مجلس دهم با کارنامه‌ای ضعیف به آخرین روزهای خود رسیده؛ اما مجلس دهم با همه ضعف‌هایش آینه عبرتی است که می‌تواند راه را به نمایندگان ملت در یازدهمین دوره مجلس بنمایاند.
شهدای ایران: مجلس دهم در واپسین روزهای خود قرار دارد. واپسین روزهایی که در نوع خود قابل توجه است. کشورمان درگیر موجودی میکروسکوپی اما بسیار شرور شده است. ویروس کرونا نه تنها ایران که تمام جهان را با سرعتی شگفت‌انگیز فرا گرفت. این ویروس نه تنها سلامتی بلکه اقتصاد مشاغل کوچک، صنایع، خانواده‌ها، جوامع و کشورها را نیز به شدت تهدید کرده و می‌کند.
در چنین شرایطی بنا به دستور ستاد ملی مقابله با کرونا، مجلس در روزهای منتهی به سال ۱۳۹۹ جلسه علنی تشکیل نداد. پس از تعطیلات عید و شروع کار صحن علنی، مطرح شده یک طرح همه را در بهت و حیرت فرو برد. جامعه درگیر کرونا بود و مشاغل مختلف و اقشار آسیب‌پذیر جامعه به شدت از سوی کرونا تهدید می‌شدند اما این‌بار کرونا سلامتی آنها نه؛ بلکه معیشت این اقشار بود که تهدید می‌شد.
طرحی که مطرح شده بود به وضوح رنگ و بوی انتقام‌گیری از شورای نگهبان و مردم داشت، چرا که این دو (شورای نگهبان و مردم) با هم مانع دستیابی دوباره جماعتی به کرسی‌های نمایندگی مجلس شده بودند. در هنگامه بررسی فوریت این طرح «حجت‌الاسلام احد آزادی‌خواه» نماینده ملایر در مقام مخالف این طرح پشت تریبون رفت و گفت در زمانی که جامعه درگیر کرونا شده طرحی مانند اصلاح انتخابات چه اولویتی می‌تواند داشته باشد؟
پاسخ نماینده اصلاح‌طلب مجلس به او قابل تأمل بود. کواکبیان که یکی از نمایندگان لیست امید است خطاب به احد آزادی‌خواه گفت شما طرحی درباره کرونا بیاورید اگر به آن نپرداختیم آن وقت اعتراض کنید! در این جمله نکاتی نهفته است که ما را به دلایل و چرایی کارنامه بسیار ضعیف مجلس دهم می‌رساند.
بی‌خبری از مطالبات مردم
نخست اینکه گویا طیفی از قبیل لیست امید در مجلس دهم، ارائه طرح‌هایی برای بهبود یافتن وضعیت معیشت مردم را در شمار کارهای خود نمی‌دانند. چنانکه در بالا ذکر شد نماینده لیست امید به آزادی‌خواه گفت شما طرح بیاورید اگر تصویب نکردیم اعتراض کنید!
نکته دوم نگاه سهل‌انگارانه به مسایل است. وقتی سخن از کرونا گفته شد فقط معطوف به مسایل بهداشتی و پزشکی نیست. این یعنی جامعه درگیر کرونا نیاز به اقدامات دیگری نیز دارد. رهبر انقلاب به خوبی این نیاز جامعه و اقشار ضعیف را درک کرده و طرحی در راستای منظومه فکری خود ارائه می‌دهند و از پویش همدلی مومنانه برای کمک به اقشار آسیب‌پذیر جامعه می‌گویند.
نکته سوم فضای مجلس را درگیر مسایل حزبی، جناحی، سیاسی و دوقطبی کردن است.چنانکه مثلا برای FATF می‌گفتند اگر دولت دست مخالفان FATF بود اکنون این معاهده به تصویب رسیده بود. در کل می‌توان گفت مجلس دهم یکی از مجالس پرحرف و حدیث و پر سروصدا بود که خروجی آن کمتر قرابتی با نیازهای جامعه و مطالبات آن داشت. شاهد این مدعا همین طرحی که در ابتدا آن را به‌عنوان مثالی تازه بیان کردیم.
کواکبیان در ادامه پاسخ خود به آزادی‌خواه گفت که در روزهای گذشته مردم با ما تماس گرفتند و برای تصویب لایحه پرحرف و حدیث اصلاح انتخابات از ما تشکر کردند! این جملات کواکبیان نشان می‌دهد که نمایندگان لیست امید (در خوش‌بینانه‌ترین فرض) حتی از مطالبات و خواسته‌های امروز جامعه نیز بی‌خبر هستند. در حالی که این طیف از نمایندگان در این بی‌خبری قرار دارند چگونه می‌توان از مجلس انتظار داشت که در مسیر مطالبات جامعه قدم بردارد؟!
دلایل ضعف مجلس دهم
در روزهای پایانی مجلس دهم مهم‌ترین سؤالی که می‌تواند توسط رسانه‌ها پیگیری شود این است که «چه مسایلی باعث شد تا مجلس دهم با کارنامه‌ای بسیار ضعیف به کار خود پایان دهد؟»
«سید احسان قاضی‌زاده» نماینده مشهد در مجلس در پاسخ این سؤال می‌گوید: «مجلس دهم به جهت ساختاری به گونه مرسوم و شناخته‌شده حرکت نکرد و این موضوع خود به‌عنوان یکی از دلایل ضعف مجلس دهم قابل بررسی است. تشکیل سه فراکسیون عملاً سبب شد تا مجلس نتواند در موضوعات مختلف به اکثریت برسد. در حقیقت می‌توان گفت مجلس فدای رئیس مجلس شد. در نتیجه در قالب تصمیم سازی‌های کلان عقب بود و خیلی از موضوعاتی که رئیس مجلس می‌توانست آنها را در مجلس پیگیری کند در جلسه سران سه قوه مطرح می‌کرد و همین سبب شد تا مجلس از جایگاه و شان لازم برخوردار نباشد.»
این نماینده عضو فراکسیون ولایی در بیان دیگر علل ضعف مجلس گفت: «در خیلی از موضوعات مجلس دهم نسبت به دغدغه‌ها و مطالبات مردم عقب‌تر بود، یعنی تابع موضوعات روز جامعه و مشکلات مردم نبود. همین هم باعث شد مردم نسبت به مجلس سردتر و سردتر شوند.»
نکته‌ای را که قاضی‌زاده در جملات اخیر گفته هنوز هم در مجلس دهم شاهد هستیم. مجلس دهم را می‌توان مجلس اقدامات بی‌موقع نامید. در شروع گزارش همین موضوع گفته شد که در شرایط خاص جامعه ایرانی و جهان؛ جماعتی ناگهان به یاد اصلاح قانون انتخابات افتادند. اگر به دقت به طرح‌هایی که پس از عید به مجلس آمده‌اند نگاه کنیم خواهیم دید که ماجرا چیزی نیست جز انتقام گرفتن از شورای نگهبان و مردم.
تعاملِ منطقی و منطقِ مجلس
«محمدرضا پورابراهیمی» نماینده مردم کرمان در مجلس درباره علل ضعف مجلس دهم گفت: «البته باید در نظر داشته باشیم که مجلس دهم اگرچه نقاط ضعف زیادی داشته اما نقاط مثبتی هم داشته است، لذا برای یک تحلیل درست و جامع باید همزمان هم نقاط قوت مثبت و هم نقاط ضعف را دید و سپس آنها را بررسی کرد. با این همه در حوزه تصمیمات مجلس آن چیزی که مردم انتظار داشتند در رابطه با مسایل اقتصادی، پیرامون مسایل معیشتی و در حوزه مسایل اجرایی محقق نشد. من اصلی‌ترین علت ضعف مجلس دهم را در عدم تعامل منطقی بین مجلس و دولت می‌دانم.»
چنانکه می‌دانیم و این نمایندگان نیز گفته‌اند در مجلس دهم یک فراکسیون با عنوان «مستقلان» تشکیل شد که از همان آغاز شکل‌گیری خود را حامی‌دولت تدبیر و امید عنوان کرد. در مجلس دهم هیچ فراکسیونی به خودی خود حائز اکثریت نبود ولی همسویی دو فراکسیون امید و مستقلان عملاً سبب شد اکثریت مجلس دهم در اختیار آنها باشد. خلاصه آنکه به رغم وجود یک فراکسیون که کار خود را حمایت از دولت عنوان کرده بود چرا پورابراهیمی‌از عدم تعامل سخن می‌گوید؟! البته او به کلمه «تعامل» عبارت «منطقی» را پیوست کرده است. منظور وی از «تعامل منطقی» چیست و چرا حمایت‌های فراوان فراکسیون‌های مستقلان و امید را در شمار این نوع تعامل نمی‌داند؟
پورابراهیمی‌در پاسخ می‌گوید: «اگر دقت کنید از عبارت «تعامل منطقی» استفاده شد. این یعنی تعاملی که از منطقی پیروی می‌کند و در اینجا چون مجلس است لاجرم این تعامل از منطق مجلس باید پیروی کند. منطق مجلس هم شامل چند سرفصل کلی است: نظارت به منظور اینکه نهادهای اجرایی را دائما در ریل قانون و منافع کشور نگاه دارد؛ قانونگذاری که از آن می‌توان با عنوان ریل‌گذاری برای حرکت همه دستگاه‌های کشور نام برد؛ تعامل منطقی به معنای (امروزی‌ها) به خط کردن دولت است. همه وزیران و مدیران باید ذره‌بین نظارت مجلس را همیشه بر روی عملکرد خود حس کنند. تعامل منطقی اصلا به این معنا نیست که هرچه دولت گفت به بهانه حمایت از او پذیرفته شود و یا برعکس هرچه دولت گفت با نگاه منفی نگریسته شود. منطق مجلسی در تراز انقلاب اسلامی این است که چیزی بر منافع کشور، نظام، مردم و آرمان‌های انقلاب رجحان ندارد.»
آفتی که با سه فراکسیون رقم خورد
پورابراهیمی‌در ادامه گفت: «دلیل این موضوع هم این بود که بخش زیادی از نمایندگانی که به مجلس دهم راه یافتند وابسته به دولت بودند. از طرفی دیگر همان‌طور که می‌دانیم طیف موسوم به اصلاح‌طلب در روی کار آمدن دولت تدبیر و امید نقش ویژه‌ای داشت. لذا در مجلس هم فراکسیون‌های امید (اصلاح‌طلبان) و مستقلان (حامیان دولت) اکثریت را داشتند. هر جا هم که فراکسیون ولایی که ما بودیم و می‌خواستیم طرحی و یا نظارتی را و یا بازخواستی از دولتی‌ها را مطابق مطالبات مردم پیش ببریم چون حائز اکثریت نبودیم؛ باز می‌ماندیم. شاهد بسیار روشن این موضوع طرح شفافیت عملکرد و آرای نمایندگان بود.»
نماینده مردم کرمان یادآور شد: «البته این نکته مهم را هم بگویم که در سال پایانی برعکس شد. یعنی طیفی که چند سال با حمایت‌های نابه‌جای خود از دولت بازوهای نظارتی مجلس را از کار انداختند در سال آخر ناگهان با چرخشی به مخالفان گاه تندروی دولت تبدیل شدند. در این وضعیت بود که تعدادی از نمایندگان فراکسیون ولایی برای اینکه دولت ناگهان شانه خالی نکند در مواقعی به حمایت از دولت پرداختند که شاهد این موضوع طرح موضوع استعفای رئیس‌جمهور از سوی برخی از حامیان او بود.»
تقابل وکیل‌الدوله‌ها و وکیل‌المله‌ها در مجلس دهم
«علی اکبر کریمی» نماینده مردم اراک و عضو فراکسیون نمایندگان ولایی نیز در بیان علل ضعف مجلس دهم «حمایت‌های بی‌منطق» از دولت اشاره کرد. جمع‌بندی آنچه کریمی‌و پورابراهیمی‌گفته‌اند این می‌شود که چون مجلس مقام نظارتی دولت را هم دارد بنابراین باید توجه داشت که وقتی کسی در کسوت نمایندگی مجلس درمی‌آید حمایتش از دولت باید مطابق منطق مجلس باشد. کریمی‌در پاسخ سؤال خبرنگار کیهان گفت: «مهم‌ترین عاملی که باعث شد مجلس دهم از جایگاه خود سقوط کند و از شانیت آن کاسته شود حمایت‌های کورکورانه و بی‌منطق طیفی از نمایندگان دولت بود. این کار آنها عملاً سبب شد ابزارهای نظارتی مجلس کارآیی خود را از دست بدهد.»
نماینده اراک در ادامه افزود: «عبارتی که در میان نمایندگان مرسوم است با عنوان «وکیل‌الدوله» ناظر بر همین رویکرد است. به عبارتی نمایندگان باید بدانند که جایگاه آنان «وکیل‌المله» است و امیدوارم در مجلس یازدهم این ویژگی وکیل مردم بودن در میان نمایندگان تقویت شود. چرا که ما وامدار مردم هستیم نه دولت. ما به وکالت از مردم به مجلس آمده ایم و البته این به معنای تقابل با دولت نیست.»
کریمی‌در مورد آفت و آسیب دیگر در مجلس دهم گفت: «نکته دیگر بحث عدم نظارت جدی بر رفتار نمایندگان بود. به‌نظرم سازوکار هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان کارآیی لازم را ندارد و باید اصلاح شود. ساختار فعلی این هیئت طوری نیست که به اقدامات پیشگیرانه منتهی شود و اینکه در مجلس دهم شاهد بودیم که تعداد قابل توجهی از نمایندگان ردصلاحیت شدند ناظر بر همین موضوع است. مجلس باید یک سازوکار نظارتی درونی داشته باشد که پیش از آنکه نهادهای دیگر به آن بپردازند خودش این کار را انجام دهد.»
کریمی همچنین در ادامه به موضوع تشکیل سه فراکسیون در مجلس فعلی پرداخت و این موضوع را علت دیگری بر ناکارآمدی آن دانست که پیش از این توضیحات آن آمده است.
مجلس دهم؛ آینه عبرت
شماری از منتخبان مردم در مجلس یازدهم کسانی هستند که برای نخستین‌بار است که به مجلس راه می‌یابند. این به آن خاطر شکل گرفت که جناح اصولگرا در روزهای جمع‌بندی برای نهایی کردن نامزدهای هر منطقه بر جوانگرایی تأکید ویژه‌ای کرده بود.
این جوانگرایی محاسن بسیار دارد که لازم به بیان نیست و تقریبا همگان بیش و کم به آن واقف هستند. اما از طرفی آسیب‌ها و آفت‌هایی نیز منتخبان مردم را که برای نخستین بار به مجلس می‌روند تهدید می‌کند. لذا آشنا کردن نمایندگانی که برای نخستین بار به مجلس راه یافته‌اند با این آفت‌ها و آسیب‌ها بسیار مهم است تا در چهارسال دیگر به یاری خدا به جمع‌بندی کارنامه‌ای قابل قبول و قابل دفاع از مجلس یازدهم بپردازیم.
در این رابطه سؤالی را با نمایندگان مجلس مطرح کردیم: «شما به‌عنوان نماینده‌ای که سابقه حضور در مجلس داشته چه توصیه‌هایی برای منتخبان مردم که برای نخستین بار به مجلس قدم می‌گذارند دارید تا شاهد تکرار مسایل و حواشی مجلس دهم نباشیم.»
مجلس یازدهم، پیگیر شفافیت
«علی‌اکبر کریمی» در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «نکته‌ای که نمایندگان مجلس یازدهم باید توجه داشته باشند این است که هیچ چیز را بر منافع کشور و نظام و مردم ترجیح ندهند و از منافع حزبی و سیاسی و قومی و نژادی بپرهیزند. چرا که در میانه این دو معمولا منافع کشور و مردم و نظام به نفع منافع حزبی، قومی، منطقه‌ای و نژادی قربانی خواهد شد.»
نماینده مردم اراک در ادامه تأکید کرد: «یکی از کارهای مهم مجلس یازدهم باید این باشد که به‌طور کلی در تمام کشور به دنبال ایجاد شفافیت باشد و این شفافیت را از خود مجلس و آرا و عملکرد نمایندگان آغاز کند.»
«سیداحسان قاضی‌زاده» در پاسخ به این سؤال به خبرنگار کیهان گفت: «توصیه بنده به همه منتخبین جدید در مجلس یازدهم این هست که وارد فازهای سیاسی یا قدرت طلبی‌های شخصی نشوند تا اتفاقات مجلس دهم تکرار نشود. اکنون و بعد از این در شرایط پساکرونا که جامعه و خصوصاً اقشار ضعیف مشکلات معیشتی خواهند داشت به جای آنکه وقت خود را صرف این موضوعات کنند که چه کسی کدام کمیسیون برود و رئیس فلان کمیسیون چه کسی بشود و... به مشکلات جامعه بپردازند آن هم با راهکارهای عینی و عملی و نه با راهکارهای تخیلی و غیرواقعی که قابلیت اجرا ندارند و یا اگر اجرا شوند دردی از جامعه درمان نمی‌کنند به دنبال حل مشکلات مردم باشند. به عبارتی در مسیر حل مشکلات طبقات ضعیف جامعه حرکت کند.»
قاضی‌زاده در ادامه افزود: «من امیدوارم مجلس یازدهم در دو افق کوتاه‌مدت و بلندمدت اهدافی برای خودترسیم کند. در کنار این نسبت به مسایل روز جامعه حساس باشد و به آن واکنشی مناسب نشان دهد. کمیسیون‌های تخصصی قوی شکل بگیرد چرا که هرچه کمیسیون‌های مجلسی قوی‌تر باشد قطعا آن مجلس کارنامه بهتری از خود به جا خواهد گذاشت.»
نماینده مشهد گفت: «مجلس یازدهم باید دقت داشته باشد که هرچه می‌تواند از لابی‌گری دستگاه‌های اجرایی و یا افراد بیرون مجلس بکاهند؛ این دستگاه‌ها یا افراد با لابی کردن می‌خواهند بنا به منافع خود در تعیین روسای کمیسیون‌ها و یا افراد هیئت‌رئیسه و رئیس دخالت کنند و خواست خود را به مجلس تزریق کنند در مجلس بکاهد. همچنین خط‌دهی دستگاه‌های دولتی یا نهادهای اجرایی نباید در انجام وظایف مجلس تأثیرگذار شود. باید توجه کنیم که مجلس همیشه باید درتراز انقلاب باشد. پوست اندازی و همچنین ایجاد شور و نشاط در بدنه اجرایی و مدیریتی کشور از دیگر کارهایی است که مجلس یازدهم باید به آن توجه داشته باشد.»
قرائت دلایل ردصلاحیت‌ها در صحن
محمدرضا پورابراهیمی پس از شنیدن سؤال این موضوع را بسیار مهم و اثرگذار در کارنامه نهایی مجلس عنوان کرد. نماینده کرمان سپس گفت: «آشنا کردن منتخبان دوره یازدهم مجلس که برای نخستین بار به بهارستان راه یافته‌اند با موانع و مشکلات راه نمایندگی و با آفات و آسیب‌ها و مهم‌تر از همه دام‌هایی که بر سر راه آنان گسترده می‌شود می‌تواند نتایج بسیار خوبی داشته باشد.»
این نماینده عضو فراکسیون نمایندگان ولایی در ادامه پیشنهادی را برای انجام این کار مهم ارائه داد: «یکی از راه‌ها برای ایجاد این آشنایی و شناخت این است که شورای نگهبان در جلسه‌ای(علنی یا غیرعلنی) فهرست کارهایی که نمایندگان ردصلاحیت شده انجام داده‌اند و سبب ردصلاحیت آنها شده را بدون ذکر اسامی افراد قرائت کنند، این کار خود سبب می‌شود نمایندگان جدیدالورود با این آفات و آسیب‌ها آشنا شوند. همچنین دستگاه‌های نظارتی (مانند وزارت اطلاعات و اصلاعات سپاه و قوه قضائیه) نیز می‌توانند در قالب گزارش‌هایی با هدف آشنا کردن نمایندگان جدید با آفات و آسیب‌ها و دام‌هایی که بر سر راه آنان گسترده شده به ذکر عملکرد مجلس یازدهم بپردازند البته باز هم می‌گویم که بدون ذکر نام از کسی چرا که اینجا هدف، آشنایی نمایندگان با چندو چون مسیر نمایندگی مجلس و آفات این راه است.»
در چنین شرایطی بنا به دستور ستاد ملی مقابله با کرونا، مجلس در روزهای منتهی به سال ۱۳۹۹ جلسه علنی تشکیل نداد. پس از تعطیلات عید و شروع کار صحن علنی، مطرح شده یک طرح همه را در بهت و حیرت فرو برد. جامعه درگیر کرونا بود و مشاغل مختلف و اقشار آسیب‌پذیر جامعه به شدت از سوی کرونا تهدید می‌شدند اما این‌بار کرونا سلامتی آنها نه؛ بلکه معیشت این اقشار بود که تهدید می‌شد.
طرحی که مطرح شده بود به وضوح رنگ و بوی انتقام‌گیری از شورای نگهبان و مردم داشت، چرا که این دو (شورای نگهبان و مردم) با هم مانع دستیابی دوباره جماعتی به کرسی‌های نمایندگی مجلس شده بودند. در هنگامه بررسی فوریت این طرح «حجت‌الاسلام احد آزادی‌خواه» نماینده ملایر در مقام مخالف این طرح پشت تریبون رفت و گفت در زمانی که جامعه درگیر کرونا شده طرحی مانند اصلاح انتخابات چه اولویتی می‌تواند داشته باشد؟
پاسخ نماینده اصلاح‌طلب مجلس به او قابل تأمل بود. کواکبیان که یکی از نمایندگان لیست امید است خطاب به احد آزادی‌خواه گفت شما طرحی درباره کرونا بیاورید اگر به آن نپرداختیم آن وقت اعتراض کنید! در این جمله نکاتی نهفته است که ما را به دلایل و چرایی کارنامه بسیار ضعیف مجلس دهم می‌رساند.
بی‌خبری از مطالبات مردم
نخست اینکه گویا طیفی از قبیل لیست امید در مجلس دهم، ارائه طرح‌هایی برای بهبود یافتن وضعیت معیشت مردم را در شمار کارهای خود نمی‌دانند. چنانکه در بالا ذکر شد نماینده لیست امید به آزادی‌خواه گفت شما طرح بیاورید اگر تصویب نکردیم اعتراض کنید!
نکته دوم نگاه سهل‌انگارانه به مسایل است. وقتی سخن از کرونا گفته شد فقط معطوف به مسایل بهداشتی و پزشکی نیست. این یعنی جامعه درگیر کرونا نیاز به اقدامات دیگری نیز دارد. رهبر انقلاب به خوبی این نیاز جامعه و اقشار ضعیف را درک کرده و طرحی در راستای منظومه فکری خود ارائه می‌دهند و از پویش همدلی مومنانه برای کمک به اقشار آسیب‌پذیر جامعه می‌گویند.
نکته سوم فضای مجلس را درگیر مسایل حزبی، جناحی، سیاسی و دوقطبی کردن است.چنانکه مثلا برای FATF می‌گفتند اگر دولت دست مخالفان FATF بود اکنون این معاهده به تصویب رسیده بود. در کل می‌توان گفت مجلس دهم یکی از مجالس پرحرف و حدیث و پر سروصدا بود که خروجی آن کمتر قرابتی با نیازهای جامعه و مطالبات آن داشت. شاهد این مدعا همین طرحی که در ابتدا آن را به‌عنوان مثالی تازه بیان کردیم.
کواکبیان در ادامه پاسخ خود به آزادی‌خواه گفت که در روزهای گذشته مردم با ما تماس گرفتند و برای تصویب لایحه پرحرف و حدیث اصلاح انتخابات از ما تشکر کردند! این جملات کواکبیان نشان می‌دهد که نمایندگان لیست امید (در خوش‌بینانه‌ترین فرض) حتی از مطالبات و خواسته‌های امروز جامعه نیز بی‌خبر هستند. در حالی که این طیف از نمایندگان در این بی‌خبری قرار دارند چگونه می‌توان از مجلس انتظار داشت که در مسیر مطالبات جامعه قدم بردارد؟!
دلایل ضعف مجلس دهم
در روزهای پایانی مجلس دهم مهم‌ترین سؤالی که می‌تواند توسط رسانه‌ها پیگیری شود این است که «چه مسایلی باعث شد تا مجلس دهم با کارنامه‌ای بسیار ضعیف به کار خود پایان دهد؟»
«سید احسان قاضی‌زاده» نماینده مشهد در مجلس در پاسخ این سؤال می‌گوید: «مجلس دهم به جهت ساختاری به گونه مرسوم و شناخته‌شده حرکت نکرد و این موضوع خود به‌عنوان یکی از دلایل ضعف مجلس دهم قابل بررسی است. تشکیل سه فراکسیون عملاً سبب شد تا مجلس نتواند در موضوعات مختلف به اکثریت برسد. در حقیقت می‌توان گفت مجلس فدای رئیس مجلس شد. در نتیجه در قالب تصمیم سازی‌های کلان عقب بود و خیلی از موضوعاتی که رئیس مجلس می‌توانست آنها را در مجلس پیگیری کند در جلسه سران سه قوه مطرح می‌کرد و همین سبب شد تا مجلس از جایگاه و شان لازم برخوردار نباشد.»
این نماینده عضو فراکسیون ولایی در بیان دیگر علل ضعف مجلس گفت: «در خیلی از موضوعات مجلس دهم نسبت به دغدغه‌ها و مطالبات مردم عقب‌تر بود، یعنی تابع موضوعات روز جامعه و مشکلات مردم نبود. همین هم باعث شد مردم نسبت به مجلس سردتر و سردتر شوند.»
نکته‌ای را که قاضی‌زاده در جملات اخیر گفته هنوز هم در مجلس دهم شاهد هستیم. مجلس دهم را می‌توان مجلس اقدامات بی‌موقع نامید. در شروع گزارش همین موضوع گفته شد که در شرایط خاص جامعه ایرانی و جهان؛ جماعتی ناگهان به یاد اصلاح قانون انتخابات افتادند. اگر به دقت به طرح‌هایی که پس از عید به مجلس آمده‌اند نگاه کنیم خواهیم دید که ماجرا چیزی نیست جز انتقام گرفتن از شورای نگهبان و مردم.
تعاملِ منطقی و منطقِ مجلس
«محمدرضا پورابراهیمی» نماینده مردم کرمان در مجلس درباره علل ضعف مجلس دهم گفت: «البته باید در نظر داشته باشیم که مجلس دهم اگرچه نقاط ضعف زیادی داشته اما نقاط مثبتی هم داشته است، لذا برای یک تحلیل درست و جامع باید همزمان هم نقاط قوت مثبت و هم نقاط ضعف را دید و سپس آنها را بررسی کرد. با این همه در حوزه تصمیمات مجلس آن چیزی که مردم انتظار داشتند در رابطه با مسایل اقتصادی، پیرامون مسایل معیشتی و در حوزه مسایل اجرایی محقق نشد. من اصلی‌ترین علت ضعف مجلس دهم را در عدم تعامل منطقی بین مجلس و دولت می‌دانم.»
چنانکه می‌دانیم و این نمایندگان نیز گفته‌اند در مجلس دهم یک فراکسیون با عنوان «مستقلان» تشکیل شد که از همان آغاز شکل‌گیری خود را حامی‌دولت تدبیر و امید عنوان کرد. در مجلس دهم هیچ فراکسیونی به خودی خود حائز اکثریت نبود ولی همسویی دو فراکسیون امید و مستقلان عملاً سبب شد اکثریت مجلس دهم در اختیار آنها باشد. خلاصه آنکه به رغم وجود یک فراکسیون که کار خود را حمایت از دولت عنوان کرده بود چرا پورابراهیمی‌از عدم تعامل سخن می‌گوید؟! البته او به کلمه «تعامل» عبارت «منطقی» را پیوست کرده است. منظور وی از «تعامل منطقی» چیست و چرا حمایت‌های فراوان فراکسیون‌های مستقلان و امید را در شمار این نوع تعامل نمی‌داند؟
پورابراهیمی‌در پاسخ می‌گوید: «اگر دقت کنید از عبارت «تعامل منطقی» استفاده شد. این یعنی تعاملی که از منطقی پیروی می‌کند و در اینجا چون مجلس است لاجرم این تعامل از منطق مجلس باید پیروی کند. منطق مجلس هم شامل چند سرفصل کلی است: نظارت به منظور اینکه نهادهای اجرایی را دائما در ریل قانون و منافع کشور نگاه دارد؛ قانونگذاری که از آن می‌توان با عنوان ریل‌گذاری برای حرکت همه دستگاه‌های کشور نام برد؛ تعامل منطقی به معنای (امروزی‌ها) به خط کردن دولت است. همه وزیران و مدیران باید ذره‌بین نظارت مجلس را همیشه بر روی عملکرد خود حس کنند. تعامل منطقی اصلا به این معنا نیست که هرچه دولت گفت به بهانه حمایت از او پذیرفته شود و یا برعکس هرچه دولت گفت با نگاه منفی نگریسته شود. منطق مجلسی در تراز انقلاب اسلامی این است که چیزی بر منافع کشور، نظام، مردم و آرمان‌های انقلاب رجحان ندارد.»
آفتی که با سه فراکسیون رقم خورد
پورابراهیمی‌در ادامه گفت: «دلیل این موضوع هم این بود که بخش زیادی از نمایندگانی که به مجلس دهم راه یافتند وابسته به دولت بودند. از طرفی دیگر همان‌طور که می‌دانیم طیف موسوم به اصلاح‌طلب در روی کار آمدن دولت تدبیر و امید نقش ویژه‌ای داشت. لذا در مجلس هم فراکسیون‌های امید (اصلاح‌طلبان) و مستقلان (حامیان دولت) اکثریت را داشتند. هر جا هم که فراکسیون ولایی که ما بودیم و می‌خواستیم طرحی و یا نظارتی را و یا بازخواستی از دولتی‌ها را مطابق مطالبات مردم پیش ببریم چون حائز اکثریت نبودیم؛ باز می‌ماندیم. شاهد بسیار روشن این موضوع طرح شفافیت عملکرد و آرای نمایندگان بود.»
نماینده مردم کرمان یادآور شد: «البته این نکته مهم را هم بگویم که در سال پایانی برعکس شد. یعنی طیفی که چند سال با حمایت‌های نابه‌جای خود از دولت بازوهای نظارتی مجلس را از کار انداختند در سال آخر ناگهان با چرخشی به مخالفان گاه تندروی دولت تبدیل شدند. در این وضعیت بود که تعدادی از نمایندگان فراکسیون ولایی برای اینکه دولت ناگهان شانه خالی نکند در مواقعی به حمایت از دولت پرداختند که شاهد این موضوع طرح موضوع استعفای رئیس‌جمهور از سوی برخی از حامیان او بود.»
تقابل وکیل‌الدوله‌ها و وکیل‌المله‌ها در مجلس دهم
«علی اکبر کریمی» نماینده مردم اراک و عضو فراکسیون نمایندگان ولایی نیز در بیان علل ضعف مجلس دهم «حمایت‌های بی‌منطق» از دولت اشاره کرد. جمع‌بندی آنچه کریمی‌و پورابراهیمی‌گفته‌اند این می‌شود که چون مجلس مقام نظارتی دولت را هم دارد بنابراین باید توجه داشت که وقتی کسی در کسوت نمایندگی مجلس درمی‌آید حمایتش از دولت باید مطابق منطق مجلس باشد. کریمی‌در پاسخ سؤال خبرنگار کیهان گفت: «مهم‌ترین عاملی که باعث شد مجلس دهم از جایگاه خود سقوط کند و از شانیت آن کاسته شود حمایت‌های کورکورانه و بی‌منطق طیفی از نمایندگان دولت بود. این کار آنها عملاً سبب شد ابزارهای نظارتی مجلس کارآیی خود را از دست بدهد.»
نماینده اراک در ادامه افزود: «عبارتی که در میان نمایندگان مرسوم است با عنوان «وکیل‌الدوله» ناظر بر همین رویکرد است. به عبارتی نمایندگان باید بدانند که جایگاه آنان «وکیل‌المله» است و امیدوارم در مجلس یازدهم این ویژگی وکیل مردم بودن در میان نمایندگان تقویت شود. چرا که ما وامدار مردم هستیم نه دولت. ما به وکالت از مردم به مجلس آمده ایم و البته این به معنای تقابل با دولت نیست.»
کریمی‌در مورد آفت و آسیب دیگر در مجلس دهم گفت: «نکته دیگر بحث عدم نظارت جدی بر رفتار نمایندگان بود. به‌نظرم سازوکار هیئت نظارت بر رفتار نمایندگان کارآیی لازم را ندارد و باید اصلاح شود. ساختار فعلی این هیئت طوری نیست که به اقدامات پیشگیرانه منتهی شود و اینکه در مجلس دهم شاهد بودیم که تعداد قابل توجهی از نمایندگان ردصلاحیت شدند ناظر بر همین موضوع است. مجلس باید یک سازوکار نظارتی درونی داشته باشد که پیش از آنکه نهادهای دیگر به آن بپردازند خودش این کار را انجام دهد.»
کریمی همچنین در ادامه به موضوع تشکیل سه فراکسیون در مجلس فعلی پرداخت و این موضوع را علت دیگری بر ناکارآمدی آن دانست که پیش از این توضیحات آن آمده است.
مجلس دهم؛ آینه عبرت
شماری از منتخبان مردم در مجلس یازدهم کسانی هستند که برای نخستین‌بار است که به مجلس راه می‌یابند. این به آن خاطر شکل گرفت که جناح اصولگرا در روزهای جمع‌بندی برای نهایی کردن نامزدهای هر منطقه بر جوانگرایی تأکید ویژه‌ای کرده بود.
این جوانگرایی محاسن بسیار دارد که لازم به بیان نیست و تقریبا همگان بیش و کم به آن واقف هستند. اما از طرفی آسیب‌ها و آفت‌هایی نیز منتخبان مردم را که برای نخستین بار به مجلس می‌روند تهدید می‌کند. لذا آشنا کردن نمایندگانی که برای نخستین بار به مجلس راه یافته‌اند با این آفت‌ها و آسیب‌ها بسیار مهم است تا در چهارسال دیگر به یاری خدا به جمع‌بندی کارنامه‌ای قابل قبول و قابل دفاع از مجلس یازدهم بپردازیم.
در این رابطه سؤالی را با نمایندگان مجلس مطرح کردیم: «شما به‌عنوان نماینده‌ای که سابقه حضور در مجلس داشته چه توصیه‌هایی برای منتخبان مردم که برای نخستین بار به مجلس قدم می‌گذارند دارید تا شاهد تکرار مسایل و حواشی مجلس دهم نباشیم.»
مجلس یازدهم، پیگیر شفافیت
«علی‌اکبر کریمی» در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «نکته‌ای که نمایندگان مجلس یازدهم باید توجه داشته باشند این است که هیچ چیز را بر منافع کشور و نظام و مردم ترجیح ندهند و از منافع حزبی و سیاسی و قومی و نژادی بپرهیزند. چرا که در میانه این دو معمولا منافع کشور و مردم و نظام به نفع منافع حزبی، قومی، منطقه‌ای و نژادی قربانی خواهد شد.»
نماینده مردم اراک در ادامه تأکید کرد: «یکی از کارهای مهم مجلس یازدهم باید این باشد که به‌طور کلی در تمام کشور به دنبال ایجاد شفافیت باشد و این شفافیت را از خود مجلس و آرا و عملکرد نمایندگان آغاز کند.»
«سیداحسان قاضی‌زاده» در پاسخ به این سؤال به خبرنگار کیهان گفت: «توصیه بنده به همه منتخبین جدید در مجلس یازدهم این هست که وارد فازهای سیاسی یا قدرت طلبی‌های شخصی نشوند تا اتفاقات مجلس دهم تکرار نشود. اکنون و بعد از این در شرایط پساکرونا که جامعه و خصوصاً اقشار ضعیف مشکلات معیشتی خواهند داشت به جای آنکه وقت خود را صرف این موضوعات کنند که چه کسی کدام کمیسیون برود و رئیس فلان کمیسیون چه کسی بشود و... به مشکلات جامعه بپردازند آن هم با راهکارهای عینی و عملی و نه با راهکارهای تخیلی و غیرواقعی که قابلیت اجرا ندارند و یا اگر اجرا شوند دردی از جامعه درمان نمی‌کنند به دنبال حل مشکلات مردم باشند. به عبارتی در مسیر حل مشکلات طبقات ضعیف جامعه حرکت کند.»
قاضی‌زاده در ادامه افزود: «من امیدوارم مجلس یازدهم در دو افق کوتاه‌مدت و بلندمدت اهدافی برای خودترسیم کند. در کنار این نسبت به مسایل روز جامعه حساس باشد و به آن واکنشی مناسب نشان دهد. کمیسیون‌های تخصصی قوی شکل بگیرد چرا که هرچه کمیسیون‌های مجلسی قوی‌تر باشد قطعا آن مجلس کارنامه بهتری از خود به جا خواهد گذاشت.»
نماینده مشهد گفت: «مجلس یازدهم باید دقت داشته باشد که هرچه می‌تواند از لابی‌گری دستگاه‌های اجرایی و یا افراد بیرون مجلس بکاهند؛ این دستگاه‌ها یا افراد با لابی کردن می‌خواهند بنا به منافع خود در تعیین روسای کمیسیون‌ها و یا افراد هیئت‌رئیسه و رئیس دخالت کنند و خواست خود را به مجلس تزریق کنند در مجلس بکاهد. همچنین خط‌دهی دستگاه‌های دولتی یا نهادهای اجرایی نباید در انجام وظایف مجلس تأثیرگذار شود. باید توجه کنیم که مجلس همیشه باید درتراز انقلاب باشد. پوست اندازی و همچنین ایجاد شور و نشاط در بدنه اجرایی و مدیریتی کشور از دیگر کارهایی است که مجلس یازدهم باید به آن توجه داشته باشد.»
قرائت دلایل ردصلاحیت‌ها در صحن
محمدرضا پورابراهیمی پس از شنیدن سؤال این موضوع را بسیار مهم و اثرگذار در کارنامه نهایی مجلس عنوان کرد. نماینده کرمان سپس گفت: «آشنا کردن منتخبان دوره یازدهم مجلس که برای نخستین بار به بهارستان راه یافته‌اند با موانع و مشکلات راه نمایندگی و با آفات و آسیب‌ها و مهم‌تر از همه دام‌هایی که بر سر راه آنان گسترده می‌شود می‌تواند نتایج بسیار خوبی داشته باشد.»
این نماینده عضو فراکسیون نمایندگان ولایی در ادامه پیشنهادی را برای انجام این کار مهم ارائه داد: «یکی از راه‌ها برای ایجاد این آشنایی و شناخت این است که شورای نگهبان در جلسه‌ای(علنی یا غیرعلنی) فهرست کارهایی که نمایندگان ردصلاحیت شده انجام داده‌اند و سبب ردصلاحیت آنها شده را بدون ذکر اسامی افراد قرائت کنند، این کار خود سبب می‌شود نمایندگان جدیدالورود با این آفات و آسیب‌ها آشنا شوند. همچنین دستگاه‌های نظارتی (مانند وزارت اطلاعات و اصلاعات سپاه و قوه قضائیه) نیز می‌توانند در قالب گزارش‌هایی با هدف آشنا کردن نمایندگان جدید با آفات و آسیب‌ها و دام‌هایی که بر سر راه آنان گسترده شده به ذکر عملکرد مجلس یازدهم بپردازند البته باز هم می‌گویم که بدون ذکر نام از کسی چرا که اینجا هدف، آشنایی نمایندگان با چندو چون مسیر نمایندگی مجلس و آفات این راه است.»
