حجت‌الاسلام سید محمدباقر علم‌الهدی، درباره فعالیت‌های شبکه قرآن می‌گوید؛
برنامه‌های معارفی باید در همه شبکه‌ها وجود داشته باشد و حتی در فیلم‌ها و سریال‌ها، ما باید آهنگ معارف اسلامی را مشاهده کنیم. اما شبکه قرآن یک شبکه تخصصی است.
شهدای ایران: برقراری ارتباط مؤثر با کارشناسان مذهبی و قرآنی و به‌کارگیری نظرات آنها یکی از رویکردهای اصلی شبکه قرآن و معارف سیما از ابتدای راه‌اندازی آن بوده است. پس از گذشت دو دهه از تأسیس این شبکه، حال می‌توان به ارزیابی محتوایی فعالیت‌های آن از نگاه یک کارشناس مذهبی نشست. در این گفت‌وگو حجت‌الاسلام سید محمدباقر علم‌الهدی، کارشناس مذهبی و مدیر حوزه علمیه حضرت قاسم بن الحسن(ع) که بارها به عنوان کارشناس در برنامه‌های شبکه قرآن و معارف سیما و سایر شبکه‌های رسانه ملی حضور داشته، از میزان موفقیت شبکه قرآن و راهکارهایی برای بهبود آن صحبت می‌کند.
فعالیت‌های شبکه قرآن و معارف سیما را چطور ارزیابی می‌کنید؟ چه نقاط قوت و ضعفی در آن می‌بینید؟
شبکه قرآن یکی از شبکه‌های موفق سیماست که بیشترین حجم بیننده آن را باید در خارج از مرزهای ایران جست‌وجو کرد. من در سفرهایی که به خارج از کشور دارم، می‌بینم که بسیاری از ایرانیان مقید هستند در مسائل شرعی و اعتقادی خود از این شبکه استفاده کنند. چون شیعیان آنجا مانند شیعیان داخل کشور دسترسی کافی به مساجد، روحانیون و مفسران قرآن ندارند و مباحث شبکه قرآن برایشان بیشتر قابل استفاده است.
از این حیث شبکه قرآن شبکه موفقی است، اما ظرفیت آن برای حضور در خانه‌های مردم بیشتر از وضعیت موجود است. شاید یکی از مهم‌ترین مشکلات شبکه، بحث بودجه است و نیازمند توجه بیشتری از این حیث است. عمده برنامه‌های فعلی شبکه قرآن در امتداد سیاست‌های ترویجی، تبلیغی و معارفی صداوسیماست. به همین دلیل بسیاری از این برنامه‌ها اصولا تلویزیونی نیست، بلکه برنامه‌های رادیویی است که به صورت تلویزیونی اجرا می‌شود. شبکه تلویزیونی قرآن باید از تمام ظرفیت‌های این رسانه استفاده کند.
چه پیشنهادهایی برای ارتقای جایگاه شبکه قرآن و جذب مخاطب بیشتر دارید؟
به عنوان مثال می‌توانیم مجموعه‌های نمایشی ارزشمند اخلاقی که برگرفته از آیات قرآن باشد، طراحی و تولید کنیم. فرض کنید یک سریال تلویزیونی با موضوع انفاق ساخته شود و با بیانی هنرمندانه به این موضوع مهم بپردازد. در شبکه قرآن چنین چیزی نداریم و سریال‌هایی هم که پخش می‌شود، نمایش چندم مجموعه‌هایی است که در شبکه‌های دیگر تولید و پخش شده است.
مثلا سریال یوسف پیامبر که البته سریال بسیار فاخر و خوبی است، الان برای چندمین بار از این شبکه پخش می‌شود و این کافی نیست. شبکه قرآن می‌تواند از کارشناسان مجرب دعوت کند، از آنها ایده بگیرد و این ایده‌ها را به فیلمنامه تبدیل کند تا این شبکه بتواند به اندازه شبکه‌های یک و سه پربیننده باشد. در حال حاضر برنامه‌هایی مانند اصلاح قرائت حمد و سوره مردم در این شبکه وجود دارد! این لازم است، اما کار شبکه قرآن نیست.
برای کاربردی شدن مفاهیم قرآن کریم و استفاده مردم از این مفاهیم در زندگی روزمره چه برنامه‌هایی می‌توان تولید کرد؟
امروز در جامعه پدیده‌های شوم بسیاری می‌بینیم؛ از طلاق که متاسفانه رو به افزایش است تا بزهکاری، کلاهبرداری و... یک کار بسیار ساده این است که دوربین شبکه به دادگاه خانواده برود و چند دقیقه از این دادگاه را ضبط و بدون نمایش چهره افراد نمایش دهد. بعد از نمایش این فیلم، یک کارشناس تربیتی به بیان نکاتی در حوزه مشاوره خانواده بپردازد و ریشه‌یابی کند که چرا کار این زوج به اینجا رسید. جای چنین برنامه‌هایی که می‌تواند مشکل مردم را حل کند، بسیار خالی است.
در حوزه تولید برنامه‌های معارفی در تلویزیون دو دیدگاه وجود دارد؛ دیدگاه اول تمرکز این برنامه‌ها در یک شبکه و دیدگاه دوم، پخش شدن برنامه‌های مذهبی بین شبکه‌های گوناگون است. به نظر شما کدام روش نتیجه بهتری دارد؟
من قائل به دیدگاه دوم هستم. برنامه‌های معارفی باید در همه شبکه‌ها وجود داشته باشد و حتی در فیلم‌ها و سریال‌ها، ما باید آهنگ معارف اسلامی را مشاهده کنیم. اما شبکه قرآن یک شبکه تخصصی است، مثل شبکه سلامت. شما در شبکه سلامت فیلم اکشن نمی‌بینید و اگر فیلمی ببینید، مسائل مربوط به بهداشت و سلامت در آن گنجانده شده است. شبکه قرآن باید یک شبکه تخصصی و مرجع باشد.
شبکه قرآن تا تبدیل شدن به مرجعی برای فعالان قرآنی و روحانیون چقدر فاصله دارد؟
من در شبکه قرآن چندان کار تخصصی جدی نمی‌بینم و عمده برنامه‌ها، کلی و عمومی و برنامه‌هایی مانند تلاوت قرآن، سخنرانی و... است. برای کار تخصصی باید سراغ خبرگان علوم دینی برویم و شخصیت‌هایی مانند آیت‌ا... جوادی‌آملی، آیت‌ا... ربانی گلپایگانی، آیت‌ا... نجم‌الدین طبسی و... بتوانند در این شبکه دیدگاه‌های خود را مطرح کنند. همان‌طور که در شبکه‌های تخصصی دیگر، از افراد متخصص هر حوزه استفاده می‌شود.
تولید برنامه‌هایی برای مقابله با شبهات مطرح‌شده توسط وهابیت می‌تواند یکی از مأموریت‌های شبکه قرآن باشد؟
قطعا همین طور است. ما نمی‌گوییم بحث شیعه و سنی راه بیفتد که باعث اختلاف‌افکنی و تفرقه شود، اما موضع جمهوری اسلامی ایران صریح و آشکار است. ما می‌توانیم مناظراتی بین وهابیت و شیعه بگذاریم و جای این کار شبکه قرآن و معارف است. یک زمانی هم چنین برنامه‌ای با اجرای امیر مهرداد خسروی پخش شد، اما به‌سرعت تمام شد و ادامه پیدا نکرد. شما می‌توانید وهابیت را نقد کنید و کارشناسان زیادی در این حوزه داریم. برنامه آموزش اصول تربیت فرزند براساس قرآن کریم نیز می‌تواند در این شبکه تولید شود. الان ما یک برنامه جامع تربیت دینی با رویکرد مشاوره نداریم، در حالی که مشکلات پرشمار مردم، بر ضرورت ساخت چنین برنامه‌ای صحه می‌گذارد. متاسفانه بسیاری از راهکارهایی که در مراکز مشاوره ارائه می‌شود، با ارزش‌های دینی انطباق ندارد و می‌توان از ظرفیت کارشناسانی که هم به علوم روانشناسی و مشاوره و هم به علوم اسلامی مسلط هستند، استفاده کرد.
فعالیت‌های شبکه قرآن و معارف سیما را چطور ارزیابی می‌کنید؟ چه نقاط قوت و ضعفی در آن می‌بینید؟
شبکه قرآن یکی از شبکه‌های موفق سیماست که بیشترین حجم بیننده آن را باید در خارج از مرزهای ایران جست‌وجو کرد. من در سفرهایی که به خارج از کشور دارم، می‌بینم که بسیاری از ایرانیان مقید هستند در مسائل شرعی و اعتقادی خود از این شبکه استفاده کنند. چون شیعیان آنجا مانند شیعیان داخل کشور دسترسی کافی به مساجد، روحانیون و مفسران قرآن ندارند و مباحث شبکه قرآن برایشان بیشتر قابل استفاده است.
از این حیث شبکه قرآن شبکه موفقی است، اما ظرفیت آن برای حضور در خانه‌های مردم بیشتر از وضعیت موجود است. شاید یکی از مهم‌ترین مشکلات شبکه، بحث بودجه است و نیازمند توجه بیشتری از این حیث است. عمده برنامه‌های فعلی شبکه قرآن در امتداد سیاست‌های ترویجی، تبلیغی و معارفی صداوسیماست. به همین دلیل بسیاری از این برنامه‌ها اصولا تلویزیونی نیست، بلکه برنامه‌های رادیویی است که به صورت تلویزیونی اجرا می‌شود. شبکه تلویزیونی قرآن باید از تمام ظرفیت‌های این رسانه استفاده کند.
چه پیشنهادهایی برای ارتقای جایگاه شبکه قرآن و جذب مخاطب بیشتر دارید؟
به عنوان مثال می‌توانیم مجموعه‌های نمایشی ارزشمند اخلاقی که برگرفته از آیات قرآن باشد، طراحی و تولید کنیم. فرض کنید یک سریال تلویزیونی با موضوع انفاق ساخته شود و با بیانی هنرمندانه به این موضوع مهم بپردازد. در شبکه قرآن چنین چیزی نداریم و سریال‌هایی هم که پخش می‌شود، نمایش چندم مجموعه‌هایی است که در شبکه‌های دیگر تولید و پخش شده است.
مثلا سریال یوسف پیامبر که البته سریال بسیار فاخر و خوبی است، الان برای چندمین بار از این شبکه پخش می‌شود و این کافی نیست. شبکه قرآن می‌تواند از کارشناسان مجرب دعوت کند، از آنها ایده بگیرد و این ایده‌ها را به فیلمنامه تبدیل کند تا این شبکه بتواند به اندازه شبکه‌های یک و سه پربیننده باشد. در حال حاضر برنامه‌هایی مانند اصلاح قرائت حمد و سوره مردم در این شبکه وجود دارد! این لازم است، اما کار شبکه قرآن نیست.
برای کاربردی شدن مفاهیم قرآن کریم و استفاده مردم از این مفاهیم در زندگی روزمره چه برنامه‌هایی می‌توان تولید کرد؟
امروز در جامعه پدیده‌های شوم بسیاری می‌بینیم؛ از طلاق که متاسفانه رو به افزایش است تا بزهکاری، کلاهبرداری و... یک کار بسیار ساده این است که دوربین شبکه به دادگاه خانواده برود و چند دقیقه از این دادگاه را ضبط و بدون نمایش چهره افراد نمایش دهد. بعد از نمایش این فیلم، یک کارشناس تربیتی به بیان نکاتی در حوزه مشاوره خانواده بپردازد و ریشه‌یابی کند که چرا کار این زوج به اینجا رسید. جای چنین برنامه‌هایی که می‌تواند مشکل مردم را حل کند، بسیار خالی است.
در حوزه تولید برنامه‌های معارفی در تلویزیون دو دیدگاه وجود دارد؛ دیدگاه اول تمرکز این برنامه‌ها در یک شبکه و دیدگاه دوم، پخش شدن برنامه‌های مذهبی بین شبکه‌های گوناگون است. به نظر شما کدام روش نتیجه بهتری دارد؟
من قائل به دیدگاه دوم هستم. برنامه‌های معارفی باید در همه شبکه‌ها وجود داشته باشد و حتی در فیلم‌ها و سریال‌ها، ما باید آهنگ معارف اسلامی را مشاهده کنیم. اما شبکه قرآن یک شبکه تخصصی است، مثل شبکه سلامت. شما در شبکه سلامت فیلم اکشن نمی‌بینید و اگر فیلمی ببینید، مسائل مربوط به بهداشت و سلامت در آن گنجانده شده است. شبکه قرآن باید یک شبکه تخصصی و مرجع باشد.
شبکه قرآن تا تبدیل شدن به مرجعی برای فعالان قرآنی و روحانیون چقدر فاصله دارد؟
من در شبکه قرآن چندان کار تخصصی جدی نمی‌بینم و عمده برنامه‌ها، کلی و عمومی و برنامه‌هایی مانند تلاوت قرآن، سخنرانی و... است. برای کار تخصصی باید سراغ خبرگان علوم دینی برویم و شخصیت‌هایی مانند آیت‌ا... جوادی‌آملی، آیت‌ا... ربانی گلپایگانی، آیت‌ا... نجم‌الدین طبسی و... بتوانند در این شبکه دیدگاه‌های خود را مطرح کنند. همان‌طور که در شبکه‌های تخصصی دیگر، از افراد متخصص هر حوزه استفاده می‌شود.
تولید برنامه‌هایی برای مقابله با شبهات مطرح‌شده توسط وهابیت می‌تواند یکی از مأموریت‌های شبکه قرآن باشد؟
قطعا همین طور است. ما نمی‌گوییم بحث شیعه و سنی راه بیفتد که باعث اختلاف‌افکنی و تفرقه شود، اما موضع جمهوری اسلامی ایران صریح و آشکار است. ما می‌توانیم مناظراتی بین وهابیت و شیعه بگذاریم و جای این کار شبکه قرآن و معارف است. یک زمانی هم چنین برنامه‌ای با اجرای امیر مهرداد خسروی پخش شد، اما به‌سرعت تمام شد و ادامه پیدا نکرد. شما می‌توانید وهابیت را نقد کنید و کارشناسان زیادی در این حوزه داریم. برنامه آموزش اصول تربیت فرزند براساس قرآن کریم نیز می‌تواند در این شبکه تولید شود. الان ما یک برنامه جامع تربیت دینی با رویکرد مشاوره نداریم، در حالی که مشکلات پرشمار مردم، بر ضرورت ساخت چنین برنامه‌ای صحه می‌گذارد. متاسفانه بسیاری از راهکارهایی که در مراکز مشاوره ارائه می‌شود، با ارزش‌های دینی انطباق ندارد و می‌توان از ظرفیت کارشناسانی که هم به علوم روانشناسی و مشاوره و هم به علوم اسلامی مسلط هستند، استفاده کرد.
