شهدای ایران: توصیه رهبر انقلاب این است که تحول‌خواهی اولا با «کارهای سطحی» میسر نیست و دیگر اینکه «تدریجی» است و نیازمند «صبوری». نکته قابل اشاره این است که رهبرانقلاب سالها پیش در پیامی کوتاه به جنبش عدالتخواهی آنها را به دو شاخص مهم توجه داده بودند: « اول بصیرت و دوم صبر.» همانی که حالا بعد از 12 سال، بار دیگر آن را تکرار کرده اند.

رهبر انقلاب در سه بیانات اخیر خود، نقدهایی نسبت به عملکرد نیروهای انقلابی بیان فرمودند و  خط حزب‌الله هم این موضوع را مورد بررسی قرار داده است.

   

رهبرانقلاب در سه بیانات اخیر خود (یعنی ارتباط تصویری با نمایندگان تشکل‌های دانشجویی، سخنرانی به‌مناسبت سالگرد رحلت امام(ره)، و در نهایت ارتباط تصویری با همایش سراسری قوه‌ی قضائیه) با تأکید بر اهمیت مطالبه‌گری، به نقد برخی روش‌های عدالتخواهی پرداختند.

* کلان‌نگری در شناخت آرمان‌ها و واقعیت‌ها

مجموعه‌ نکات ایشان در حوزه‌ ارتقای مطالبه‌گری مربوط به دیدار دانشجویی است. در آن بیانات، رهبرانقلاب یک توصیه‌ راهبردی داشتند و آن، زاویه‌ی نگاه در مطالبه‌گری است. چه آنکه برای فهم دقیق راهبردها لازم است زاویه‌ی نگاه مطالبه‌کننده، «کلان بوده» و ضمن «شناخت آرمان‌ها»، فهم دقیقی از «وضع و واقعیت موجود» داشته باشد. کلان نگری یعنی شناخت ضعف‌ها در کنار فهم دقیق از جبهه‌بندی اصلی نظام اسلامی در نسبت با ظلم و ظالم اکبر و اعتنا به قدرت و دارایی‌های ملی در این مبارزه. بر این اساس اصولی که رهبرانقلاب در آن روز مطرح می‌کنند، بدین شرح است:

اول اینکه «جمهوری اسلامی، یک طرفِ مبارزه‌ی وسیع و عظیم در سطح جهانی است». این ملاحظه، نسبت ما را در جبهه‌بندی کلان سیاسی در دنیا دقیق می‌کند و موضع ما را نسبت به مشکلات داخلی روشن می‌کند. دوم، «ظرفیّت بالای کشور برای مقابله». این ملاحظه، شناخت دقیق از خودمان است. بی‌اعتنایی به این دارایی باعث می‌شود با مشاهده‌ی انواع مشکلات دچار ضعف و ناامیدی شویم. و در نهایت، «نهادینه شدنِ احساس قدرت و عزّت در کشور»، و اینکه دشمن در تلاش برای مخدوش کردن همین دستاورد انقلاب اسلامی است. باید مراقبت کرد این حس کرامت و عزت شکسته نشود. اصلاح ضعف‌ها با احساس ضعف میسر نیست. لذا خودحقیرپنداری باعث می‌شود روحیه‌ی مبارزه و تحول با مشاهده‌ی کمترین مشکل، تبدیل به خودزنی و رخوت و سستی شود.

سپس، رهبر انقلاب بعد از اینکه زاویه‌ نگاه را به کلان‌نگری و عمق‌بخشی ارتقا دادند درخصوص رفتار فردی نیز چند توصیه کلیدی دارند: اول «خودسازی فردی و اجتماعی» است. دقت کنیم که سال‌ها پیش رهبر انقلاب موضوع عدالتخواهی را با دو شاخص معنادار «عقلانیت و معنویت» مطرح کردند و تأکید داشتند که بی‌اعتنایی به این دو شاخص، منجر به «یک چیز سربار، تحمیلی و اجباری» 27/2/90 خواهد شد.

جای دیگر نیز توضیح می‌دهند که «عدالتخواهی بدون معنویت و عقلانیت باعث می‌شود عدالت به ضد خودش تبدیل شود خیلی از کارها را گاهی بعضی از این گروه‌های تند و افراطی توی این کشور کرده‌اند که ضد عدالت شده» 16/6/88 و در جای دیگر نیز می‌فرمایند عدالتخواهی بدون معنویت «به ریاکاری، دروغ، انحراف و ظاهرسازی و تصنع تبدیل می‌شود». 6/8/84

لذا در دیدار با دانشجویان ابتدا به «خودسازی» تأکید دارند و در مرحله‌ی بعد به «تقویت مبانی معرفتی». ایشان توضیح می‌دهند که فرد متکی به مبانی، نه مقابل مشکلات «منفعل» می‌شود و نه دچار «انحراف» می‌گردد. سپس مثال می زنند که جمعی از جوانان متدین اول انقلاب به دلیل نداشتن مبانی در سال‌های بعد تبدیل به «انقلابیون پشیمان» شدند و حتی مقابل انقلاب ایستادند.

* فرق بین تحوّل‌خواهی واعتراض

رهبرانقلاب اما در سالگرد رحلت امام، موضوع مطالبه‌گری را با عنوان گسترده‌تر و عمیق‌تری به نام «تحول‌خواهی» مطرح می‌کنند و در همان ابتدا جهت تبیین تحول‌خواهی می‌فرمایند که در پرتو روحیه‌ی تحول‌آفرینی امام(ره)، «روحیه‌ی خمودگی و تسلیم ملت ایران به روحیه‌ای مطالبه‌گر تبدیل شد».

ایشان سپس در تبیین تحول‌خواهی چند توضیح راهبردی را ارائه فرمودند: اول اینکه «تحوّل‌خواهی لزوماً به معنای اعتراض نیست» بلکه به معنی بهتر شدن مستمر است. برخی تصور می‌کنند مطالبه‌گری صرفا فریاد کشیدن است حال آنکه مطالبه‌گری و تحول‌خواهی به معنای راضی نبودن از وضع موجود است و از این جهت، الزاما به معنی اعتراض نیست.

نکته دوم این است که رهبر انقلاب در اینجا نیز «پشتوانه فکری» را «از لوازم تحوّل صحیح» می‌دانند و تصریح می‌کنند که در زمینه‌ی عدالت باید تحول ایجاد کنیم اما این تحول باید مبتنی بر مبانی فکری باشد. سپس اشاره می‌کنند که «اگر چنانچه یک چنین پشتوانه‌ی فکری‌ای وجود نداشته باشد، این تحوّل انسان، غلط خواهد بود و احتمالاً انسان قدم را نابجا برمی‌دارد، بعد هم درست پافشاری نمی‌کند.» توصیه‌ی دیگر رهبرانقلاب نیز این است که تحول‌خواهی اولا با «کارهای سطحی» میسر نیست و دیگر اینکه البته «تدریجی» است و نیازمند «صبوری». نکته ‌ی ‌قابل اشاره این است که رهبرانقلاب سال‌ها پیش در پیامی کوتاه به جنبش عدالتخواهی آنها را به دو شاخص مهم توجه داده بودند: «اول بصیرت و دوم صبر.» 22/5/87 همان دویی که حالا بعد از 12 سال، بار دیگر آن را تکرار کرده‌اند.

* مراقب قضاوت‌های نادرست باشید!

سومین بیانات رهبرانقلاب مربوط به همایش سراسری قوه قضائیه است. مخاطب اصلی ایشان اگرچه مسئولین و کارکنان دستگاه قضائی بود اما درخلال آن، مجدد به برخی آسیب‌های مطالبه‌گری پرداختند که یکی از مهم‌ترین آنها اشاره به یک مصداق و حمایت از رئیس سابق دستگاه قضائی در مقابل تهمت‌های ناروا است. رهبر انقلاب در این موضوع و فراتر از یک مصداق تأکید داشتند که جوانان مؤمن در مسیر مطالبه‌گری «مراقبت کنند تعدّی نکنند، جفا نکنند، ظلم نکنند...».

در بخش دیگری از همین دیدار چنین می‌فرمایند: «خیلی‌ها قضاوت می‌کنند در فضای مجازی؛ و با بیانهای خودشان، با نوشته‌های خودشان، در واقع در موضع یک قاضی قرار می‌گیرند و رأی می‌دهند و بر اساس این رأی عمل می‌کنند؛ گاهی دشنام می‌دهند، گاهی تهمت می‌زنند و کارهایی مانند اینها می‌کنند؛ همه مراقب باشند.» 7/4/99 لذا می‌فرمایند مبارزه با فساد مهم است اما ظلم نکردن و تعدی نکردن در این مسیر چه بسا مهم‌تر است، «یعنی وجود فساد و مفسد، خیلی خطرناک است امّا تعدّی به بی‌گناه به معنای واقعی کلمه از این خطرناک‌تر است.» 7/4/99

بنابراین می‌توان اینطور جمع‌بندی کرد که رهبرانقلاب در دیدار با دانشجویان، زاویه‌ی نگاه مطالبه‌گری را به کلان‌نگری و راهبردی‌اندیشی ارتقا دادند، در سالگرد رحلت امام(ره) اصول حاکم بر تحول‌خواهی را توضیح دادند و در نهایت در دیدار با مسئولان قضائی، با اشاره به یک مصداق، یک رویه‌ی نادرست در مطالبه‌گری را مورد تذکر قرار دادند. این موضوعات و سرفصل‌ها را می‌توان به عنوان اصول و مبانی مطالبه‌گری بیان کرد و بر نیروهای حزب‌اللهی فرض است که نسبت خود با این مبانی را مورد بازخوانی و بازبینی قرار دهند.