روحانی معقد است مردم اگر می خواهند بخاطر مشکلات کسی را لعن و نفرین کنند، آدرس آن کاخ سفید است. اما در عین حال برخی نمایندگان مجلس و کارشناسان سهم دولت روحانی را در پدید آمدن برخی مشکلات بالا می‌دانند.
شهدای ایران؛ در حالی که حسن روحانی معقد است «این حرف نادرست، ناصحیح، غلط و تحریف کننده را تکرار نکنید و نگویید نگاه دولت به بیرون است» در هفته گذشته اصرار داشت که «مردم اگر می خواهند بخاطر مشکلات کسی را لعن و نفرین کنند، آدرس آن کاخ سفید است. عده ای به خاطر منافع باندی و جناحی درمورد مشکلات کشور به مردم آدرس غلط ندهند».
* حنجره‌ای برای صدای آمریکا
واقعیت آن است که اذهان عمومی این سوال را مطرح می‌کند که چه کسی واشنگتن دی سی را به حمایت داخلی ترجیح داد؟ و چه کسی در سال‌های گذشته مطرح کرده که مسائلی چون محیط زیست، آب آشامیدنی و حتی سرمایه گذاری بخش خصوص منوط به نگاه به غرب و آمریکا است!
سخنگوی این سخنان را باید همین نزدیکی‌ها جستجو کرد. زمانی رئیس کابینه تدبیر و امید در سال ۹۴ و برای پهن کردن فرش قرمز برجام، تاکید کرده بود «اینکه می‌گوییم تحریم ظالمانه باید از بین برود، بعضی‌ها چشم‌هایشان را زیاد نچرخانند! تحریم‌های ظالمانه باید از بین بروند تا سرمایه بیاید، تا مساله محیط‌زیست حل شود، تا اشتغال جوانان حل شود، تا صنعت جامعه حل شود، تا آب خوردن مردم حل شود، تا منابع آبی زیاد شوند و تا بانک‌های ما احیا شوند.»
* نگاه به واشنگتن از مرکز پاستور
سایت دیپلماسی ایرانی نزدیک به دولت و تیم انتخاباتی او، طی گزارشی در ۲۴ اردیبهشت ۹۲، از حضور روحانی در دانشگاه شریف سخن به میان آورد و تاکید داشت نامزد انتخابات یازدهم و رئیس وقت مرکز تحقیقات مجمع تشخیص مصلحت نظام بعد از ظهر دوشنبه با حضور در جمع دانشجویان شریف بیان داشته که «هنر این است که ما تهدید را به آسیب و آسیب را به فرصت تبدیل کنیم از این رو مذاکره با آمریکا امکان پذیر و شدنی است اما سخت است هرچند بنده معتقدم مذاکره با آمریکا راحت تر از مذاکره با اروپاست چرا که اروپایی ها به دنبال آقا اجازه از آمریکا هستند. از این رو دولت آینده باید بتواند رابطه ایران و آمریکا را از حالت تخاصم به مرحله تنش که یک مرحله پایین تر است برساند. آمریکایی ها کدخدای ده هستند، با کدخدا بستن راحت تر است.»
طبق این گزارش روحانی معتقد به تعامل سازنده با واشنگتن دی سی و آمریکا بوده و حتی مذاکره با آمریکا را راحت‌تر از اروپا دانسته است. گواهی این ادعای روحانی، اعتماد به برجام بود بطوری که رئیس قوه مجریه روز یکشنبه ۲۷ دیماه ۹۴، به مناسبت توافق هسته‌ای، در بیانیه ای خطاب به مردم ایران نوشت: « امروز با اعلام رسمی اجرای برجام، از پرونده هسته‌ای ایران، «امنیت‌زدایی» شد؛ قطعنامه‌های ظالمانه علیه ملت ایران، لغو گردید؛ طومار تحریم درهم پیچیده شد، حقوق هسته‌ای ایران تثبیت گردید و اقتصاد ایران در مدار اقتصاد جهانی قرار گرفت.»
اما چیزی که بعدتر مورد توجه قرار گرفت این بود که برجام طبق گفته رئیس وقت بانک مرکزی در مسیر «هیچ» حرکت کرد و نتایج معاشرت با کدخدا عدد صفر را نشان می‌دهد. این مسیر تا جایی پیش رفت که با حضور ترامپ در کاخ سفید، خروج واشنگتن دی سی از برجام را به همراه داشت.
روحانی دقایقی پس از خروج آمریکا از برجام گفت که به وزارت خارجه دستور داده ام در زمانی کوتاه مذاکرات با پنج کشور دیگر را انجام دهد. به نوعی روحانی در هجدهمین شب از اردیبهشت ۹۷ بیان داشت که دیگر به آمریکا امیدی نیست و رایزنی‌ها با کشورهای اروپایی را ادامه خواهد دهد.
* اروپا همان واشنگتن دی سی است
فردای تَرک برجام توسط آمریکا، رهبر معظم انقلاب اسلامی در مورد روند حرکتی اروپا در تاریخ معاصر جهان و به خصوص انجام تعهدات اروپایی‌ها در برجام هشدار دادند و خاطر نشان کردند:« بارها گفته بودیم «به آمریکا اعتماد نکنید»، این هم نتیجه‌اش. درباره مذاکره با سه کشور اروپایی هم می‌گوییم به اینها هم نباید اعتماد کرد و برای هر قرارداد باید تضمین‌های واقعی و عملی بگیرید وگرنه نمی‌شود به این شکل حرکت را ادامه داد.»
علی لاریجانی از اعضای سابق تیم مذاکره کننده هسته‌ای پس از خروج آمریکا از برجام تاکید کرد که «شیطنت آمریکا در توافق هسته ای داستانی طولانی دارد و امروز مقام معظم رهبری خیلی خوب مسیر را روشن کردند و اجمالا گذشته مسائل بین ایران با این کشورها را بیان کردند و برای آینده راهبرد مشخص تبیین کردند.»
از همین موقع بود که بسیاری از کارشناسان اعلام کردند که اروپا همان راه آمریکا را در برجام طی خواهد کرد. بطور مثال کاظم انبارلوئی طی یادداشتی نوشت: «تصمیم اروپا مبنی بر ماندن برجام نه به خاطر این است که آنها می‌خواهند به تعهدات خود عمل کنند بلکه آنها نمی خواهند در فضاحتی که ترامپ در دستکاری در رویه‌های حقوق بین الملل پدیده آورده شریک باشند.ما نباید به اروپایی ها در برجام دلگرم باشیم.»
* بالاخره قبلی‌ها تقصیرکار بودند یا آمریکا؟
مذاکره با آمریکا و یا به زعم دولتی‌ها، همان کدخدا تنها نگرش دولت تدبیر و امید نبود. روحانی و یارانش از زمان حضور در پاستور، منشاء بسیاری از اتفاقات را تصمیمات دولت قبل دانستند.
نمونه‌هایی برای گزاره فوق وجود دارد. عباس آخوندی، وزیر وقت راه و شهرسازی در سال ۹۳ طی بازدید از فرودگاه مهرآباد در پاسخ به سوالی در اظهار نظری عنوان کرد: «مسکن مهر طرح مزخرفی است». اما با گذشت قریب به شش سال از این اظهار نظر وزیر وقت مسکن، محمد اسلامی وزیر دیگر همین وزارتخانه طی اظهار نظری با بیان این که اولین سری واحدهای طرح اقدام ملی مسکن به مردم تحویل خواهد شد گفت: ریشه طرح مسکن مهر به طرح جامع مسکن برمی‌گردد و ما هم ادامه طرح مسکن مهر را در قالب طرح اقدام ملی مسکن کلید زدیم.
در همین رابطه، صدیف بدری سخنگوی کمیسیون عمران مجلس یکی از علل مهم افزایش چند برابری نرخ مسکن در دولت تدبیر و امید را ناشی از بی برنامگی دولت در ساخت مسکن دانسته بود.
بر همین اساس دیگر وزیر نزدیک به روحانی یعنی بیژن زنگنه، نیز، ۵ اردیبهشت ماه سال ۹۵ در گفت‌وگو با رسانه وزارت نفت (شانا) با اشاره به این که موافق بنزین دو نرخی نیست، اعلام کرد: «دو نرخی بودن قیمت بنزین فساد می آورد و وزارت نفت نه تنها به دو نرخی بودن قیمت بنزین بلکه با دو نرخی بودن هیچ فرآورده نفتی موافق نیست.»
اما دولت بازهم برای مقابله با افزایش بی رویه مصرف سوخت، مبارزه با قاچاق و کنترل بازار مجبور شد طرح کارت سوخت را مجددا احیا کند. بسیاری از کارشناسان حوزه انرژی معتقدند زنگنه با حذف کارت سوخت بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد تومان به کشور خسارت زده است.
از سوی دیگر بهانه تراشی برای اداره کشور تنها به وزرای روحانی ختم نشد و رئیس جمهور هم با کنایه به دولت قبل، تقصیرها را در زمین دولت‌های نهم و دهم انداخت.
«هیچ دولتی بعد از جنگ تحمیلی نبوده که در آغاز دولت کشور با تورم بیش از ۲۳ درصد روبرو باشد،در حالیکه در آغاز این دولت کشور با تورم ۴۰ درصد روبرو شد. » کنایه روحانی به تورم دولت احمدی نژاد به همین جا ختم نشد. او در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت که «اگر من بگویم که در آغاز کار دولت در بخش سیاست خارجی و اقتصاد و بویژه اقتصاد کلان با معضلاتی شبه بحران مواجه بودیم سخنی به اغراق و مبالغه نگفته ام به همین علت دولت ناچار بود در اولین قدم های فعالیت های خودش به بحث سیاست خارجی و اقتصادی بیش از بخش های دیگر توجه کند.»
این بخشی از اظهارات حسن روحانی در ابتدای سکانداری پاستور بود؛ رئیس جمهور در سیاست خارجی نیز دولت قبل را مورد تمسخر قرار داد. بطور مثال در دیدار با مدیران وزارت امورخارجه گفت که ۸ سال مذاکره می‌کردند حاصلی نداشت.
* وعده‌های تو خالی
در بحبوحه انتخابات در سال‌های ۹۲ و ۹۶، روحانی با نقد وضع اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور، به مردم وعده داد دولتی بر سر کار آورد که هم مشکلات اقتصادی چون بیکاری و گرانی را حل کند و حتی قسم خورد که چنان گشایش اقتصادی ایجاد کند که به یارانه نقدی نیاز نباشد.
بسیاری معتقدند علی رغم وجود تحریم که از اوایل دهه ۹۰ قوت گرفت، روحانی با شناخت محدودیت تحریمی پای به عرصه انتخابات گذاشت و با همین شناخت هم بود که وعده‌های بزرگی برای رفع مشکلات مردم در مبارزات انتخاباتی مطرح کرد.
برای نمونه در موضوع مدیریت مصرف سوخت (حذف کارت سوخت)، ساخت مسکن (عدم حمایت از طرح مسکن مهر)، عدم استقلال بانک مرکزی از دولت، اصلاح نظام بودجه ریزی، پالایشگاه سازی، اخذ مالیات بر عایدی سرمایه، رفع موانع تولید، مالیات بر خانه‌های خالی و اصلاح ساختار اداری ازجمله مواردی است که بسیاری از نمایندگان مجلس و کارشناسان معتقدند ربطی به تحریم ندارد؛ البته رحمانی فضلی وزیر کشور دولت تدبیر و امید هم بخشی از همین عوامل را دلیل مشکلات اقتصادی می‌داند.
وزیر کشور بر این موضوع اصرار داشته که «نظام اداری ما متمرکز است و حاضر نیست اختیاری را واگذار کند و غلط است و هیچ کشوری نیست که با این نظام اداره شود.»
* حنجره‌ای برای صدای آمریکا
واقعیت آن است که اذهان عمومی این سوال را مطرح می‌کند که چه کسی واشنگتن دی سی را به حمایت داخلی ترجیح داد؟ و چه کسی در سال‌های گذشته مطرح کرده که مسائلی چون محیط زیست، آب آشامیدنی و حتی سرمایه گذاری بخش خصوص منوط به نگاه به غرب و آمریکا است!
سخنگوی این سخنان را باید همین نزدیکی‌ها جستجو کرد. زمانی رئیس کابینه تدبیر و امید در سال ۹۴ و برای پهن کردن فرش قرمز برجام، تاکید کرده بود «اینکه می‌گوییم تحریم ظالمانه باید از بین برود، بعضی‌ها چشم‌هایشان را زیاد نچرخانند! تحریم‌های ظالمانه باید از بین بروند تا سرمایه بیاید، تا مساله محیط‌زیست حل شود، تا اشتغال جوانان حل شود، تا صنعت جامعه حل شود، تا آب خوردن مردم حل شود، تا منابع آبی زیاد شوند و تا بانک‌های ما احیا شوند.»
* نگاه به واشنگتن از مرکز پاستور
سایت دیپلماسی ایرانی نزدیک به دولت و تیم انتخاباتی او، طی گزارشی در ۲۴ اردیبهشت ۹۲، از حضور روحانی در دانشگاه شریف سخن به میان آورد و تاکید داشت نامزد انتخابات یازدهم و رئیس وقت مرکز تحقیقات مجمع تشخیص مصلحت نظام بعد از ظهر دوشنبه با حضور در جمع دانشجویان شریف بیان داشته که «هنر این است که ما تهدید را به آسیب و آسیب را به فرصت تبدیل کنیم از این رو مذاکره با آمریکا امکان پذیر و شدنی است اما سخت است هرچند بنده معتقدم مذاکره با آمریکا راحت تر از مذاکره با اروپاست چرا که اروپایی ها به دنبال آقا اجازه از آمریکا هستند. از این رو دولت آینده باید بتواند رابطه ایران و آمریکا را از حالت تخاصم به مرحله تنش که یک مرحله پایین تر است برساند. آمریکایی ها کدخدای ده هستند، با کدخدا بستن راحت تر است.»
طبق این گزارش روحانی معتقد به تعامل سازنده با واشنگتن دی سی و آمریکا بوده و حتی مذاکره با آمریکا را راحت‌تر از اروپا دانسته است. گواهی این ادعای روحانی، اعتماد به برجام بود بطوری که رئیس قوه مجریه روز یکشنبه ۲۷ دیماه ۹۴، به مناسبت توافق هسته‌ای، در بیانیه ای خطاب به مردم ایران نوشت: « امروز با اعلام رسمی اجرای برجام، از پرونده هسته‌ای ایران، «امنیت‌زدایی» شد؛ قطعنامه‌های ظالمانه علیه ملت ایران، لغو گردید؛ طومار تحریم درهم پیچیده شد، حقوق هسته‌ای ایران تثبیت گردید و اقتصاد ایران در مدار اقتصاد جهانی قرار گرفت.»
اما چیزی که بعدتر مورد توجه قرار گرفت این بود که برجام طبق گفته رئیس وقت بانک مرکزی در مسیر «هیچ» حرکت کرد و نتایج معاشرت با کدخدا عدد صفر را نشان می‌دهد. این مسیر تا جایی پیش رفت که با حضور ترامپ در کاخ سفید، خروج واشنگتن دی سی از برجام را به همراه داشت.
روحانی دقایقی پس از خروج آمریکا از برجام گفت که به وزارت خارجه دستور داده ام در زمانی کوتاه مذاکرات با پنج کشور دیگر را انجام دهد. به نوعی روحانی در هجدهمین شب از اردیبهشت ۹۷ بیان داشت که دیگر به آمریکا امیدی نیست و رایزنی‌ها با کشورهای اروپایی را ادامه خواهد دهد.
* اروپا همان واشنگتن دی سی است
فردای تَرک برجام توسط آمریکا، رهبر معظم انقلاب اسلامی در مورد روند حرکتی اروپا در تاریخ معاصر جهان و به خصوص انجام تعهدات اروپایی‌ها در برجام هشدار دادند و خاطر نشان کردند:« بارها گفته بودیم «به آمریکا اعتماد نکنید»، این هم نتیجه‌اش. درباره مذاکره با سه کشور اروپایی هم می‌گوییم به اینها هم نباید اعتماد کرد و برای هر قرارداد باید تضمین‌های واقعی و عملی بگیرید وگرنه نمی‌شود به این شکل حرکت را ادامه داد.»
علی لاریجانی از اعضای سابق تیم مذاکره کننده هسته‌ای پس از خروج آمریکا از برجام تاکید کرد که «شیطنت آمریکا در توافق هسته ای داستانی طولانی دارد و امروز مقام معظم رهبری خیلی خوب مسیر را روشن کردند و اجمالا گذشته مسائل بین ایران با این کشورها را بیان کردند و برای آینده راهبرد مشخص تبیین کردند.»
از همین موقع بود که بسیاری از کارشناسان اعلام کردند که اروپا همان راه آمریکا را در برجام طی خواهد کرد. بطور مثال کاظم انبارلوئی طی یادداشتی نوشت: «تصمیم اروپا مبنی بر ماندن برجام نه به خاطر این است که آنها می‌خواهند به تعهدات خود عمل کنند بلکه آنها نمی خواهند در فضاحتی که ترامپ در دستکاری در رویه‌های حقوق بین الملل پدیده آورده شریک باشند.ما نباید به اروپایی ها در برجام دلگرم باشیم.»
* بالاخره قبلی‌ها تقصیرکار بودند یا آمریکا؟
مذاکره با آمریکا و یا به زعم دولتی‌ها، همان کدخدا تنها نگرش دولت تدبیر و امید نبود. روحانی و یارانش از زمان حضور در پاستور، منشاء بسیاری از اتفاقات را تصمیمات دولت قبل دانستند.
نمونه‌هایی برای گزاره فوق وجود دارد. عباس آخوندی، وزیر وقت راه و شهرسازی در سال ۹۳ طی بازدید از فرودگاه مهرآباد در پاسخ به سوالی در اظهار نظری عنوان کرد: «مسکن مهر طرح مزخرفی است». اما با گذشت قریب به شش سال از این اظهار نظر وزیر وقت مسکن، محمد اسلامی وزیر دیگر همین وزارتخانه طی اظهار نظری با بیان این که اولین سری واحدهای طرح اقدام ملی مسکن به مردم تحویل خواهد شد گفت: ریشه طرح مسکن مهر به طرح جامع مسکن برمی‌گردد و ما هم ادامه طرح مسکن مهر را در قالب طرح اقدام ملی مسکن کلید زدیم.
در همین رابطه، صدیف بدری سخنگوی کمیسیون عمران مجلس یکی از علل مهم افزایش چند برابری نرخ مسکن در دولت تدبیر و امید را ناشی از بی برنامگی دولت در ساخت مسکن دانسته بود.
بر همین اساس دیگر وزیر نزدیک به روحانی یعنی بیژن زنگنه، نیز، ۵ اردیبهشت ماه سال ۹۵ در گفت‌وگو با رسانه وزارت نفت (شانا) با اشاره به این که موافق بنزین دو نرخی نیست، اعلام کرد: «دو نرخی بودن قیمت بنزین فساد می آورد و وزارت نفت نه تنها به دو نرخی بودن قیمت بنزین بلکه با دو نرخی بودن هیچ فرآورده نفتی موافق نیست.»
اما دولت بازهم برای مقابله با افزایش بی رویه مصرف سوخت، مبارزه با قاچاق و کنترل بازار مجبور شد طرح کارت سوخت را مجددا احیا کند. بسیاری از کارشناسان حوزه انرژی معتقدند زنگنه با حذف کارت سوخت بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد تومان به کشور خسارت زده است.
از سوی دیگر بهانه تراشی برای اداره کشور تنها به وزرای روحانی ختم نشد و رئیس جمهور هم با کنایه به دولت قبل، تقصیرها را در زمین دولت‌های نهم و دهم انداخت.
«هیچ دولتی بعد از جنگ تحمیلی نبوده که در آغاز دولت کشور با تورم بیش از ۲۳ درصد روبرو باشد،در حالیکه در آغاز این دولت کشور با تورم ۴۰ درصد روبرو شد. » کنایه روحانی به تورم دولت احمدی نژاد به همین جا ختم نشد. او در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت که «اگر من بگویم که در آغاز کار دولت در بخش سیاست خارجی و اقتصاد و بویژه اقتصاد کلان با معضلاتی شبه بحران مواجه بودیم سخنی به اغراق و مبالغه نگفته ام به همین علت دولت ناچار بود در اولین قدم های فعالیت های خودش به بحث سیاست خارجی و اقتصادی بیش از بخش های دیگر توجه کند.»
این بخشی از اظهارات حسن روحانی در ابتدای سکانداری پاستور بود؛ رئیس جمهور در سیاست خارجی نیز دولت قبل را مورد تمسخر قرار داد. بطور مثال در دیدار با مدیران وزارت امورخارجه گفت که ۸ سال مذاکره می‌کردند حاصلی نداشت.
* وعده‌های تو خالی
در بحبوحه انتخابات در سال‌های ۹۲ و ۹۶، روحانی با نقد وضع اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشور، به مردم وعده داد دولتی بر سر کار آورد که هم مشکلات اقتصادی چون بیکاری و گرانی را حل کند و حتی قسم خورد که چنان گشایش اقتصادی ایجاد کند که به یارانه نقدی نیاز نباشد.
بسیاری معتقدند علی رغم وجود تحریم که از اوایل دهه ۹۰ قوت گرفت، روحانی با شناخت محدودیت تحریمی پای به عرصه انتخابات گذاشت و با همین شناخت هم بود که وعده‌های بزرگی برای رفع مشکلات مردم در مبارزات انتخاباتی مطرح کرد.
برای نمونه در موضوع مدیریت مصرف سوخت (حذف کارت سوخت)، ساخت مسکن (عدم حمایت از طرح مسکن مهر)، عدم استقلال بانک مرکزی از دولت، اصلاح نظام بودجه ریزی، پالایشگاه سازی، اخذ مالیات بر عایدی سرمایه، رفع موانع تولید، مالیات بر خانه‌های خالی و اصلاح ساختار اداری ازجمله مواردی است که بسیاری از نمایندگان مجلس و کارشناسان معتقدند ربطی به تحریم ندارد؛ البته رحمانی فضلی وزیر کشور دولت تدبیر و امید هم بخشی از همین عوامل را دلیل مشکلات اقتصادی می‌داند.
وزیر کشور بر این موضوع اصرار داشته که «نظام اداری ما متمرکز است و حاضر نیست اختیاری را واگذار کند و غلط است و هیچ کشوری نیست که با این نظام اداره شود.»
