الهام علی اف­، رئیس جمهور آذربایجان نیز در واکنشی اعتراضی در اجلاس گفتگوی تمدن­ ها در استانبول شرکت نکرد و توقیف قاسم ­اف، وزیر امور خارجه سابق جمهوری آذربایجان (1992- 1993) اقدامات ترکیه در قبال ارمنستان را به خنجری تشبیه کرد که از پشت به آذربایجان وارد شده است. هرچند پروتکل عادی سازی مناسبات ارمنستان و ترکیه با انتقاد جریان های ملی گرا در داخل ارمنستان و ترکیه و نیز فشار جامعه دیاسپورای ارمنی در نهایت به نتیجه نرسید، اما این تحولات به روشنی گویای نوع رویکرد رهبران حزب عدالت و توسعه ترکیه در آن مقطع نسبت به ارمنستان بود.

اکنون پس از گذشت یک دهه، نه تنها از پروتکل عادی سازی مناسبات ایروان و آنکارا خبری در میان نیست، بلکه با اختلاف و تنش بین ترکیه با سوریه، یونان و ارمنستان، از سیاست «به صفر رساندن مشکلات با همسایگان» و دکترین «عمق استراتژیک» احمد داود اوغلو نیز تنها نامی برجای مانده است. با چنین پیشینه ای برای نگارنده قانع کننده نیست که ترکیه صرفاً به دلایل و انگیزه های سنتی پان ترکیسیتی یا نوعثمانی گری در چنین سطح گسترده ای به درگیری های اخیر ارمنستان و جمهوری آذربایجان ورود پیدا کند که پس از پایان جنگ فراگیر قره باغ در سال های 1988 تا 1994 میلادی تا کنون بی سابقه بوده است. لذا باید در جستجوی دلایل و  انگیزه های دیگری بود.

به نظر می رسد «تقویت هم زمان احساسات ملی (احزاب لائیک) و دینی (احزاب اسلام گرا) در داخل ترکیه به واسطه دو وجهه قومی و دینی حمایت از آذربایجان؛ در حالی که مداخله در سوریه و لیبی تنها برانگیختن احساسات دینی و نوعثمانی گرایی را به دنبال دارد و تنش و اختلاف با یونان در شرق مدیترانه نیز احساسات ملی و تاریخی را برمی انگیزد»، «تقابل با فدراسیون روسیه در گشودن جبهه سوم درگیری در قفقاز پس از سوریه و لیبی»، «تامین امنیت عبور خطوط لوله نفت و گاز و خط ریلی از آذربایجان- گرجستان- ترکیه به ویژه آن که درگیری های جولای 2020 در منطقه تاووش در مرز ارمنستان و آذربایجان با گرجستان و 300 کیلومتر دور از قره باغ بود»، «جلوگیری از گسترش جنگ از منطقه قره باغ به منطقه خودمختار نخجوان در مجاورت مرزهای ترکیه» و «ایجاد موازانه بین تنش در قفقاز با مدیترانه شرقی: ترکیه و جمهوری آذربایجان در مقابل یونان و قبرس» پنج دلیل و انگیزه مهم ترکیه برای چنین سطح بی سابقه ای از حمایت سیاسی و نظامی از جمهوری آذربایجان در درگیری های اخیر بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان باشد که بسیار فراتر از سطح حمایت دولت های لائیک و ملی گرای ترکیه و حتی دولت اردوغان در جنگ چهار روزه آوریل 2016 در قره باغ است.

*بازنشر مطالب شبکه‌های اجتماعی به منزله تأیید محتوای آن نیست و صرفا جهت آگاهی مخاطبان از فضای این شبکه‌ها منتشر می‌شود.