استاد حوزه علمیه گفت: کتاب «الکافی» به پیشنهاد یکی از شیعیان توسط شیخ کلینی نوشته شد تا در دوره خفقان عباسی و جو تقیه‌آمیز آن دوران معارف اهل‌بیت (ع) از بین نرود.
به گزارش شهدای ایران: نوزدهم اردیبهشت ماه، سالروز گرامیداشت عالم و محدث بزرگ
شیعی؛ شیخ ابوجعفر محمّد بن یعقوب بن اسحاق ورامینی رازی معروف به شیخ
کُلِینی است. مهم‌ترین اثر کلینی کتاب نام‌آشنای «کافی» است. این کتاب از برجسته‌ترین منابع حدیثی شیعه و مهم‌ترین و معتبرترین منبع از کتب اربعه است. برای شناخت بهتر این عالم برجسته بر آن شدیم تا با حجت‌الاسلام محمدجواد یاوری، استاد حوزه علمیه و عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم گپی بزنیم که در ادامه بخش‌هایی از آن را خواهید خواند.
حجت‌الاسلام یاوری در ابتدا گفت: یکی از عالمان برجسته شیعی در قرن سوم و چهارم هـجری قمری مرحوم محمدبن‌یعقوب کلینی، معروف به ثقة‌الاسلام کلینی است. او اهل منطقه ری بود و در منطقه قم و بغداد کسب علم کرد. محمد بن‌یعقوب کلینی خود، هم شاگرد بزرگانی چون «احمدبن‌خالد برقی» صاحب کتاب «المحاسن» و هم استاد عالمانی نظیر«ابن ابی‌زینب نعمانی» نویسنده کتاب «الغیبة» است که ازین طریق می‌توان عیار علمی او را دریافت.
عالمِ متکلم محدث
وی افزود: مرحوم کلینی را باید یک «متکلم محدث» بنامیم. یعنی کسی که توجه بسیار گسترده‌ای به احادیث معصومان دارد و به نوعی نسبت به کلام اهل‌بیت (ع) حساس است، از طرفی هم از ملاک و معیار عقل نیز در روند فهم و بررسی حدیث و صحت و سقم آن بهره می‌برد. به عبارتی مرحوم شیخ کلینی بسان بزرگان دیگری چون شیخ صدوق نه در زمره اخباری‌گرایی خشک و ظاهرگرایی متعصبانه است، نه در ورطه افراط عقل‌گرایان معتزله افتاده؛ بلکه ایشان با اخذ روش و منهجی متعادل و مطلوب حد وسطی را در امور علم دین به‌کار می‌گیرد.
استاد حوزه علمیه ادامه داد: شیخ کلینی در زمانه‌ای به سر می‌برد که دفاع از عقاید و نظرات شیعی به وسیله عقل از اهمیت بالایی برخوردار بود، بنابراین شیخ کلینی در اعتنا و توجه به عقل و استفاده از آن اهتمام بسیاری کرد. به همین جهت است که طلیعه کتاب شریف «اصول‌کافی» که مهم‌ترین اثر حدیثی شیعه است با «کتاب‌العقل والجهل» آغاز می‌شود.
کتابی برای حفظ عقاید شیعه
یاوری گفت: مرحوم کلینی متوفای سال ۳۲۹ هـ.ق است یعنی شیخ کلینی بازه زمانی حیاتشان همزمان با دوره غیبت صغری حضرت ولی‌عصر(عج) بوده است و شیعیان به وسیله نواب اربعه با امام زمان مرتبط بودند، پس از سویی باید تقیه و جانب احتیاط را پیش گرفت تا جان شیعیان در امان باشد و از سویی باید کمر همت بست تا آثار اهل‌بیت (ع) و احادیث ایشان حفظ شود. در مقدمه کتاب اصول کافی مرحوم شیخ می‌نویسد که یکی از شیعیان از او درخواست می‌کند تا اثری را گردآوری کند تا شیعیان به وسیله آن کتاب دینشان حفظ شود و بتوانند طریق سعادت را طی کنند.
وی افزود: این امر موجب شد تا فرصتی در اختیار مرحوم کلینی قرار گیرد تا اثر خود را در باب معارف دینی تکمیل کند. ایشان کتاب کافی را در سه بخش تدوین کردند، «اصول کافی»، که شامل عقاید و اخلاق است، «فروع کافی» که مربوط به ابواب فقهی است و بخش پایانی «روضة کافی» نام دارد که به مواعظ و موضوعات متفرقه می‌پردازد. این یعنی اثر کافی با جامعیتی که دارد سه بخش مهم دین اسلام، عقاید، احکام و اخلاق را به خوبی به وسیله گستردگی مطالب پوشش داده است.
نابرده رنج گنج میسر نمی‌شود
عضو هیأت علمی دانشگاه باقرالعلوم بیان کرد: تکمیل اثر گرانسنگ ایشان ۲۰ سال زمان برد و شیخ از قم تا بغداد، از ری تا خراسان راه پیمود و از ذخایر علمی این مناطق نهایت استفاده را کرد. ایشان با شناخت دقیق از مکاتب حدیثی قم و بغداد و با روش خاص خود سعی در گزینش احادیث موثق کرد و آن‌ها را در اثر خود انتشار داد.
یاوری افزود: هرکس با هر حوزه مطالعاتی که دارد فارغ از علوم دینی، اگر می‌خواهد در موضوعات تخصصی خود رویکرد اسلام را بشناسند و به نوعی با روح معارف اهل بیت (ع) آشنا شود محتاج به رجوع و مطالعه اصول کافی است. از دیگر نکات مورد توجهی که کتاب اصول کافی را از سایر آثار متمایز کرده است این است که سبک‌زندگی اهل بیت (ع) در این اثر ظهور و نمود خوبی پیدا کرده است. در اهمیت کتاب کافی همین بس که تا زمان علامه مجلسی این اثر، به عنوان منبع درسی در حوزه‌های علمیه تدریس می‌شد. به عقیده من مجتهد، به درجه اجتهاد نمی‌رسد تا یک دور کتاب اصول کافی را بخواند.
*فارس
