شهدای ایران: کمتر از یک روز مانده تا پاییز با لباس هزار رنگش وداع کند و سکان را به دست زمستانی بسپارد که دخترکی به نام یلدا سایه سیاه گیسوانش را بر زمین پهن می کند و به استقبال سپیدی برف می رود.

این وداع که به درازای آخرین شب پاییزی می افزاید، بزرگ‌ترین و طولانی‌‌ترین شب سال را رقم می زند. شبی که همزمان با انقلاب زمستانی است و در آن خورشید به پایین ترین نقطه ممکن در آسمان می رسد به همین دلیل سایه ای هم که در این روز ایجاد می کند بلندترین سایه است. از دیگر نتایج کم بودن ارتفاع خورشید در این روز، کوتاه بودن روز و بلند بودن شب است. خورشید در این روز ارتفاع زیادی قرار نیست بگیرد پس مسیر کوتاهتری را باید طی کند، این مسیرِ کوتاهتر، زمان کوتاهتری هم نیاز دارد تا طی شود، پس طول روز کوتاه می شود و فردای این شب روشنایی بر ظلمت غالب و روز طولانی می‌ شود.


تصویر مسیر خورشید در اولین روز زمستان

قدمت آیین باستانی شب یلدا یا شب چله که در طولانی‌ترین شب سال برگزار می‌شود به هفت هزار سال پیش می‌رسد و چون از فردای این شب، چله بزرگ زمستان آغاز می‌شود به آن شب چله می‌گویند. ایرانیان در این شب تا سپیده دم بیدار می مانند و در کنار یکدیگر خود را سرگرم می کنند تا اندوه غیبت خورشید و تاریکی و سردی روحیه آنان را تضعیف نکند.

آیین شب یلدا یا شب چله، خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار و شیرینی و میوه های گوناگون است که همه جنبه نمادی دارند و نشانهٔ برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند، همچنین تفألی به دیوان حافظ ازجمله آیین‌های مرسوم این شب باستانی است.

میوه‌ها جزیی اصلی از سفره یلدا هستند. در این سفره نقش اصلی را میوه‌های سرخ رنگ بر عهده دارند. رنگ سرخ این میوه‌ها نماد خورشید است.

هندوانه

هندوانه به ‌عنوان نمادی کروی که درونش قرمز و برونش سبز است، سمبل خورشید محسوب می‌شود و به ‌عنوان مهم‌ترین میوه بر سر سفره چله قرار می‌گیرد و یادآور گرمای تابستان و حرارت است.
باور مردم بر این است، اگر مقداری هندوانه در شب یلدا بخورید در سراسر زمستان طولانی، سرما و بیماری بر شما غلبه نخواهد کرد.

انار

انار میوه اصلی سفره شب یلدا ست. پیشینیان انار را میوه‌ باروری و برکت می‌دانستند. آن‌ها این معنا را از دانه‌های زیاد آن دریافت می‌کردند. همچنین انار به خاطر رنگ قرمزش نماد شادی و خورشید است. در واقع خوردن انار در شب یلدا به خاطر اعتقاد به تأثیر جادوی سرایتی آن بوده است.
فال حافظ و شاهنامه خوانی در شب یلدا

معمولا در شب‌های یلدا بزرگ فامیل به دیوان حافظ تفالی می‌زند. گرفتن فال حافظ شب یلدا به این ترتیب است که مخاطب فال نیت کرده و بزرگ مجلس این جمله یا شبیه به این را می‌گوید: «ای حافظ شیرازی، تو کاشف هر رازی، من طالب یک فالم، بر من نظر اندازی…» بعد لای دیوان را باز می‌کند. غزل بالای سمت راست، جواب تفال است. اگر وسط غزل باشد، فال از ابتدای غزل که در صفحه پشت است، خوانده می‌شود. سه بیت از غزل بعدی هم شاهد فال خواهد بود. بعد از خواندن غزل، فال را تفسیر می‌کند. اگر محتوای شعر مثبت باشد فال را خوب و اگر نباشد آن را بد می‌دانند. از آنجا که عمده غزلیات حافظ محتوایی عرفانی، عاشقانه و امیدوارکننده دارد، فال‌ها معمولا روحیه بخشند.

شاهنامه‌خوانی جزء جدایی‌ناپذیر دیگر شب یلدا است. این رسم از دیرباز در ایران رایج بوده. جذابیت شاهنامه‌خوانی به شیوه‌ی نقالی چند برابر می‌شود. متأسفانه این رسم نقالی در حال نابودی ست.

به گزارش دانا؛ شب یلدا از دیرباز جشن ساده‌ای بود که اقوام و اعضای خانواده در کنار یکدیگر جمع می‌شدند و افراد مسن خانواده شروع به تعریف کردن قصه‌های کهن می‌کردند. در این شب، جوانان پای صحبت‌ها و قصه‌های بزرگسالان می‌نشستند و از لابه‌لای داستان‌ها و قصه‌هایی که از زبان این گنج‌های زندگی می‌ شنیدند عبرت‌ها و درس‌های بی‌شماری برای خود می‌اندوختند و این شب را با ساده‌ترین پذیرایی جشن می‌گرفتند. اما چند سالی است این آداب‌ و رسوم در محاصره گرانی و چشم وهم‌چشمی قرار گرفته و با تجملات و تِم خاص درگیر شده و اکنون نیز در حال تبدیل شدن به یک جشن لوکس است که اساس این جشن را که دورهمی کنار خانواده و اهمیت به آن است، زیر سوال برده است. /راه دانا