به گزارش سرویس سیاسی پایگاه خبری شهدای ایران؛شواهد تاریخی نشان می‌دهد که پیشینه مجلس و شورا در امور حکومتی ایران به دوره اشکانیان باز می‌گردد، اشکانیان متاثر از فرهنگ مقدونی که برای 80 سال توسط اعقاب سلوکوس بر ایران حاکمیت یافته بود؛ مجلسی باعنوان "مهستان" تشکیل داده بودند که امور مهم در آنجا حل و فصل می‌شد، این مجلس از شاهزادگان اشكانی و از روسای خانواده‌های درجه اول تشكیل شده بود.
 
مورخان رومی از این مجلس با نام "سنا" یاد كرده‌اند، مجلس "مغستان" نیز مجلسی مرکب از اعضای مجلس مهستان و روحانیون درجه اول  بود که در برابر مهستان اختیار چندانی نداشت، از آن پس تا زمان تشکیل مجلس تنظیمات در دوره ناصری که ارگانی تشریفاتی بود و مدت زیادی دوام نیاورد ایران هیچ‌گاه حکومت شورایی به خود ندیده بود و همواره به صورت پادشاهی اداره می‌شد.

اما بالاخره تلاش‌های ایرانیان برای شورایی کردن حکومت در انقلاب مشروطه به ثمر نشست و مجلس شورای ملی که میراث گران‌بهای مشروطیت بود، پا به عرصه سیاست در ایران نهاد.

پس از امضای فرمان مشروطیت توسط "مظفرالدین شاه"، سران مشروطه گرد آمده و علی‌رغم کارشکنی‌های عناصر مرتجع که هنوز به دوام و بقای رژیم استبداد امیدوار بودند، به بحث پیرامون مقدمات تشکیل مجلس مشغول شدند؛ بدین‌ترتیب از بین سران مشروطه و حاضرین مجلس موقتی تشکیل شد، این مجلس موقتی تا تشکیل مجلس منتخب، هفته‌ای دو روز تشکیل جلسه ‌می‌داد و از طرف این مجلس دوازده نفر مأمور نوشتن نظام‌نامه انتخابات مجلس شدند، انتخابات تهران در 25 شهریور  1285ش، آغاز شد.

سرانجام نظام‌نامه انتخابات تدوین و روز 13 رجب سال 1324 قمری به امضای مظفرالدین شاه رسید، پس از تدوین نظام‌نامه، انتخابات در 25 شهریور 1285ش، در تهران برگزار شده و 60 وکیل از سوی تهرانی‌ها عازم مجلس شورای ملی شدند، کمی بعد انتخابات در دیگر شهرستان‌ها هم برگزار شد.

نخستین جلسه رسمی مجلس شورای ملی در تاریخ قانون‌گذاری پس از 5 سال و 7 ماه و 8 روز فترت در اول تیر 1300 توسط احمدشاه قاجار گشایش یافت. نمایندگان این دوره مجلس به موجب ماده 6 نظام‌نامه انتخابات از بین طبقه اشراف و شاهزادگان، تجار و مالکان، روحانیون و اصناف انتخاب شدند.  
 
پس از پایان خطابه موزیک نظام نواخته شد و بعد از پایان جلسه سلام، نمایندگان به مدرسه نظام که برای تشکیل مجلس شورا در نظر گرفته شده بود رفتند، اما به دلیل ضیق وقت جلسه را به عصر روز دوشنبه 16 مهر 1285ش موکول کردند.

در آن جلسه "صنیع الدوله" به ریاست، "وثوق الدوله" به عنوان نایب رئیس اول و "امین الضرب" به عنوان نایب رییس دوم برگزیده شدند و بدین ترتیب برای نخستین بار مجلس شورای ملی در ایران کار رسمی‌اش را آغاز کرد. 

این مجلس، قانون اساسی ایران را که مشتمل بر 51 اصل بود در تاریخ 8 دی ماه 1285 به توشیح مظفرالدین شاه و پس از فوت وی متمم قانون اساسی را 15 مهر ماه 1286 به امضای محمدعلی شاه رساندند. این مجلس در روز دوم تیر ماه 1278 خورشیدی مصادف با 23 جمادی‌الثانی 1326 قمری به دستور "محمدعلي شاه قاجار" به توپ بسته شد.
 
مظفرالدین شاه متولد 1296 قمری و چهارمین فرزند "ناصرالدین شاه" است که از 5 سالگی به عنوان ولیعهد انتخاب شد و قریب به 40 سال در آذربایجان حکومت کرد. و پس از به قتل رسیدن ناصرالدین شاه به تهران آمده و بر تخت سلطنت تکیه زد، مظفرالدین شاه در سال قمري1324 فرمان مشروطیت را صادر و امضا نمود و 5 روز پس از صدور این فرمان دار فانی را وداع گفت.
 
دومین دوره قانون‌گذاری پس از 1 سال و 4 ماه و 21 روز فترت در تاریخ 24 فروردین 1288 افتتاح شد، این مجلس نیز به دنبال اولتیماتوم دولت روس در روز 3 دی ماه 1289 منحل شد. 

سومین دوره قانون‌گذاری پس از 3 سال فترت در تاریخ 14 آذر ماه 1293 توسط "احمدشاه قاجار" افتتاح گردید. این دوره مجلس شورای ملی نیز به علت شروع جنگ جهانی اول بیش از یک سال دوام نیافت.

چهارمین دوره قانون‌گذاری پس از 5 سال و 7 ماه و 8 روز فترت در اول تیر 1300 توسط احمدشاه قاجار گشایش یافت و در 30 خرداد 1302 پایان یافت.  
 
پنجمین دوره قانون‌گذاری در تاریخ 22 بهمن 1302 افتتاح شد، در این دوره بود که سلطنت قاجاریه منحل شد و مجلس موسسان در 21 آذر ماه همان سال سلطنت را به پهلوی داد، مجلس پنجم شورای ملی نیز در تاریخ 22 بهمن 1304خاتمه یافت.  

دوره ششم قانون‌گذاری در تاریخ 19 تیر ماه 1305 خورشیدی توسط رضاشاه افتتاح و در تاریخ 22 مرداد 1307 پایان یافت. در این دوره مجموعا 276 جلسه تشکیل شد.
 
هفتمین دوره قانون‌گذاری در تاریخ 14 مهر 1307 افتتاح و در تاریخ اول آبان 1309 پایان یافت. 

هشتمین دوره قانون‌گذاری در تاریخ 24 آذر ماه 1309افتتاح و در تاریخ 24 دی ماه 1311 خاتمه یافت. 

نهمین دوره قانون‌گذاری در تاریخ 24 اسفند ماه 1311 افتتاح و در تاریخ 21 فروردین 1314 پایان یافت؛ طرح تاسیس دانشگاه تهران در این دوره به تصویب رسید. 

دهمین دوره قانون‌گذاری روز پنج‌شنبه 15 خرداد ماه 1314 افتتاح و در تاریخ 22 خرداد 1316 پایان یافت. 

یازدهمین دوره قانون‌گذاری در 20 شهریور 1316 افتتاح و در تاریخ 27 شهریور 1318 پایان یافت. 

دوزادهمین دوره قانون‌گذاری مجلس شورای ملی در تاریخ سوم آبان 1318 افتتاح شد و در 9 آبان 1320 پایان یافت. در شهریور همین سال بود که ایران به اشغال نیروهای متفقین درآمد و "رضاشاه" از سوی انگلیسی‌ها وادار به استعفا شد و سلطنت به پسرش "محمد‌رضا" واگذار شد.

سیزدهمین دوره قانون‌گذاری در تاریخ 22 آبان 1320 توسط محمدرضا شاه پهلوی افتتاح و در تاریخ اول آذر 1322 پایان یافت.  
 
چهاردهمین دوره قانون‌گذاری در تاریخ 6 اسفند ماه 1322 افتتاح و در 21 اسفند 1324 خاتمه یافت؛ در این دوره برای نخستین بار پس از تکراری بودن ادوار، تعداد 800 کاندیدا بر سر 136 کرسی مجلس به رقابت پرداختند. 

پانزدهمین دوره قانون‌گذاری پس از یک فترت طولانی 2 سال و 4 ماه و دو روز در تاریخ 25 تیر ماه 1326 افتتاح و در تاریخ 6 مرداد 1328 به پایان رسید. 

شانزدهمین دوره قانون‌گذاری در تاریخ 20 بهمن 1328با نخستین دوره مجلس سنا توسط "محمدرضا شاه پهلوی" پس از 6 ماه و 13 روز فترت افتتاح شد، تعدادی از کرسی‌های این مجلس در اختیار جبهه ملی قرار گرفت و "محمد مصدق" و دوستانش مباحث مربوط به نفت را که در دوره پانزدهم مطرح شده بود در این دوره ادامه دادند. در تاریخ 20 مهر ماه همین سال مصدق رهبر اقلیت ملی مجلس دولت را در مورد مسئله ملی نفت استیضاح کرد.  
 
در روز سوم اسفند 1329 پیشنهاد ملی شدن صنعت نفت به مجلس ارائه شد و پس از تصویب مجلس در 24 اسفند همین سال در 29 اسفند 1329 به تصویب مجلس سنا رسید. در همین دوره با تمایل نمایندگان مجلس دکتر محمد مصدق در اردیبهشت 1330 خورشیدی به نخست وزیری انتخاب گردید. مجلس شانزدهم با همه فراز و نشیب‌ها در 29 بهمن 1330 پایان رفت. 

هفدهمین دوره قانون‌گذاری در تاریخ 17 اردیبهشت ماه 1331 افتتاح شد در حالی که از 136 کرسی نمایندگان فقط 79 کرسی آن دارای نماینده بود، به دنبال درگیری مصدق با مخالفان، وي در دوازده مرداد 1322 طی رفراندمی دوره هفدهم مجلس شورای ملی را منحل و شروع انتخابات دوره هجدهم را موکل به اصلاح قانون انتخابات کرد.

شاه از فرصت عدم وجود مجلس استفاده کرده و مصدق را عزل و زاهدی را به نخست‌وزیری گماشت و هم چنین طی فرمانی در 28 آبان همین سال دستور انحلال مجلسین را صادر کرد. 

هجدهمین دوره قانون‌گذاری در 27 اسفند 1322 خورشیدی افتتاح و در تاریخ 26 فروردین 1335 پایان یافت. 

نوزدهمین دوره قانون‌گذاری در ایران در تاریخ 10 خرداد ماه 1335 افتتاح و پس از 4 سال در 19 خرداد 1339 به پایان رسید. در این دوره بود که اجلاسیه مجلس از دو سال به 4 سال تغییر و تعداد نمایندگان نیز از 136 نفر به 200 نفر افزایش یافت. 

بیستمین دوره قانون‌گذاری پس از انتخاب نمایندگان، به دلیل اعتراضات، انتخابات منحل شده و بار دیگر بعد از برگزاری انتخابات، مجلس بيستم در 12 اسفند 1339 افتتاح شد و این مجلس نیز در 19 اردیبهشت 1340 توسط "علی امینی" منحل شد.
 
انتخابات مجلس شورای ٩شور به وجود آمده بود، 5 نخست وزیر طی 4 سال به روی کار آمدند که هیچ کدام از آن‌ها موفق به ادامه کار نشداند. 
 
سرانجام به دنبال مبارزات قهرمانانه ملت ایران براي سرنگوني رژيم ستمگر پهلوي و استعفای بسیاری از نمایندگان و سقوط رژیم سلطنتی، عمر مجلس بیست و چهارم نیز در 21 بهمن 1357 پایان یافت.
 

روسای مجلس شورای ملی
 
دوره اول: مرتضی قلی‌خان هدایت (1285)، حاج میرزا محموخان(1286)، میرزا اسماعیل خان(1287)
 
دوره دوم: صادق‌خان مستشارالدوله (1288)، میرزا اسماعیل‌خان(1289)،‌ محمد علی‌خان ذکاء‌الملک  
 
دوره سوم: حسین پیرنیا (1293)
 
دوره چهارم: حسین پیرنیا(1300)
 
دوره پنجم: حسین پیرنیا (1302)‌، میرزا حسن خان مستوفی (1304)
 
دوره ششم: سید محمد تدوین (1305)،‌ حسین پیرنیا (1306)
 
دوره هفتم: حسین دادگر (1307)
 
دوره هشتم: حسین دادگر (1309)  
 
دوره نهم: حسین دادگر(1311)
 
دوره دهم: میرزا حسن‌خان اسفندیاری (1314)
 
دوره یازدهم: میرزا حسن‌خان اسفندیاری (1316)
 
دوره دوازدهم: میرزا حسن‌خان اسفندیاری (1318)  
 
دوره سیزدهم: میرزا حسن‌خان اسفندیاری (1320)
 
دوره چهاردهم: محمد صادق طباطبایی (1322)
 
دوره پانزدهم: رضا حکمت (1326)
 
دوره شانزدهم: رضا حکمت (1328)
 
دوره هفدهم: حسن امامی (1331)، سید ابوالقاسم کاشانی (1322)، عبدالله معظمی (1322)
 
دوره هجدهم: رضا حکمت (1332)
 
دوره نوزدهم: رضا حکمت (1335)
 
دوره بیستم: رضا حکمت (1339)
 
دوره بیست و یکم : عبدالله ریاضی (1342)  
 
دوره بیست و دوم : عبدالله ریاضی (1346)
 
دوره بیست و سوم: عبدالله ریاضی(1350)
 
دوره بیست و چهارم: عبدالله ریاضی (1354)،‌جواد سعید (1357).

 
سرانجام به دنبال مبارزات قهرمانانه ملت ایران براي سرنگوني رژيم ستمگر پهلوي و استعفای بسیاری از نمایندگان و سقوط رژیم سلطنتی، عمر مجلس بیست و چهارم نیز در 21 بهمن 1357 پایان یافت.

 


*مجلس شورای اسلامی 
 
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، اگرچه هنوز مجلس نام شورای ملی به خود داشت اما شمارش دوره‌های مجالس از ابتدا آغاز شد و اولین دوره مجلس پس از پيروزي شكوهمند انقلاب اسلامي، روز 7 خرداد 1359 آغاز به کار کرد و در تاریخ 6 خرداد 1363 نیز پایان یافت؛ تا به امروز 8 دوره مجلس با اقتدار و بدون وقفه برگزار شده و هم اكنون مجلس نهم شوراي اسلامي در حال خدمت به ملت است.

تصویب کلیات قانون مطبوعات، آغاز به کار شورای عالی انقلاب فرهنگی از جمله مهم‌ترین مصوبات این دوره است. این مجلس با 28 کمیسیون دائمی و 3 کمیسیون خاص و ویژه 318 مصوبه به تصویب رساند.

مجلس شورای اسلامی مهم‌ترین و اصلی‌ترین رکن قانون‌گذاری و نظارت بر نظام جمهوری اسلامی ایران است که نمایندگان آن به صورت مستقیم و با رای مخفی مردم انتخاب می‌شوند، دوره نمایندگی مجلس شورای اسلامی 4 سال و دوره نمایندگی نمایندگان نیز همزمان با دوره مجلس شورای اسلامی است، بنابراین اگر نماینده‌ای از طریق انتخابات میان دوره‌ای به نمایندگی انتخاب شود مدت نمایندگی وي محدود به پایان دوره مجلس خواهد بود.
 
مجلس شورای اسلامی تعطیل‌بردار نبوده و به همین جهت انتخابات هر دوره مجلس باید بیش از پایان دوره قبل برگزار شود تا کشور در هیچ دوره‌ای بدون مجلس نباشد بنابراین هیچ عاملی نمی‌تواند مانع انتخابات و تشکیل مجلس شود مگر جنگ و اشغال نظامی که در این صورت با پیشنهاد رئیس‌جمهور و تصویب دو سوم نمایندگان و تایید شورای نگهبان انتخابات مناطق اشغال شده یا کل کشور برای مدت معینی متوقف می‌شود در این صورت مجلس سابق به کار خود ادامه خواهد داد.

 

*ساختار درونی مجلس شورای اسلامی
 
هیئت‌رئیسه
 
1-هیئت‌رئیسه سنی
2- هیئت‌رئیسه موقت
3- هیئت‌رئیسه دائم
 
کمیسیون‌ها
 
1-کمیسیون‌های تخصصی
2-کمیسیون‌های ویژه
3-کمیسیون‌های خاص
*جلسات عمومی مجلس
 
قانونگذاری و نظارت وظایف و اختیارات مجلس شورای اسلامی است.
 
*تعداد نمایندگان مجلس شورای اسلامی
 
در حال حاضر تعداد نمایندگان مجلس شورای اسلامی براساس اصل 64 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران 290 نفر است و هر 10 سال با در نظر گرفتن عوامل انسانی، سیاسی، جغرافیایی و نظایر آن حداکثر 20 نماینده می‌تواند به تعداد نمایندگان اضافه شود.
 
*نهادهای وابسته مجلس شورای اسلامی
 
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دیوان محاسبات کشور، کمیسیون اصل 90 مجلس شورای اسلامی، کتاب‌خانه،‌ موزه و مرکز اسناد از نهادهای وابسته به مجلس شورای اسلامی است.
 

*بنای هرمی مجلس شورای اسلامی

ساختمان جديد مجلس شوراي اسلامي در مجموعه تاريخي بهارستان که يادمان و جلوه‌اي از انقلاب مشروطيت تا انقلاب اسلامي در اذهان مردم است و ريشه‌اي يکصدساله دارد، واقع شده است و يکي از ساختمان‌هاي متعدد اين مجموعه است.

ساير ساختمان‌ها شامل دفتر کار نماينگان با مساحت 18000 متر مربع، ساختمان کميسيون‌ها با مساحت 16000 متر مربع، مجموعه مجلس شوراي ملي سابق با مساحت 8500 متر مربع، پارکينگ با مساحت 13000 متر مربع است که مجموعه آنها در محوطه‌اي به مساحت 15 هکتار واقع شده است. در طراحي ساختمان جديد اين نکته مورد توجه قرار گرفته است که ساختمان مذکور در تأمين نور براي دو ساختمان مجاور آن خللي وارد نکند.

معماري داخلي تالار جديد با فضاهاي به وجود آمده هماهنگي کامل داشته و با نگاه و احترام به معماري اسلامي که ميراث با ارزش فرهنگي و هنري اين کشور است با طراحي امروزي و نوين اجرا شده است.

حجم هندسي تالار از خط الراس به دو قسمت تقسيم و نظام ايستايي آن متکي بر دو ستون اصلي متقاطع است که در محل جايگاه اصلي قرار دارد، به نحوي که علاوه بر به‌وجود آوردن سيمايي مرتفع و با وقار در منظر نمايندگان و ميهمانان، سخن از عظمت جايگاه رياست محترم مجلس و هيأت رئيسه دارد که هرکدام تکيه گاه اصلي ديوار عظيم باربر تالار را تشکيل مي‌دهند.

مرکز تالار که بلندترين ارتفاع را داراست، به طرف ساختمان تشريفات گرايش پيدا کرده است. جايگاه مخصوص رياست محترم جمهور، هيأت رئيسه، هيأت دولت و شوراي نگهبان، اعضاي شوراي عالي قضايي کشور، فرماندهان ستاد مشترک و نيروهاي سپاه و غيره به طريقي استقرار يافته است که ارتباط آن با ساختمان تشريفات و دفتر رياست محترم مجلس در کوتاهترين فاصله امکان‌پذير باشد.

*روسای مجلس پس از پیروزی انقلاب اسلامی

 دوره اول :

آیت‌الله اکبر هاشمي‌رفسنجانی‌                                
حوزه انتخابيه - استان: تهران - تهران

دوره دوم:

آیت‌الله اکبر هاشمي‌رفسنجانی‌                                
حوزه انتخابيه - استان: تهران - تهران

دوره سوم:

سال اول و دوم آیت‌الله اکبر هاشمي‌رفسنجانی‌
                              
سال سوم و چهارم، مهدی کروبی
حوزه انتخابيه - استان: تهران - تهران

دوره چهارم:

 حجت‌السلام علی‌اکبر  ناطق نوري
حوزه انتخابيه - استان: تهران - تهران

دوره پنجم:

حجت‌الاسلام علي اكبر ناطق نوري
حوزه انتخابيه - استان: تهران - تهران

دوره ششم:

مهدی كروبي‌
حوزه انتخابيه - استان: تهران - تهران

دوره هفتم:
غلامعلی  حداد عادل
حوزه انتخابيه - استان: تهران ، ري ، شميرانات و اسلامشهر - تهران

دوره هشتم:

علی لاريجاني
حوزه انتخابيه - استان: قم - قم
 
دوره نهم:

علی لاریجانی
حوزه انتخابيه - استان: قم - قم