْإِمَامُ الْبَرُّ التَّقِیُّ الرَّضِیُّ الزَّکِیُّ الْهَادِی الْمَهْدِیُ
زائر اربعین شهادت قلبی خویش را که نشان از عمق معرفت و مودت وی به مقام امام حسین(ع) است، در محضر ایشان چنین بیان می‌کند: «ای امام حسین! شهادت می‌دهم که شما امام و پیشوایی نیک‌منش، تقی و پرهیزکار، رضی و پسندیده، زکی و پاک، هدایتگر و هدایت‌شده هستی.»
امام به معنی کسی است که از وی پیروی و به او اقتدا می‌شود. مصطفوی معنی لغوی «الْبَرُّ» را فرد نیکوکاری می‌داند که با انجام اعمال صالح و بجا آوردن وظایف خویش، حالت تقوا و عدالتش را حفظ کند. تقی به کسی اطلاق می‌شود که در خفا از خداوند بترسد و نفس خویش را از معاصی و محرمات الهی باز دارد. رضی به معنای فرد مورد رضایت الهی یا شخص مطیعی است که به آنچه از جانب خداوند برایش مقدر شود، راضی باشد.
علامه طباطبایی(ره) معتقد است که زکی در لغت به معنای هرچیز شایسته و پاکیزه از آلودگی‌ها از نظر خلق‌وخوی و جسم و جان است. ابن‌منظور هادی را به معنای هدایت‌کننده به سوی خدا و مهدی را به معنای هدایت‌شده الهی می‌داند. تلازم دو صفت هادی و مهدی نشانگر این است که تا کسی مهدی نباشد، نمی‌تواند هادی و هدایتگر جامعه اسلامی شود.
با بررسی سیره عملی امام حسین(ع) چنین ملاحظه می‌شود که آن بزرگوار مصداق بارز صفات یادشده و در یک کلام، اسوه و الگوی جامعی از انسان کامل و پیشوای مسلمانان است./سراج
